Znaczenie robinii akacjowej dla zgrupowań ptaków lęgowych … · 2017. 1. 5. · Krajobraz...

Znaczenie robinii akacjowej

dla zgrupowań ptaków lęgowych awifauny

krajobrazu rolniczego

w świetle danych wieloletnich

Krzysztof Kujawa

Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN

Różnorodność biologiczna jedną z najintensywniej eksplorowanych naukowo cech przyrody

Krzysztof Kujawa, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN (Konferencja ID PAN, Poznań X 2016)

http://www.livingplanetindex.org/

50

60

70

80

90

100

110

120

130

19

90

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

50

60

70

80

90

100

110

120

130 1

99

0

19

92

19

94

19

96

19

98

20

00

20

02

20

04

20

06

20

08

20

10

20

12

Wszystkie

Leśne

Krajobraz rolniczy

Zmiany liczebności (%) ptaków i motyli w Europie


http://www.eea.europa.eu/

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

1,0

1,1

Zmiany liczebności ptaków krajobrazu rolniczego

(Farmland Bird Index) w Polsce


http://monitoringptakow.gios.gov.pl/

Wypieranie rodzimych

„Homogenizacja” biocenoz

Obniżanie różnorodności

biologicznej

Obce, inwazyjne gatunki – jeden z negatywnych czynników


• wiązanie azotu z powietrza

• allelopatia

• łatwość wegetatywnego rozmnażania się

• masowość kwitnienia

Robinia akacjowa – wśród najniebezpieczniejszych IAS

Występowanie robinii

• Europa:

– 41 krajów,

– 4 zespoły (Chelidonio-Robinietum, Poo nemoralis-Robinietum, Arrhenathero elatioris-Robinietum i Melico transsilvanicae-Robinietum)

• Polska:

– w prawie 100% nadleśnictw,

– pospolita w krajobrazie rolniczym


Robinia w okolicach Turwi (PK im. gen. Chłapowskiego)


Dlaczego w okolicach Turwi robinii jest tak dużo?


Około 200 lat obecności robinii w okolicach Turwi

• unikatowy teren badawczy

• badania od lat 1950-tych


Zadrzewienia pasowe

• Lata 1991-1994 • Metoda kartograficzna (6-11 kontroli/rok) • 31 zadrzewień • 16 – z robinią jako dominantem , • 15 – „rodzimych”


0 100 200 300 400

Długość

Szerokość

Wiek drzewostanu

Stopień pokrycia drzewostanu

Zagęszczenie drzew

Stopień pokrycia podszytu

Stopień pokrycia runa

Udział dwuliściennych

Wysokość runa

Suma rang

nonROB ROB

Porównanie struktury zadrzewień robiniowych i „rodzimych”

Wszystkie różnice nieistotne (test Manna-Whitneya)


Zagęszczenie ptaków (łączne)

Obecna Brak2.7

2.8

2.9

3.0

3.1

3.2

3.3

3.4

3.5

3.6

log

(pa

ry/h

a)

Liczba gatunków/zadrzewienie

Obecna Brak6

8

10

12

14

16

18

Lic

zb

a g

atu

nkó

w

Wpływ robinii na awifaunę zadrzewień pasowych

Fot. K. Kujawa

n.i.

n.i. n.i.


Liczba gatunków/ha

Obecna Brak2.8

2.9

3.0

3.1

3.2

3.3

3.4

3.5

3.6

3.7

3.8

3.9

Lic

zb

a g

atu

nkó

wn.i.

Na ziemi

Obecna Brak

Robinia

1.8

1.9

2.0

2.1

2.2

2.3

2.4

2.5

log

(pa

ry/h

a)

Nisko

Obecna Brak

Robinia

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

1.8

2.0

Log(p

ary

/ha)

Wpływ robinii na zagęszczenie ptaków w grupach gniazdowych

p

Gatunek Robiniowe „Rodzime”

Świergotek drzewny *

Ortolan *

Słowik rdzawy *

Łozówka *

Gajówka *

Piegża *

Pełzacz ogrodowy *

Gatunki, których zagęszczenie w obu grupach zadrzewień pasowych różniło się istotnie statystycznie * - zagęszczenie istotnie wyższe (p

Zadrzewienia powierzchniowe

Zadrzewienia powierzchniowe • Lata 1999-2002 • Metoda kartograficzna (9 kontroli/rok) • 64 zadrzewienia • 20 – robiniowe, • 44 – „rodzime”


