Żywienie - Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa...

ywienie w stwardnieniu

rozsianym

- 2 -

YWIENIE W STWARDNIENIU ROZSIANYM

Broszura powstaa dziki dofinansowaniu ze rodkw

Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych

Opracowanie merytoryczne:

Ilona Cichecka - dietetyk

Opracowanie graficzne i skad komputerowy:

SOLIDART Sp. z o.o.

Wydawca:

Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego Oddzia Warszawski

www.ptsr.waw.pl e-mail: [email protected]

- 3 -

SPIS TRECI

Wstp ................................................................................4

Dieta - wpyw na procesy autoimmunologiczne ................8

Rola skadnikw pokarmowych wskazanych i przeciwskazanych w diecie w stwardnieniu rozsianym ........................................................................12

Dieta a wspomaganie odpornoci ...................................27

Dieta a wspomaganie dolegliwoci trawiennych .............33

Dieta a koncentracja oraz wpyw na prac mzgu i regeneracj osonki mielinowej .....................................48

Charakterystyka diety bezglutenowej ..............................57

Dieta wegetariaska i wegaska pozytywne strony zastosowania ........................................................63

Prawidowa dieta odchudzajca w SM ............................70

Podsumowanie - zalecenia ..............................................83

Aneks - listy produktw ...................................................85

YWIENIE W STWARDNIENIU ROZSIANYM

- 4 -

Wstp

Odpowiednio skomponowana dieta ma znaczenie dla naszego sa-mopoczucia fizycznego i psychicznego. Jako rodek profilaktyczny zostaa wprowadzona ju przez Hipokratesa. Obecnie, dziki nauce i technice, uzyskujemy coraz to wicej dowodw na istotny zwizek midzy ni a odpowiednim stanem zdrowia.

Sposb odywiania si jest wanym elementem stylu ycia niezale-nie od stanu zdrowia. Jednake co okrela si mianem stylu ycia? Ot stylem ycia definiuje si zachowania, nawyki i czynnoci cha-rakterystyczne dla kadego z nas, majce istotny wpyw na zdrowie. Zachowania suce ochronie zdrowia nazywane s prozdrowotnymi i wanie umiejtno wkomponowania we wasny styl ycia dobrze skomponowanej diety jest jednym z takich zachowa. Z pojciem prowadzenia zdrowego stylu ycia nierozerwalnie wie si sowo profilaktyka, czyli zapobieganie powstawaniu chorb bd ich nawro-tom. Wan informacj jest to, e nawet po zdiagnozowaniu choroby nasze np. zachowania ywieniowe te s profilaktyk tzw. drugiego rzdu lub profilaktyk wtrn. Obejmuje ona zmian naszych zacho-wa na bardziej prozdrowotne. W licznych badaniach udowodnio-no, e niezdrowy styl ycia np. niewaciwa dieta, brak aktywno-ci fizycznej czy racjonalnego wypoczynku maj istotny wpyw na zwikszenie ryzyka wystpienia choroby lub poprawy w trakcie jej leczenia.

- 5 -

Czym zatem jest dieta w stwardnieniu rozsianym? W tej jednostce chorobowej nabiera ona szczeglnego znaczenia, gdy poywieniem moemy oddziaywa na szereg procesw zachodzcych w organi-zmie i modulowa dolegliwoci towarzyszce tej chorobie. Stoso-wanie odpowiedniego jadospisu bdzie wspomaga proces leczenia i prowadzi do eliminowania stanw zapalnych. Aby prawidowo zrozumie istot diety na pocztku zapoznajmy si definicj tego sowa: Dieta to powszechny w danej spoecznoci sposb zaspo-kajania potrzeb pokarmowych z wykorzystaniem fizycznie i ekono-micznie dostpnych rodkw ywnociowych. Jak to prawidowo zrozumie? Dieta to wszystko to, co jemy, nie tylko dieta odchudza-jca czy oczyszczajca. Drugim okreleniem istotnym w zrozumieniu prowadzenia prawidowego odywiania jest termin odywianie si. Wedug sownika terminw ywieniowych jest to pobieranie przez organizm substancji z otaczajcego rodowiska i wykorzystywanie ich jako skadnikw budulcowych i energetycznych. W nastpnym rozdziale zostanie wytumaczone, ktre peni jak rol i dlaczego s wskazane w diecie w stwardnieniu rozsianym. Dziki odpowiednie-mu ywieniu mona pozytywnie wpywa na poszczeglne objawy towarzyszce chorobie.

Aby nasz organizm mg prawidowo funkcjonowa powinien otrzy-mywa szedziesit skadnikw odywczych: witamin, skadnikw mineralnych i aminokwasw. Gwnym rdem energii dla naszego organizmu s wglowodany (glukoza). Istotne jest jednak z jakich rde bd one pozyskiwane. Bardzo wanym skadnikiem pokar-mowym w diecie, przy stwardnieniu rozsianym s tuszcze. Ostat-nim ale odgrywajcym rwnie ogromn rol w ywieniu skad-nikiem pokarmowym s biaka. Witaminy i skadniki mineralne, fitoskadniki i przeciwutleniacze to kolejne istotne elementy diety w stwardnieniu rozsianym, ktre powinny by umiejtnie wkompo-nowane w cao menu.

WSTP

- 6 -

Odpowiednio skomponowana dieta w stwardnieniu rozsianym ma znaczeniu w eliminowaniu i wspomaganiu wystpujcych przy tej chorobie problemw trawiennych np. zapar, problemw z pche-rzem moczowym i innych dolegliwoci. Ponadto menu wpywa bdzie na wystpujce zmczenie, wspomaga bdzie prac ukadu nerwowego, mzgu i koncentracj.

Literatura wskazuje na istnienie szeregu rnych zalece dietetycz-nych i caociowo skomponowanych diet w celu optymalizacji lecze-nia SM. Do opisywanych nale:

dieta bezglutenowa z wyczeniem gwnie przetworw psze-nicy i yta;

dieta naturalna Eversa zawierajca tylko skadniki niepoddawa-ne procesom obrbki kulinarnej, tj. surowe warzywa korzeniowe, ser, surowe jaja i nieprzegotowane mleko, mid, maso, kieki pszenicy. W diecie tej niedozwolone s sl, cukier, sodycze;

dieta Mac Dougala czca diet bezglutenow z niskotusz-czow;

dieta Fratzera zalecajca stosowanie tylko tuszczw zwierz-cych, gdzie podstaw miao by maso. Dieta ta wykluczaa olej sonecznikowy i wiesiokowy;

dieta metanolowa Hentziego wykluczajca fruktoz i pektyny zawarte w nieobranych owocach i sokach owocowych;

dieta bogatowitaminowa Klennerscha z zaleceniem bardzo du-ych dawek witamin szczeglnie tych antyoksydacyjnych A, C, D;

dieta cerebrozydowa z uzupenianiem diety podstawowej prze-tworami cielcego i wiskiego mdku (szczeglnie popularna w Stanach Zjednoczonych);

WSTP

- 7 -

dieta Agranoffa i Goldberga z wykluczeniem z jadospisu mleka i jego produktw;

dieta Lutza i Eckela z cakowitym wyczeniem wglowoda-nw;

Zmiana sposobu odywiania si to obszar na ktry mamy realny wpyw. Kada nawet najmniejsza zmiana ywienia moe pozytyw-nie wpyn na samopoczucie i tym samym pomc w rehabilitacji, rekonwalescencji i podniesieniu komfortu ycia.

WSTP

- 8 -

Dieta - wpyw na procesy autoimmunologiczne

W chorobach autoimmunologicznych ukad odpornociowy wytwa-rza przeciwciaa (immunoglobuliny) skierowane przeciwko wasnym tkankom (tzw. autoprzeciwciaa), wywoujc w nich chroniczne za-palenie z trwaymi uszkodzeniami. W przypadku ataku na osonki mielinowe zakocze komrek nerwowych dochodzi do powstania stwardnienia rozsianego.

Istnieje kilka teorii majcych na celu wyjanienie przyczyny cho-rb z autoagresji. Jedna z nich sugeruje, e powodem mog by wirusy.

Do niektrych chorb autoimmunologicznych przyczynia si re-akcja alergiczna na np. pokarmy mleczne, a szczeglnie biako wystpujce w mleku (kazein) czy np. na nitrozoaminy z w-dzonego misa itp.

Wedug J.C. Ogilviego dieta jest najwaniejszym czynnikiem po-zwalajcym kontrolowa objawy stwardnienia rozsianego. Kluczowa zasada polega na unikaniu pokarmw mlecznych i zawierajcych glu-ten (o tym szerzej w dalszej czci broszury). Uwaa si, e spoy-wanie tych produktw (w przypadku osb uczulonych) prowadzi do zniszczenia osonek mielinowych otaczajcych nerwy.

- 9 -

Inn podstaw wystpienia chorb autoimmunologicznych jest nad-wraliwo systemu obronnego spowodowana niedoborem cynku w diecie. Przy niedoborach cynku, nie s skutecznie rozkadane bia-ka co spowoduje, e wiksze niestrawione czsteczki pokarmowe wnikaj z jelita cienkiego poprzez uszkodzone fragmenty jego cian (spowodowane rwniete niedoborem cynku) do wntrza organizmu, gdzie s traktowane jako ciaa obce ciaa i atakowane przez system obronny. Mechanizm ten jest podstaw wikszoci alergii pokarmo-wych.

Coraz wicej dowodw naukowych wskazuje na to, e gwn przy-czyn chorb autoimmunologicznych jest niewaciwie funkcjo-nujcy system nerwowy i nadmierny stres. Stwardnienie rozsiane jest chorob autoimmunologiczn, w przypadku ktrej krwinki biae atakuj osonki mielinowe, uznajc je za substancje obce. Chorob czsto poprzedza stres i niewaciwe odywianie przewaga w diecie tuszczy nasyconych, cholesterolu, uywek itp.

Niezwykle wane w zapobieganiu i leczeniu chorb z autoa-gresji s te hormony - serotonina, endorfiny i melatonina. Se-rotonina i endorfiny to hormony odpowiadajce m.in. za nastrj. Czsto aby podnie sobie ich poziom sigamy po sodycze. War-to jednak wiedzie, e aby zwikszy oglnie ilo tego hormonu w organizmie naley zadba caociowo o waciwie skomponowan diet i odpowiedni ilo biaka, bo niezbdne jest dostarczenie do organizmu aminokwasu - tryptofanu. To on jest chemicznym prekur-sorem serotoniny. Ponadto, konieczny jest odpowiedni poziom ma-gnezu, witaminy B6 i B3 (niacyny, kwasu nikotynowego), ktre s niezbdne do jej produkcji. Pokarmy z nisk zawartoci tryptofanu mog wpywa na obnienie jej poziomu. Due iloci tego aminokwa-su znajduj si np. w mleku i innych produktach nabiaowych, ale ze wzgldu na to, e mleko zawiera zwizki, ktre mog wywoywa

DIETA - WPYW NA PROCESY AUTOIMMUNOLOGICZNE

- 10 -

reakcj autoimmunologiczn, w przypadku SM nie jest wskazane. Najlepszym zatem rdem tryptofanu s niewtpliwie pokarmy po-chodzenia rolinnego bogate w to biako, jak np. soja oraz inne roliny strczkowe, ry brzowy, daktyle, banany, orzechy i ryby. Do wytwo-rzenia serotoniny hormonu szczcia w mzgu - potrzebne s m.in. wglowodany. Bardzo pomocne s te, ktre wystpuj w bananach oraz suszonych owocach (rodzynki, figi, morele itp.). W codziennym menu naley uwzgldnia rwnie produkty ywnociowe bogate w magnez (orzechy, kasze, gorzka czekolada, roliny strczkowe, owoce morza, penoziarniste pieczywo i makarony), elazo, wap (migday, kapusta, orzechy, soja), potas (morele, figi, banany, awo-kado, ziemniaki i pomidory), nienasycone kwasy tuszczowe (tuste ryby, oliwa z oliwek) oraz witaminy z grupy B, szczeglnie B6 (pro-dukty zboowe, ryby i warzywa np. ziemniaki, kapusta, fasola, kala-fior, marchew).

