ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO | ITB

MINSTERSTWO

INFRASTRUKTURY I BUDOWNICTWA

Poradnik

w zakresie poprawy charakterystyki

energetycznej budynkw

Warszawa, marzec 2016 r.

-2-

Spis treci 1. Wstp .............................................................................................................................................. 5

2. Regulacje prawne i polityki ukierunkowane na popraw efektywnoci energetycznej

budynkw ....................................................................................................................................... 6

2.1. Polityka Unii Europejskiej w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej i

odnawialnych rde energii w budynkach .......................................................................................... 6

2.2. Ustawa o charakterystyce energetycznej budynkw wraz z aktami wykonawczymi ...... 7

2.3. Ustawa o odnawialnych rdach energii ........................................................................ 9

2.4. Zmiana przepisw techniczno-budowlanych oraz wymaga okrelajcych standardy

projektowania ...................................................................................................................................... 9

2.5. Zmiana przepisw rozporzdzenia w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki

energetycznej budynku oraz wzorw wiadectw charakterystyki energetycznej .............................. 11

2.6. Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontw .................................................... 11

2.7. Krajowe plany oraz strategie wspierajce popraw efektywnoci energetycznej

budynkw ....................................................................................................................................... 13

3. Cel sporzdzania wiadectw charakterystyki energetycznej oraz przeprowadzania kontroli

systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji w budynkach ................................................ 15

3.1. Czemu suy sporzdzanie wiadectw charakterystyki energetycznej ......................... 15

3.2. Czemu su kontrole systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji? ........................ 17

4. Sposoby poprawy charakterystyki energetycznej budynkw w podziale na ich rodzaj

(mieszkalne jednorodzinne i wielorodzinne, uytecznoci publicznej i inne) ...................... 19

4.1. Oglne informacje o efektywnoci energetycznej budynkw [37] ................................. 19

4.1.1. Budynki nowe ..................................................................................................20

4.1.2. Budynki uytkowane .......................................................................................21

4.1.3. Budynki zabytkowe .........................................................................................22

4.1.4. Budynki publiczne ...........................................................................................22

4.2. Okrelenie opacalnych sposobw poprawy efektywnoci energetycznej waciwych dla

typw budynkw ................................................................................................................................ 23

4.2.1. Ksztat, orientacja i otoczenie budynku ............................................................24

4.2.2. Przegrody zewntrzne nieprzezroczyste [23], [24], [25] ...................................26

4.2.3. Przegrody zewntrzne przezroczyste [25] .......................................................29

4.2.3.1. Ramy okien .................................................................................................................... 30

4.2.3.2. Oszklenia ....................................................................................................................... 30

4.2.4. Systemy przeciwsoneczne .............................................................................32

4.2.5. Szczelno powietrzna [25] .............................................................................32

4.2.6. Szczelno dyfuzyjna [25] ...............................................................................34

4.2.7. Instalacje ogrzewania, wentylacji i ciepej wody uytkowej [23], [26] ...............34

4.2.7.1. Budynki mieszkalne jednorodzinne (bez opcji chodzenia) ........................................... 38

4.2.7.2. Budynki mieszkalne wielorodzinne (bez opcji chodzenia) ............................................ 39

4.2.7.3. Budynki uytecznoci publicznej (bez opcji chodzenia) ............................................... 39

-3-

4.2.8. Instalacja klimatyzacji [23] ...............................................................................40

4.2.9. Instalacja owietlenia [23] ...............................................................................42

4.2.10. Systemy automatycznej regulacji dla instalacji [26] .........................................42

4.2.11. Akumulatory cieplne [32], [33], [34] .................................................................42

4.2.12. Wykorzystanie odnawialnych rde energii ....................................................45

4.2.12.1. Energia soneczna [32],[33],[34] .................................................................................... 46

4.2.12.2. Energia geotermalna [33] .............................................................................................. 47

4.2.12.3. Energia ze spalania biomasy [32].................................................................................. 48

4.2.13. Inne rodki poprawy ........................................................................................49

4.2.14. Budynki pasywne [34] .....................................................................................49

4.3. Wskazwki dla jednostek samorzdu terytorialnego w zakresie ksztatowania i

prowadzenia polityki przestrzennej w taki sposb, aby moliwe byo projektowanie budynkw

efektywnych energetycznie i wykorzystanie w budynkach ciepa sieciowego lub OZE .................... 50

4.3.1. Plan zagospodarowania przestrzennego albo decyzja o warunkach zabudowy i

zagospodarowania terenu .............................................................................................50

4.3.2. Plan dziaa na rzecz zrwnowaonej energii (SEAP)[35] ...............................52

4.3.3. Plan gospodarki niskoemisyjnej [35] ................................................................53

4.4. Wskazwki dla inwestorw, wacicieli, zarzdcw uytkownikw budynkw lub ich

czci m.in. w zakresie: termomodernizacji, wykorzystania OZE lub ciepa sieciowego, zmiany

zachowa ....................................................................................................................................... 53

4.5. Wskazwki dla projektantw i wykonawcw w zakresie: projektowania i budowy

budynkw efektywnych energetycznie, termomodernizacji, wykorzystania OZE lub ciepa

sieciowego, zmiany zachowa .......................................................................................................... 55

4.6. Budynki o niskim zuyciu energii ................................................................................... 55

4.7. Zasady wprowadzania do obrotu lub udostpniania na rynku wyrobw budowlanych . 57

4.7.1. System europejski wyroby z oznakowaniem CE ...........................................58

4.7.2. System krajowy wyroby oznakowane znakiem budowlanym ........................58

4.7.3. Wyroby budowlane wprowadzone do obrotu na podstawie tzw. zasadzie

wzajemnego uznawania ...............................................................................................58

5. Finansowe rodki wsparcia w zakresie inwestycji wspierajcych rozwj budownictwa

efektywnego energetycznie oraz wykorzystania odnawialnych rde energii .................... 59

5.1. Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej (NFOiGW) [35] ....... 59

5.1.1. rodki krajowe.................................................................................................59

5.1.2. System zielonych inwestycji GIS .....................................................................63

5.2. Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko ....................................................................... 64

5.2. Regionalne Programy Operacyjne (RPO) ..................................................................... 64

5.3. Fundusz Termomodernizacji i Remontw [38] .............................................................. 79

5.4. Partnerstwo Publiczno-Prywatne (PPP) ........................................................................ 81

5.5. Inne, wybrane rda dofinansowania, w tym banki komercyjne .................................. 81

-4-

5.6. czne zestawienie rde finansowania (za wyjtkiem Regionalnych Programw

Operacyjnych) ................................................................................................................................... 81

6. Przykady zrealizowanych inwestycji z wykorzystaniem rodkw wsparcia ........................ 83

6.1. Gmina Mircze ................................................................................................................. 83

6.1.1. Budynek Urzdu Gminy ..................................................................................83

6.1.2. Budynki Zespou Szk w Mirczu .....................................................................84

6.1.3. Budynek remizo-wietlicy ................................................................................85

6.2. Laboratorium EdukacyjnoBadawcze Odnawialnych rde i Poszanowania Energii

WGGIO AGH w Mikini. .................................................................................................................. 86

6.3. Gmina Libi .................................................................................................................. 88

6.4. Gmina Nasielsk.............................................................................................................. 88

6.5. Gmina Somniki.............................................................................................................. 89

6.5.1. Integracyjne Centrum Rozwoju Dziecka ..........................................................89

6.5.2. Hala rekreacyjno-sportowa w Somnikach .......................................................91

6.5.3. Sala gimnastyczna przy Zespole Szk w Waganowicach ...............................92

6.6. Gmina Karczew ............................................................................................................. 93

-5-

1. Wstp

Niniejszy poradnik stanowi zbir informacji na temat efektywnoci energetycznej budynkw,

przydatnych na etapie projektowania, budowy, jak rwnie podczas uytkowania budynkw

lub ich czci. W dokumencie tym omwiono rodki majce na celu popraw charakterystyki

energetycznej budynkw oraz regulacje prawne w tym zakresie.

Opracowanie ma na celu podsumowanie informacji

o dostpnych rodkach poprawy charakterystyki

energetycznej budynkw wraz z podziaem na ich

rodzaj, jak rwnie upowszechnienie wiedzy w zakresie

efektywnoci energetycznej budynkw.

Poradnik jest kierowany do szerokiego grona

odbiorcw, m. in.: wacicieli i uytkownikw budynkw

lub ich czci, inwestorw, zarzdcw budynkw,

jednostek samorzdu terytorialnego, przedsibiorcw

budowlanych, architektw, inynierw, osb

uprawnionych do sporzdzania wiadectw

charakterystyki energetycznej, osb uprawnionych

do kontroli systemu ogrzewania lub systemu

klimatyzacji oraz audytorw energetycznych.

Dla inwestorw, wacicieli, zarzdcw oraz uytkownikw budynkw lub ich czci umieszczono

informacje dotyczce m. in. wznoszenia, zakupu lub najmu budynkw o wysokiej charakterystyce

energetycznej, termomodernizacji, wykorzystania odnawialnych rde energii lub ciepa

sieciowego, zmiany zachowa.

Dla projektantw i wykonawcw skierowano wskazwki w zakresie: projektowania i budowy

budynkw efektywnych energetycznie, termomodernizacji, wykorzystania odnawialnych rde

energii lub ciepa sieciowego, szerzenia idei zmiany zachowa.

W dokumencie zawarto rwnie wskazwki dla jednostek samorzdu terytorialnego dotyczce

ksztatowania i prowadzenia polityki przestrzennej w celu umoliwienia wykorzystania

w budynkach ciepa sieciowego lub odnawialnych rde energii oraz odpowiedniego sytuowania

budynkw na dziakach w sposb pozwalajcy na maksymalne wykorzystanie zyskw

sonecznych.

Dokument stanowi wypenienie postanowie art. 20 dyrektywy 2010/31/UE w sprawie

charakterystyki energetycznej budynkw [1], zgodnie z ktrym pastwa czonkowskie Unii

Europejskiej podejmuj rodki w celu zapewnienia wszystkim uczestnikom procesu budowlanego

szerokiego zakresu informacji na temat rnych metod i praktyk sucych poprawie

charakterystyki energetycznej budynkw. Dokument ten stanowi ponadto odpowied

na wymaganie pynce z art. 12 dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywnoci energetycznej

[2], obligujcego pastwa czonkowskie UE do podejmowania stosownych dziaa

(w tym informacyjnych) promujcych i umoliwiajcych efektywne wykorzystanie energii przez

maych odbiorcw energii.

Odzwierciedleniem powyszych postanowie dyrektyw w polskim porzdku prawnym s: art. 11

ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywnoci energetycznej [3] oraz art. 40 ustawy

z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynkw [4]. Przepisy

te zobowizuj ministra waciwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania

przestrzennego oraz mieszkalnictwa do prowadzenia dziaa informacyjno -edukacyjnych oraz

szkoleniowych o dostpnych rodkach poprawy efektywnoci energetycznej, jak rwnie

do prowadzenia kampanii informacyjnej sucej poprawie charakterystyki energetycznej

budynkw.

-6-

2. Regulacje prawne i polityki ukierunkowane na popraw efektywnoci energetycznej budynkw

2.1. Polityka Unii Europejskiej w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej

i odnawialnych rde energii w budynkach

Waciwe ksztatowanie polityki klimatyczno-

energetycznej, zapewniajcej midzy innymi redukcj

emisji gazw cieplarnianych, wspierajcej zwikszenie

stosowania energii odnawialnej oraz wzrost

efektywnoci wykorzystania energii dziki bardziej

energooszczdnym budynkom jest jednym z istotnych

wyzwa wynikajcych z czonkowstwa w Unii

Europejskiej.

