Żywienie dzieci w wieku poniemowlęcym, przedszkolnym i

szkolnym.

Katedra Higieny Żywienia Człowieka, Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu, Akademia Rolnicza

im. Augusta Cieszkowkiego w Poznaniu

Zasady żywienia dzieci w wieku 1-3r.ż.:

1. Urozmaicenie posiłków• zdolność zapamiętywania smaku, zapachu, rozpoczyna się kształtowanie preferencji

smakowych. Przyzwyczajanie do nowych produktów• nowe produkty powinno się podawać w małej ilości i wraz z produktami, które dziecko już

zna i lubi. • nie zmuszać dziecka do jedzenia pomimo niechęci• Do trzeciego roku życia nie podajemy dzieciom produktów ciężko strawnych (kotlety w

panierce, frytki, placki ziemniaczane i racuchy itp. dużych ilości kapusty ,kalafior, brukselka), jedynie zielony groszek i fasolkę szparagową. Dzieci nie powinny jadać ciast kremowych i wypieków o dużej ilości tłuszczu (np. ciasta francuskiego).

• nie zachęcać dzieci do jedzenia produktów wysoko przetworzonych, tj. chrupki, czipsy, dań typu "fast food".

• Nie podawanie małym dzieciom napojów gazowanych, albo sztucznie barwionych, zalecane soczki owocowe i warzywne.

2. Do końca 2 roku życia nie należy stosować diety z ograniczeniem tłuszczu i cholesterolu.

3. U dzieci powyżej 2 roku życia wskazane jest stopniowe ograniczanie tłuszczu w diecie, a głównie tłuszczów nasyconych (pochodzenia zwierzęcego) do max. 10% wartości energetycznej diety, zwiększając spożycie olejów roślinnych, będących źródłem NNKT.

4. Kierowanie się naturalnym apetytem dziecka oraz jego aktywnością fizyczną. 5. Rozwój fizyczny dziecka oceniany w oparciu o siatki centylowe w aspekcie

predyspozycji rodzinnych. 6. Skłonność do nadwagi należy regulować zwiększoną aktywnością fizyczną w

połączeniu z właściwą dietą, bez rygorystycznych ograniczeń.

Zasady żywienia dzieci w wieku 1-3r.ż.:

7. Jadłospis dziecka w zależności od jego apetytu, powinien opierać się o 3-5 posiłków dziennie. Unikać podjadania między posiłkami i ograniczać “posiłki telewizyjne”. Umiar i regularność.

8. Nadmierne rozdrobnienie produktów (przecieranie, miksowanie), może niekorzystnie wpływać na jego rozwój psychomotoryczny.

9. Dieta wegetariańska i inne diety niekonwencjonalne są nieodpowiednie10. Proporcje białka roślinnego do zwierzęcego w racji pokarmowej - 1:2. 11. Sposób żywienia powinien uwzględniać urozmaicony asortyment

produktów z każdej grupy. 12. Preferuje się spożywanie produktów bogatych w węglowodany złożone

(pieczywo, kasze, makarony) z umiarkowanym spożyciem sacharozy (cukier, słodycze) co zmniejsza ryzyko próchnicy zębów.

13. Zachowanie przy stole• Dzieci naśladują, i wytrwale powtarzają podpatrzone u rodziny

zachowania przy stole i niechęci kulinarne rodziców (np. do szpinaku, albo marchewki)

• Nie "nagradzać" słodyczami tego, że dziecko "ładnie zjadło" warzywa, bo maluchowi będzie się wydawało, że warzywa są produktem gorszym i jedzenie ich może być nieprzyjemne.

Jak można zachęcić dzieci do bardziej urozmaiconego

jedzenia?

1. Spróbuj dodać więcej kolorów na talerzu np. poprzez stosowanie różnych sałatek. To może zachęcić dzieci do spróbowania potraw, których zwykle unikają.

2. Opowiedz dziecku o zaletach nowego produktu już na dzień lub dwa przed jego przygotowaniem, zachęcając do spróbowania go.

3. Uczyń wspólny posiłek małą uroczystością, jedz razem z dziećmi te same dania.

4. Zachęcaj dzieci do pomocy w przygotowywaniu potraw. Doświadczenie wskazuje, że będą je potem chętniej jeść.

Zasady układania jadłospisu dla dzieci 1-3

lat:• I śniadanie: zupa mleczna, ciepły napój mleczny (kawa zbożowa,

kakao, bawarka); pieczywo z masłem, wędliną, serem lub jajkiem w postaci past z dodatkiem zieleniny, twarożku. Zalecany dodatek warzyw lub owoców.

