Żywienie

Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby

organizmu pod względem kalorycznym,

jakościowym

i ilościowym składników odżywczych

Równowaga energetyczna

Dobowy bilans energii wprowadzonej = energii zużytej

Dowóz energii

Czynniki kontrolujące

GenetyczneDieta

Psychicznesocjologiczne, kulturowe

Wydatkowanie energii

PPM

Aktywność fizyczna

SDDP

BILANS ENERGETYCZNY

KALORYMETRIA BEZPOSREDNIA KALORYMETRIA POŚREDNIA

Bomba kalorymetryczna Oksykalorymetr Całkowite utlenianie Całkowite utlenianie

Wzrost temperatury wody Zużycie tlenu ( x równoważnik energetyczny tlenu - 4,825 kcal)

WWWAAARRRTTTOOOŚŚŚĆĆĆ KKKAAALLLOOORRRYYYCCCZZZNNNAAA SSSKKKŁŁŁAAADDDNNNIIIKKKÓÓÓWWW PPPOOOKKKAAARRRMMMOOOWWWYYYCCCHHH

PPPOOOMMMIIIAAARRR PPPRRRZZZEEEMMMIIIAAANNNYYY MMMAAATTTEEERRRIIIIII

Wzrost temperatury wody Zużycie tlenu ( x równoważnik energetyczny tlenu - 4,825 kcal)

Ciepło uwalnianie z organizmu Reakcje utleniania

Kalorymetr

KALORYMETRIA BEZPOSREDNIA KALORYMETRIA POŚREDNIA

Bomba kalorymetryczna

1 kcal = 4,182 kJ

RÓWNOWAŻNIKI ENERGETYCZNE

FIZYCZNE(kcal)

BIOLOGICZNE(kcal)

BIAŁKA 5,3 4,0

WĘGLOWODANY 4,1 4,0

TŁUSZCZE 9,3 9,0

ETANOL 7,1 7,0

Kalorymetria bezpośrednia

Podstawowa przemiana materii /PPM/

Najmniejsze nasilenie przemian biochemicznych

dostarczających organizmowi tylko tyle energii, ile potrzeba do

zachowania go przy życiu w spoczynku – zachowania

podstawowych czynności życiowychU dorosłych wynosi ok. 1 kcal/kg m.c/godz

38-40 kcal/m2/godz

PPM zależy od:

wieku, płci, masy ciała, wzrostu, stopnia aktywności poszczególnych narządów, funkcjonowania hormonów (hh. tarczycy,katecholaminy), stanu układu nerwowego, odżywienia, temp. ciała

Całkowita przemiana materii /CPM/

Poziom przemian, który występuje w codziennych warunkach bytowych

Czynniki wpływające na CPM:

PPM skład przyjmowanych pokarmów (dieta standardowa - 10%PPM) Swoiście dynamiczne działanie pokarmu (SDDP) – wydatkowanie energii koniecznej

do asymilacji składników pokarmowych w organizmie (na 100 dostarczonych kcal):

• białka – 30%

• tłuszcze – 6%

• węglowodany – 5% stopień aktywności fizycznej – współczynnik aktywności fizycznej

(wg J. Konturka)

• mała – 1,4 i 1,5

• umiarkowana – 1,7

• duża – 2,0

• klimat, środowisko,

Składniki odżywcze:

budulcowe (białka, składniki mineralne, woda)

energetyczne (tłuszcze, węglowodany)

regulujące (witaminy, składniki mineralne)

WęglowodanyGłówne pokarmowe źródło energii

55-60% dobowego zapotrzebowania energetycznego

10% - cukry proste

Glukoza – główne źródło energii(komórki nerwowe, erytrocyty, komórki rdzenia nerki)

Glikogen - ↓1 % zasobów energetycznych organizmu(wątroba - 75-100 g, mięśnie - 300-400 g)

Konieczne dla syntezy i utleniania tłuszczów

Składnik glikolipów, glikoprotein

(błony podstawne, mukopolisacharydy, mielina, hormony, receptory)

Włókna pokarmowe /zalecane spożycie – 27-40 g/d/Nierozpuszczalne w wodzie (celuloza, lignina)

•↑ wydzielanie śliny, soków trawiennych•wiąże wodę, poprawia perystaltykę jelit

Rozpuszczalne w wodzie (pektyny, gumy, śluzy roślinne) •wiąże wodę, toksyny, cholesterol

Tłuszcze

• źródło witamin rozpuszczalnych w tłuszczach

• źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych:

omega 6: kwas linolowy kwas arachidonowy, kwas dihomo--

linolenowy

- źródła: olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany)

omega 3: kwas alfa-linolenowy → kwas eikozapentaenowy, kwas

dokozaheksaenowy

- źródła: ryby, olej sojowy, rzepakowy, bezerukowy, orzechy

• skoncentrowane źródło energii (15-30% dobowego zapotrzebowania energetycznego)

• izolacja termiczna, ochrona przed urazami

• uczucie sytości (!)