Przy chorobach autoimmunologicznych najbardziej wskazana jest dieta rolinna. W caodziennym menu nie powinno uwzgldnia si sodyczy, napojw sodzonych, serw tych, ciast itp. Wyklu-czy te naley uywki wcznie z kaw, alkoholem, herbat, czeko-lad czy napojami gazowanymi typu cola. Aby wzmocni i uspokoi ukad nerwowy i immunologiczny naley do organizmu dostarczy jak najwicej neuroprzekanikw, a prawie wszystkie neuroprzeka-niki to aminokwasy, ktre wchodz w skad biaka. Gwnym ich rdem w diecie w SM powinno by biako pochodzenia rolinne-go, a nie zwierzcego, gdy spoywanie produktw zwierzcych prowadzi zwykle do gromadzenia si toksycznego amoniaku w orga-nizmie i osabienia systemu immunologicznego. W diecie powinien przewaa nierafinowany (brzowy) ry, kasza jaglana i inne, fasola, groch, soja, cieciorka czy soczewica. Wglowodany zoone (owo-ce, warzywa, nierafinowane produkty zboowe, kasze, razowy chleb,


- 11 -

patki owsiane z bonnikiem, patki jaglane itp.) to podstawa menu. Wykluczony jest rafinowany cukier, przetwory z biaej mki itp. Naley wyeliminowa wszystkie produkty, ktre powoduj po-wstawanie w organizmie nadmiaru wolnych rodnikw, bo to one uszkadzaj komrki nerwowe (neurony). Przeciwskazane s potra-wy smaone, frytki, placki, ciasta, rafinowane oleje, margaryny. W diecie naley uwzgldnia wszystkie produkty, ktre zawieraj antyoksydanty (beta karoten, witamina C, E, cynk, selen oraz ami-nokwasy: L-glutation i L-cysteina), poniewa to one eliminuj wolne rodniki. Aby dostarczy organizmowi odpowiednich iloci tych prze-ciwutleniaczy, naley spoywa: marchew, morele wiee i suszone, zielonolistne warzywa, czerenie, winie, truskawki, arbuzy, pestki sonecznik i dyni, czosnek surowy lub gotowany, orzechy woskie, laskowe i migday, wszystkie pozostae owoce i warzywa o gbokiej barwie, pomidory, zarodki pszenicy, kieki, fasol, soczewic, groch i inne strczkowe. Oprcz wymienionych aminokwasw due znacze-nie ma L-tyrozyna, ktra dziaa wzmacniajco i pobudzajco na mzg i ukad nerwowy, a dobrym jej rdem jest tofu, fasola i soczewica.


- 12 -

Rola skadnikw pokarmowych wskazanych i przeciwskazanych w diecie w stwardnieniu rozsianym

Ju w 1950 r. z obserwacji uczonych wynikao, e wrd osb sto-sujcych diet wysokotuszczow stwardnienie rozsiane wystpuje czciej. Naukowiec o nazwisku Swank zacz wtedy zaleca swoim chorym na stwardnienie rozsiane diet ubog w tuszcze zwierzce. Wykluczone byo m.in. maso. Dozwolona ilo tych zakazanych tuszczy wynosia mniej ni 15g/dzie. Zalecane byo te stosowanie tuszczw rolinnych (ok. 15 ml dziennie) i tuszczu rybiego (ok. 5 ml dziennie).

Ten trop potwierdziy te badania innych naukowcw z lat dziewi-dziesitych. Wykazay one epidemiologiczny zwizek czstoci za-chorowa na stwardnienie rozsiane z wysokim spoyciem produk-tw zwierzcych, jak rwnie ochronn rol diety bogatej w ryby. W badaniach nad rol diety w stwardnieniu rozsianym szczeglnie badane byy znajdujce si w pokarmach kwasy tuszczowe.

Badania prowadzone w Wielkiej Brytanii i Kanadzie, wykaza-y szczegln rol w agodzeniu rzutw w pocztkowym stadium

- 13 -

choroby kwasu linolowego, a badania niemieckiego naukowca w 1992 r. kwasu arachidonowego. Wiele zalece dietetycznych po-piera rol hamujcego procesy zapalne, znajdujcego si w oleju z wiesioka, kwasu gamma-linolowego oraz wystpujcego w oleju z orzechw laskowych kwasu alfa-linolowego. Coraz wicej uwagi powica si te znaczeniu w stwardnieniu rozsianym innych zwiz-kw m.in. przeciwutleniaczy.

Jest szereg czynnikw rodowiskowych, ktre wpywaj na sze-rzenie si stanw zapalnych w organizmie. Wiedza dotyczca po-danych skadnikw pokarmowych pomoe w eliminowaniu jednej grupy tych czynnikw diety. Bo to wanie waciwa dieta moe by wspomagajca w eliminacji dziaania stymulatorw zapale w organizmie.

Czynnikami wzmagajcymi procesy zapalne s m.in elazo, alko-hol, dieta bogata w tuszcze nasycone, biay cukier i mk, palenie tytoniu i stres. elazo ma szczeglne znaczenie w chorobach zapalnych i zbyt wysoki jego poziom moe je nasila. Alkohol jest niebezpiecz-ny, poniewa potguje procesy zapalne poprzez zwikszenie procesu oksydacji kwasu arachidonowego. Podobnie dziaa palenie papiero-sw. Szczeglnie szkodliwe dziaanie wywouje stres, wywierajc niekorzystny wpyw na wszystkie procesy utleniania.

Czynniki dietetyczne wpywajce na zapalenia

zaostrzajce agodzce

tradycyjna dieta zachodnia dieta rdziemnomorska, indyjska, azjatycka

ROLA SKADNIKW POKARMOWYCH WSKAZANYCH I PRZECIWSKAZANYCHW DIECIE W STWARDNIENIU ROZSIANYM

- 14 -

cukry proste, biaa mka cukry zoone, mka penoziarnista

oleje zawierajce du ilo omega-6

oliwa z oliwek, olej lniany, olej rzepakowy

tuste ryby duo omega-3

nabia z mleka przemysowo hodowlanego byda

nabia z mleka byda hodowanego tradycyjnie (przy diecie w SM mimo wszystko nie wskazany)

jaja od przemysowo hodowanych kur

jaja od tradycyjnie hodowanych kur

< 20 minut dziennie aktywnoci fizycznej

3x w tygodniu 50 min lub

6x w tygodniu 30 min

Korzyci z prawidowo skomponowanej, penowartociowej diety jest maksymalne wykorzystanie wszystkich si organizmu w celu po-prawy jakoci ycia. Skadnikami wchodzcych w ca racj pokar-mow s:

biaka konieczne do odbudowy tkanek i wzrostu,

wglowodany rdo energii,

tuszcze sprzyjaj wchanianiu witamin, zawieraj nienasycone kwasy tuszczowe,


- 15 -

bonnik pokarmowy wspomaga trawienie,

witaminy i skadniki mineralne niezbdne do regeneracji tkanek,

przeciwutleniacze eliminujce stany zapalne, zwalczajce wolne rodniki tlenowe,

pyny.

Zawarto poszczeglnych grup produktw w diecie

Niezbdne jest dostarczanie kadego z ww. skadnikw, gdy przy niedoborach chocia jednego z nich zaburzeniu moe ulec wchania-nie pozostaych. Energia jest niezbdna do utrzymania organizmu przy yciu. Jej rdem dla czowieka s wglowodany, biaka i tuszcze.

Wglowodany to gwne paliwo dla naszego organizmu, dlatego w diecie nie mog by one bez jednoznacznej przyczyny ogranicza-ne. Wyjtkiem jest prawidowo zbilansowana dieta odchudzajca. Najkorzystniejsze s wglowodany zoone ktre podczas trawienia

20%

20% 30%

30%

tuszcze, nabia

ryby

produkty zboowe

warzywa owoce


- 16 -

nie powoduj skokw glukozy. Gwnymi rdami wglowodanw zoonych s roliny strczkowe (groch, fasola, soczewica, cieciorka, bb), penoziarniste produkty zboowe, kasze, ry brzowy, maka-rony razowe, ziemniaki gotowane w mundurkach. Drugim rodzajem wglowodanw, nie majcym uznania w dobrze zbilansowanej die-cie, s wglowodany proste - biay cukier, biaa mk i wszelkie so-dycze.

Wybierajc produkty wglowodanowe naley kierowa si indek-sem glikemicznym. Warto indeksu glikemicznego informuje nas o tym, czy spoycie danych produktw prowadzi do szybkiego, czy wolnego wzrostu stenia cukru we krwi. Warto IG produktw jest zalena od:

zawartoci wglowodanw w produkcie,

zawartoci bonnika pokarmowego,

stopnia przetworzenia produktu (obrbki termicznej),

szybkoci jedzenia,

zawartoci skadnikw odywczych (stosun-ku midzy tuszczami i biakami).

Wan informacj jest to, e osoby majce may wydatek energe-tyczny wskutek choroby i ograniczenia ruchu, potrzebuj mniej ener-gii i powinny z diet dostarcza mniejsz ilo wglowodanw.


- 17 -

warto indeksu glikemicznego przykadowych produktw

produkty o niskim indeksie

glikemicznym

produkty o rednim indeksie

glikemicznym

produkty o wy-sokim indeksie glikemicznym

awokado 10 kasza gryczana 40brzoskwinia

z puszki 50

agrest 15 otrby 40 ananas 55

brukselka 15patki owsia-

ne (nie gotowane)

40 mid 60

cukinia 15 kokos 45 owsianka 60

czarna porzeczka 15

makaron durum 50 ry jaminowy 60

fasola szpa-ragowa 15 truskawki 40 melon 60

kalafior 15 owoce lichee 50 buraki gotowane 65

kapusta, saata 15

paluszki surimi 50 rodzynki 65

kieki 15 persymona 50 bagietka 70

migday 15 fasola z puszki 40 biay ry 70

karob 15 maca 40 kus kus 65


- 18 -

orzechy 15 liwki suszone 40 brzowy cukier 70

oliwki 15 banany niedojrzae 45 daktyle 70

papryka 15 musli bez cukru 50mka kuku-

rydziana 70

soja, tofu 15 bataty 50 ziemniaki gotowane 70

szparagi, szpinak 15

soczewica z puszki 44 arbuz 75

bakaan 20 groszek zielony 45 dynia 75

czerenie 20 ry basmati 45 bb gotowany 80

borwki, jeyny 25

morele suszone 40 kabaczek 75

maliny, winie 25 chleb ytni 45 praona kukurydza 85

grejpfrut, pomelo 30

mleko ko-kosowe 40 biaa mka 85

soczewica, fasola 30

maso orze-chowe 40 brukiew 85

makaron sojowy 30 mango 50 rzepa 85


- 19 -

marchew surowa 30 sok z marchwi 40

marchew gotowana 80

mleko rolinne 30 kiwi 50 patki kuku-rydziane 85

pomidor 30 chleb orkiszowy 50 mleko ryowe 85

gruszka 30 urawina 45 seler gotowany 85

figi wiee 35 figi suszone 40 mka ryowa 95

jabka, liwki 35 sok z jabek (bez cukru) 50ziemniaki pieczone 95

granat, po-maracze 35 ry brzowy 50 puree 80

komosa ryowa 35 winogrona 45

skrobia mo-dyfikowana 100

Tuszcze - ich wpyw na rozwj SM jest bardzo dobrze udokumen-towany. Dostpne s rne rodzaje tuszczy i naley, wiedzie ktre s dobre i wskazane w diecie w stwardnieniu rozsianym, a ktrych naleaoby unika.

W stwardnieniu rozsianym znaczenie maj wielonienasycone kwa-sy tuszczowe. Kwasami tymi s kwas linolowy i linolenowy oraz kwas gamma-linolenowy, ktry jest substancj przejciow kwa-su arachidonowego i oddziauje na procesy zapalne zachodzce w organizmie. Najlepszym jego rdem s oleje: z wiesioka, so-necznikowy, krokoszowy, olej z pestek z czarnej porzeczki. Kwas


- 20 -

alfa-linolenowy rwnie w korzystny sposb hamuje procesy za-palne, a znajduje si w olejach z orzechw laskowych, sojowym i lnianym. Kwas eikosapentonowy wystpujcy w duych ilociach w tustych rybach morskich zmniejsza procesy zapalne zwizane z przemianami kwasu arachidonowego. Makrela, led, oso, s je-dynym rdem tego kwasu. Zalecane s co najmniej dwa posiki rybne w tygodniu. Dziki temu do organizmu dostarczane jest pe-nowartociowe biako, jod i inne skadniki mineralne. Ryby mog i nawet powinny by czciowo zastpowane daniami z soi i innych ziaren (rolinnych rde biaka). W diecie musz pojawia si oleje: sojowy, lniany, rzepakowy, bo zawieraj kwas alfa-linolenowy, kt-ry w organizmie zostaje przetworzony do kwasu eikosapetonowego. W pozostae dni zalecana jest dieta wegetariaska, celem utrzyma-nia niskiego poziomu kwasu arachidonowego.

Kwas arachidonowy wzmaga procesy zapalne, dlatego w diecie osoby chore na SM powinny go unika. Dostarczany jest gwnie z produktami pochodzenia wycznie zwierzcego. Wystpuje m.in. w misie, tkach jaj, mleku i male. Spoywanie w nadmiarze artykuw spoywczych pochodzenia zwierzcego moe wzmaga procesy zapalne w stwardnieniu rozsianym. Potwierdzaj to badania w ktrych stwierdzono, e po wykluczeniu z diety produktw mi-snych po ok. 2 miesicach dochodzio do wyranego obnienia pozio-mu kwasu arachidonowego.

Biaka w organizmie peni rol budulcow. W diecie przy stwardnieniu rozsianym bardzo wane jest, aby biako byo wysokiej jakoci. W prze-ciwnym razie nie wpynie to dobrze na rekonwalescencj i rehabilitacj.