Prowadzone prace w zakresie tej polityki powinny

jednoczenie przynie wzrost innowacyjnoci,

wdroenie nowych technologii w budownictwie

i technice instalacyjnej oraz zmniejszenie

energochonnoci, jak i generowanie nowych miejsc

pracy, a w konsekwencji wzrost konkurencyjnoci

gospodarki i zamonoci obywateli.

Obecnie gwnym instrumentem prawa europejskiego, ktry reguluje obszar efektywnego

wykorzystania energii w budynkach, jest dyrektywa 2010/31/UE [1]. Dyrektywa ta zastpia

dyrektyw 2002/91/WE w sprawie charakterystyki energetycznej budynkw [5].

Powysze dyrektywy maj charakter ramowy, co oznacza, e nie ustanowiono w nich poziomw

wymaga obowizujcych jednolicie we wszystkich krajach UE, a zobowizano jedynie pastwa

czonkowskie do ustalenia konkretnych wymaga i wprowadzenia odpowiednich mechanizmw.

W ocenie projektodawcy dyrektyw elementy takie jak certyfikacja energetyczna budynkw

lub ich czci, podlegajcych obrotowi, zwikszenie wymaga dotyczcych ochrony cieplnej

budynkw oraz regularna kontrola systemw ogrzewania i klimatyzacji przyczyniaj

si do poprawy charakterystyki caego sektora budynkw, z punktu widzenia redukcji zuycia

paliw nieodnawialnych, ochrony rodowiska, bezpieczestwa i zapewnienia komfortu cieplnego

uytkownikom.

Oprcz tego podkrelona zostaa szczeglna rola sektora publicznego, jako tego, ktry powinien

dawa przykad i wskazywa nowe kierunki w obszarze efektywnoci energetycznej, szczeglnie

majc na uwadze fakt, e powierzchnia budynkw bdcych wasnoci publiczn

lub zajmowanych przez instytucje publiczne stanowi okoo 12% cakowitej powierzchni budynkw

w UE.

Postanowienia ww. dyrektyw obejmuj kwestie zwizane z ograniczeniem zapotrzebowania

na energi przez nowo wznoszone oraz uytkowane budynki poprzez wprowadzenie

zrnicowanych instrumentw regulacyjnych. Naley do nich wymg ustanowienia optymalnych

kosztowo wymaga minimalnych dotyczcych charakterystyki energetycznej dla nowo

wznoszonych oraz uytkowanych budynkw. Elementem regulacyjnym jest rwnie wymg

rozpatrzenia, o ile s dostpne, techniczne, rodowiskowe i ekonomiczne moliwoci realizacji

wysoko efektywnych systemw alternatywnych. Co wicej, dyrektywa 2010/31/UE zobowizaa

pastwa czonkowskie do wprowadzenia w odpowiednich terminach wymaga skutkujcych

niemal zerowym zuyciem energii przez nowo wznoszone budynki. Postanowienia dyrektyw

wprowadzaj te instrumenty oparte na informacji (wiadectwa charakterystyki energetycznej oraz

przegldy systemw ogrzewania i systemw klimatyzacji, kampanie informacyjne w zakresie

poprawy charakterystyki energetycznej budynkw).

-7-

Dodatkowo naley wskaza dwie dyrektywy, ktre odnosz si do kwestii energochonnoci

budynkw: dyrektyw 2012/27/UE [2], oraz dyrektyw 2009/28/WE w sprawie promowania

stosowania energii ze rde odnawialnych [6].

Dyrektywa 2012/27/UE wprowadza wymg ustanowienia dugoterminowej strategii wspierania

inwestycji w renowacj krajowych zasobw budynkw mieszkalnych i uytecznoci publicznej.

Ponadto kade pastwo czonkowskie powinno zapewni, aby od dnia 1 stycznia 2014 r.

3% cakowitej powierzchni ogrzewanych lub chodzonych budynkw bdcych wasnoci jego

instytucji rzdowych oraz przez nie zajmowanych byo poddawane co roku renowacji w celu

spenienia przynajmniej wymogw minimalnych dotyczcych charakterystyki energetycznej, ktre

ustalio przy zastosowaniu dyrektywy 2010/31/UE [1].

Z kolei dyrektywa 2009/28/WE [6] stanowi e: Pastwa czonkowskie wprowadzaj w swoich

przepisach i kodeksach prawa budowlanego odpowiednie rodki suce zwikszeniu udziau

energii ze rde odnawialnych w sektorze budownictwa. Przy ustanawianiu tych rodkw

lub systemw wsparcia regionalnego, pastwa czonkowskie mog uwzgldnia rodki krajowe

zwizane ze znacznym wzrostem wydajnoci energetycznej i kogeneracj oraz pasywnymi

budynkami o niskim lub zerowym zuyciu energii. Najpniej do dnia 31 grudnia 2014 r. pastwa

czonkowskie wprowadzaj w swoich przepisach i kodeksach prawa budowlanego () wymogi

wykorzystania w nowych budynkach i budynkach ju istniejcych poddawanych generalnemu

remontowi minimalnego poziomu energii ze rde odnawialnych.

W opinii Komisji Europejskiej

kluczowe elementy nowych ram

dotyczcych klimatu i energii

do roku 2030 powinny obejmowa

cele w zakresie redukcji emisji

gazw cieplarnianych na poziomie

UE, rozdzielone rwnomiernie

midzy pastwa czonkowskie

w formie wicych celw

krajowych. Do kluczowych

elementw nowych ram naley

reforma systemu handlu

uprawnieniami do emisji; unijny

poziom docelowy udziau energii

odnawialnej oraz nowy europejski

proces zarzdzania polityk

w zakresie energii i klimatu.

Zarzdzanie to bdzie si odbywao w oparciu o plany pastw czonkowskich na rzecz

konkurencyjnej, bezpiecznej i zrwnowaonej energii. Efektywno energetyczna bdzie nadal

odgrywa znaczc rol w osiganiu unijnych celw klimatycznych i energetycznych [8].

2.2. Ustawa o charakterystyce energetycznej budynkw wraz z aktami wykonawczymi

Do dnia 9 marca 2015 r. zagadnienia zwizane z wymaganiami dotyczcymi energooszczdnoci

budynkw oraz popraw standardu energetycznego budynkw z uwzgldnieniem postanowie

dyrektywy 2002/91/WE reguloway przepisy ustawy Prawo budowlane [7] oraz aktw

wykonawczych do tej ustawy.

Natomiast od dnia 9 marca 2015 r. zmodernizowany z uwzgldnieniem postanowie dyrektywy

2010/31/UE system oceny i poprawy efektywnoci energetycznej budynkw funkcjonuje rwnie

w oparciu o przepisy ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw [4] oraz aktw

wykonawczych do tej ustawy. Oznacza to, e przepisy z zakresu charakterystyki energetycznej

budynkw, dotychczas zawarte w ustawie Prawo budowlane [7], w wikszoci zostay uchylone

i ujte w osobnym akcie prawnym, tj. w ustawie o charakterystyce energetycznej budynkw.

-8-

Celem ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw jest promocja poprawy charakterystyki

energetycznej budynkw, a take udoskonalenie istniejcego systemu oceny charakterystyki

energetycznej budynkw przy uwzgldnieniu dotychczasowego dowiadczenia.

Ustawa zawiera regulacje obejmujce:

system oceny energetycznej budynkw,

wymagania dla osb uprawnionych do sporzdzania wiadectw charakterystyki

energetycznej,

wymagania dla osb uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,

obowizek przegldw systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,

weryfikacj wiadectw charakterystyki energetycznej oraz protokow z przegldw systemu

ogrzewania i systemu klimatyzacji przez ministra waciwego do spraw budownictwa,

planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa,

upowanienie dla ministra waciwego do spraw budownictwa, planowania

i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa do opracowania krajowego planu

majcego na celu zwikszenie liczby budynkw o niskim zuyciu energii,

obowizek sporzdzenia wiadectwa charakterystyki energetycznej dla budynkw, w ktrych

organy wymiaru sprawiedliwoci, prokuratura oraz organy administracji publicznej zajmuj

powierzchni uytkow powyej 250 m2 i w ktrych dokonywana jest obsuga interesantw,

oraz umieszczania ich w widocznym miejscu,

obowizek podawania informacji w zakresie efektywnoci energetycznej budynkw

lub ich czci, w reklamach dotyczcych ich wynajmu lub sprzeday, w przypadku

gdy dla budynku lub jego czci sporzdzono ju wiadectwo.

Ponadto w wyniku wejcia w ycie niniejszej ustawy utworzono centralny rejestr charakterystyki

energetycznej budynkw, obejmujcy wykazy:

osb uprawnionych do sporzdzania wiadectw charakterystyki energetycznej,

osb uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,

wiadectw charakterystyki energetycznej,

protokow z kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji,

budynkw, ktrych powierzchnia uytkowa zajmowana przez organy wymiaru

sprawiedliwoci, prokuratur oraz organy administracji publicznej przekracza 250 m2

i w ktrych dokonywana jest obsuga interesantw.

Wykazy wymienione powyej w punktach 1, 2 i 5 s udostpniane za porednictwem s trony

internetowej https://rejestr.cheb.mir.gov.pl/, aby uatwi swobodny dostp do aktualnej listy

ekspertw sporzdzajcych wiadectwa charakterystyki energetycznej i wykonujcych kontrole

systemu ogrzewania i systemu klimatyzacji.

W rezultacie zmodernizowany system oceny i poprawy efektywnoci energetycznej budynkw

obj modyfikacj istniejcych oraz wprowadzi nowe regulacje, celem ekonomicznie uzasadnionej

poprawy charakterystyki energetycznej budynkw. Poprawa ta wynika ze zmniejszenia

zapotrzebowania na energi wykorzystywan na potrzeby ogrzewania, chodzenia, przygotowania

ciepej wody uytkowej i owietlenia, a take zapewnienia odpowiedniego standardu

energetycznego budynkw wznoszonych oraz podlegajcych przebudowie.

https://rejestr.cheb.mb.gov.pl/

-9-

2.3. Ustawa o odnawialnych rdach energii

Podstawowym narzdziem promowania wykorzystania odnawialnych rde energii jest ustawa

o odnawialnych rdach energii [9]. Celem tej ustawy jest zrwnowaony rozwj energii

odnawialnej w Polsce, poprzez optymalizacj strumieni przepywu rodkw finansowych

dla poszczeglnych technologii OZE oraz ich stabilizacj w okresie 15 -letnim. Ustawa

o odnawialnych rdach energii zawiera kompleksowe rozwizania porzdkujce system

wsparcia dla odnawialnych rde energii, polegajce na:

1) utrzymaniu obecnego systemu wsparcia dla istniejcych instalacji OZE, co zagwarantuje

poszanowanie praw nabytych dla wszystkich, ktrzy byli wytwrcami energii elektrycznej

z OZE przed wejciem w ycie ustawy;

2) wprowadzeniu nowych moliwoci dla istniejcych instalacji odnawialnych rde energii,

w celu optymalizacji rachunku ekonomicznego (dedykowane aukcje);

3) wdroeniu nowoczesnego systemu aukcji dla nowych i zmodernizowanych instalacji OZE;

4) przyjciu cen gwarantowanych dla wytwrcw energii elektrycznej w mikroinstalacji.