• II śniadanie: powinno łagodzić uczucie głodu przed obiadem, niezbyt sycące, mała kromka chleba z dodatkiem produktów białkowych (serka, wędliny) lub warzywnych a do picia soki. Można podać jogurt owocowy

• Obiad: Zupa, drugie danie, lekki deser. Zupy na wywarach jarskich (zupy o wyraźnym smaku, pomidorowa, ogórkowa, barszczyk czerwony). Zupy zabielać mlekiem, śmietanką i ewentualnie zagęszczać mąką. Drugie danie winno zawierać warzywa, produkt białkowy (jak mięso, jajko, ser) oraz węglowodanowy (jak ryż, ziemniaki, kluski, kaszę). Deser: kompot lub porcja świeżych owoców.

• Podwieczorek: mały słodki posiłek. Porcja ciasta, lub koktajl mleczny, mus owocowy, galaretkę. Owoce lub przetwory owocowe.

• Kolacja: Posiłek gotowany. Np. gotowane warzywa i produkty warzywno-mięsne, ale też pieczywo i napoje z dodatkiem mleka.

Stosowanie soli w żywieniu dzieci 1-3 lat:

• 2,5g NaCl = 1gNa• Średnie spożycie Na w Polsce przez dorosłych

12-15g NaCl (=5-6g Na)• Zalecane spożycie 3g Na• Zalecane spożycie Na u dzieci 3mg/kg masy

ciała (10kg dziecko=30mg, Na=90mg NaCl) – taka ilość sodu znajduje się w 100 g mleka krowiego

• Dieta dziecka bez dosalania przekracza zapotrzebowanie na sól

Dlaczego nie należy stosować w diecie soli oraz przestrzegać nieprzekarmiania tłuszczem i

cukrem?

• Zwykła niekontrolowana dieta dziecka zawiera sól kuchenną. Stałe utrzymywanie się tego stanu może prowadzić do nadciśnienia, a dalej do miażdżycy oraz dalszych konsekwencji tych zmian.

• Nadmierna ilość tłuszczy już w wieku dziecięcym grozi otyłością a także odkładaniem lipidów w świetle ścian naczyń krwionośnych.

• Wielokrotne spożywanie słodyczy w ciągu dnia grozi wczesną próchnicą zębów. Szczególnie wypijanie słodkiego posiłku mlecznego w godzinach wieczornych – powoduje zaleganie mleka w jamie ustnej i niszczenie szkliwa zębów.

Zalecane dzienne normy spożycia energii i niektórych składników pokarmowych dla dzieci

w wieku l—3 lat(opracowane przez Zakład Żywienia

Instytutu Matki i Dziecka):

Wiek Wzrost Masa Kalorie Białko Tłuszcze1 Węglowodany

w

latach w cm ciała

w kg

na kg

m.c.

ogółe

m NPU*

100% NPU*

70% ogółe

m %

kcal g/kg

m.c. ogółe

m %

kcal g/kg

w.c. ogół

em %

kcal

g/kg

w.c. g/kg

w.c.

1 76,3 10-11 100 1000 2,10 3,0 33 13 2,91 32,0 32 12,5 137,

5 55

2 85,7 12-13 90 1100 1,96 2,8 36 13 2,71 35,2 32 11,6 151,

2 55

3 94,5 14-15 80 1200 1,82 2,6 39 13 2,56 38,4 32 11,0 165,

0 55

Zalecane dzienne normy spożycia energii i niektórych składników pokarmowych dla

dzieci w wieku l—3 lat(opracowane przez Zakład Żywienia

Instytutu Matki i Dziecka)

Składniki mineralne Witaminy

Wiek lata Camg

P mg

I g Fe mg

Mgmg

rozpuszczalne w tłuszczach

rozpuszczalne w wodzie

A2 j. m.

D3 j.m. E mg C mg

kwas fol. mg

ekwiwale

nt PP* mg

B2mg

B6 mg

B1 mg

B12

1 1000 1000 60 10 100 2000 800 10 50 0,10 8 0,8 0,7 0,6 2,0

2 1000 1000 60 10 150 2000 500 10 50 0,15 8 0,8 0,9 0,7 2,5

3 1000 1000 60 10 150 2000 500 10 50 0,20 8 0,8 1,0 0,8 2,5

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym (4-6 lat):

• Roczne tempo wzrostu 2,5 kg i około 8-10cm• Szybkość procesów rozwojowych maleje, brak

nasilonego rozrostu organizmu, gwałtownego przyrostu wagi i wysokości ciała,

• Zmiana uzębienia• „model” rodzinny rozwoju fizycznego• Różnice: dziecko „wiejskie” (warunki domowe) i

„miejskie” (przedszkola)

Żywienie dzieci w wieku przedszkolnym:

Energia: 1400-1700kcal/dzień

• Białko: 12% zapotrz. energet. (60% białko zwierzęce; tj. 2,3g/kg

m.c.). Mleko, produkty mleczne, mięso i jaja

• Tłuszcz: 30-32% zapotrz. energet. (2,5g/kg m.c.).