Witaminy i skadniki mineralne dostarczane s z rnymi produk-tami i rnorodn diet, szczeglnie bogat w warzywa i owoce. Naczeln zasad znan wszystkim jest jedzenie warzyw i owocw w piciu porcjach w cigu dnia. Zawieraj one mnstwo cennych


- 21 -

skadnikw odywczych, nie tylko witamin ale te fitoskadnikw. Na pierwszym miejscu w jadospisie powinny si znale warzywa i owoce wiee.

Dla osb chorych na stwardnienie rozsiane wane s witaminy z grupy B poniewa wspomagaj prac ukadu nerwowego. Witami-na D i wap dla osb majcych problemy z poruszaniem lub prowa-dzcych siedzcy tryb ycia s bardzo istotne z uwagi na utrzymanie prawidowej masy kostnej. Witamina D jest te wana dla ukadu odpornociowego i nerwowego.

Zadaniem przeciwutleniaczy jest przede wszystkim eliminacja stre-su oksydacyjnego i eliminacja wolnych rodnikw. Szczegln rol w tych procesach odgrywaj witaminy A, E i C oraz skadniki mine-ralne: selen, mied i cynk.

Witamina C w chorobach o podou autoimmunologicznym wy-stpuje zwikszone zapotrzebowanie na t witamin i aby je za-pewni naley dziennie dostarcza 200 mg (np. szklanka soku z czarnej porzeczki kadego ranka). Cakowite wchanianie jej na-stpuje w jelitach, a nadmiar wydalany jest przez nerki. Witamina ta znajduje si w duych ilociach w owocach i warzywach. Nale-y pamita, e w najwikszej iloci w wierzchnich warstwach, tj. w skrce i tu pod ni. Obierajc wic grubo owoce i warzywa, gotu-jc je, w bardzo znacznym stopniu obnia si zawarto tej witaminy w produkcie.

Witamina E w stwardnieniu rozsianym wystpuje zwikszone zapo-trzebowanie na t witamin. rdem jej s przede wszystkim nasio-na i oleje. Stosowanie jej w nadmiernych dawkach (z suplementw) moe wywoa skutki niepodane. Witamina ta nasila proces two-rzenia si globulin odpornociowych. Zalecana dawka w stwardnieniu rozsianym nie powinna przekracza 400 I.E. alfa- tokoferolu dziennie.


- 22 -

Witamina A - znajduje si w produktach pochodzenia zwierzcego, ktre s w stwardnieniu rozsianym przeciwskazane (mleko i pro-dukty mleczne), dlatego lepiej jest czerpa j ze rde rolinnych w ktrych wystpuje jako prowitamina (beta-karoten), a organizm przetwarza j w witamin A. Wchanianiu witaminy A z beta karote-nu pomagaj oleje rolinne, za wiato, wysoka temperatura i utle-nianie doprowadzaj do jej niszczenia.

Selen ma szczeglne znaczenie poniewa uczestniczy w przemianie witaminy E, dlatego te uzasadnione jest uzupenianie dawki do 200 mcg dziennie.

Codzienna dieta zawierajca ziarna sonecznika, wirki kokosowe, pistacje i inne orzechy zapewnia waciwe poziomy selenu, miedzi i cynku.

cynk selen mied

Kakao Makrela wdzona Kakao

Fasola biaa ledzie Soja

Drode Chleb ytni razowyMusli z rodzynka-

mi i orzechami

Woowina (nie wskazana przy SM) Otrby pszenne liwki suszone

Orzechy woskie Jaja kurze Kasza gryczana

Jaja Patki kukurydziane Rodzynki


- 23 -

Ry biay Ser ty (nie wska-zany przy SM) Orzechy woskie

Ser twarogo-wy chudy Marchew Ziemniaki

Saata Porzeczka czarna Ryby

Poszczeglne typy przeciwutleniaczy dziaaj w rnych miejscach komrki. Wane dla skutecznoci ich dziaania jest wspdziaanie kilku substancji o waciwociach antyoksydacyjnych. I tak: polife-nole dziaaj w samym rodku jdra komrkowego, witaminy C i E w bonie komrkowej, a pozostae - w innych organellach komrko-wych.

Z tytuu eliminacji stanw zapalnych istotne jest znaczenie tzw. od-ywiania komrkowego. ywno bogata w przeciwutleniacze od-grywa istotn rol w profilaktyce wielu chorb, nie tylko chorb z autoagresji. Na wzrost cakowitego reaktywnego potencjau prze-ciwutleniajcego (CRPA) i ryzyka wystpienia niektrych chorb maj wpyw wybrane skadniki codziennej diety. Wymieni tu naley m.in. owoce i warzywa, soki owocowe czy zielon herbat. Dla przyka-du flawonoidy skuteczniej od aspiryny zmniejszaj agregacje pytek krwi, a tym samym zalecane s m.in. w profilaktyce miadycy, za polifenole rolinne przeciwdziaaj powstawaniu wrzodw odka i dwunastnicy wywoanych stresem i lekami. Zaleceniem dietetycz-nym jest systematyczne spoycie polifenoli rolinnych w postaci surowych warzyw i owocw, w piciu porcjach tych produktw w cigu dnia, przy czym 1 porcja to co najmniej 80 g. Poszczeglne gatunki owocw oraz ich odmiany charakteryzuj si zrnicowanym skadem jakociowym i ilociowym zwizkw fenolowych. Ich za-


- 24 -

warto oraz zwizana z nimi aktywno przeciwutleniajca uzale-niona jest take od stopnia dojrzaoci owocw oraz ich przechowy-wania po zbiorze. Du aktywnoci przeciwutleniajc i jednoczenie wysok koncentracj polifenoli, w tym antocyjanw, wyrniaj si owoce aronii oraz borwki czernicy, jabka, truskawki, jeyny, owoce bzu czarnego i dzikiej ry.

W ciele czowieka znajduj si niemal wszystkie wystpujce w przyrodzie pierwiastki. Wbudowane s one w komrki, stanowi skadnik pynw organicznych, stanowi katalizatory najwaniej-szych przemian biochemicznych. Nawet acuch DNA podstawo-wy element kadego ywego organizmu opiera si na kombinacji kilku wanych pierwiastkw, bez ktrych nie mgby funkcjonowa. Mineray rzadko dziaaj w pojedynk. Reakcje biochemiczne orga-nizmu ludzkiego wymagaj obecnoci kilku (a czasem nawet kilku-nastu) pierwiastkw jednoczenie. Z tytuu stwardnienia rozsianego wanymi skadnikami mineralnymi s:

potas - jest odpowiedzialny za napicie i ywotno komrek nerwowych;

magnez - wraz z elazem kontroluje prawidowe ukrwienie ciaa, jest neuroprzekanikiem;

cynk - suy do syntezy DNA i RNA; mangan - bierze udzia w budowie enzymw metabolizujcych

glukoz i kwasy tuszczowe, niezbdny przy prawidowym funk-cjonowaniu orodkowego ukadu nerwowego;

jod - wchodzi w skad hormonw tarczycy, ktre bior udzia w regulowaniu podstawowych funkcji yciowych: kontroluj temperatur, ukady nerwowy i miniowy, podzia komrek;

wap - to podstawowy budulec koci i acuchw DNA, jest neuroprzekanikiem;


- 25 -

sd i chlor - to wane skadniki pynu zewntrzkomrkowego, odpowiedzialne za prawidow gospodark wodn, prac mzgu i orodka nerwowego.

Dla prawidowej gospodarki mineralnej najwaniejsze jest mdre i zrwnowaone przyjmowanie pokarmw bogatych w mikro- i ma-kroelementy. Skutki nadmiaru lub niedoboru poszczeglnych pier-wiastkw bywaj dla czowieka bardzo grone (czasem wrcz mier-telne). Zalecanych dawek nie powinno si przekracza, poniewa nasz organizm nie magazynuje mineraw na pniej.

Wspzaleno pierwiastkw mineralnych jest podstawowym wa-runkiem prawidowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Spadek lub zwikszenie iloci jednego z pierwiastkw zakca prac innych, co w skrajnych przypadkach moe zahamowa prac danego organu. Dlatego te, gdy mowa o przyjmowaniu pierwiastkw, naley pamita, e:

SD i CHLOR dziaaj razem przy regulacji gospodarki wodnej. Osobno s dla organizmu zupenie nieuyteczne i toksyczne.

WAP i FOSFOR s nierozczn par i powinny by spoywane w stosunku 1:1. Wap wpywa na przyswajanie fosforu, za fosfor na przyswajanie wapnia. Brak jednego cakowicie zakca prac drugiego.

MANGAN i CYNK odpowiadaj za produkcj biaek i komrek koci. Ilo manganu jest tu zalena od iloci cynku organizm w ogle nie przyswoi manganu bez obecnoci choby najmniej-szej iloci cynku.

ELAZO i MAGNEZ to krwista para, odpowiadajca za prawi-dowy stan ukadu krwiononego. Dziaaj razem przy wizaniu tlenu przez krew i przewodzeniu impulsw nerwowych. Brak jed-nego niebezpiecznie podwysza ilo drugiego, co moe okaza si bardzo szkodliwe.


- 26 -

CHROM, SELEN i JOD to grupa mineraw enzymatycznych, utrzymujcych w rwnowadze gospodark hormonaln. Zaburze-nie iloci jednego z nich niekorzystnie wpywa na prac innych; jednak nasz organizm, w przypadku jakichkolwiek zakce, sam wyrwnuje poziom tych pierwiastkw.

Podsumowujc, naley zapamita, e:

kwasy omega-3 s wane dla odpowiedniego funkcjonowania ukadu nerwowego i eliminacji stanw zapalnych;

wan zasad jest dieta uboga w kwas arachidonowy (znajdu-jcy si we wszystkich produktach pochodzenia zwierzcego: misie, wdlinach, jajkach, serze, mleku i w produktach pochod-nych: m.in. w makaronach, ciastach, pieczywie);

witamina A wpywa na odpowiedni kondycj skry i wzroku;

witamina D pomaga odpowiednio utrzyma poziom wapnia oraz korzystnie oddziauje na koci;

witamina B12 jest wana dla utrzymania w dobrej kondycji ukadu nerwowego;

selen odgrywa bardzo wan rol w utrzymaniu w odpowiedniej kondycji ukadu immunologicznego;

jod jest niezbdny do wytwarzania hormonw, ktre odpowiada-j za dobr przemian materii;

biako jest niezbdne do regeneracji i wzmocnienia organizmu;

odwodnienie moe negatywnie wpyn na pami, koncentra-cj i poziom energii. Kofeina i alkohol zwikszaj odwodnienie organizmu;

odpowiednia ilo dobrej jakoci pynw wpywa na zdrowie p-cherza moczowego i ukadu trawiennego.


- 27 -

Dieta a wspomaganie odpornoci

Waciwa ilociowo i jakociowo dieta pod wzgldem biakowym jest jednym z czynnikw warunkujcych prawidow odpowied im-munologiczn, a tym samym wysok odporno. W przypadku nie-doboru biaka w diecie nastpuje zwikszona podatno na infekcje i zakaenia. Rwnie nadmierna poda pokarmu moe prowadzi do zaburze odpornoci. Adipocyty, czyli komrki tuszczowe, wytwa-rzaj wiele cytokin, m.in. prozapalne IL-1, IL-6, TNF. Szczegln rol immunoregulacyjn odgrywaj podstawowe nienasycone kwasy tuszczowe rodzaju omega-3 i omega-6, ktrych przedstawicielami s odpowiednio kwas alfa-linolenowy (zawarty w oliwie i tuszczu ryb) oraz linoleinowy (olej sonecznikowy, sojowy, kukurydziany).

Tuste, obfite i bogate w wglowodany proste posiki

Nadmiar wolnych rodnikw

Stres oksydacyjny

Stany zapalne, inne choroby

mzg i rdze krgowy - dua wraliwo

- 28 -

Aby wzmocni odporno, a zarazem zadba o rnorodno w diecie, naley uwzgldnia w menu sezonowe dojrzae wa-rzywa i owoce. Jadospis powinien by kolorowy. Przygotujmy roz-grzewajce dania z dyni, bakaana, cukinii i warzyw strczkowych np. soczewicy, cieciorki oraz ziemniakw. Pomidory, papryka i ogrki mog by podstaw i dodatkiem do da bezmisnych. Bez obaw mo-emy zastosowa diet wegetariask, bo wedug Amerykaskiego Stowarzyszenia Dietetycznego odpowiednio zaplanowana i skompo-nowana dieta wegetariaska, w tym dieta wegaska, jest zdrowa i spenia nasze zapotrzebowanie ywieniowe.