W punkcie 2.4. poradnika omwiono nowelizacje przepisw techniczno -budowlanych w zakresie

oszczdnoci energii i izolacyjnoci cieplnej budynkw oraz nowelizacj przepisw w zakresie

opisu technicznego projektu budowlanego przez wprowadzenie obowizku sporzdzania analizy

moliwoci racjonalnego wykorzystania wysokoefektywnych systemw alternatywnych

z wykorzystaniem odnawialnych rde energii dla wszystkich budynkw. Natomiast w punkcie

2.5. poradnika omwiono metodologi wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku, ktra

zakada promowanie wykorzystania energii pochodzcej ze rde odnawialnych.

2.4. Zmiana przepisw techniczno-budowlanych oraz wymaga okrelajcych standardy

projektowania

Kwestie zwizane z wyposaeniem technicznym

budynku, oszczdnoci energii i izolacyjnoci

ciepln, w odniesieniu do budynkw

projektowanych, budowanych i podlegajcych

przebudowie lub przy zmianie sposobu

uytkowania, reguluje rozporzdzenie w sprawie

warunkw technicznych, jakim powinny

odpowiada budynki i ich usytuowanie [10].

W wyniku nowelizacji ww. rozporzdzenia,

od dnia 1 stycznia 2014 r. zmianie i uzupenieniu

ulegy wymagania dotyczce wyposaenia

technicznego budynku, parametrw wpywajcych

na jego energooszczdno oraz jako ochrony

cieplnej.

Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami budynek i jego instalacje ogrzewcze, wentylacyjne,

klimatyzacyjne, ciepej wody uytkowej, a w przypadku budynkw uytecznoci publicznej,

zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych rwnie owietlenia

wbudowanego, powinny by zaprojektowane i wykonane w sposb zapewniajcy spenienie

wymaga minimalnych.

Przez wymagania minimalne dla budynku projektowanego rozumie si:

zapewnienie wartoci wskanika EP [kWh/(m2rok)], okrelajcego roczne obliczeniowe

zapotrzebowanie na nieodnawialn energi pierwotn do ogrzewania, wentylacji, chodzenia

oraz przygotowania ciepej wody uytkowej, a w przypadku budynkw uytecznoci

-10-

publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, gospodarczych i magazynowych

rwnie do owietlenia wbudowanego, obliczonej wedug przepisw dotyczcych metodologii

obliczania charakterystyki energetycznej budynkw, mniejszej od wartoci granicznej

okrelonej w rozporzdzeniu w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada

budynki i ich usytuowanie,

spenienie wymaga dotyczcych izolacyjnoci cieplnej przegrd oraz wyposaenia

technicznego budynku, okrelonych w zaczniku nr 2 do rozporzdzenia w sprawie

warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie.

Dla budynku podlegajcego przebudowie wymagania minimalne uznaje si za spenione, jeeli

przegrody oraz wyposaenie techniczne budynku podlegajce przebudowie odpowiadaj

przynajmniej wymaganiom izolacyjnoci cieplnej, okrelonym w zaczniku nr 2

do ww. rozporzdzenia.

Warto zwrci uwag, e poziom wymaga w zakresie oszczdnoci energii i izolacyjnoci

cieplnej bdzie stopniowo podnoszony (najblisza zmiana 1 stycze 2017 r.), a do roku 2021.

Takie etapowe zmiany pozwol m. in. na pynne dostosowanie si wszystkich uczestnikw rynku

budowlanego do obowizujcych wymogw prawnych.

Rysunek 1. Zmiany w zakresie wartoci wskanika EP w najbliszych latach

Znowelizowano take przepisy dotyczce projektu budowlanego od 3 padziernika 2013 r.

zaczo obowizywa nowe brzmienie rozporzdzenia w sprawie szczegowego zakresu

i formy projektu budowlanego [11].

Nowelizacja obja zmiany przepisw w zakresie opisu technicznego projektu budowlanego przez

rozszerzenie obowizku przeprowadzania analizy moliwoci racjonalnego wykorzystania

wysokoefektywnych systemw alternatywnych dla wszystkich budynkw (do tej pory obowizek

ten dotyczy budynkw o powierzchni uytkowej wikszej ni 1000 m2) oraz zmian zakresu

analizy.

Zgodnie z nowym brzmieniem 11 ust. 2 pkt 12 ww. rozporzdzenia, opis techniczny projektu

architektoniczno-budowlanego powinien zawiera analiz moliwoci racjonalnego wykorzystania

wysokoefektywnych systemw alternatywnych zaopatrzenia w energi i ciepo. Zalicza si do nich

zdecentralizowane systemy dostawy energii oparte na energii ze rde odnawialnych,

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

Od 1 stycznia 2014 r.

Od 1 stycznia 2017 r.

Od 1 stycznia 2021 r.*

EPH+W

[kWh/m2 rok] Zmiany wartoci wskanika EP

Budynek mieszkalny - jednorodziny

Budynek mieszkalny wielorodzinny

Budynek zamieszkania zbiorowego

Budynki uytecznoci publicznej - opieki zdrowotnej

Pozostae budynki publiczne

* Od 1 stycznia 2019 r. - w przypadku budynkw zajmowanych przez wadze

http://www.transport.gov.pl/files/0/1796538/projektbudowlany2013.pdfhttp://www.transport.gov.pl/files/0/1796538/projektbudowlany2013.pdf

-11-

kogeneracj, ogrzewanie lub chodzenie lokalne lub blokowe, w szczeglnoci gdy opiera

si ono cakowicie lub czciowo na energii ze rde odnawialnych, oraz pompy ciepa.

Zastosowanie tych systemw powinno by rozwaane na etapie sporzdzania projektu

budowlanego, ktry jest zatwierdzany w decyzji o pozwoleniu na budow lub decyzji

o zatwierdzeniu projektu budowlanego, lub jest skadany do waciwego urzdu podczas

zgaszania budowy. Ponadto okrelono, co taka analiza powinna zawiera.

Przedmiotowa analiza moe zosta przeprowadzona dla wszystkich znajdujcych si na tym

samym obszarze budynkw o tym samym przeznaczeniu i o podobnych parametrach techniczno-

uytkowych. Niniejsze rozwizania maj na celu upowszechnienie stosowania rozwiza

alternatywnych tam, gdzie ma to ekonomiczne, techniczne i rodowiskowe uzasadnienie.

2.5. Zmiana przepisw rozporzdzenia w sprawie metodologii wyznaczania

charakterystyki energetycznej budynku oraz wzorw wiadectw charakterystyki

energetycznej

W dniu 18 kwietnia 2015 r. weszo w ycie rozporzdzenie w sprawie metodologii

wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku oraz wiadectw

charakterystyki energetycznej [13], wydane na podstawie art. 15 ustawy

o charakterystyce energetycznej budynkw [4]. Niniejsza regulacja dostosowaa sposb

wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku oraz wzory wiadectw

charakterystyki energetycznej do brzmienia ww. ustawy.

W rozporzdzeniu tym uregulowano sposb wyznaczania charakterystyki energetycznej, rwnie

metod opart o faktycznie zuyt ilo energii, obliczenia dotyczce wielkoci emisji

CO2 oraz udziau odnawialnych rde energii w rocznym zapotrzebowaniu na energi kocow,

a take wzr wiadectwa charakterystyki energetycznej. Ponadto w karcie wiadectwa

charakterystyki energetycznej naley poda zalecenia w zakresie opacalnych ekonomicznie

i technicznie wykonalnych rodkach poprawy charakterystyki energetycznej. Osoba

sporzdzajca wiadectwo ma obowizek podzielenia si swoj fachow wiedz, ktra w istotny

sposb wpywa na zmian wiadomoci zarwno waciciela, jak i uytkownika budynku

w zakresie moliwych ulepsze.

W zwizku z tym, zaleca si, aby wadze publiczne penice rol wzorcow w zakresie poprawy

charakterystyki energetycznej, w prowadzonych dzia aniach zmierzajcych do poprawy

charakterystyki energetycznej budynkw, ktrych s wacicielami, bray pod uwag zalecenia

ujte w wiadectwie charakterystyki energetycznej.

2.6. Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontw

Rzdowy program wsparcia remontw i termomodernizacji dziaa w oparciu o przepisy ustawy

o wspieraniu termomodernizacji i remontw [14].

Celem programu jest poprawa stanu technicznego istniejcych budynkw mieszkalnych,

zamieszkania zbiorowego oraz budynkw stanowicych wasno jednostek samorzdu

terytorialnego sucych do wykonywania przez nie zada publicznych. Program przyczynia

si do zmniejszenia rocznego zapotrzebowania na energi, zmniejszenia rocznych strat energii,

zmniejszenia rocznych kosztw pozyskania ciepa oraz zamiany rda energii na rdo

odnawialne lub zastosowania wysokosprawnej kogeneracji.

Jako beneficjentw tego programu naley wskaza wacicieli zasobw mieszkaniowych (gminy,

spdzielnie mieszkaniowe, waciciele mieszka zakadowych i prywatni wacicie le), wacicieli

budynkw zamieszkania zbiorowego oraz jednostki samorzdu terytorialnego.

Program realizowany na podstawie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontw obejmuje

dwa gwne moduy: wsparcie przedsiwzi termomodernizacyjnych i wsparc ie przedsiwzi

remontowych. Wprowadza on take dodatkowe wsparcie dla wacicieli budynkw mieszkalnych,

objtych w przeszoci czynszem regulowanym. Wsparcie jest udzielane w postaci tzw. premii,

-12-

czyli spaty czci zobowiza zacignitych na realizacj przedsiwzicia. Spata jest

dokonywana ze rodkw Funduszu Termomodernizacji i Remontw, obsugiwanego przez Bank

Gospodarstwa Krajowego i zasilanego ze rodkw budetu pastwa.

Od pocztku istnienia do 31 grudnia 2014 r. Fundusz zosta zasilony kwot ok. 1885 mln z,

z kolei w okresie od 1999 r. do III kwartau 2015 r. przyznano 34892 premii [36].

Tabele 1 i 2. Dane liczbowe Funduszu Termomodernizacji i Remontw [36] Okres

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Pozycja

Liczba zoonych wnioskw

144 303 191 325 890 1 413 1 871 3 214 3 314 2 859

Liczba przyznanych premii 71 235 157 286 668 1 152 1 947 1 812 4 201 2 759

Kwota przyznanych premii (tys. z)

1 061 3 859 4 014 13 042 30 304 58 554 115 737 110 033 247 860 170 062

Liczba wypaconych premii 3 38 107 244 499 968 1 536 1 781 2 021 3 213

Kwota wypaconych premii (tys. z)

19 482 2 578 8 230 19 597 43 084 77 863 106 479 116 669 187 396

Okres 2009 2010 2011 2012 2013 2014 I-III kw. 2015

Liczba zoonych wnioskw 3 463 3 813 3 804 4 251 1 501 3 688 2 350

premia termomodernizacyjna 3 363 3 168 3 007 3 328 944 2 697 1 628

premia remontowa 99 587 675 766 343 786 554

premia kompensacyjna 1 58 122 157 214 205 168

Liczba przyznanych premii 3 332 3 369 4 135 3 603 1 348 3 398 2 419

premia termomodernizacyjna 3 267 2 823 3 412 2 859 869 2 472 1 745



Kwota przyznanych premii (tys. z) 196 717 161 691 204 909 185 980 85 047 185 528 137 853

premia termomodernizacyjna 193 584 133 384 162 663 139 419 47 929 131 240 90 775

premia remontowa 3 133 25 756 31 473 31 793 14 195 31 390 22 961

premia kompensacyjna 0 2 551 10 773 14 768 22 923 22 898 24 117

Liczba wypaconych premii 3 095 3 450 3 442 3 627 3 076 1 989 1 857




Kwota wypaconych premii (tys. z) 178 281 170 402 160 773 174 511 160 433 107 672 97 587


premia remontowa 327 5 858 17 893 27 581 27 938 19 059 17 967

premia kompensacyjna 0 115 4 021 8 646 16 095 21 009 15 231

-13-

Na podstawie ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontw zostay wydane nastpujce

akty wykonawcze:

rozporzdzenie w sprawie szczegowego sposobu weryfikacji audytu energetycznego

i czci audytu remontowego oraz szczegowych warunkw, jakie powinny spenia

podmioty, ktrym Bank Gospodarstwa Krajowego moe zleca wykonanie weryfikacji

audytw [15],

rozporzdzenie w sprawie szczegowego zakresu i formy audytu energetycznego oraz

czci audytu remontowego, wzorw kart audytw, a take algorytmu oceny

opacalnoci przedsiwzicia termomodernizacyjnego [16].