– nie podawać tłuszczów utwardzanych (kwasy „Trans”)– W umiarkowanej ilości masło i oleje roślinne (oprócz kokosowego iż

ziaren palmowych) uzupełniać śmietaną lub śmietaną

• Węglowodany 56-60% zapotrz. energet. Produkty zbożowe

uzupełniać warzywami i owocami (uwaga kwasowość!)• Suplementacja wit. D (od późnej wiosny do wczesnej jesieni 5g;

późną jesienią i wczesną wiosną 10-15g• Utrwalenie w rodzinie właściwych wzorców żywieniowych

Rozkład posiłków w ciągu dnia

dzieci w wieku przedszkolnym

4 posiłki dziennie 5 posiłków dziennie

I śniadanie

II śniadanie

Obiad

Podwieczorek

kolacja

25% ok. 400kcal

-

35% ok. 630 kcal

15% ok. 270 kcal

25% ok. 400 kcal

25% ok. 400kcal

10% ok. 180 kcal

30% ok. 540 kcal

10% ok. 180 kcal

25% ok. 400 kcal

1700kcal 1700kcal

Udział produktów spożywczych w dziennej racji pokarmowej dzieci w wieku 4-6 lat:

MlekoW tym produkty mleczne przeliczone na ilość mleka

Ok. 750 ml

Mięso, drób, ryby 1 raz dziennie (5-6 razy w tyg. lub codziennie)

Warzywa i owoce 2 razy dziennie

Masło Ok. 2-3 łyżeczek dziennie

Olej roślinny Ok. 1-2 łyżeczek dziennie

Chleb gruboziarnisty 2-3 razy dziennie dla uzupełnienia i pokrycia części potrzeb energetycznych

Kasza, makarony itp..1 raz dziennie

Dzienne normy spożycia składników pokarmowych dla dzieci w wieku 4-6 lat (zalecane przez Instytut Matki i Dziecka)

Składniki pokarmowe Zalecana ilość

KalorieBiałko ogółemTłuszczeWęglowodany

Składniki mineralneCaPFeMgJ

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach:ADE

Witaminy rozpuszczalne w wodzieB1

B2

PPB6

B12

CKwas foliowy

1400-180040-50g45-55g

200-25g

0,8g1,0g

10,0mg150,0mg80,0g

2000j.m.500jm.10 mg

0,8mg1,0mg8,0mg1,0mg2,5g

50,0mg0,2mg

Najczęstsze problemy towarzyszące żywieniu dzieci w wieku 4 –6 lat:

• Niechęć do jedzenia zależy głównie od pewnych stanów emocjonalnych, czasem od wahań łaknienia, jeśli rodzaj pokarmu, którego dziecko nie chce przyjmować ma wysoka wartość odżywczą należy próbować tę niechęć przezwyciężać. Gdy dziecko przyzwyczai się do takiego postępowania – to w końcu odnajduje w tym przyjemność, odczuwając zainteresowanie jego osobą. (czasem brak łaknienia jest pozorny wskutek podawania dzieciom dużych ilości pokarmu dowolnie ustalanych przez rodziców).

• Nadmierne łaknienie może powodować łakomstwo, objadanie się pożywieniem jednostronnym (słodycze), może doprowadzić do nadmiernego wzrostu wagi i być przyczyną niedoborów witamin, soli mineralnych czy białka.

Żywienie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym:

• Skok wzrostowy-masa ciała ulega podwojeniu -zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe jest związane ze skokiem wzrostowym

• Energia : wyraźne różnice w płci (do 18r.ż różnice sięgają 1000kcal)

• Białko (wg WHO): 0,82g/kgm.c. dla 10-latków, 0,61 dla 17-latków (2/3 podaży białka zwierzęcego)

• Witaminy i składniki mineralne

Zalecane dzienne spożycie podstawowych składników

pokarmowych dla dzieci do 15 lat:

Wiek lata

Wysokość ciała

cm

Masa ciała kg Energia Białko Tłuszcz

Węglowodany

kcal/kg

m.c.

ogółem kcalg/kg m.c.

udział energiio/ /n

ogółem g

g/kg m.c. udział energii

ogółem g

g/kg m.c.

udział energii

ogółem g

wartość odżywcza

100%

70% 100% 70% 70%

Dziewczęta

10-1213-15

141-151 157-163

35-42 47-55

51-6042-47

2100-2150 2200-2300

1,7-2,0 1,4-1,6

13 13

7075

1,8-2,1 1,5-1,6

31-32 31

75 75-80

7,1-8,1 5,8-6,6

55-56 56

285-300 310-320

Chłopcy

10-12 13-15

141-150 156-170

35-4247-59

62-71 51-57

2500-2600 2700-3000

1,8-2,1 1,6-1,9

12 13

75 90-95

2,1-2,4 1,8-2,0

31 31-32

85-90 95-105

8,8 - 10,3

7,1-8,0

57 55-56

360-370 375-420