Wzmacniajco na organizm zadziaaj owoce i warzywa w zielonym kolorze: natka pietruszki, brokuy, saata, szpinak, szczypiorek i kiwi. Dziki zielonemu barwnikowi, ktry nadaje im kolor (chlorofilowi), dodaj si, pobudzaj procesy regeneracyjne oraz uatwiaj powrt do zdrowia, jeli ju zapiemy infekcj. Dziaanie wzmacniajce i an-tybakteryjne maj warzywa i owoce w kolorze fioletowym i granato-wym (czerwone winogrona, urawina, aronia, granat, bakaan, bura-ki i inne). Prac ukadu immunologicznego pobudz, dziki zwizkom karotenowym, te i pomaraczowe warzywa i owoce, np. dynia, marchew, kukurydza, wiey ananas i melon. Ostatnim kolorem, kt-ry warto uwzgldni w diecie, jest biay, czyli znane nam wszystkim warzywa, takie jak: cebula, por, biaa rzodkiew, rzepa i czosnek. Dzi-ki zawartym w nich zwizkom siarkowym stymuluj dziaanie limfo-cytw. Te ostatnie pozwalaj ukadowi odpornociowemu skutecznie zwalcza infekcje. Dobrze rozgrzewajco, dziki kapsaicynie, dziaa rwnie czerwona papryka.

DIETA A WSPOMAGANIE ODPORNOCI

- 29 -

Czynniki wpywajce na ukad odpornociowy

Blokujce Pobudzajce

Tradycyjna dieta zachodnia Dieta rdziemnomorska, indyjska, azjatycka

Siedzcy tryb ycia Regularna aktywno fizyczna

Innym rwnie wanym skadnikiem pokarmowym diety, o ktrego jako i ilo naley zadba, s tuszcze. Odpowiednio dobrane maj wpyw na dziaanie ukadu immunologicznego. W komponowaniu jadospisu uwag naley zwrci na kwasy omega 3. To one speniaj rol przeciwzapaln w naszym organizmie. Do przy-gotowywania posikw naley uywa olejw: lnianego, rzepa-kowego, oliwy z oliwek. Przy stwardnieniu rozsianym wane jest ograniczenie nieodpowiednich tuszczw stymulujcych procesy za-palne w organizmie. Unikajmy produktw pochodzenia zwierzcego: masa, misa czerwonego, mietany, tka jaj.

Dieta wzmacniajca odporno powinna by te bogata w wita-miny przeciwutleniajce A,C i E oraz skadniki mineralne, takie jak magnez, potas, cynk, selen. Odpowiednia ich poda z diet jest wana w celu niwelowania dziaania wolnych rodnikw. Wolne rod-niki wzmagaj stres oksydacyjny w organizmie, ktry z kolei wzmaga stany zapalne. Jedn z gwnych funkcji dziaania witaminy E w na-szym organizmie jest stabilizowanie bon komrkowych - im bd one silniejsze tym lepiej i sprawniej bd one dziaay. Najlepsze jej rda w diecie to oleje z kiekw pszenicy, oliwa z oliwek, olej rzepakowy, orzechy). Witamina C podnosi odporno organizmu, ale te dosko-


- 30 -

nale detoksykuje organizm, pomaga w przyswojeniu elaza ze rde rolinnych. Dobrymi jej rdami w diecie s warzywa kapustne, ziem-niaki, natka z pietruszki, owoce aceroli, kiwi, cytrusy, papryka i broku-y. Witamin A najlepiej jest czerpa z beta karotenu (pomaraczowe i zielone warzywa), ktry jest jej prekursorem. Cynk (patki owsiane, kieki pszenicy, pestki dyni i sonecznika, orzechy) i selen (sezam, orzechy, produkty penoziarniste) wyapuj wolne rodniki dziki cze-mu usprawniaj prac ukadu immunologicznego.

Istotnym elementem w sprawnym funkcjonowaniu ukadu od-pornociowego jest przeciwdziaanie niedoywieniu. Niedo-ywienie to bardzo powszechne zjawisko: ponad 60% pacjentw z przewlekymi schorzeniami neurologicznymi jest nim zagroonych lub jest ono ju u nich stwierdzone. W osoby z niedoywieniem cz-sto infekcji ulega zwikszeniu. Niedoywienie u pacjentw z choro-bami neurologicznymi przedua czas leczenia, rehabilitacji, bo obnia si miniow i oglny czas rekonwalescencji. Zaburzenia odywia-nia w przypadku chorb neurologicznych wynikaj najczciej z po-stpujcej choroby. W wyniku zmniejszonej zdolnoci pacjenta do samodzielnego przygotowania i spoywania posikw, a take gry-zienia i poykania pokarmw, nastpuje przyjmowanie zbyt maych, w stosunku do zapotrzebowania energetycznego iloci jedzenia. Pod-stawowymi problemami w przypadku schorze neurologicznych s zaburzenia poykania (dysfagia), trudnoci z samoobsug (niedowa-dy, drenie rk, obnione napicie miniowe) przez co odywianie naturalne moe by utrudnione lub niemoliwe, a to wpywa na roz-wj niedoywienia. Aby przeciwdziaa niedoywieniu naley wdro-y indywidualnie dobrany program ywieniowy. Zapotrzebowanie kaloryczne ma by dostosowane do aktualnych potrzeb osoby chorej, ale rwnie do celu, jaki ywieniowo chcemy osign (poprawienie lub utrzymanie stanu odywienia). Osoby z normaln mas ciaa wy-


- 31 -

magaj poday energii na poziomie 2530 kcal/kg masy ciaa. Chorzy ju niedoywieni powinni otrzymywa tak sam ilo energii, ale w przeliczeniu na nalen mas ciaa. Przy niedoywieniu znacznego stopnia naley stopniowo osiga podan kaloryczno. Zalecana poda biaka to co najmniej 1 g wysokiej jakoci biaka na kg m.c., jednak nie wicej ni 1,5 g/kg m.c. Zapotrzebowanie na pyny u do-rosych pacjentw waha si miedzy 3040 ml/kg m.c. Gdy wystpu-j zaburzenia poykania, niezbdne jest modyfikowanie konsystencji diety oraz wprowadzenie technik uatwiajcych spoywanie posi-kw. Gdy nie ma moliwoci spoywania odpowiednich iloci diety naturalnej, naley zastosowa doustne pynne preparaty odywcze, ktre uzupeniaj niedobory skadnikw odywczych.

Sia odpornoci musi by budowana od rodka. Ukad odpornocio-wy jest najbardziej wraliwy ze wszystkich ukadw organizmu na niedobory ywieniowe. Oto produkty ktre pomog w zbudowaniu wysokiej odpornoci:

kapusta, rzepa jarmu rzeucha brukselka kapusta bok choy szpinak rukola brokuy kalafior saata rzymska czerwona papryka cebula truskawki

grzyby pomidory granat marchew jeyny pomaracze nasiona: siemi lniane,

sonecznik, sezam czerwone winogrona winie liwki fasola orzechy


- 32 -

Jak zwikszy ilo super ywnoci w swoim menu?

Codziennie jada zielone warzywa,

uywa duo przypraw: kolendra jako dodatek do ryb, sosw i zup, chilli do saatek, bazylia do wszelkich warzyw, szafran i cynamon do owsianki,

w kadym posiku umieszcza warzywa i owoce.


- 33 -

Dieta a wspomaganie dolegliwoci trawiennych

Zaparcia spastyczne

Spastyczne formy zaparcia s wynikiem podwyszonego pobudzenia jelita grubego i tym samym jego skurczu, co przeszkadza w przesuwa-niu si masy kaowej. Perystaltyka jelita jest znikoma. Skurcze cian-ki jelitowej mog by zwizane odruchowo z poraeniem organw wewntrznych. Przyczyn zapar spastycznych mog by rwnie zaburzenia pochodzenia psychicznego. Przy wystpieniu depresji, hi-sterii, neurastenii, w rezultacie naruszenia refleksu na defekacj, gdy odruchy na stolec nie wystpuj nawet przy przepenionym jelicie grubym. Zaparcie spastyczne rozwija si rwnie wskutek podra-nienia bony luzowej jelita grubego przez due masy kaowe, kamie-nie ciowe itp. Osoba majca zaparcia typu spastycznego cierpi na ble brzucha, zwaszcza w okolicy lewego biodra. Brzuch jest na-pity, przy dotyku zauwaalna jest bolesno wzdu jelita grubego, wystpuj faszywe parcia na stolec. Charakterystyczn cech jest uczucie silnego pragnienia. Twarz ma czsto nienaturalnie czerwony kolor.

- 34 -

Co jada?

jabka, rozdrobnione i gotowane warzywa korzeniowe (mar-chewka, pietruszka, seler), kefir, jogurt naturalny, ukwaszone mleko, mid, soki owocowe (jabkowy, gruszkowy i winogro-nowy) - wywouj one agodn fermentacj w jelitach co agodzi zaparcia;

saat, cykori, papryk (jeli nie powoduje wzd), pomido-ry, cukini, kabaczki, patisony, brokuy, kalafior, dyni, fasolk szparagow, zielony groszek, marchew, pietruszk, seler, buraki wikowe, bowink, szpinak, ogrki kwaszone, niedue iloci kapusty kwaszonej, troch cebuli i porw.

Czego unika?

surowych owocw i warzyw;

otrb, razowego pieczywa, warzyw strczkowych i grubych kasz, surowej duszonej i gotowanej kapusty biaej - podraniaj jelito wzmagajc jego skurcze;

niezdrowych tuszczw: smalcu, boczku i tustych mis.

Inne sposoby na zaparcia spastyczne:

wypi na czczo szklank przegotowanej chodnej wody osodzo-nej yeczk miodu, soku pomidorowego lub buraczanego, albo szklank wody mineralnej. Osoby spoywajce nabia mog wy-pi szklank kefiru;

zje na czczo 6-8 suszonych liwek moczonych ca noc w wo-dzie. Wypi wod, w ktrej moczyy si liwki;

DIETA A WSPOMAGANIE DOLEGLIWOCI TRAWIENNYCH

- 35 -

wypi na czczo kaw;

przed obiadem zje yk oliwy lub oleju rzepakowego. Przed kolacj zje yk zmielonego siemienia lnianego i popi szklank przegotowanej wody;

w cigu dnia zje 3 yki otrb pszennych upraonych na patelni np. doda do saatek, surwek i deserw;

je niewielkie posiki co 2-3 godziny;

je powoli, dokadnie przeuwajc kady ks - to uatwi trawie-nie;

unika nadmiaru soli, a take przypraw typu jarzynka. Zawarty w nich sd dziaa odwadniajco, co moe nasila problemy.

Dieta w pcherzu nadreaktywnym, neurogennym i przy rdmiszowym zapaleniu pcherza

Przyczyny pcherza nadreaktywnego tkwi w zaburzeniach funkcjo-nowania nerww odpowiadajcych za dziaanie ukadu moczowego. Zaburzenia te mog wynika z uszkodze ukadu nerwowego. Lecze-nie nadreaktywnoci pcherza polega m.in. na podawaniu prepara-tw ograniczajcych nadmierne skurcze pcherza. Nadreaktywno pcherza czsto wie si z zaburzeniami ze strony jelita grubego (np. zaparcia). Take wrd produktw ywnociowych s takie, ktre na pcherz bd dziaay bardziej dranico. W zalenoci od rodzaju do-legliwoci bd one przybieray bardziej lub mniej intensywn form.


- 36 -

Najbardziej podraniajcymi pcherz przy rdmiszowym za-paleniu pcherza s:

kawa i herbata kofeina i taniny znajdujce si w kawie i herbacie powoduj silne podranienia pcherza. Z herbat szczeglnie silnie dziaajca na pcherz jest herbata Earl Grey. Niewskazane s rwnie herbaty zielone i zioowe, z wyjtkiem mity i rumianku;

Naley rwnie unika produktw i napojw z dodatkiem kwasku cytrynowego, bowiem produkty o niskim PH silnie podraniaj pcherz;

urawina, soki owocowe tzw. kwana bomba, nale do najbardziej dranicych pcherz czynnikw. Kontrowersyjna jest urawina z uwagi na to, e jest czsto stosowana przy in-fekcjach bakteryjnych pcherza. Silnie dranice pcherz s rwnie cytrusy: cytryny, grejpfruty, pomaracze, a take soki i napoje produkowane na ich bazie. Naley rwnie unika produktw i napojw;

napoje gazowane zawierajce sodziki - zarwno dwutlenek w-gla, jak i uyte w nich rodki sodzce s jednymi z najsilniejszych podraniaczy. Najniebezpieczniejsze napoje to Coca Cola i Pep-si Cola, zwaszcza w wersji light - zawieraj dwutlenek wgla, kofein i sztuczne rodki sodzce, a w dodatku maj niskie pH. Ponadto powoduj wzdcia, przez co uciskany wzdtymi jelitami pcherz jest dodatkowo podraniany;

czekolada i wyroby zawierajce kakao;

pomidory i ich przetwory zawieraj due iloci potasu, nie-wskazanego przy zapaleniach pcherza. Podobnie bogate w potas s banany, roliny strczkowe, orzechy.