W powyszych rozporzdzeniach unormowano sposb sporzdzania audytw na potrzeby premii

oraz sposb ich weryfikacji.

2.7. Krajowe plany oraz strategie wspierajce popraw efektywnoci energetycznej

budynkw

Jednym z elementw strategii pastwa jest promocja oraz tworzenie odpowiednich regulacji

i polityk ukierunkowanych na popraw efektywnoci energetycznej budynkw oraz ochron

rodowiska, pozostajcych w zgodzie z dalsz integracj rynku, zwikszon konkurencj

i osigniciem celw dotyczcych klimatu i energii na poziomie unijnym.

Kierujc si powyszymi deniami oraz realizujc upowanienie ustawowe zawarte w art. 39

ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw, opracowano Krajowy plan majcy na celu

zwikszenie liczby budynkw o niskim zuyciu energii [17].

Krajowy plan zosta przyjty na wniosek wczesnego Ministra Infrastruktury i Rozwoju w dniu

22 czerwca 2015 r., w drodze uchway przez Rad Ministrw. Niniejszy dokument w dniu

16 lipca 2015 r. zosta opublikowany w Monitorze Polskim pod pozycj 614, a w dniu 17 lipca

2015 r. wszed w ycie.

Krajowy plan zawiera

w szczeglnoci: definicj budynkw

o niskim zuyciu energii oraz ich

szczegowe cechy; dziaania

administracji rzdowej podejmowane

w celu promowania budynkw

o niskim zuyciu energii, w tym

w zakresie projektowania, budowy

i przebudowy budynkw w sposb

zapewniajcy energooszczdno,

oraz zwikszenia udziau energii

ze rde odnawialnych w nowych

oraz istniejcych budynkach.

Uwzgldniony zosta take

harmonogram osigania ww. celw,

co odpowiada art. 9 ust. 3 dyrektywy

2010/31/UE [1].

Krajowy plan zawiera wiele bardzo wanych informacji i wskazwek zarwno dla inwestorw,

jak rwnie projektantw oraz wykonawcw. W Krajowym planie omwiono cel gwny oraz cele

porednie zwizane z popraw efektywnoci energetycznej budynkw, wraz z harmonogramem

ich osignicia. Przedstawiono charakterystyk dziaa, gwnie administracji rzdowej,

podejmowanych w celu promowania budynkw o niskim zuyciu energii, w tym w zakresie

projektowania, budowy i przebudowy budynkw w sposb zapewniajcy ich energooszczdno

oraz zwikszenia udziau energii ze rde odnawialnych w nowych oraz istniejcych budynkach.

-14-

Ponadto w dokumencie tym omwiono zmiany przepisw wpywajcych na efektywno

energetyczn budynkw, wskazano te szereg dostpnych mechanizmw finansowych.

Krajowy plan podnosi rwnie kwestie promowan ia wykorzystania odnawialnych rde energii

w budynkach, potrzeby poprawy stanu technicznego zabudowy istniejcej oraz wskazuje aspekty

kompleksowego podejcia do efektywnoci energetycznej, majc na uwadze spenienie celu

gwnego jakim jest denie do osignicia postanowie zawartych w art. 9 ust. 1 dyrektywy

2010/31/UE [1]. Tre tych postanowie stanowi aby:

do dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki byy budynkami o niemal zerowym

zuyciu energii oraz

po dniu 31 grudnia 2018 r. nowe budynki zajmowane przez wadze publiczne oraz bdce

ich wasnoci byy budynkami o niemal zerowym zuyciu energii.

Ponadto w 2014 r. w Ministerstwie Infrastruktury

i Rozwoju zosta opracowany dokument Wspieranie

Inwestycji w Modernizacj Budynkw. Dokument

ten stanowi zacznik do Krajowego Planu Dziaania

dotyczcego efektywnoci energetycznej dla Polski

2014 [18] opracowanego przez wczesne Ministerstwo

Gospodarki, w zwizku z obowizkiem przekazywania

Komisji Europejskiej sprawozda z wdraania

dyrektywy 2012/27/UE [2], a take na podstawie

obowizku naoonego na ministra do spraw

gospodarki na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy

o efektywnoci energetycznej [3]. Dokument

ten zawiera m. in. opis planowanych rodkw poprawy

efektywnoci energetycznej okrelajcych dziaania

majce na celu popraw efektywnoci energetycznej

w poszczeglnych sektorach gospodarki. Dziaania te s niezbdne do realizacji krajowego celu

w zakresie oszczdnego gospodarowania energi na 2016 r., a take przegldu oszczdnoci

energii finalnej przewidzianej do osignicia w 2020 r.

Zgodnie z art. 4 dyrektywy 2012/27/UE [2], pastwa czonkowskie ustanawiaj dugoterminow

strategi wspierania inwestycji w renowacj krajowych zasobw budynkw mieszkaniowych

i uytkowych, zarwno publicznych, jak i prywatnych, ktra obejmuje:

a) przegld krajowych zasobw

budowlanych oparty, w stosownych

przypadkach, na prbkach statystycznych,

b) okrelenie opacalnych sposobw

renowacji waciwych dla typu budynkw

i strefy klimatycznej,

c) polityki i rodki majce

stymulowa opacalne gruntowne

renowacje budynkw, w tym gruntowne

renowacje prowadzone etapami,

d) przyjcie przyszociowej

perspektywy w podejmowaniu decyzji

inwestycyjnych przez podmioty fizyczne,

sektor budowlany i instytucje finansowe,

e) oparte na faktach szacunki oczekiwanej oszczdnoci energii i szerszych korzyci.

-15-

Gwnym celem dokumentu pt. Wspieranie Inwestycji w Modernizacj Budynkw [18]

jest wskazanie moliwych do realizacji dziaa w uytkowanych budynkach, z myl o poprawie

ich charakterystyki energetycznej oraz inwentaryzacja dostpnych instrumentw finansowych,

ktre prowadz do redukcji rocznego zapotrzebowania na energi na cele zwizane

z ogrzewaniem i wentylacj, przygotowaniem ciepej wody uytkowej, chodzeniem

oraz owietleniem wbudowanym budynkw. Adresatami dokumentu s waciciele i zarzdcw

budynkw, przede wszystkim do: osb fizycznych, wsplnot mieszkaniowych, spdzielni

mieszkaniowych, zakadw pracy oraz podmiotw sektora finansw publicznych, planujcych

podjcie dziaa w zakresie poprawy efektywnoci energetycznej budynkw. Odbiorcami

dokumentu mog by take projektanci oraz wykonawcy zaangaowani w ww. dziaania.

W padzierniku 2015 r. Ministerstwie Infrastruktury i Rozwoju opracowana zostaa Krajowa

Polityka Miejska (KPM) [19]. Dokument ten zosta przyjty w drodze uchway przez Rad

Ministrw w dniu 20 padziernika 2015 r. KPM zawiera m. in. treci odnoszce si do konkretnych

zmian w przepisach majce na celu usprawnienie dziaa rewitalizacyjnych, tj. w zakresie

ich powizania z procesami planowania przestrzennego. Innym postulatem KPM jest tworzenie

centrw wiedzy w celu wspierania, propagowania podanych rozwiza i przykadw dobrych

praktyk. W KPM wskazuje si take na potrzeb dziaa w zakresie efektywnoci energetycznej,

jako procesu dostosowania si miast do zmieniajcego si zapotrzebowania na energi

i dostpnoci do dotychczas wykorzystywanych rde energii.

Ponadto w dniu 18 listopada 2015 r. wesza w ycie ustawa o rewitalizacji [20],

ktra wprowadza nowe rozwizania pozwalajce m. in. peni samorzdom bardziej aktywn rol

w przeprowadzaniu remontw i termomodernizacji w budynkach.

Dziaania zmierzajce do poprawy efektywnoci

energetycznej w budynkach wpywaj

rwnie na rozwj gospodarki niskoemisyjnej.

Ministerstwo Rozwoju opracowuje Narodowy

Program Rozwoju Gospodarki

Niskoemisyjnej (NPRGN). Opracowanie

NPRGN wynika z potrzeby dokonania redukcji

emisji gazw cieplarnianych i innych substancji

wprowadzanych do powietrza we wszystkich

obszarach gospodarki. Osignicie efektu

redukcyjnego bdzie powizane

z racjonalnym wydatkowaniem rodkw. Istot

Programu jest zapewnienie korzyci

ekonomicznych, spoecznych i rodowiskowych

(zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju)

pyncych z dziaa zmniejszajcych emisje, osiganych m. in. poprzez wzrost innowacyjnoci

i wdroenie nowych technologii, zmniejszenie energochonnoci, utworzenie nowych miejsc pracy,

a w konsekwencji sprzyjajcych wzrostowi konkurencyjnoci gospodarki.

3. Cel sporzdzania wiadectw charakterystyki energetycznej oraz przeprowadzania kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji w budynkach

3.1. Czemu suy sporzdzanie wiadectw charakterystyki energetycznej

Gwnym celem wprowadzenia obowizku sporzdzania i przekazywania wiadectw

jest promowanie budownictwa efektywnego energetycznie i zwikszanie wiadomoci spoecznej

w zakresie moliwoci uzyskania oszczdnoci energii w budynkach.

wiadectwo charakterystyki energetycznej zawiera podstawowe dane w zakresie charakterystyki

energetycznej budynku lub czci budynku (lokal mieszkalny lub lokal uytkowy). W dokumencie

tym podawane s informacje dotyczce zastosowanych rozwiza materiaowych, technicznych

oraz takie wartoci jak:

-16-

1) obliczeniowa roczna ilo zuywanego paliwa (okrela przyblion ilo zuywanej energii

rocznie im nisza warto, tym nisze zuycie nonika energii);

2) wskanik rocznego zapotrzebowania na energi uytkow (w uproszczeniu okrela ilo

energii przenoszonej z budynku do jego otoczenia przez przenikanie lub z powietrzem

wentylacyjnym, pomniejszon o zyski ciepa, oraz ze ciekami - niskie wartoci sygnalizuj

bardzo dobr charakterystyk energetyczn przegrd, niewielkie straty ciepa przez

wentylacj oraz optymalne zarzdzanie zyskami sonecznymi);

3) wskanik rocznego zapotrzebowania na energi kocow (okrela roczn ilo energii

dostarczan do budynku na potrzeby: ogrzewania, chodzenia, przygotowania ciepej wody

uytkowej oraz owietlenia wbudowanego - niskie wartoci sygnalizuj wysokosprawne

systemy techniczne w budynku i jego wysok efektywno energetyczn);

4) wskanik rocznego zapotrzebowania na nieodnawialn energi pierwotn (uwzgldnia obok

energii kocowej dodatkowe nakady nieodnawialnej energii pierwotnej na dostarczenie

do budynku kadego wykorzystanego nonika energii lub energii - uzyskane niskie wartoci

wskazuj na niskie zuycie nonikw energii i tym samym racjonalne korzystanie

z nieodnawialnych zasobw naturalnych i rodowiska);

5) udzia odnawialnych rde energii w rocznym zapotrzebowaniu na energi kocow

(wskazuje jak duy udzia maj OZE przy wytwarzaniu energii w budynku - im wysza

warto, tym budynek mona uzna za bardziej przyjazny rodowisku);

6) wielko emisji dwutlenku wgla (CO2) odniesiona do powierzchni budynku (w zalenoci

od rodzaju wykorzystywanego paliwa wskazuje wielko emisji CO2 - im nisza warto,

tym budynek emituje mniej CO2 i mona go uzna za bardziej przyjazny rodowisku).