Pokrycie drzewostanu Pokrycie podokapu Pokrycie podszytu Pokrycie runa Udział dwuliściennych w runie

"Rodzime" Robiniowe0

20

40

60

80

100

Porównanie (mediana i IQR) struktury powierzchniowych zadrzewień „rodzimych” i robiniowych (2)


Sosna Jesion Robinia Olcha0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20


5

10

15

20

25

30

35

40

Liczba gatunków i zagęszczenie ptaków (średnia, 95%CI, zakres, media-na) w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych i „rodzimych”

Liczba gatunków Zagęszczenie (pary/ha)


Bogactwo gatunkowe (Mao Tau) powierzchniowych zadrzewień „rodzimych” i robiniowych

0

10

20

30

40

50

60

1 6 11 16 21 26 31 36 41

Liczba zadrzewień

Rodzime

Robiniowe



1

2

3

4

5

6

7

8

9

Liczba gatunków ptaków (średnia, 95%CI, zakres) w grupach gniazdowych w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych i „rodzimych”


2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

Na ziemi

Nisko

Wysoko

W dziuplach

Lic

zb

a g

atu

nkó

w/z

ad

rze

wie

nie



2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

Zagęszczenie ptaków (średnia, 95%CI, zakres) w grupach gniazdowych w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych i „rodzimych”


2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

Na ziemi

Nisko

Wysoko

W dziuplach

pa

ry/h

a


0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Zmiany długoterminowe


0

5

10

15

20

25

"Rodzime" Robiniowe

1964-66 1991-1994 1999-2006

Liczba gatunków

0

20

40

60

80

100

120

"Rodzime" Robiniowe

1964-66 1991-1994 1999-2007

Liczba par

0,82 0,41 0,92 0,55 0,83 0,63 1,08 1,06

Średnia liczba gatunków i liczba par ptaków w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych (n=3) i „rodzimych” (n=3)

w latach 1960-tych, 1990-tych i na przełomie wieków XX i XXI

1964-1966 – wg Gromadzkiego 1970


0

5

10

15

20

25

"Rodzime" Robiniowe

1991-94 1999-2002 2005-2007

Liczba gatunków

0

20

40

60

80

100

120

"Rodzime" Robiniowe

1991-94 1999-2002 2005-2007

Liczba par

0,60 0,55 0,63 0,52 0,88 0,79 1,05 0,76

Średnia liczba gatunków i liczba par ptaków w powierzchniowych zadrzewieniach robiniowych (n=4) i „rodzimych” (n=6)

w latach 1960-tych, 1990-tych i na przełomie wieków XX i XXI


Podsumowanie • W PK im. gen. Chłapowskiego robinia występuje licznie, co najmniej

od około 200 lat (w nowych zadrzewieniach robinii brak)

• PKDCh jest terenem „modelowym” do badań nad znaczeniem robinii dla biocenoz i krajobrazu (ze względu na różnorodność, trwałość, dobry stan rozpoznania środowiska i biocenoz)

• Wiemy nieco o: roślinach, owadach, pająkach, ptakach i grzybach

• Zebrane dane można traktować jako wstępne (z wyjątkiem ptaków)

• Wyniki są niejednoznaczne i w niektórych aspektach intrygujące, wykazując znaczną i pozytywną rolę drzewostanów robiniowych dla zachowania różnorodności biologicznej.

• Wobec powyższego i uwarunkowań prawnych (robinia – jako gatunek „non grata”) rysuje się potrzeba przeprowadzenia szeroko-zakrojonych badań, których wynikiem byłby nie tylko wzrost wiedzy o biocenozach robiniowych, ale także pogłębienie zrozumienia mechanizmów oddziaływania gatunków obcych na rodzime ekosystemy.


Powierzchnia Wskaźnik rozwinięcia granic H' drzewostanu

"Rodzime" Robiniowe0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

Porównanie (mediana i IQR) struktury powierzchniowych zadrzewień „rodzimych” i robiniowych (1)

Znaczenie robinii akacjowej dla zgrupowań ptaków lęgowych … · 2017. 1. 5. · Krajobraz...

Documents

Transcript of Znaczenie robinii akacjowej dla zgrupowań ptaków lęgowych … · 2017. 1. 5. · Krajobraz...