- 37 -

Produkty wzdymajce

Kontrowersyjne s produkty powodujce wzdcia. Wzdte jelita po-woduj ucisk pcherza, co pogarsza jego reakcj. Naley wic unika jedzenia w duej iloci produktw takich, jak: warzywa kapustne, np. kapusta, brokuy, brukselka, kalafior, warzywa strczkowe, np. groch, fasola, czosnek, cebula, brukiew, rzepa, wiee ogrki, soja, orzechy, migday, owoce zawierajce du ilo fruktozy, np. gruszki, kasze gruboziarniste, napoje z kofein i sodzikami, alkohol. Wzdymajco dziaaj te sodkie potrawy i napoje. Wzdcia mog powodowa rwnie mleko i produkty mleczne oraz pieczywo razowe. Wskazane s za to wywary z kopru woskiego, przyprawy typu imbir, majera-nek, tymianek, a take warzywa blanszowane i gotowane na parze.

Rodzaj produktw

Niepowodujce podranie pcherza

Mogce nasila dolegliwoci

Nasilajce dolegliwoci

Napoje

mleko, herbata rumiankowa, niegazowana

niskozmineralizowa woda mineralna

niezbyt kwane soki, herbata

z lucerny, mleko ryowe, piwo

korzenne, woda, herbata mitowa

piwo, woda gazowana,napoje

gazowane (zwaszcza sodzone

aspartamem), mleko czekoladowe,

soki cytrusowe, mandarynki, sok

urawinowy, herbaty zioowe, zielona herbata, czarna herbata,

wino


- 38 -

Produkty zboowe

mka gryczana, chleb z mki

kukurydzianej, kuskus, maca,

orkisz, makaron, proso, chleb owsiany, ry,

biay chleb, pita

kasza, patki owsiane, chleb

pszenny i ytni, razowy, penoziarnisty,

chleb na zakwasie, graham

chleb lub patki zboowe

z konserwantami, mka sojowa

Tuszcze i orzechy

maso, orzechy kokosowe,

oleje: kokosowy, kukurydziany, arachidowy,

sonecznikowy, sezamowy,

sojowy, oliwa z oliwek, tuszcze

do pieczenia

migday, nerkowce,

pestki sonecznika,

pasta sezamowa

orzechy laskowe i woskie, orzechy

makadamia, arachidowe,

pistacje, majonezy, dressingi do saatek

Zupy

zupy z misa i warzyw

wyszczeglnionych poniej

bulion z kurczaka,

zupy z puszki z dodatkiem skadnikw

podraniajcych

zupy na kostkach rosoowych i w proszku, gotowe zupy

z torebek


- 39 -

Miso, ryby i drb

jajka, woowina, ryba, jagnicina,

wtrbka (woowa lub drobiowa), wieprzowina, owoce morza,

indyk, cielcina, kurczak

bekon, woowina

peklowana, pasztetowa,

wdliny z dodatkiem

(np. przypraw, konserwantw)

szynka, hot dogi, wikszo kiebas, w tym

pepperoni, salami, ryba wdzona

Sery i inne produkty mleczne

twarg, serek ziarnisty, ser typu feta, mozzarella, bita mietana

malanka, niektre koktajle

mleczne i mroone

jogurty

sery te i pleniowe, kwana

mietana, mleko i ser sojowe, jogurt,

zsiade mleko

Warzywa

marchew, saata, grzyby, pietruszka, kabaczek, cukinia

rukiew wodna, seler naciowy,

botwinka

avocado, buraki cukrowe,

cykoria, por, mniszek lekarski,

bakaan, pomidory, rabarbar, brukiew,

szpinak, rzepa, brukselka,

kapusta, kalafior, szczypiorek, kukurydza,

ogrek,fasola, groch

broku, szpinak (oba s bogatym rdem

potasu), fasola, marynaty, cebula, kapusta kiszona, soja, pomidory

i przetwory pomidorowe, tofu


- 40 -

Owoce daktyle, orzechy kokosowe, gruszki

jagody, borwki, rodzynki, skrka

cytrynowa, melon,

porzeczki, jabka, mid spadziowy,

mango, maraskino,

winie, rabarbar

banany, arbuz, morele, owoce

cytrusowe, winie, suszone owoce,

brzoskwinie, liwki, suszone figi, winogrona, guajawa, kiwi,

wikszo jagd, marakuja, papaja,

persymona, ananas

Desery i sodycze

cukier brzowy, ciasto marchewkowe,

chleb witojaski, mid, lukrecja

biaa czekolada, lody mitowe,

sernik, landrynki

aspartam i inne rodki sodzce,

czekolada i sodycze z dodatkiem kakao,

lody i desery kawowe,

z dodatkiem orzechw

Przyprawy i dodatki

ziele angielskie, olejek migdaowy, bazylia, kolendra, koper ogrodowy,

fenku woski, majeranek,

oregano, rozmaryn, szawia lekarska,

sl, tymianek, mak, estragon, wanilia

pieprz czarny, cynamon,

kminek, suszona pietruszka,

imbir, esencja cytrynowa,

gaka muszkatoowa, sproszkowana cebula, olejek

pomaraczowy, ostry

kwas askorbinowy, drode,

benzoesany, kofeina, pieprz

kajeski, godziki, sproszkowane chili, pieprz chili, czosnek,

kwas cytrynowy, ostra przyprawa

curry, keczup


- 41 -

Dieta niskohistaminowa

Histamina drani zakoczenia nerwowe powodujc bl. Jest szcze-glnie istotna w rdmiszowym zapaleniu pcherza, nasilajc stan zapalny. Jej dziaanie jest tym bardziej odczuwalne, im silniejszy bl neuropatyczny jest odczuwany. Na poziom histaminy wpywaj pro-dukty ywnociowe oraz leki.

W uszkodzeniach pcherza istotn rol odgrywa dieta niskohista-minowa. Produkty podnoszce poziom histaminy dziel si na: pro-dukty wysokohistaminowe (Histamine-Rich Foods; takie, ktre same zawieraj jej znaczn ilo) oraz produkty podnoszce poziom hista-miny (Histamine-Releasing Foods).

Produkty bogate w histamin Produkty szczeglnie wyzwalajce histamin

Napoje alkoholowe, zwaszcza wino, piwo, rwnie

bezalkoholowe, szampanwino i piwo, migday, cukierki,

guma do ucia, midNabia: zsiade mleko, kwana mietana, malanka, jogurt i

wszystkie produkty z udziaem fermentacji mlekowej

Sery wszelkiego typu (te i twarogowe, rwnie z kwanego

mleka), szczeglnie jednak sery twarde i ptwarde, sery pleniowe (parmezan, blue,

roquefort), ser topiony

Suszone owoce takie jak: suszone liwki, morele, daktyle,

rodzynki, figi, a take owoce kandyzowane i konserwowe


- 42 -

Napoje typu cola, soki warzywne, kawa, kakao, herbata (zarwno

czarna, jak i zielona)

truskawki, maliny, jeyny, jagody, czerwona i czarna porzeczka, wiee

daktyle, kiwi, liczi, morwa, jabka, liwki, winie, rabarbar, banany, arbuz,

melon, owoce cytrusowe, ananasy, morele, brzoskwinie, winogrona

Sodycze oraz produkty do smarowania chleba, ktre zawieraj orzeszki ziemne, nugat, czekolad, marcepan, marmolad, rolinne

produkty do smarowania pieczywa

Warzywa: ziemniaki i ich przetwory (w tym chipsy), oliwki konserwowe

i wiee (czarne maj mniej salicylanw ni zielone, przetwarzane wicej ni wiee), kiszone warzywa, pomidory, ogrki, groch, rzodkiewki

(rnego gatunku), cukinia, pieczarki, por, kukurydza, bakaany, marchewka,

szparagi, buraczki, szpinak, seler, papryka, w tym chili, cykoria

kabaczek, saata (poza lodow)

Warzywa: pomidory, rne odmiany kapusty, szpinak, bakaan,

grzyby, korniszony, pikle, kalarepa, groch i warzywa strczkowe (fasola, soczewica, bb) oraz

wszystkie warzywa konserwowe, kiszona kapusta, ogrki

Ocet i produkty go zawierajce, musztarda, sos typu Worchester,

curry, pieprz, w tym kajeski, oregano, papryka, kminekOwoce: awokado, rodzynki, owoce

konserwowe, orzechy, winogrona, ananasy, owoce cytrusowe,

banany, figi, kiwi, mango, papaja, liwki, jagody, truskawki, maliny

Produkty zboowe: mka, kieki, ciasto drodowe, pieczywo (zwaszcza na zakwasie), ciasta, pizza i inne

produkty zawierajce drode

Zioa, np. rumianek, szawia, lukrecja, kora wierzby, li topoli, kwiat

wizwki, fioek trjbarwny, kora kaliny, lipa, owoc dzikiej ry, mita


- 43 -

Ocet i produkty go zawierajce, takie jak majonez, ketchup, dressingi saatkowe itd., sos sojowy i produkty

sfermentowane na bazie soi

Przyprawy: li laurowy, kminek, bazylia, pieprz, gaka muszkatoowa,

ziele angielskie, kardamon, pieprz kajeski, rozmaryn, estragon, kurkuma, tymianek, oregano

(rwnie postacie surowych zi)

Ryby: makrela, sardynki, sum, anchois, led, tuczyk, oso,

sardela, kawior, skorupiaki (homar, mae, kraby, ostrygi), wszystkie konserwy rybne oraz ryby marynowane (rolmopsy,

matjasy, piklingi) i konserwowane poprzez wdzenie lub solenie

Miso: peklowane, szynka, bekon, miso w galarecie, kiebasy

surowe i wdzone (np. salami, metka, sucha kiebasa), kiebasy parzone, pasztet i pasztetowa, wszystkie misne konserwy

Miso czerwone, gwnie wieprzowina, wysokoprzetworzone

misa i wdliny podroby, wszystkie konserwy misne

Ryby: marynowane, solone i wdzone

Mleko i jego przetwory: twarg, ry na mleku, jogurt, mleko, rwnie

w proszku, ser topiony, lody, mleczne produkty typu light

Produkty zboowe: musli, patki kukurydziane, makarony,

kluski, ciastka, pieczywo

Nasiona i orzechy: mak, wszystkie orzechy (stenie zawartych w nich salicylanw, powodujcych wyrzut histaminy, jest rna: od redniego

we woskich do wysokiego w ziemnych), pestki sonecznika, sezam

Oleje: wszystkie, rwnie migdaowy, kukurydziany i oliwa z oliwek (naley ich spoywanie

ograniczy do minimum)


- 44 -

Istota waciwych pocze ywieniowych wspomaga-jcych trawienie

Z produktw ywnociowych spoywanych na co dzie kady bdzie wykazywa w organizmie charakter zasadowy lub kwasowy. Podczas trawienia pokarmu powstan zwizki zasadotwrcze lub kwasotwr-cze. Istotn informacj jest to, e sam smak kwany produktw (np. owocw cytrusowych) nie powoduje, e one zakwaszaj organizm. Owoce zawierajce kwas cytrynowy (np. ananas, cytryny, grejpfru-ty) oraz jabkowy (np. jabka) dziaaj zasadowo. Rwnowaga kwa-sowo-zasadowa bdzie w organizmie zachowana jeeli w caoci ja-dospisu bd przewaay warzywa i owoce, a do skadnikw posiku typu miso, ryby lub pieczywo koniecznie bd dodane wiee lub gotowane warzywa.

PRODUKTY ZAKWASZAJCE (przykady)

groch, soja, pikle, cieciorka, chleb ryowy, orzechy, sery, miso, oliwki, jaja, kasza gryczana, alkohol, biay cukier, czekolada, kasza manna.

PRODUKTY ALKALIZUJCE (przykady)

cebula, szparagi, banany, szpinak, jagody, saata, rabarbar, fasola, kasza jaglana, rodzynki, grejpfrut, kiwi, szczaw, suszone morele, soki warzywne.

W diecie powinny przewaa produkty alkalizujce.

Nieodpowiednie poczenia

wap + elazo = dwukrotnie obnione przyswajanie elaza,

magnez + elazo = zmniejszone wchanianie elaza,


- 45 -

cynk + wap = konkurencja przy wchanianiu,

witaminy A i E + biotyna (B7) = wstrzymane dziaanie biotyny,

witamina E + elazo = brak wchanialnoci,

cynk + elazo = redukcja absorpcji elaza o poow,

mangan + elazo = obnienie przyswajalnoci elaza o 40%,

elazo + witamina C = poprawa wchanialnoci elaza.

Gwne zasady czenia pokarmw:

pokarmy wysokobiakowe (np. miso, ryby) naley je na po-cztku posiku;

sone pokarmy naley je przed pokarmami o innych smakach. Sl pobudza wydzielanie sokw trawiennych i wspomaga tra-wienie innych pokarmw;

w jednym posiku naley je tylko jeden rodzaj skrobi, czyli nie czymy np. kotleta z kaszy jaglanej z ryem czy ziemniakami;

biaka, tuszcze i skrobie najlepiej czy z zielonymi warzywami;

sodkie owoce i pokarmy sodzone naley spoywa osobno;

picie sokw owocowych pomidzy posikami moe zaburzy tra-wienie, chyba e od posiku miny co najmniej 2 godziny;

mleko nie powinno by czone z innymi pokarmami, szczeglnie z misem;

tuszcze i oleje mona czy z produktami skrobiowymi, ponie-wa nie opniaj trawienia skrobi;


- 46 -

Korzystne czenie to np.: migday z kwanym jabkiem, jogurt sojo-wy z truskawkami, jogurt sojowy i grejpfrut.