W wiadectwie powinny by rwnie zawarte

zalecenia w zakresie poprawy charakterystyki

energetycznej budynku lub jego czci,

sformuowane przez osob, ktra je sporzdza.

Celem przedmiotowych zalece jest ocena

zasadnoci i moliwoci zastosowania

okrelonych rodkw, mogcych poprawi

charakterystyk energetyczn budynku lub jego

czci, a w szczeglnoci robt budowlanych.

Jak ju wyej wskazano, wiadectwo zawiera

dane nt. udziau odnawialnych rde energii

w rocznym zapotrzebowaniu na energi kocow

Uoze [%], co stanowi cenne rdo informacji, jak

rwnie pewn form monitoringu udziau

wykorzystania OZE w poszczeglnych

kategoriach budynkw. Warto podkreli,

e skuteczne zebranie tych danych umoliwi

potencjaln modyfikacj istniejcych przepisw

prawa w zakresie sformuowania zalecanej

wartoci Uoze w budynku.

Dziki danym przedstawionym w wiadectwie otrzymuje si pen informacj nt. stanu budynku

lub czci budynku pod ktem jego energooszczdnoci oraz mona okreli koszt

jego utrzymania. Istotne jest to w przypadku poszukiwania np. mieszkania do kupna lub najmu.

Wwczas potencjalny kupujcy albo najemca moe porwna np. dwa mieszkania

o takim samym metrau i rozkadzie, jednake inaczej pooone w bryle budynku.

Dlatego te w wietle przepisw ustawy o charakterystyce energetycznej budynkw sporzdzanie

oraz przekazanie wiadectw charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku jest

wymagane w kadym z przypadkw, w ktrym nastpuje sprzeda lub najem budynku albo czci

budynku, np. lokalu mieszkalnego lub uytkowego.

-17-

Naley mie na uwadze, e w myl art. 11 ust. 3 i 4 ww. ustawy, zobowizani (tj. zbywca

albo wynajmujcy) przekazuj wiadectwa charakterystyki energetycznej nabywcy albo najemcy,

a w razie niewywizania si z tego obowizku, nabywcy lub najemcy przysuguje prawo

do wykonania wiadectwa na koszt zbywcy albo wynajmujcego. Podkreli naley, e nabywca

albo najemca nie mog zrzec si prawa do otrzymania wiadectwa.

Jednoczenie art. 3 ust. 2 ww. ustawy, wprowadza obowizek sporzdzenia wiadectwa

dla budynkw, ktrych powierzchnia uytkowa zajmowana przez organy wymiaru sprawiedliwoci,

prokuratur oraz organy administracji publicznej przekracza 250 m2 i w ktrych dokonywana jest

obsuga interesantw. Niniejszy obowizek, wraz z koniecznoci zamieszczenia kopii takiego

wiadectwa w widocznym miejscu, o ktrym mowa w art. 3 ust. 3 ustawy, ma na celu zapewnienie

wzorcowej roli wadz publicznych w zakresie zapewnienia stosowania i promowania rozwiza

energooszczdnych w budynkach zajmowanych przez te organy.

Wzr wiadectwa zosta okrelony w rozporzdzeniu w sprawie metodologii wyznaczania

charakterystyki energetycznej budynku lub czci budynku oraz wiadectw charakterystyki

energetycznej [13].

wiadectwa charakterystyki energetycznej powinny by sporzdzane przez osoby do tego

uprawnione. Wymagania dla osb sporzdzajcych wiadectwa okrelono w art. 17 ww. ustawy.

Minister Infrastruktury i Budownictwa prowadzi wykaz osb uprawnionych do sporzdzania

wiadectw charakterystyki energetycznej w centralnym rejestrze charakterystyki

energetycznej budynkw i publikuje go na stronie: https://rejestr.cheb.mir.gov.pl Wykaz ten jest

na bieco aktualizowany.

Naley zaznaczy, e osoby uprawnione sporzdzaj wiadectwa charakterystyki energetycznej

z wykorzystaniem ww. rejestru. Oznacza to, e osoba, ktra zlecia sporzdzenie wiadectwa,

powinna otrzyma dokument wygenerowany z centralnego rejestru (wraz z nadanym przez tene

rejestr numerem) i podpisany przez osob uprawnion.

Zatwierdzone i wydrukowane wiadectwo charakterystyki energetycznej jest zapisywane

w wykazie wiadectw charakterystyki energetycznej. Warto wiedzie, e otrzymane wiadectwo

moe by zweryfikowane pod ktem prawidowoci i rzetelnoci jego sporzdzenia oraz biorc

pod uwag przepisy techniczno-budowlane oraz zasady wiedzy technicznej. Weryfikacja taka

moe zosta przeprowadzona z urzdu albo na wniosek waciciela lub zarzdcy budynku

lub czci budynku, osoby, ktrej przysuguje spdzielcze wasnociowe prawo do lokalu, osoby,

ktrej przysuguje spdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, podmiotu, ktry zleci

sporzdzenie wiadectwa charakterystyki energetycznej, lub podmiotu, ktry je otrzyma

w zwizku ze zbyciem lub najmem budynku lub czc i budynku. W celu przeprowadzenia takiej

weryfikacji niezbdne jest przesanie waciwego wniosku ministrowi waciwemu do spraw

budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.

3.2. Czemu su kontrole systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji?

Przeprowadzanie regularnych kontroli systemu

ogrzewania oraz systemu klimatyzacji ma na celu

popraw stanu technicznego i bezpieczestwa

uytkowania tych instalacji, ograniczenie zuycia

energii oraz redukcj emisji gazw cieplarnianych.

Okresowy przegld instalacji ogrzewania obejmuje

sprawdzenie stanu technicznego instalacji wraz

z uwzgldnieniem jej efektywnoci energetycznej

oraz ocen dobrania systemu do potrzeb

uytkowych budynku. Kontrola systemu klimatyzacji

obejmuje sprawdzenie efektywnoci energetycznej

oraz ocen dobrania systemu do potrzeb

uytkowych budynku.

https://rejestr.cheb.mir.gov.pl/

-18-

Opinia eksperta dokonujcego kontroli pozwala podj dziaania (niekiedy zupenie

bezinwestycyjne), ktre daj przy tym samym komforcie cieplnym nisze roczne koszty

eksploatacyjne, a take zapewniaj dusz ywotno oraz mniejsz awaryjno urzdze

i instalacji.

Obowizek przeprowadzania kontroli ww. systemw zosta wprowadzony przepisami ustawy

o charakterystyce energetycznej budynkw. Zgodnie z art. 23 ust. 1 ww. ustawy waciciel

lub zarzdca budynku jest obowizany podda budynki w czasie ich uytkowania kontroli:

1) okresowej, polegajcej na sprawdzeniu stanu technicznego systemu ogrzewania,

z uwzgldnieniem efektywnoci energetycznej kotw oraz dostosowania ich mocy

do potrzeb uytkowych:

a) co najmniej raz na 5 lat - dla kotw o nominalnej mocy cieplnej od 20 kW do 100 kW,

b) co najmniej raz na 2 lata - dla kotw opalanych paliwem ciekym lub staym o nominalnej

mocy cieplnej ponad 100 kW,

c) co najmniej raz na 4 lata - dla kotw opalanych gazem o nominalnej mocy cieplnej

ponad 100 kW;

d) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegajcej na ocenie efektywnoci energetycznej

zastosowanych urzdze chodniczych o mocy chodniczej nominalnej wikszej

ni 12 kW.

Nie dokonuje si kontroli

systemu ogrzewania lub

systemu klimatyzacji, w ktrych

od ostatniej takiej kontroli

nie dokonano zmian majcych

wpyw na ich efektywno

energetyczn.

Z przeprowadzonej kontroli

sporzdza si protok, ktrego

wzr zosta okrelony

w rozporzdzeniu w sprawie

wzorw protokow z kontroli

systemu ogrzewania lub

systemu klimatyzacji [21].

Wzory protokow z kontroli sformuowano w oparciu o wymagania Polskich Norm:

PN-EN 15378:2009 Systemy ogrzewcze w budynkach - Inspekcje kotw i systemw

ogrzewczych,

PN-EN 15240:2009 Wentylacja budynkw - Charakterystyka energetyczna budynkw -

Wytyczne inspekcji systemw klimatyzacji.

Kontrole powinny by przeprowadzane przez osoby do tego uprawnione. Wymagania dla osb

dokonujcych kontroli okrelono w art. 24 ustawy [4]. Minister Infrastruktury i Budownictwa

prowadzi wykaz osb uprawnionych do kontroli systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji

w centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynkw. Wykaz ten jest na bieco

aktualizowany.

Osoby uprawnione sporzdzaj protokoy z kontroli z wykorzystaniem ww. rejestru. Oznacza

to, e osoba, ktra zlecia dokonanie kontroli, powinna otrzyma dokument wygenerowany

z rejestru (wraz z nadanym przez tene rejestr numerem) i podpisany przez osob uprawnion.

Zatwierdzony i wydrukowany protok z kontroli jest zapisywany w wykazie protokow z kontroli

systemu ogrzewania lub systemu klimatyzacji.

-19-

13% 15%

72%

urzdzenia AGD, owietlenie gotowanie (4%+2%+7%)

przygotowanie ciepej wody

ogrzewanie i wentylacja

Struktura zuycia energii w budynkach mieszkalnych w Polsce

Warto wiedzie, e protok z kontroli moe by zweryfikowany pod ktem prawidowoci

i rzetelnoci jego sporzdzenia oraz biorc pod uwag przepisy techniczno-budowlane

oraz zasady wiedzy technicznej. Weryfikacja taka moe zosta przeprowadzona z urzdu

albo na wniosek waciciela lub zarzdcy budynku. W celu przeprowadzenia takiej weryfikacji

niezbdne jest przesanie waciwego wniosku ministrowi waciwemu do spraw budownictwa,

planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa.