TłuszczeWNKT: omega 6 (kwas linolowy) i 3 (alfa-linolenowy)• Składniki błon komórkowych i mitochondrialnych• Kwas linolowy zwiększa estryfikację cholesterolu, a więc

obniża zawartość wolnego cholesterolu w hepatocytach – wzrost liczby receptorów dla LDL

• Kwas arachidonowy - prekursor prostaglandyn, leukotrienów• Kwas eikozapentaenowy (EPA) hamuje powstawanie w

trombocytach tromboksanu A2 (działanie przeciwzakrzepowe)

BIAŁKA - ROLA źródło niezbędnych aminokwasów elementy strukturalne enzymy, hormony, neuromodulatory, neurotransmitery transportery tlenu (hemoglobina) czynniki utrzymujące ciśnienie osmotyczne (albuminy) czynniki utrzymujące równowagę kwasowo-zasadową

(albuminy i hemoglobina) czynniki transportujące (albuminy, globuliny) przeciwciała (globuliny) składniki chromatyny (nukleoproteiny) źródło energii (powinny pokrywać 10-15% dobowego zapotrzebowania energetycznego)

Minimum białkowe: 0,8 – 1 g białka mieszanego / kg masy ciała / dobę

- czynniki determinujące zapotrzebowanie:

wiek, ciąża, laktacja, profil hormonalny, stan układu nerwowego, choroby, wartość biologiczna przyjmowanego białka

Białka

• Białko pełnowartościowe (I grupy) – głównie zwierzęce - zawiera wszystkie niezbędne AA w ilości

i proporcjach zapewniających ich maksymalne wykorzystanie do syntezy białek organizmu oraz zachowania równowagi przemiany azotowej

• Białko niepełnowartościowe (II grupy) - roślinne

• AA egzogenne - niezbędne: treonina, walina, leucyna, izoleucyna, fenyloalanina, tryptofan, metionina, lizyna, histydyna

AA wytwarzane w organizmie z AA egzogennych: Tyrozyna ( z fenyloalaniny) Cysteina (z metioniny)

Równowaga przemiany azotowej RÓWNOWAGA PRZEMIANY AZOTOWEJ

ilość azotu wprowadzanego z pokarmem = ilości azotu wydalanego z moczem, kałem i potem

Dodatni bilans azotowy: - okresy wzrostu i rozwoju (dzieci, kobiety w ciąży)- rekonwalescencja - trening sportowy

Ujemny bilans azotowy:

- niedobór białka przyjmowanego z pokarmem

- zwiększona utrata białka (np. białkomocz)

- hipermetabolizm (np. nadczynność tarczycy)

ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA

1. Dbaj o różnorodność spożywanych produktów.

2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej.

3. Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie głównym źródłem energii (kalorii).

4. Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże szklanki mleka. Mleko można zastąpić jogurtem, kefirem, a częściowo także serem.

5. Mięso spożywaj z umiarem.

6. Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców.

7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających dużo cholesterolu i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych.

8. Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy.

9. Ograniczaj spożycie soli.

10. Pij wystarczającą ilość wody.

11. Nie pij alkoholu.

Zapotrzebowanie kaloryczne Ciąża• I trymestr zapotrzebowanie kaloryczne bez zmian• II i III trymestr zapotrzebowanie wzrasta o 300-500

kcal/dobę (wiek, styl życia, aktywność fizyczna) – 2500-2700 kcal/dobę

Przyrost masy ciała w ciąży o BMI przed ciążą: <19,8 – 12,5-18 kg

19,8 – 25 – 12,5-16 kg25,1-29,9 – 7-11,5 kg>30 - <7kg

Karmienie

• Zapotrzebowanie wzrasta o więcej niż 500 kcal/dobę

• 2700-3000 kcal/dobę

Nieregularne spożywanie posiłków Niejedzenie śniadania Spożywanie głównego posiłku wieczorem Dieta źle zbilansowana pod względem

jakościowym i ilościowym

Najczęściej popełniane błędy żywieniowe

Codzienne jedzenie słodyczy Spożywanie zbyt małej ilości warzyw i płynów Brak kontroli nad jakością spożywanych posiłków Zaniżanie w samoocenie ilości spożywanych

pokarmów

Najczęściej popełniane błędy żywieniowe

Otyłość epidemia XXI wieku

Metody oceny otyłościBMI = waga (kg) / wzrost (m2)

Niedowaga BMI 18,5

Norma BMI = 18,5-24,9

Nadwaga BMI = 25-29,9

Otyłość BMI > 30

Otyłość olbrzymia BMI 40

Metody oceny typu otyłości

Otyłość brzuszna:

>94 (102)cm dla mężczyzn

>80 (88)cm dla kobiet

Ile kilogramów powinno się redukować i w jakim czasie ?

chudnąć jeść1 kg 1000kcal tygodniowo dziennieSpalenie 7000 kcal oznacza redukcję 1 kg masy ciała (tkanki tłuszczowej lub mięśniowej)

Produkty zbożowe 260 kcalWarzywa 200 kcalOwoce 100 kcalMleczne 190 kcalNabiałowe 120 kcalMięsne 90 kcalTłuszcze 40 kcal

Ogółem 1000kcal/dobę

Ilość kcal dziennie w diecie redukującej (1000 kcal)

Przybliżona wartość kaloryczna poszczególnych posiłków (1000kcal)

Śniadanie 200 kcalŚniadanie II 150 kcalObiad 350 kcalPodwieczorek 100 kcalKolacja 200 kcal

Witaminy • Podział :- rozpuszczalne w wodzie- rozpuszczalne w tłuszczach- Źródła, rola, objawy niedoboru, toksyczność

Makro- i makroelementy