POCZENIA DOSKONAE

urawina + jabko

pomidory + brokuy

kurkuma + pieprz

czosnek + tuste ryby morskie

suszone morele + migday

szpinak + cytryna

cykoria + orzechy - Witaminy A i E razem dziaaj kilkakrotnie

melony, arbuzy naley spoywa osobno, poniewa s trawione bardzo szybko. Wszelkie poywienie, z ktrym byyby poczone, opnia ich trawienie, powodujc fermentacj;

cytryny, limonka i pomidory zalicza si do produktw kwanych, ktre dobrze cz si z zielonymi, nie skrobiowymi warzywami (wszelkie zielone warzywa liciaste, zielone zioa, zielone warzy-wa kapustne, seler naciowy, zielona fasolka szparagowa, zielony groszek, cukinia, ogrki, algi, inne zielone wodorosty);

orzechy, nasiona oleiste (pestki dyni, sonecznika, siemi lniane), ser, jogurt, kefir (ktre zalicza si do wysokotuszczowych biaek) dobrze cz si ze wszystkimi zielonymi warzywami, ale take z kwanymi owocami - cytryn, limonk, grejpfrutem, pomara-cz, truskawkami, ananasem, kiwi, granatem.


- 47 -

silniej ni z osobna. Wszystkie zielone warzywa bogate w karote-ny od cykorii, kapusty po szpinak naley czy z orzechami lub migdaami, ktre s zasobne w witamin E;

POCZENIA, KTRYCH WARTO UNIKA

grzyby + alkohol - Alkohol cina specyficzn odmian biaka znajdujcego si w grzybach, poprzez to staj si niestrawne. Zabronione jest wrcz czenie z alkoholem grzyba o nazwie czer-nidak pospolity;

herbata + cytryna - Listki herbaty zawieraj spor ilo glinu. W naparze z herbaty wystpuje on w formie nieprzyswajalnej dla organizmu. Dodatek soku z cytryny powoduje, e ta nieprzyswa-jalna forma zmienia si w atwo wchaniany cytrynian glinu;

pomidor + biay ser - Kwasy (cytrynowy, jabkowy, chlorogeno-wy i kumarynowy), ktre decyduj o smaku pomidora, cz si z wapniem zawartym w serze. Powstaj nierozpuszczalne krysz-taki, ktre odkadajc si w stawach, wywouj przy kadym ru-chu silne ble. Stosowanie takiego poczenia przez kilka tygodni spowodowa ble staww;

herbata + ciasto drodowe - Garbniki ktre nadaj herbacie gorzkawy smak ograniczaj wchanianie biaek oraz wi wap, magnez, elazo, cynk, mied i inne wane dla organizmu biopier-wiastki. Niszcz rwnie witamin B1, ktrej ciasto drodowe jest bardzo dobrym rdem;

ryba morska + olej sonecznikowy - Zawieraj kwasy tusz-czowe omega-3. Przeciwnikiem kwasw omega-3 s omega-6, wystpujce w oleju sonecznikowym oraz kukurydzianym. Jeli w organizmie jest duo kwasw omega-6, a mao omega-3, te pierwsze tumi korzystne dziaanie tych drugich. Nie naley -czy te ryb z majonezem czy z saatk z sosem winegret.


- 48 -

Dieta a koncentracja oraz wpyw na prac mzgu i regeneracj osonki mielinowej

Degeneracja osonki mielinowej to autoimmunologiczny proces za-palny orodkowego ukadu nerwowego atakujcy mzg, rdze krgo-wy i nerw wzrokowy. W procesie tym ukad odpornociowy atakuje osonki nerww, zwane otoczkami (osonkami) mielinowymi. W wy-niku tego osonki zostaj uszkodzone, a uszkodzone obszary tworz blizny powodujce zaburzenie przewodzenia bd cakowity brak ko-munikacji midzy zakoczeniami nerwowymi.

W odbudowie osonki mielinowej znaczenie ma witamina D. Szereg bada wykaza, e osoby z ubytkami mieliny maj niedobory witami-ny D. Uszkodzenia osonki mielinowej s mniejsze wrd osb jedz-cych ryby morskie takie, jak Makrela, led, Wgorz, Szprotki, ktre s bogatym rdem witaminy D. Badania z 2013 roku sugeruj, e dawka dzienna wiksza ni 10 000 IU, przy suplementacji 1200 mg dawk Ca jest bezpieczna, przy czym s take dowody na jej dzia-anie immunomodulujce (zmniejszona liczba rzutw w cigu roku).

- 49 -

Witamina B12 jest rwnie zaangaowana w tworzenie i funkcjono-wanie osonki mielinowej. Zdaniem dr Perlmuttera deficyt witaminy B12 nie tylko wzmaga niszczenie mieliny podczas rzutu, ale take po-wstrzymuje zdolno organizmu do jej naprawy. Deficyty witaminy B12 mog wystpowa nawet jeli nie wychodz one w badaniach krwi.

Kolejnym zwizkiem istotnym w regeneracji osonki mielinowej jest lecytyna. Wedug dr Jamesa Balcha moe ona pomc wzmocni osonk mielinow. Lecytyna jest jednym z waniejszych skadnikw budulcowych bon neuronowych, tj. obszaru komrek mzgu, gdzie odbywa si komunikacja midzykomrkowa.

Zmczenie

Zmczenie wystpujce przy SM moe by intensywniej odczuwa-ne przez stres lub bezsenno. Diety bogate w wysoko oczysz-czone wglowodany, podobnie jak diety bardzo niskokaloryczne, wzgldnie ubogie w elazo lub cynk, mog rwnie prowadzi do stopniowego potgowania odczucia zmczenia.

Najlepszymi rdami cynku s:

pene ziarna zb (patki owsiane, jczmienne; pestki sonecznika, dyni), otrby, ry brzowy

ananas, kukurydza, groch

jagody, ziemniaki

kiszona kapusta, szpinak

cebula

seler i produkty z owsa (otrby owsiane, patki owsiane)

DIETA A KONCENTRACJA ORAZ WPYW NA PRAC MZGUI REGENERACJ OSONKI MIELINOWEJ

- 50 -

roliny strczkowe

pestki dyni i sonecznika

fasola

Cukier rafinowany oraz atwo trawiona skrobia wystpujca w wyro-bach cukierniczych, ciastach i ciasteczkach szybko zasilaj organizm energi, poniewa przyswojenie skadnikw nastpuje zaraz po spo-yciu. Jednake, po upywie p godziny od momentu przyjcia po-karmu poziom glukozy we krwi w przypadku osb podatnych gwa-townie spada i pojawia si uczucie zmczenia.

Przyczyn niskiego poziomu cukru mog by rwnie dugie przerwy midzy posikami - w tej sytuacji trzeba zwikszy ich liczb i regu-larnie je przyjmowa. Midzy gwnymi posikami mona zje su-rowe owoce lub porcj orzechw z rodzynkami. Regularne jedzenie 4-6 maych posikw dziennie i wyczenie z jadospisu cukru uatwi utrzymanie wyrwnanego poziomu glukozy we krwi.

Wglowodany zoone, ktre znajduj si w penoziarnistym pie-czywie, przetworach z ziarna owsa i gotowanych nasionach rolin strczkowych zapewniaj o wiele powolniejsze, ale za to rwnomier-ne uwalnianie energii.

Aby zmniejszy odczuwanie zmczenia, naley zastpi produkty zawierajce duo tuszczu dobrymi rdami wglowodanw, ta-kimi jak owoce, pieczywo, makarony i przetwory z ziarna owsa. Naley take zadba o odpowiedni ilo produktw bogatych w cynk, ktre odgrywaj gwn rol w przemianach energe-tycznych.

Kofeina wystpujca w kawie, herbacie i napojach typu cola oywia organizm, cho jej dziaanie jest krtkotrwae. Nadmiar kofeiny (po-


- 51 -

wyej 6 filianek kawy dziennie) moe wrcz wywoa uczucie zm-czenia. Naduycie kawy powoduje jednak, e tracimy z organizmu midzy innymi tiamin, magnez, cynk i wap.

To pokarm uruchamia mechanizmy wpywajce na intelektualne funkcje mzgu. Stymuluje on produkcj enzymw, hormonw i che-micznych substancji zwanych neuroprzekanikami. Zwaszcza neu-roprzekaniki odgrywaj znaczc rol w procesach zapamitywania i przypominania. S to substancje chemiczne potrzebne do przesya-nia sygnaw midzy komrkami nerwowymi - neuronami. Bez tych impulsw niemoliwe byoby mylenie, kojarzenie i przyswajanie wiedzy.

Niektre produkty mog pozytywnie wpywa na pami (na przykad marchew, cytryna, ananas, soja, orzechy, banany), wzma-ga energi yciow (warzywa, owoce). Nieprawidowa dieta po-gbia tylko uczucie zmczenia i depresj. Oprcz godu fizycznego

Aby przeciwdziaa zmczeniu naley w menu uwzgldnia:

produkty zawierajce skrobi, bo podnosz wytrzymao orga-nizmu (pieczywo, makarony, ziemniaki, kasze),

ciemnozielone warzywa liciaste i orzechy, bo s rdem nie-zbdnego do tworzenia czerwonych ciaek krwi kwasu foliowego,

produkty zawierajce witamin B12 potrzebn do prawidowego funkcjonowania systemu nerwowego oraz tworzenia czerwo-nych ciaek krwi,

fasol, soczewic, zarodki pszenne i inne produkty zawierajce elazo, ktre pomaga zapobiega niedokrwistoci, a przyjmowa-ne cznie z witamin C jest atwo przyswajane przez organizm.


- 52 -

istnieje jeszcze gd psychiczny, powodowany potrzeb cieszenia si dobrym samopoczuciem i spokojem. Mona go zaspokoi tylko przez uzupenienie niedoborw serotoniny o czym bya mowa ju wcze-niej. Zaczyna wwczas dziaa ukad obrony przeciwstresowej, ktry zmniejsza napicie emocjonalne, a w konsekwencji ch do przejadania si.

Badania naukowe wykazay, e tyrozyna zwiksza energi y-ciow i poprawia koncentracj. Potrawy bogate w biako, takie jak ryby czy roliny strczkowe, spoywane wraz z warzywami i pro-duktami z penych ziaren zb, powoduj wzrost poziomu tyrozyny w mzgu.

Istnieje cisy zwizek midzy zdolnociami umysowymi, a do-starczaniem organizmowi witamin i skadnikw mineralnych. Nawet niewielkie braki witamin B1, B2, B6, C, niacyny, kwasu fo-liowego oraz duy niedobr witaminy A mog spowodowa zabu-rzenia emocjonalne i oglnie pogorszy samopoczucie. Brak witamin z grupy B, zwaszcza B1, moe doprowadzi do apatii, utraty apetytu lub zapalenia nerww obwodowych ukadu nerwowego. Niedobr witaminy PP, ktrej najlepszym rdem s ryby, roliny strczkowe, otrby pszenne, kasza jczmienna i pieczarki, moe spowodowa osabienie pamici. Niski poziom magnezu sprawia, e dodatkowo moe wzmc si senno albo rozdranienie. Dobrym rdem tego skadnika mineralnego s grube kasze, chleb razowy, kakao, orzechy.


- 53 -

Dieta dla mzgu: wana energia z wglowodanw zoonych

Mzg zuywa a 20-25 % energii dostarczanej organizmowi. Jego pokarmem s glukoza i tlen. Sam mzg wykorzystuje prawie poow krcej we krwi glukozy. Reszta zaspokaja zapotrzebowanie innych komrek, take komrek nerwowych, na energi. Bez dostpu gluko-zy i tlenu obumieraj ju po 1015 minutach.

rdem glukozy s wglowodany. Cukier, szczeglnie biay-rafinowa-ny, nie wymaga trawienia byskawicznie przenika do krwi i stano-wi bomb kaloryczn, a zarazem spore utrudnienie dla trzustki. Musi ona bowiem wytworzy du ilo insuliny, by zagospodarowa tak ilo cukru (a jeli organizm nie potrzebuje zbyt duo energii, cukier zamieni si w tuszcz zapasowy).

Inaczej jest z wglowodanami zoonymi. Z uwagi na to, e ich tra-wienie trwa pewien czas, cukier jest uwalniany do krwi stopniowo i organizm moe go dobrze spoytkowa. Poza tym wglowodany zoone zawieraj duo bonnika oraz witamin i mineraw niezbd-nych do waciwego wykorzystania skadnikw odywczych.