4. Sposoby poprawy charakterystyki energetycznej budynkw w podziale na ich rodzaj (mieszkalne jednorodzinne i wielorodzinne, uytecznoci publicznej i inne)

4.1. Oglne informacje o efektywnoci energetycznej budynkw [37]

Szacuje si, e na terenie Unii Europejskiej sektor budynkw odpowiada za okoo 40%

cakowitego zuycia energii, co wie si z wysokim potencjaem oszczdnoci energii. Zatem

kwestie efektywnoci energetycznej budynkw naley traktowa priorytetowo.

Charakterystyka energetyczna budynku zaley od szeregu czynnikw. Jest cile zwizana

z konstrukcj budynku i zastosowanymi rozwizaniami technicznymi, pooeniem i otoczeniem

budynku oraz jego przeznaczeniem i sposobem uytkowania. Warto, aby dziaania zmierzajce

do ograniczenia zuycia energii byy ukierunkowane na aspekty zwizane z:

geometri budynku, sytuowaniem budynku na dziace, ukadem pomieszcze

i rozwizaniami funkcjonalnymi,

sposobem uytkowania,

sposobem zasilania budynku w energi,

zastosowanymi systemami ogrzewania, chodzenia, przygotowania ciepej wody uytkowej,

wbudowanej instalacji owietlenia, izolacyjnoci ciepln przegrd.

Na poniszych wykresach przedstawiono struktur zuycia energii w budynkach mieszkalnych.

Wykresy 1-3. Struktura zuycia energii w budynkach mieszkalnych [23]

38%

27%

35%

gotowanie i urzdzenia elektryczne

przygotowanie ciepej wody


Struktura zuycia energii w budynkach mieszkalnych - zalecenie Midzynarodowej

Agencji Energetycznej

18%

25% 57%

owietlenie urzdzenia AGD, gotowanie (11%+7%)

przygotovvanie ciepej wody


Struktura zuycia energii w budynkach

-20-

Jednym z narzdzi moliwych do wykorzystania w celu okrelenia opacalnych pod ktem

kosztw sposobw poprawy charakterystyki energetycznej dla konkretnego istniejcego budynku

jest audyt energetyczny wykonany na podstawie rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z dnia

17 marca 2009 r. w sprawie szczegowego zakresu i form audytu energetycznego oraz czci

audytu remontowego, wzorw kart audytw, a take algorytmu oceny opacalnoci

przedsiwzicia termomodernizacyjnego. Wwczas na podstawie przeprowadzonych oblicze,

mog by wybrane te dziaania, ktre pozwol uzyska najwiksze oszczdnoci energii

przy moliwie najkrtszym czasie zwrotu poniesionych nakadw.

Przy planowaniu modernizacji warto skupi si na:

2) poprawie izolacyjnoci cieplnej przegrd zewntrznych budynku ;

3) zwikszeniu sprawnoci dziaania instalacji: ogrzewania, ciepej wody uytkowej, wentylacji,

chodzenia i owietlenia;

4) wymianie lub modernizacji rda ciepa.

Okrelenie najlepszych dostpnych technik (BAT) opacalnych sposobw renowacji waciwych

dla typu budynkw przeprowadzono w oparciu o nastpujce rda:

1) Analiza wymaga techniczno-budowlanych dotyczcych ochrony cieplnej budynkw, celem

ustalenia minimalnych wymaga w zakresie charakterystyki energetycznej i przedstawienia

propozycji zmian zgodnie z dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE

z 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynkw Etap II Opracowanie

kocowe";

2) Opracowanie optymalnych energetycznie typowych rozwiza strukturalno-materiaowych

i instalacyjnych budynkw, tom trzeci, cz B, Katalog zoptymalizowanych energetycznie

rozwiza instalacyjnych budynkw [24];


i instalacyjnych budynkw, tom drugi, cz A, Rekomendacje w zakresie projektowania

i optymalizacji energetycznej struktury budynku i rozwiza konstrukcyjno -materiaowych"

[25];


i instalacyjnych budynkw, tom trzeci, cz A, Rekomendacje w zakresie projektowania

i optymalizacji energetycznej rozwiza instalacyjnych budynkw" [26].

4.1.1. Budynki nowe

W przypadku budynkw nowo

budowanych, skal zmniejszonego

zapotrzebowania na energi mona

przedstawi na podstawie liczby

budynkw, dla ktrych wydano decyzj

o pozwoleniu na budow. W 2014 r.

wydano 214.699 pozwole na budow,

z czego 82.474 dotyczyo budynkw

mieszkalnych [27].

Budynki te, w myl znowelizowanych

przepisw techniczno-budowlanych,

powinny charakteryzowa si niszym

zapotrzebowaniem na energi

ni budynki wznoszone przed 2014 r.

-21-

Ksztatowanie parametrw, ktre maj wpyw na poziom wartoci wskanika nieodnawialnej

energii pierwotnej (EP) lub wskanika energii kocowej (EK) dla potrzeb ogrzewania i wentylacji

oraz przygotowania ciepej wody uytkowej i owietlenia (za wyjtkiem budynkw mieszkalnych)

w nowych budynkach jest zazwyczaj atwiejsze ni ma to miejsce w przypadku budynkw

istniejcych, a prowadzone dziaania s bardziej kompleksowe, efektywne energetycznie

oraz uzasadnione ekonomicznie.

Ponadto naley mie na uwadze, e nowe budynki zazwyczaj nie s poddawane pracom

modernizacyjnym przez okres okoo 30 lat, zatem przyjte na etapie projektowania rozwizania

maj decydujcy i dugotrway wpyw na ich charakterystyk energetyczn. Warto wic, w celu

ograniczenia zuycia energii, ktrego efekty bd widoczne w dugim okresie, zastosowa

rozwizania moliwie najbardziej korzystne pod wzgldem charakterystyki energetycznej.

Realizacja powyszych celw powinna rozpoczyna si ju na etapie planowania budowy

(np. wybr terenu inwestycji) i by konsekwentnie real izowana na etapie projektowania

i wznoszenia nowego budynku.

Naley mie na uwadze, e rzeczywista charakterystyka energetyczna budynku moe ulec

pogorszeniu, jeeli wykonawcy inwestycji bd odbiega od zaoe przyjtych w projekcie,

a uytkownicy poprzez swoje dotychczasowe przyzwyczajenia i zachowania bd generowa

dodatkowe straty energii. Warto wic w celu zmiany zachowa organizowa szkolenia

dla projektantw, wykonawcw, wacicieli i zarzdcw budynkw oraz przekazywa

uytkownikom budynkw cenne wskazwki oraz informacje.

W odniesieniu do budynkw nowych, dla ktrych sporzdzany jest projekt budowlany,

zastosowanie maj omwione ju w niniejszym poradniku przepisy rozporzdzenia w sprawie

szczegowego zakresu i formy projektu budowlanego , dotyczce szczegowego zakresu

projektowanej charakterystyki energetycznej budynku.

4.1.2. Budynki uytkowane

Szacuje si, e co roku modernizacji poddawanych jest rednio od 1,5% do 3% [28] istniejcych

budynkw. Jeeli podczas prac modernizacyjnych zostaaby wzita pod uwag poprawa

charakterystyki energetycznej ww. budynkw, w cigu kilku lat naleaoby spodziewa

si znacznej oszczdnoci energii.

W przypadku budynkw poddawanych

przebudowie lub termomodernizacji oraz

przy zmianie sposobu uytkowania, w

okrelonych sytuacjach zastosowanie

maj przepisy techniczno-budowlane,

zwaszcza te dotyczce izolacyjnoci

cieplnej przegrd.

Przed przystpieniem do prac

termomodernizacyjnych zaleca si

wykonanie audytu energetycznego,

ktry pozwoli na wybranie najbardziej

korzystnych rozwiza zarwno

pod wzgldem kosztw inwestycji

jak rwnie czasu jej zwrotu.

Zakres prowadzonych prac moe

by bardzo szeroki. Inwestycje mog

ogranicza si jedynie do wybranego

elementu budynku lub instalacji

(np. docieplenie cian lub wymiana

nieefektywnego kota) lub wiza si

z cakowit renowacj budynku.

-22-

Istotne jest odpowiednie zaplanowanie etapw inwestycji tak, aby zainstalowanie efektywnego

systemu grzewczego zostao poprzedzone ograniczeniem zapotrzebowania na ciepo np. poprzez

popraw izolacyjnoci cieplnej przegrd zewntrznych (cian, okien) .

Nieuwzgldnienie powyszego moe skutkowa niewaciwie zwymiarowanym systemem

grzewczym i zwizanymi z tym zbytecznymi kosztami inwestycyjnymi oraz wyszym zuyciem

energii.

4.1.3. Budynki zabytkowe

Naley pamita, aby dziaania

zmierzajce do poprawy efektywnoci

energetycznej budynkw istniejcych,

przy osiganiu zaoonych celw

technicznych i ekonomicznych

uwzgldniay walory historyczne

i architektoniczne budynkw,

ze szczeglnym uwzgldnieniem

budynkw zabytkowych i budynkw

objtych innymi formami ochrony. Naley

mie na uwadze, e w przypadku

ww. obiektw moliwoci poprawy

charakterystyki energetycznej mog

by ograniczone i utrudnione.

Warto wiedzie, e przy termomodernizacji budynkw zabytkowych czsto stosowan

i propagowan przez konserwatorw zabytkw, ze wzgldu na minimaln ingerencj w struktur

zabytkow, jest metoda docieplania od wewntrz. Metoda ta polega na umieszczeniu warstwy

izolacyjnej wewntrz budynku.

Naley jednak pamita, e metoda ta wie si m. in. z koniecznoci zastosowania sprawnie

dziaajcej wentylacji, co w praktyce oznacza system wentylacji wymuszonej oraz pomniejszenie

powierzchni uytkowej pomieszcze w termomodernizowanym budynku.

Ponadto przegrody ocieplane od wewntrz naley odpowiednio zabezpieczy przez wilgoci,

ktra moe doprowadzi do degradacji przegrody i wystpienia zagrzybienia, co zostanie

omwione w dalszej czci poradnika.

4.1.4. Budynki publiczne

Z postanowie dyrektywy 2010/31/UE wynika, e wadze publiczne powinny dawa przykad

w zakresie charakterystyki energetycznej budynkw przez nie zajmowanych i dy do realizacji

zalece zawartych w wiadectwach charakterystyki energetycznej dla tych budynkw.

Publiczne rozpowszechnienie informacji dotyczcej charakterystyki energetycznej powinno

by wzmocnione wykonaniem wiadectwa charakterystyki energetycznej dla budynku

i umieszczeniem jego kopii w widocznym miejscu w tym budynku.

Obowizek ten dotyczy budynkw okrelonej wielkoci zajmowanych przez wadze publiczne

(organy wymienione w ustawie o charakterystyce energetycznej budynkw), w ktrych

s wiadczone usugi dla ludnoci. Z tego obowizku s wyczone m. in. budynki zabytkowe.

Obowizek wywieszenia w widocznym miejscu wiadectwa (o ile zostao ono wykonane) dotyczy

take budynkw nie nalecych do wadz publicznych, lecz o okrelonej wielkoci i czsto

odwiedzanych przez ludno, takich jak np.: sklepy, centra handlowe, supermarkety, teatry

i banki.

-23-

Omwione we wczeniejszej czci poradnika regulacje prawne uwzgldniaj wskazane powyej

postanowienia i podkrelaj wag postawy, jak powinny przyj wadze publiczne

w ksztatowaniu efektywnoci energetycznej budynkw.

Zatem wadze publiczne planujc budow, bd termomodernizacj budynku, ktry stanowi

ich wasno lub te jest przez nie zajmowany, powinny szczegln uwag zwrci na wymagania

dotyczce oszczdnoci energii i izolacyjnoci cieplnej.

4.2. Okrelenie opacalnych sposobw poprawy efektywnoci energetycznej waciwych

dla typw budynkw

Szacuje si, e ogrzewanie i chodzenie pomieszcze odpowiada za niemal 70% [29] cakowitego

zuycia energii w budynkach w Europie. Zatem dziaania zmierzajce do ograniczenia strat

energii i zwikszenia ich zyskw, w tym obszarze bd miay znaczcy wpyw na popraw

charakterystyki energetycznej budynkw.

Poniej wskazano rozkad poszczeglnych strat ciepa przez przenikanie przez przegrody

i przez wentylacj w bilansie energetycznym budynku.

Rysunek 2. Struktura strat ciepa przez przenikanie przez przegrody i przez wentylacj

w budynkach [30]

Z powyszego wynika, e najwiksze straty ciepa w budynku zwizane s z przenikaniem ciepa

przez przegrody budowlane (w tym najwiksze przez przegrody przeszklone, takie jak okna

i drzwi) w udziale ok. 60-70% bilansu.

Z kolei wentylacja powoduje straty rzdu 30-40%. W zwizku z tym konieczna jest minimalizacja

strat ciepa, przy jednoczesnym maksymalnym wykorzystaniu zyskw energii.

Straty ciepa mona zmniejszy stosujc nastpujce usprawnienia w zakresie:

wentylacji - zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepa (rekuperacji)

i wysokiej szczelnoci budynku,

-24-

okien i drzwi - zastosowanie energooszczdnej stolarki,

cian zewntrznych - odpowiednie ocieplenie cian,

dachu - odpowiednie ocieplenie dachu,

podogi na gruncie - odpowiednie ocieplenie podogi na gruncie,

mostkw cieplnych - wykorzystanie ulepsze wolnych od mostkw termicznych.

Rysunek 3. Przykad minimalizacji strat ciepa

4.2.1. Ksztat, orientacja i otoczenie budynku

Ksztat, orientacja i otoczenie budynku odgrywaj istotn rol pod ktem jego charakterystyki

energetycznej.

Zaoeniem koncepcji budynku energooszczdnego jest uzyskiwanie jak najwikszych zyskw

energetycznych przy jak najmniejszych stratach. W uzyskaniu tego wyniku pomaga nie tylko samo

ukierunkowanie bryy budynku, ale take otoczenie.

W sezonie zimowym otoczenie powinno zapewnia jak najwicej wiata od strony poudniowej,

a w sezonie letnim chroni przed nadmiernym przegrzewaniem. Dodatkowo od s trony pnocnej

powinna si znajdowa strefa buforowa, chronica budynek przed stratami ciepa.

Oba te wymagania mona osign za pomoc specjalnych elementw samego budynku (rolety,

okapy, ogrody zimowe), ale coraz czciej wykorzystuje si w tym celu odpowiednio

zaprojektowane otoczenie.

Przykadem takiego otoczenia jest umieszczenie od strony poudniowej strefy drzew liciastych,

ktre w sezonie letnim gwarantuj odpowiednie zacienienie, a w sezonie zimowym, gdy trac

licie umoliwiaj jak najwikszy dostp promieni sonecznych do budynku. Natomiast od strony

pnocnej wskazane jest umieszczenie strefy drzew iglastych, ktre przez cay rok tworz stref

buforow chronic przed wiatrem, minimalizujc w ten sposb straty ciepa. Istotn rol peni

te geometria budynku i wewntrzny rozkad pomieszcze.

Budynek musi by dobrze zaizolowany i minimalizowa straty ciepa. W tym celu stosunek

powierzchni przegrd zewntrznych budynku do jego ogrzewanej kubatury powinien

by jak najmniejszy. Im mniejsza powierzchnia, przez ktr budynek traci ciepo tym lepiej.

W zwizku z tym optymalnym rozwizaniem jest brya budynku, ktra jest jak najbardziej

kompaktowa. W budynku powinno si te unika dodatkowych elementw zewntrznych

-25-

(technicznych i dekoracyjnych) zwikszajcych powierzchni strat ciepa oraz powodujcych

prawdopodobiestwo powstawania mostkw cieplnych. Jeeli nie da si unikn takich

konstrukcji, naley zadba, aby byy one bardzo dobrze zaizolowane i nie powodoway

powstawania mostkw cieplnych.

Mostek cieplny to cz obudowy

budynku, w ktrej jednolity opr cieplny

jest znacznie zmieniony przez:

a) cakowite lub czciowe

przebicie obudowy budynku

przez materiay o innej

przewodnoci cieplnej lub

b) zmian gruboci warstw

materiaw lub

c) rnic midzy wewntrznymi

i zewntrznymi powierzchniami

przegrd, jak to ma miejsce

w przypadku pocze:

ciana/podoga/sufit [31].

Jedn z dodatkowych moliwoci jest wyposaenie budynku, np. mieszkalnego, w ciepln stref

buforow po stronie poudniowej w postaci ogrodu zimowego. Strefa taka charakteryzuje si du

iloci powierzchni przeszklonych. Nie powoduje prawie adnych strat ciepa, poniewa nie trzeba

jej ogrzewa i jest jednoczenie rdem duych iloci energii sonecznej.

Rozmieszczenie pomieszcze jest cile zwizane z omwionymi dotychczas czynnikami. Sama

brya, jej umiejscowienie i kierunek, w ktrym jest zwrcona maj za zadanie umoliwi

owietlenie jak najwikszej liczby pomieszcze wiatem sonecznym pochodzcym ze strony

poudniowej. Ideaem jest, aby wszystkie pomieszczenia budynku byy w ten sposb owietlone.

Owietlenie nie jest jedynym czynnikiem wpywajcym na rozmieszczenie pomieszcze.

Pomieszczenia powinny by rozmieszczone z uwzgldnieniem ich charakterystyki cieplnej.

Pomieszczenia, w ktrych zazwyczaj panuje wysza temperatura (np. azienki) powinny

by umieszczone z dala od przegrd zewntrznych, poniewa wysza rnica temperatur na tych

przegrodach moe zwiksza straty ciepa. W pomieszczeniach gospodarczych (garae, klatk i

schodowe, spiarnie) panuje relatywnie najnisza temperatura ze wszystkich pomieszcze.

Dodatkowo owietlenie soneczne nie jest w nich niezbdne. Z tego powodu pomieszczenia takie

umieszcza si przy pnocnej cianie budynku. Taki ukad tworzy dodatkow stref bufora

cieplnego od strony pnocnej.

Czst praktyk w przypadku np. pasywnych budynkw wielorodzinnych jest umieszczanie klatek

schodowych poza stref ogrzewania na zewntrz budynku. Klatki takie maj niezalen

od budynku konstrukcj non, co nie wpywa na charakterystyk ciepln samego budynku.

Podczas rozmieszczania pomieszcze naley bra pod uwag rwnie zalecenia co do przebiegu

wentylacji w budynku. Temat ten zostanie rozwinity w dalszej czci poradnika.

Odpowiednia zaplanowanie bryy budynku oraz jego otoczenia pozwala ograniczy stosowanie

konwencjonalnej klimatyzacji lub ogrzewania. Komfort cieplny w takim budynku moe

by zapewniany przez bardzo dobr izolacj, energi wiata sonecznego i energi odzyskan

z powietrza wywiewanego z wntrza budynku.

Mimo e wskazane powyej informacje w wikszoci dotycz budynku projektowanego,

s one istotne pod ktem zrozumienia koniecznoci waciwego ksztatowania bryy i otoczenia

budynku.

-26-

4.2.2. Przegrody zewntrzne nieprzezroczyste [23], [24], [25]

Wszystkie elementy budynku energooszczdnego podlegaj zasadzie minimalizacji strat

i maksymalizacji zyskw ciepa. Nie inaczej jest z izolacj przegrd zewntrznych.

Miar izolacyjnoci cieplnej przegrd jest charakteryzujca jest warto wspczynnika

przenikania ciepa U.

Wspczynnik przenikania ciepa przegrody zaley od oporu cieplnego poszczeglnych

materiaw konstrukcyjnych i izolacyjnych R, a tym samym zaley od wspczynnika

przewodzenia ciepa . Im mniejszy wspczynnik przewodzenia ciepa materiau, tym jego

izolacyjno cieplna wiksza. W praktyce oznacza to, e wykorzystanie materiaw

konstrukcyjnych i izolujcych cieplnie o mniejszych wspczynnikach przewodzenia ciepa daje

mniejsz grubo przegrody, ni przegroda o takiej samej wartoci wspczynnika przenikania

ciepa, ale o wikszych wspczynnikach przewodzenia ciepa.

Rysunki 4-5. Przykad gruboci zastosowanych warstw izolacyjnych w zalenoci od wartoci

wspczynnika

-27-

Ponadto izolacyjno cieplna przegrd zewntrznych w budynku zalena jest od:

1) prawidowego uoenia izolacji cieplnej, zwaszcza w aspekcie zredukowania wpywu

mostkw cieplnych;

2) liczby otworw okiennych i drzwiowych i ich rozwizania w powizaniu z izolacj ciepln.

Rola izolacji cieplnej w budynku polega na:

1) ograniczeniu strat ciepa z budynku do otoczenia;

2) utrzymaniu odpowiedniej temperatury wewntrznych powierzchni przegrd zewntrznych,

tak aby nie dopuci do ich zawilgocenia, a w konsekwencji uniemoliwi rozwj grzybw

pleniowych.

Rysunek 6. Przykad prawidowo zaizolowanej konstrukcji

Izolacyjno cieplna jest jednym z gwnych czynnikw wpywajcych na wielko

zapotrzebowania na ciepo do ogrzewania budynku, a co za tym idzie na koszt eksploatacji

budynku. Dobrze zaizolowane przegrody zewntrzne budynku wpywaj na niskie wartoci

wspczynnika przenikania ciepa tych przegrd U. Powoduje to obnienie strat energii oraz

kosztw ogrzewania. Jednokrotna inwestycja w dobr izolacj ciepln pozwala na oszczdnoci

w czasie kadego okresu grzewczego przez cay okres eksploatacji budynku.

Na rynku dostpne s rnego rodzaju

materiay budowlane przeznaczone do

izolacji cieplnej, m.in. wena mineralna,

wena szklana, styropian. Izolatorem

termicznym moe by te warstwa

powietrza.

Minimalna grubo izolacji cieplnej

wynika z wymaganej przepisami

techniczno-budowlanymi maksymalnej

wartoci wspczynnika przenikania

ciepa. Izolacja powinna by ciga,

mie sta grubo i powinna

by dostosowana do rodzaju

przegrody. Ponadto podoe powinno

by odpowiednio przygotowane

(oczyszczone), a ukadane pyty

izolacji cieplnej powinny si wzajemnie

mija w kolejnych warstwach

ocieplenia. Co wicej miejsca pocze

przegrd rnych rodzajw oraz przebicia izolacji cznikami mechanicznymi s szczeglnie

-28-

zagroone powstawaniem mostkw cieplnych. Jak wiadomo mostek cieplny jest jednym

z najbardziej niepodanych efektw w budynku. Konstrukcje pocze przegrd zewntrznych

powinny wic by specjalnie zaprojektowane i wykonane z du dbaoci o szczegy.

Nie mona pozwoli, eby oszczdnoci czasu lub kosztw spowodoway nieprawidowe

wykonanie tego typu elementw.