Buki i chleb z biaej mki maj znikom warto odywcz. Biaa mka powstaje z oczyszczonego ziarna pozbawianego uski, zarodka i zewntrznej warstwy aleuronowej bielma - czci najbogatszych w cenne skadniki: bonnik, wap, fosfor, elazo, witaminy E i z grupy B. Jedzenie wycznie biaego pieczywa moe by przyczyn osa-bienia organizmu i chorb powstajcych na tle niedoborw pokar-mowych.

Szczeglnie wane dla funkcjonowania mzgu s witaminy z grupy B i niezbdne nienasycone kwasy tuszczowe (NNKT), kt-rych najbogatszym rdem s ryby i oleje.


- 54 -

Witaminy z grupy B, zwaszcza cholina B8 i niacyna B3 (inaczej PP), s odpowiedzialne za sprawne funkcjonowanie ukadu nerwowego. Wystpuj choby w soi i wanie w pieczywie z penego przemiau. Niedobr witaminy B3 powoduje m.in. osabienie pamici, kopoty ze skupieniem uwagi i kojarzeniem, bezsenno. Osoby jedzce sody-cze i pijce alkohol potrzebuj jej 2-3 razy wicej ni wynosi norma. Niacyna wystpuje w tuczyku, penym ziarnie zb, fasoli i grochu, nasionach sonecznika, orzeszkach ziemnych.Lecytyna jest najlepszym rdem choliny potrzebnej do powstania acetylocholiny jednego z neuroprzekanikw. W znacznym stopniu poprawia pami. Niedobr choliny prowadzi do ospaoci i spadku zdolnoci pamiciowych. Lecytyna wystpuje w orzeszkach ziem-nych, soi i kiekach pszenicy.elazo, kolejny pierwiastek niezbdny do prawidowego funkcjo-nowania mzgu, jest nonikiem tlenu. Znajdziemy go w orzechach, rolinach strczkowych, owocach pestkowych, warzywach licia-stych, rodzynkach. Jego niedobr upoledza zdolno rozumowania i uczenia si.Magnez jest niezbdny do produkcji enzymw wsppracujcych z witaminami B1 i B6. Razem w wapniem pomaga w przewodzeniu impulsw nerwowo - miniowych. Chroni przed metalami cikimi, ktre uszkadzaj mzg. Podobnie jak witaminy B jest wypukiwany przez kaw i alkohol oraz niszczony przez nikotyn.Potas poprawia dotlenienie mzgu. Jego rda to: winogrona, bana-ny, pomaracze, morele, awokado, melony, nektarynki, brzoskwinie, pomidory i ziemniaki.Fosfor poprawia nastrj, zwiksza inteligencj, dodaje si witalnych. Kwas linolowy znajduje si w tuszczach rybnych i rolinnych. Jego brak powoduje osabienie koncentracji, utrat pamici, apati, a na-wet halucynacje.


- 55 -

Wczy do diety nastpujce produkty:

siemi lniane, rdo lecytyny, cynku i cennych kwasw tusz-czowych omega- 3;

dyni, ktra zawiera bonnik, fosfor, potas, wap i magnez oraz nieco witamin C i z grupy B. Jej cennymi skadnikami s te kwa-sy: pantotenowy, asparginowy i nikotynowy. Kwasy te sprawia-j, e umys pracuje na wysokich obrotach, polepsza si pami i zdolno koncentracji. Pestki dyni pomagaj usuwa toksyny i dziaaj zbawiennie na system nerwowy;

winogrona, ktre usprawniaj proces dotlenienia mzgu i zwik-szaj chonno umysu. Oprcz potasu zawieraj elazo i magnez oraz sporo witamin, m.in. niacyn;

Podsumowujc, dieta dla mzgu - zalecenia:

je codziennie ciemne pieczywo razowe i produkty z penego ziarna (np. brzowy ry),

na drugie niadanie i na podwieczorek je owoce,

do obiadu konieczna saatka z mieszanki wieych warzyw,

pamita o tuszczach rybnych i rolinnych,

pi duo wody mineralnej - wspomaga przemiany biochemicz-ne w mzgu,

wysypia si - nieprzerwany nocny sen rwnie zapewnia odpo-wiednie dotlenienie; podczas snu organizm osiga stan natural-nego odprenia.


- 56 -

liwki, ktre zawieraj usprawniajcy krenie potas, bonnik po-magajcy si pozby toksyn oraz witaminy B1 i B3, ktre agodz stres i korzystnie wpywaj na prac mzgu.

Wspomagaczami sprawnego mylenia s te:

owoc noni - pozytywnie wpywa na wydajno umysow i mobilizuje do dziaania, dlatego warto siga po niego nie tylko w kryzysowych sytuacjach;

miorzb japoski - wspiera waciwy przepyw krwi oraz poma-ga zachowa dobr pami i prawidowo procesw poznaw-czych;

zielona herbata - zawiera kofein (tein) i wpywa na zdolno uczenia si i koncentracji.


- 57 -

Charakterystyka diety bezglutenowej

Gluten jest jednym z najczstszych alergenw 10-25% osb z alergi na pokarm ma objawy uczulenia na to biako. Reakcj uczu-leniow na gluten mona podzieli na natychmiastow, wystpujc w cigu kilku minut do godziny od spoycia pokarmu, oraz pn, objawiajc si po kilku godzinach, a czasem nawet po 1-2 dniach.

Reakcja natychmiastowa moe objawi si:

wymiotami

biegunk

pokrzywka skrn

wodnistym katarem

zmianami skrnymi podobnymi do atopowego zapalenia skry

Reakcja typu pnego, objawia si zwykle biegunk.

Przebieg uczulenia na gluten rni si w zalenoci od wieku. U osb dorosych alergia na gluten objawia najczciej pod postaci pokrzywki, biegunki obrzku naczynioruchowego. Uczulenie u doro-sych moe trwa latami, a dawk wywoujc uczulenie jest znacz-nie wysza ilo glutenu ni np. u dzieci (10g i wicej).

- 58 -

Oprcz alergii na gluten naley wyodrbni zjawisko zwane nadwra-liwoci na gluten. Objawami jej s boleci brzucha, biegunki, mi-greny, cige zmczenie, ble staww i mini, a nawet zanik czucia w koczynach. Nadwraliwo na biako jakim jest gluten wystpuje wtedy, kiedy zostaa wczeniej wykluczona celiakia i alergia na psze-nic. Naley zaznaczy, e nadwraliwo na gluten nie ma podoa genetycznego. Nadwraliwo na gluten jest te wizana z choroba-mi ukadu nerwowego. U wielu osb mylona jest z zespoem jelita draliwego.

Nadwraliwo dotyczy gwnie osb dorosych i najczciej objawia si wspistnieniem kilku z poniej wymienionych ob-jaww:

ble brzucha wysypka, egzema uczucie cigego zmczenia spltanie biegunka, zaparcia, wzdcia anemia drtwienie i bolesno koczyn osabienie/omdlenia pieczenie w przeyku nudnoci, wymioty przelewanie si w jelitach zapalenie jzyka

Objawy te mog wystpi w cigu kilku godzin lub dni od spoycia ywnoci zawierajcej gluten. Leczenie nadwraliwoci na gluten po-lega na wykluczeniu go z diety.

CHARAKTERYSTYKA DIETY BEZGLUTENOWEJ

- 59 -

produkty dozwolone i przeciwskazane w diecie bezglutenowej

produkty dozwolone produkty przeciwwskazane

mka kukurydziana mka pszenna

kasza kukurydziana mka ytnia

skrobia kukurydziana (maizena) kasza manna

kasza gryczana, jagla-na, mka gryczana

kasza jczmienna: mazur-ska, perowa, pczak

skrobia i mka ryowa patki owsiane

patki ryowe, tapioka otrby zawierajce gluten

ry naturalny, sargo chleby glutenowe

kleiki ryowe, makaro-ny bezglutenowe

makarony z mk za-wierajcych gluten

mczka ziemniaczana, jaglana

wypieki z mk zawie-rajcych gluten

przetworzona soja, socze-wica, fasole, groch, ciecior-

ka mczka: grochowa, fasolowa, z cieciorki


- 60 -

galaretki zawierajce agar-agar, kisiele zagszczane mk ziem-niaczan, kukurydzian, ryow (domowej roboty, nie gotowe)

desery z dodatkiem mk zawierajcych gluten

batony, wafle, ciasta na bazie mk zawierajcych gluten

herbata, herbaty zioowe kakao owsiane

kompoty kawa zboowa

misa: indyk, krlik, gob konserwy misne i rybne

zamiast wdlin piecze z mis, jako dodatek do kanapki wdliny

tuszcze: olej rzepakowy bezeru-kowy toczony na zimno, oliwa

z oliwek, olej z siemienia lnianegopasztetowa

warzywa i owoce w postaci sokw, napojw, przecierw, su-rwek, potraw gotowanych, np. zup z dodatkami produktw bez-glutenowych zagszczone mk

kukurydzian, ziemniaczan

pprodukty gotowe, panie-rowane, obtoczone w buce tartej zawierajcej gluten

sl, wanilia, cynamon, maje-ranek, szczypiorek, pietrusz-ka, koperek, sok z cytryny

gotowe mieszanki przypraw


- 61 -

Gluten moe by ukryty pod nazwami:

biaka pochodzenia rolinnego,

skrobia warzywna,

biaka zboowe,

zagszczacze i wypeniacze zboowe,

mka farina-mka kukurydziana (moe by zanieczyszczona glutenem),

mka tortowa,

mka pszenna pytlowa,

skrobia pszenna,

otrby,

otrby pszenne,

kieki pszeniczne,

pszenica,

pszenica durum inna nazwa semolina,

skrobia modyfikowana,

skrobia,

skrobia spoywcza,

modyfikowana skrobia: E-1404, E-1410, E-1412-14, E-1420, E-1442, E-1450-51.


- 62 -

Innymi ukrytymi rdami glutenu s:

syrop z ciemnego ryu

barwnik karmelowy

patki zboowe

chipsy

dipy do smarowania

majonezy, musztardy, chrzany

substancje zapachowe

czekolada pynna, kakao

kawa, herbata instant, zabielacze do kawy

maso orzechowe

niektre lody

mieszanki przyprawowe

sos sojowy

jogurty owocowe

ocet spirytusowy

proszek do pieczenia


- 63 -

Dieta wegetariaska i wegaska pozytywne strony zastosowania

Co do stosowania diety wegetariaskiej jak i wegaskiej istnieje wiele mitw i przekona. Jak na samym pocztku pisaam, dla osb z chorobami autoimmunologicznymi wskazane jest stosowanie die-ty rolinnej. Amerykaskie Stowarzyszenie Dietetyczne wyraa stanowisko, e odpowiednio zaplanowane diety wegetariaskie, w tym diety cile wegetariaskie, czyli wegaskie, s zdrowe, speniaj zapotrzebowanie ywieniowe i mog zapewnia korzy-ci zdrowotne przy zapobieganiu i leczeniu niektrych chorb. Dobrze zaplanowane diety wegetariaskie s odpowiednie dla osb na wszystkich etapach ycia, wcznie z okresem ciy i laktacji, nie-mowlctwa, dziecistwa, dojrzewania.

Schematy ywieniowe wegetarian mog znacznie si rni. Dieta laktoowowegetariaska jest oparta na zboach, warzy-wach, owocach, rolinach strczkowych, nasionach, orzechach, produktach mlecznych i jajkach. Laktowegetarianizm wyklucza jajka tak samo jak miso, ryby i drb. Dieta wegaska, czyli ci-le wegetariaska, wyklucza jaja, nabia i inne produkty pocho-dzenia zwierzcego.

- 64 -

Dieta wegetariaska moe speni zalecenia dotyczce spenienia norm skadnikw takich jak: biako, kwasy tuszczowe Omega-3, e-lazo, cynk, jod, wap oraz witamina D i B12. Cechy diety wegetaria-skiej, ktre mog zmniejsza ryzyko chorb przewlekych, to nisze spoycie tuszczw nasyconych i cholesterolu oraz wysze spoycie owocw, warzyw, nieprzetworzonych zb, orzechw, produktw sojowych, bonnika i fitoskadnikw. Diety wegetariaskie s czsto kojarzone z szeregiem zalet zdrowotnych, w tym z niszym poziomem cholesterolu we krwi, zmniejszonym ryzykiem chorb serca, niszym cinieniem krwi oraz obnionym ryzykiem nadcinienia ttniczego i cukrzycy typu 2, maj czsto mniejsz zawarto tuszczw nasyco-nych i cholesterolu, wyszy poziom bonnika, magnezu, potasu, wita-miny C i E, kwasu foliowego, karotenoidw, flawonoidw i innych fi-tochemikaliw. Te rnice w poziomie skadnikw odywczych mog wyjania niektre zalety zdrowotne zrnicowanej i zbilansowanej diety wegetariaskiej.

Jednake weganie i niektrzy wegetarianie mog mie nisz poda witaminy B12, wapnia, witaminy D, cynku i dugoacuchowych kwasw tuszczowych Omega-3.