W przypadku np. izolowania dachu skonego newralgicznym miejscem pod ktem wystpienia

mostkw termicznych jest poczenie przekrycia dachu z jego konstrukcj. Zazwyczaj w celu

uniknicia mostkw termicznych stosuje si dwie warstwy izolacji termicznej: jedna warstwa weny

mineralnej jest ukadana midzy krokwiami, a druga jest nakadana na pierwsz. Ponadto w celu

uniknicia mostkw termicznych istotne jest odpowiednie uoenie izolacji wok otworw

okiennych i drzwiowych. W takim przypadku niedopuszczalne jest czenie ssiednich pyt

w naronikach otworu. Pyty izolacji powinny by docite w taki sposb, aby naronik otworu

okiennego lub drzwiowego by otoczony jedn pyt izolacji.

Z kolei w przypadku pyty balkonowej

znaczce jest uoenie izolacji cieplnej

na caej dugoci pyty zarwno

od gry, jak i od boku i dou pyty

balkonowej. Odpowiednie

zaizolowanie poczenia ciany

zewntrznej i pyty balkonowej pozwoli

na ograniczenie znacznych strat

ciepa. Moliwe jest take stosowanie

tzw. przekadek termoizolacyjnych

pomidzy pyt balkonow

a cian zewntrzn, ktre maj

za zadanie ograniczenie mostka

cieplnego (jednake rozwizanie to,

ze wzgldu na moliwoci wykonania,

przeznaczone jest dla nowo

wznoszonych budynkw).

Kwesti ocieplania przegrd zewntrznych od wewntrz budynku omwiono w pkt 4.1.3.

Ponadto warto pamita, e przegrody powinny by odpowiednio zabezpieczone przez wilgoci,

ktra moe prowadzi do degradacji przegrody i wystpienia zagrzybienia, co zostanie omwione

w dalszej czci poradnika.

W celu ograniczenia strat ciepa oraz maksymalizacji zyskw z promieniowania sonecznego,

warto take rozway tzw. izolacj transparentn, czyli system ocieplania cian zewntrznych

wykorzystujcy wiatoprzepuszczalne pyty kapilarne wykonane z poliwglanu, pokryte

transparentnym tynkiem szklanym. Pyta kapilarna przekazuje ciepo uzyskane z promieniowania

sonecznego do masy absorpcyjnej, znajdujcej si najbliej izolowanej ciany.

Z kolei masa absorpcyjna akumuluje energi ciepln i moe oddawa j nawet przez 6 -8 godzin

po ustaniu promieniowania sonecznego. Izolacja taka najefektywniej dziaa w zimie. Latem

praktycznie nie dziaa i nie powoduje przegrzania wewntrz pomieszcze. Efekt ten jest osigany

dziki waciwociom wiatoprzepuszczalnych pyt kapilarnych. Przepuszczaj one najwicej

promieni sonecznych, gdy kt ich padania jest jak najmniejszy wzgldem poziomu. Jeeli

kt ronie, coraz wicej promieni jest odbijanych i nie przenikaj one do masy absorpcyjnej.

-29-

Rysunek 7. Przykad zastosowania izolacji transparentnej

4.2.3. Przegrody zewntrzne przezroczyste [25]

Przegrody zewntrzne przezroczyste, takie jak: okna, drzwi balkonowe, przeszklone ciany

osonowe czy wietliki, s jednym z elementw budynku powodujcych najwiksze straty ciepa.

Charakteryzuj si one duo nisz izolacyjnoci ciepln ni ciany zewntrzne, zatem

powoduj wiksze straty ciepa przez przenikanie. Samo osadzenie stolarki okiennej w cianach

lub dachach take moe powodowa straty zwizane z powstawaniem mostkw cieplnych.

Z tego powodu wskazane jest umieszczanie wikszoci okien po stronie poudniowej. Jednake

dziki umiejtnemu rozmieszczeniu

i odpowiedniej konstrukcji tych

przegrd mog one sta si rdem

wikszych zyskw energii ni strat,

jakie mog powodowa.

Przegrody przezroczyste skadaj

si z dwch podstawowych czci:

przeziernej, tj. pakietu szybowego,

oraz czci nieprzeziernej, tj. ramy

okien lub drzwi lub supw i rygli

w lekkich cianach osonowych.

Podstawowym parametrem

decydujcym o stratach cieplnych

przez tego typu elementy obudowy jest

wspczynnik przenikania ciepa:

Uw dla okien, UD dla drzwi, Ucw

dla cian osonowych.

-30-

Im niszy wspczynnik, tym wiksza izolacyjno cieplna przegrody. O wartoci wspczynnika

przenikania ciepa decyduj skadowe: od oszklenia Ug, od ramy okien i drzwi Uf, supw i rygli

Um/t oraz liniowe wspczynniki przenikania ciepa charakteryzujce izolacyjno ciepln pocze.

Z punktu widzenia oszczdnoci energii, istotny jest take sposb montau. Najmniejsze mostki

cieplne wystpuj, gdy okna i drzwi osadzane s w warstwie izolacji cieplnej lub na granicy muru

i izolacji.

Naley mie na uwadze, e okna przeznaczone do budynkw energooszczdnych

nie wspomagaj wentylacji, tak jak w tradycyjnym budownictwie. Okna takie nie posiadaj

mechanizmu rozszczelniania, a uszczelki s odpowiednio zaprojektowane i wykonane z dobrej

jakoci materiaw. Z tego te wzgldu jeli w budynku jest stosowana wentylacja inna

ni mechaniczna, wymieniane okna powinny by wyposaone w nawiewniki, ktre zapewni

dopyw odpowiedniej iloci powietrza do budynku.

4.2.3.1. Ramy okien

Ze wzgldu na wspczynnik przenikania ciepa najbardziej newralgicznym elementem konstrukcji

okna jest rama.

Aby uzyska jak najnisz warto wspczynnika

przenikania ciepa ramy Uf naley uwzgldni:

grubo ksztatownikw,

ukad pustek tzw. komr w ksztatownikach,

wypenienie pustek izolacj ciepln,

odpowiednie usytuowanie (zagbienie)

oszklenia,

popraw izolacyjnoci cieplnej w strefie

krawdzi szyby z zastosowaniem dodatkowych

izolatorw z kompozytu piankowego.

Wiksza grubo ksztatownikw zwiksza liczb pustek w profilu, co z kolei daje moliwo

ich odpowiedniego rozkadu i zapewnia lepsz izolacyjno ciepln ramy, a wic nisz warto

wspczynnika przenikania ciepa U f. Ponadto nowoczesne okna wyposaone s w dodatkow

izolacj ramy okiennej (wkadka cieplna). Na rynku dostpne s ramy aluminiowe,

z ksztatownikw: PVC, drewnianych oraz drewniano-aluminiowych.

4.2.3.2. Oszklenia

Oszklenie stanowi rednio okoo 70% powierzchni okna lub wicej w przypadku lekkich cian

osonowych o konstrukcji supowo-ryglowej, wic ma znaczcy wpyw na parametry cieplne takiej

przegrody przezroczystej.

Dostpne s 3 rodzaje pakietw szybowych:

1) jednokomorowy o wspczynniku przenikania ciepa Ug 1,0 W/(m2K);

2) dwukomorowy o wspczynniku

Ug od okoo 0,3 - 0,7 W/( m2K);

3) trzykomorowy o wspczynniku

Ug od okoo 0,3 - 0,7 W/( m2K).

-31-

Zamknity w przestrzeni midzyszybowej

gaz stanowi izolacj ciepln. Obecnie

powszechnie stosowany jest argon,

w mniejszym stopniu krypton czy ksenon.

Zastosowanie poszczeglnego rodzaju gazu

wynika z faktu, e im wiksza masa

atomowa gazu tym lepsze jego waciwoci

izolacyjne.

Szyby niskoemisyjne, ze wzgldu na nisk

przepuszczalno promieniowania, maj

zdolno do odbijania wikszoci

promieniowania dugofalowego,

emitowanego przez przegrody wewntrzne

i elementy wyposaenia pomieszcze.

W praktyce oznacza to, e szko niskoemisyjne odbija energi z powrotem do wntrza budynku,

dziki czemu strata ciepa jest o wiele mniejsza ni w przypadku szka zwykego. Warto wiedzie,

e rne rodzaje szka niskoemisyjnego umoliwiaj bierne pozyskiwanie rnych iloci ciepa

sonecznego, co pozwala na ograniczenie zapotrzebowania na ogrzewanie, szczeglnie

w zimniejszych miesicach roku. Warstwa niskoemisyjna przepuszcza jak najwicej ciepa

do pomieszczenia jednoczenie blokujc przenikanie promieniowania cieplnego na zewntrz.

Jednoczenie warto w celu osignicia moliwie najwikszego efektu energetycznego,

zdecydowa si na przeszklenie, ktre zapewnia jednoczenie izolacj c iepln, jak i ochron

przed socem.

Szyby refleksyjne nale, podobnie jak absorpcyjne, do szkie przeciwsonecznych. Powoki

odbijaj promieniowanie soneczne, bd powoduj selektywn transmisj w pamie widzialnym

i redukcj transmisji w podczerwieni i ultrafiolecie. Szko refleksyjne cechuje przepuszczalno

wiata w przedziale 4070%, a refleksyjno 1545%.

Waciwoci okna zwizane z wykorzystaniem wspczynnika promieniowania sonecznego,

maj cisy zwizek z rodzajem szyb uytych do przeszklenia konstrukcji okiennej. Cakowity

wspczynnik przepuszczalnoci energii g to stosunek cakowitej przepuszczalnoci energii szyby

do padajcej na ni energii sonecznej (w zakresie od 300 nm do 2500 nm).

Warto ta okrela jaka cz energii promieniowania sonecznego padajcego na szyb zostaje

przepuszczona do wntrza pomieszczenia.

Zadaniem ramki dystansowej w szybie zespolonej

jest zapewnienie zamierzonego odstpu

pomidzy szybami oraz stworzenie moliwoci

umieszczenia materiau absorbujcego par

wodn, ktry osusza warstw gazu

umieszczonego midzy szybami zestawu.

Standardowo stosowane s ramki wykonane

z aluminium lub ze stali nierdzewnej, perforowane

od strony komory, w celu umoliwienia dziaania

absorbera wilgoci znajdujcego si we wntrzu

ramki. Metalowa ramka dystansowa stanowi

jednak mostek cieplny, co pogarsza izolacyjno

ciepln okna. Z tego powodu stosowane

s rwnie tzw. ciepe ramki, wykonane z tworzyw sztucznych lub stali nierdzewnej.

Zastosowanie ciepej ramki umoliwia uzyskanie wyszej temperatury szyby przy

jej krawdziach, co obnia ryzyko wystpowania kondensacji pary wodnej.

W efekcie dopuszczalna wzgldna wilgotno powietrza, przy ktrej w danych warunkach

na powierzchni szyby wykrapla si para wodna, moe by dziki zastosowaniu ciepej ramki

wysza o ok. 10-15%.

-32-

Naley podkreli, e rzeczywisty efekt mostka termicznego na krawdzi szyby zespolonej

zamontowanej w oknie zaley od rodzaju ramki dystansowej, izolacyjnoci cieplnej rodkowej

czci szyby zespolonej oraz od gbokoci osadzenia szyby w profilu i wspczynnika

przenikania ciepa Uf profilu. Wraz ze

ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO | ITB

Documents

Transcript of ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO | ITB