Biako rolinne moe speni wymagania ywieniowe w przypadku spoywania rnorodnych produktw rolinnych i wystarczajcej poday energii. Badania wykazuj, e konsumpcja zrnicowanych produktw rolinnych w cigu caego dnia dostarcza wszystkich nie-zbdnych aminokwasw. Zboa s zazwyczaj ubogie w lizyn, jeden z niezbdnych aminokwasw. Odpowiedni poda lizyny moe zwik-szenie spoycia fasoli i produktw sojowych.

Podczas gdy diety wegetariaskie s zazwyczaj bogate w kwasy tuszczowe Omega-6, mog mie rwnoczenie marginalny poziom kwasw Omega-3. Diety, ktre nie zawieraj ryb, jaj lub duej iloci alg s zazwyczaj ubogie w kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas

DIETA WEGETARIASKA I WEGASKA POZYTYWNE STRONY ZASTOSOWANIA

- 65 -

dokozaheksaenowy (DHA), kwasy tuszczowe wane dla zdrowia ukadu sercowo - naczyniowego oraz rozwoju oczu i mzgu. Wege-tarianie powinni uwzgldnia w swojej diecie dobre rda ALA, ta-kie jak siemi lniane, orzechy woskie, olej rzepakowy i soja. Osoby o zwikszonym zapotrzebowaniu na kwasy tuszczowe Omega-3, np. kobiety ciarne i karmice piersi, mog skorzysta z mikroalg bo-gatych w DHA.

Produkty rolinne zawieraj jedynie elazo niehemowe, ktre jest wraliwe zarwno na inhibitory jak i stymulatory wchaniania ela-za. Do inhibitorw elaza nale: fityniany, wap i polifenole obec-ne w herbacie, kawie, herbatach zioowych i kakao. Bonnik tylko w niewielkim stopniu hamuje przyswajanie elaza. Niektre techniki przygotowywania ywnoci, takie jak moczenie i kiekowanie fasoli, zb i nasion oraz zakwaszanie chleba mog zmniejszy poziom fity-nianw, a tym samym zwikszy przyswajanie elaza. Inne procesy fermentacyjne, jak te uywane do produkcji miso i tempeh, mog rwnie zwikszy przyswajalno elaza. Witamina C i inne kwasy organiczne w owocach i warzywach mog w istotny sposb zwik-sza przyswajanie elaza i zmniejsza hamujce dziaanie fitynianw, a zatem polepsza jego przyswajanie. Z powodu niszej biodostpno-ci elaza w dietach wegetariaskich, zalecane dawki dla wegetarian s 1,8 razy wysze ni dawki dla nie wegetarian.

Biodostpno cynku w dietach wegetariaskich jest nisza ni w dietach niewegetariaskich gwnie z powodu wyszej zawarto-ci kwasu fitynowego. rdami cynku s produkty sojowe, roliny strczkowe, zboa, ser i orzechy. Techniki przygotowania ywnoci, takie jak moczenie i kiekowanie fasoli, zb i nasion oraz zakwasza-nie chleba mog ograniczy wizanie cynku przez kwas fitynowy, a tym samym zwikszy biodostpno tego pierwiastka. Kwasy organiczne, takie jak kwas cytrynowy, mog rwnie do pewnego


- 66 -

stopnia wspomaga absorpcj cynku.

Dobrym rdem wapnia o wysokiej biodostpnoci w diecie we-getariaskiej s zielone warzywa o niskiej zawartoci szczawianw (np. bok choy, brokuy, kapusta chiska, liciaste odmiany kapusty warzywnej tzw. collard greens i jarmu) oraz soki owocowe wzbo-gacone jabczanem i cytrynianem wapnia (odpowiednio 50-60% i 40-50%). Tofu z dodatkiem wapnia i krowie mleko rwnie maj dobr biodostpno wapnia (okoo 30-35%), natomiast biodostpno tego pierwiastka z nasion sezamu, migdaw i suszonej fasoli jest nisza (21-27%). Szczawiany obecne w niektrych pokarmach takich jak szpinak czy bowina znacznie ograniczaj absorpcj tego pier-wiastka, co sprawia, e roliny te s sabym rdem przyswajalnego wapnia. Jego absorpcj mog rwnie hamowa produkty bogate w fityniany.

Przy diecie laktoowowegetariaskiej mona uzyskiwa odpowiedni ilo witaminy B12 z nabiau, jaj czy innych niezawodnych rde tej witaminy (pokarmy wzbogacone, suplementy) pod warunkiem regularnego ich spoywania. W przypadku wegan, witamina B12 musi by pozyskiwana poprzez regularne przyjmowanie pokarmw wzbogacanych t witamin, takich jak wzbogacone mleka sojowe i napoje ryowe, niektre patki niadaniowe i zastpniki misa lub drode spoywcze. W przeciwnym razie potrzebne jest codzienne przyjmowanie suplementu B12. Nie istnieje produkt rolinny, ktry bez wzbogacenia zawieraby jakkolwiek istotn ilo aktywnej wi-taminy B12. Za wiarygodne rdo aktywnej witaminy B12 nie mog by rwnie uznawane fermentowane produkty sojowe.


- 67 -

W przypadku stosowania diety cile wegaskiej do przygotowywa-nia potraw istotne jest zastpowanie jaj innymi produktami majcy-mi waciwoci klejce. Warto wiedzie, e jaja mog zastpi:

1 yka mki sojowej lub kukurydzianej wymieszanej z 1-2 yka-mi wody taka mieszanka zastpuje jedno jajko,

2 yki mki z ciecierzycy idealnie sklej kad mas warzywn; mka ta nadaje si te do omletw,

patki owsiane zala wrztkiem i zagci nimi mas,

Sugestie dotyczce planowania posikw wegetariaskich

Potrzeby odywcze wegetarian mona zaspokoi stosujc rne stra-tegie planowania jadospisu.

Wybiera rnorodne produkty, takie jak: penoziarniste zboa, warzywa, owoce, roliny strczkowe, orzechy, nasiona i pestki, oraz, opcjonalnie, nabia i jaja;

Minimalizowa spoycie produktw wysokosodzonych, o duej zawartoci sodu i tuszczu, szczeglnie tuszczw nasyconych i kwasw tuszczowych typu trans;

Wybiera rnorodne warzywa i owoce;

Jeli spoywa si produkty odzwierzce takie jak nabia czy jaja, wybiera niskotuszczowe produkty nabiaowe, ogem za, nabia i jaja spoywa z umiarem;

Korzysta regularnie ze rda witaminy B12, a jeli ekspo-zycja na wiato soneczne jest ograniczona, zapewni sobie regularne przyjmowanie witaminy D.


- 68 -

kilka yek kaszy manny, ktra dobrze chonie wod i zagci zbyt rzadk mas,

buka tarta, ktra rwnie wietnie zagszcza wszelkie masy wa-rzywne,

1/2 rozgniecionego banana,

1/3 szklanki przecieru jabkowego 50 ml jogurtu sojowego natu-ralnego,

1 yka mielonego siemienia lnianego + 3 yki wody 1/4 kostki zmiksowanego tofu.

W posikach uwzgldnia naley rolinne rda wapnia

soja, nasiona suche 240 mg/100g

migday 239 mg/100g

suszone figi 203 mg/100g

natka pietruszki 193mg/100g

fasola biaa, nasiona suche 163 mg/100g

jarmu 157mg/100g

morele suszone 139 mg/100g

pestki sonecznika 131 mg/100g

nasiona sezamu 114mg/100g

orzechy woskie 87mg/100g

rodzynki 78mg/100g


- 69 -

suszone liwki 72mg/100g

musli z rodzynkami i orzechami 71 mg/100g

kapusta biaa 67mg/100g

chleb ytni penoziarnisty 66 mg/100g

dynia 66mg/100g

fasola szparagowa 65 mg/100g

patki owsiane 54 mg/100g

zarodki pszenne 51 mg/100g

brokuy 48mg/100g

czekolada gorzka 42 mg/100g

buraki 41 mg/100g

seler korzeniowy i cytryna 40 mg/100g

marchew 36 mg/100g

pomaracze 33 mg/100g

kasza gryczana, cebula 25 mg/100g

kiwi 25 mg/100g

liwki 16 mg/100g

gruszka 12 mg/100g


- 70 -

Prawidowa dieta odchudzajca w SM

Nadwaga jak i otyo to zoony problem nie tylko estetyczny do ktrego rozwizania potrzebne jest interdyscyplinarne i indywidual-ne podejcie. Niestety nie sama dieta uczyni nas szczupymi. Wiele aspektw zdrowotnych, psychologicznych, ekonomicznych i spo-ecznych ma niebagatelny wpyw na figur i mas ciaa. Skuteczne odchudzanie uniemoliwiaj popeniane bdy w odchudzaniu si. To od ich eliminacji naley zacz aby dieta odchudzajca przyniosa zadowalajce efekty. Sposb ywienia po diecie zmienia si diame-tralnie. Nowe nawyki ywieniowe powinny z nami zosta na zawsze, motywujc nas do dalszej pracy nad wasn sylwetk. Tak jak czas trwania diety jest okrelony, tak i utrzymanie jej efektw.

Nasza wiedza na temat diety i wicze fizycznych jest czsto po-czeniem rnych informacji i naszej ich oceny. Dlatego czsto wy-siek, ktry podejmujemy na samym pocztku odchudzania si, nie przynosi spodziewanego efektu, a cudowne sposoby na zrzucenie nadprogramowych kilogramw powoduj odwrotny skutek. Niestety najczciej publikowane w prasie jadospisy odchudzajce nie spe-niaj zasad prawidowego ywienia i regu dietoterapii w leczeniu nadwagi.

- 71 -

Przed rozpoczciem diety odchudzajcej warto zastanowi si, czy mamy w yciu jakie inne przyjemnoci, anieli tylko jedzenie. Jeli zaczniemy si odchudza nie wiedzc, jak rol odgrywa ono dla nas samych, w pewnym momencie zaczniemy walczy przeciwko so-bie. Odezw si niezaspokojone potrzeby i przeszkodz w osigniciu lub/i utrzymaniu waciwej masy ciaa.

Przyczyn nadwagi i otyoci jest wiele. Najczciej s to nieprawido-we nawyki ywieniowe, ktre przejte w dziecistwie, powielamy w swoim yciu dorosym. Nadwaga moe by rwnie puapk do-brobytu. Nowoczesne metody produkcji powoduj manipulacj na-szym smakiem. Im czciej jemy wysoko przetworzon ywno, tym szybciej przestajemy czu smak produktw naturalnych. Z uwa-gi na to, e nasz organizm nie umie trawi aromatw, wzmacniaczy smaku i barwnikw, tyjemy. Powoduje to przeprogramowanie mzgu ktry cigle wysya sygna uczucia godu.

Gwnym mechanizmem psychologicznym, ktrym posuguj si media w reklamowaniu produktw dietetycznych i diet odchudzaj-cych, jest wzbudzanie poczucia winy i wywoywanie konfliktu typu denie-unikanie. Cudowne diety i piguki odchudzajce nigdy nie przynosz trwaego efektu, gdy nie rozwizuj rda problemu. Do-datkowo diety te zaburzaj funkcjonowanie organizmu, dlatego po kadej takiej kuracji coraz trudniej jest nam schudn. Konsekwencje nieodpowiedzialnie popularyzowanych diet siej spustoszenie w na-szym organizmie. Dobra dieta to taka, ktra zmienia nasze zwyczaje ywieniowe ale na zawsze. Chcc si odchudzi przez kilkanacie dni nie uporamy si z nadprogramowymi kilogramami. Nie ma, nie byo i raczej nie bdzie diet cud. Z kadej z nich moemy wyuska co dobrego ale nie liczmy na to, e po 3 tygodniach diety bez pieczywa, na zawsze uda si go nam wyeliminowa z diety. Zalecenia popular-nych diet opieraj si na zakazach i koniecznoci odbierania sobie

PRAWIDOWA DIETA ODCHUDZAJCA W SM

- 72 -

jedzenia. Brak swobody wyboru natychmiast powoduje, e zaczyna-my pragn wanie tego, czego nam nie wolno je. Im wicej pro-duktw jest zakazanych, tym bardziej zaczynamy si martwi tym, co jemy, zaczynamy liczy kalorie i gramy tuszczw, wglowoda-nw oraz narzekamy na brak silnej woli. W wyniku tego jemy wicej, a ostatecznym skutkiem takiej diety jest niekontrolowane przejada-nie si.

Oto kilka znakw charakteryzujcych podejrzane diety.

Dieta obiecuje szybkie i proste rozwizania oraz opiera si na stwierdzeniach zbyt piknych aby byy one prawdziwe. Na przy-kad: odchudzanie nie bdzie wymagao adnego wysiku lub mona je to, co si chce, a waga i tak spadnie; utrzymanie waciwej masy ciaa jest moliwe bez aktywnoci fizycznej i zmiany stylu ycia.

Proponowane jadospisy eliminuj zdrowe produkty, a wskazuj konkretne poczenia okrelo

Żywienie - Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa...

Documents

Transcript of Żywienie - Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa...