NARZĄDY ZMYSŁÓW

Receptory czuciowe

Wyspecjalizowane narządy odbierające bodźce środowiskazewnętrznego i wewnętrznego, przekazujące w postaci impulsównerwowych do różnych poziomów integracyjnych CUN.

1. Zakończenia dendrytyczne czuciowych komórek nerwowych Ø wolne zakończenia nerwowe Ø związane ze złożonymi strukturami torebkowymi (otorbione)

receptory bodźców bólowych, termicznych i mechanicznych (dotyk, ucisk)

Receptory czuciowe 2. Wyspecjalizowane komórki czuciowe, przekształcające

środowiskowy bodziec na potencjał receptorowy przekazywany dozakończeń przez system synaps chemicznych – kubki smakowe,narząd spiralny Cortiego.

Komórki czuciowe

Receptory czuciowe

3. Wyspecjalizowane komórki nerwowe, których wypustki osioweprzekazują impuls do CUN – pole węchowe jamy nosowej(odbierające bodźce chemiczne) i narząd wzroku.

Komórki nerwowe bipolarne

Nerw węchowy

Narząd słuchu i równowagi. Ucho

Małżowina uszna

Przewód słuchowy zewnętrzny Błona bębenkowa

Trąbka Eustachiusza

Ucho zewnętrzne

ØMałżowina uszna Chrząstka elastyczna, pokryta ochrzęstną. Na zewnątrz ochrzęstnej – skóra bez tkanki podskórnej.(oprócz płatka)

ØPrzewód słuchowy zewnętrzny Cieśń

Ucho środkowe Ø Błona bębenkowaØJama bębenkowa (komunikuje się z wypełnionymi

powietrzem przestrzeniami – zatoki sutkowe) Kowadełko♠, młoteczek*, strzemiączko♦ – kość grubowłóknista, połączone stawami, pokryte od zewnątrz nabłonkiem ØTrąbka słuchowa (Eustachiusza), łączy jamę bębenkową

z jamą nosowo-gardłową. Funkcja – wyrównanie ciśnienia między jamą bębenkową a atmosferą.

*♠

♦

Kosteczki słuchowe

Ucho wewnętrzne

Błędnik kostnyØPrzedsionek ØKanały półkoliste ØŚlimak

Błędnik błoniasty ØWoreczek ØŁagiewka ØPrzewody półkoliste ØWorek i przewód śródlimfatyczny*

*

Otwór okrągły

Otwór owalny

Ucho wewnętrzne

mózg

Przestrzeń podtwardówkowa

Worek i przewód Śródchłonkowy

Ślimak

Przedsionek

Przewód słuchowy zewn.

Kanały półkoliste

Łagiewka

Bańki

Błona bębenkowa

Woreczek

Grzebienie bańkowate

Plamka statyczna

Plamka łagiewki

Plamka woreczka

Błędnik kostnyü Przedsionek ü Kanały półkoliste ü Ślimak

Błędnik błoniasty üWoreczek ü Łagiewka ü Przewody półkoliste ü Worek i przewód

śródlimfatyczny

Okienko owalne

Ślimak kostny: Ø oś – wrzecionko (kość

gąbczasta)Ø blaszka spiralna na całej

długości - część górna i dolna Ø Błona przedsionkowa –

podział górnej części na 2 przedziały

1. Przewód górny (schody przedsionka – przestrzeń przychłonkowa

2. Przewód pośredni , schody środkowe - śródchłonka

3. Przewód dolny , schody bębenka

4. Przestrzeń przychłonkowa

3 cm dłg2,5 x wokół wrzecionka

Ucho wewnętrzne

Osklepek

Komórki rzęsate (włoskowate)

Typu I i typu II

I II

Ruch śródchłonki

Przyspieszenie i ruch wykrywane przez komórki rzęsate grzebieni bańkowatych. Ruch rotacyjny głowypowoduje ruch śródchłonki wewnątrz labiryntu błoniastego (zgięcie stereociliów – otwarcie kanału dla jonów). Informacja o kierunku i prędkości ruchu głową.

Komórki podporowe

Grzebienie bańkowate (bańki) - przewody półkoliste

Kinetocylium 30-100 mikrokosmków

I II

Przeciążenie i ułożenie ciała wykrywane jest przez komórki rzęsate plamek łagiewki i woreczka

Plamka łagiewki i plamka woreczka

ØKomórki podporowe, walcowate z krótkimi mikrokosmkami (błona kamyczkowa –otolitowa, otolity)

ØKomórki rzęsate (włoskowate) I typu ØKomórki rzęsate (włoskowate) II typu

Ucho wewnętrzne

Plamki wykrywają ciążenie bezpośrednio przez wyczuwanie nacisku otolitów i błony otolitowej na komórki zmysłowe, powstające w wyniku ruchów głową do przodu i tyłu (plamka łagiewki) lub z boku na bok (plamka woreczka)

Plamki statyczne

Kamyczki błednikowe (węglan wapnia)

Narząd słuchu

SSchody środkowe Schody

przedsionka

Schody bębenka

Narząd spiralny Cortiego

Komórki zmysłowe v rzęsate (włoskowate) zewnętrzne (3) v rzęsate (włoskowate) wewnętrzne (1)

Komórki podporowe v Komórki Klaudiusza v Komórki graniczne zewnętrzne v Komórki falangowe zewnętrzne v Komórki filarowe zewnętrzne v Komórki filarowe wewnętrzne v Komórki falangowe wewnętrzne v Komórki graniczne

Schody przedsionka

Błona przedsionkaPrążek naczyniowy

Schody bębenka

Komórki Falangowe

Droga przenoszenia fal głosowych

Gałka oczna – błony

v Zewnętrzna ØTwardówka ØRogówka

v Środkowa ØNaczyniówka ØCiało rzęskowe ØTęczówka

vWewnętrzna ØSiatkówka receptorowa

(wzrokowa)ØSiatkówka niereceptorowa

(ślepa)

Gałka oczna

Warstwy siatkówki

Nerw wzrokowy

Naczynia krwionośne

Twardówka

Otwór źreniczny

Tęczówka

Rogówka Ciało szkliste

ØBłona zewnętrzna

• twardówka • rogówka

ØBłona środkowa

• naczyniówka • ciałko rzęskowe • tęczówka

ØBłona wewnętrzna

• siatkówka Część przednia Część tylna

1. Rogówka i twardówka 2. Ciałko rzęskowe i tęczówka 3. Część ślepa siatkówki Komora przednia oka (rogówka a tęczówka ) i komora tylna oka (tęczówka a soczewka)Soczewka

Gałka oczna – schemat struktury wewnętrznej

Rąbek zębaty – granica pomiędzy siatkówką receptorową a niereceptorową

Tylna część oka

Ciało szkliste

Naczyniówka

Twardówka

Blaszka podstawna Brucha

Błona wewnętrzna - Siatkówka

Ø Część ślepa siatkówki a) część rzęskowa b) część tęczówkowa

Ø Część wzrokowa siatkówki

a

b

a

b

Komórki nerwowe w części wzrokowej siatkówki

ØKomórki wzrokowe pręciko- i czopkonośne ØNeurony dwubiegunowe *ØNeurony poziome (horyzontalne) *ØNeurony amakrynowe *ØKomórki nerwowe zwojowe

Komórki pręciko- i czopkonośne

Komórki nerwowe zwojowe

***

Błona wewnętrzna - Siatkówka

Ø Część wzrokowa siatkówki

1. Warstwa barwnikowa 2. Warstwa pręcików i czopków 3. Błona graniczna zewnętrzna 4. Warstwa ziarnista (jądrowa) zewnętrzna 5. Warstwa splotowata zewnętrzna 6. Warstwa ziarnista (jądrowa) wewnętrzna 7. Warstwa splotowata wewnętrzna 8. Warstwa zwojowa 9. Warstwa włókien nerwowych

10. Błona graniczna glejowa wewnętrzna

Warstwa pręcików i czopków

W-wa ziarnista zewn.

W-wa Splotowata zewn.

W-wa Ziarnista wewn.

W-wa Splotowata wewn.

W-wa zwojowa

Warstwa barwnikowa

23

4

5

6

7

8

9

Naczyniówka

Odpowiednik neurogleju CUN

Komórki wzrokowe siatkówki

1. Czopki S – czułe na barwę fioletową i niebieską. 2. Czopki M – czułe na barwę zieloną. 3. Czopki L – czułe na barwę żółtą i czerwoną.

Komórki pręcikonośne i czopkonośneSegment zewnętrzny

Przewężenie (struktura rzęskopodobna)

Pręcik Czopek

Segment wewnętrzny

Włókno wewnętrzne z buławką końcową

Filament wewnętrzny z wypustką końcową i licznymi wypustkami (brodawkami)

Komórki warstwy barwnikowej

ØKomórki wzrokowe pręcikonośne (ok. 120 mln ) – odbierają słabe światło, bez odróżniania kolorów. Barwnik – rodopsyna (purpura wzrokowa). ØKomórki wzrokowe czopkonośne (ok. 7mln) – odbierają silne

światło oraz barwy. Barwnik – jodopsyna.

Komórki wzrokowe siatkówki

Podział neuronów dwubiegunowych ze względu na rodzaj połączeń z komórkami wzrokowymi: 1. Łączące się z kom. pręcikonośnymi 2. Łączące się z 1 kom. czopkonośną za pomocą

synapsy wpuklonej 3. Łączące się z 1 kom. czopkonośną za pomocą

synapsy płaskiej 4. Łączące się z kilkoma kom. czopkonośnymi

*

Neurony poziome Dendryty i neuryty biegną ku w-wie splotowatej zewn. Dendryty – synapsy z wypustkami końcowymi kom. czopkonośnych. Neuryt – synapsy z buławką końcową kom. pręcikonośnej.

Neurony amakrynowe (brak neurytu): 1. O gęstej sieci krótkich dendrytów 2. O skąpym w wypustki drzewie dość długich dendrytów 3. Typ pośredni

Neuromediatory wydzielane przez komórki amakrynowe:

1. Kwas γ-aminomasłowy 2 .Acetylocholina, serotonina, dopamina 3. Mediatory peptydowe

Modulowanie bodźców nerwowych przepływających drogą nerwową wzrokową

Błona wewnętrzna - Siatkówka

I neuron

II neuron

III neuron

I

II

III

Komórki pręciko- i czopkonośne

Komórki nerwowe dwubiegunowe

Komórki nerwowe zwojowe

Droga nerwowa wzrokowa

Komórki glejowe

(MAG)Myelin

associated glycoprotein

Plamka żółta

Zagłębienie siatkówki – miejsce, w którym oś optyczna rogówki i soczewki przecina się z siatkówką, umiejscowione w odległości 2,5 mm skroniowo od tarczy nerwu wzrokowego. Największa rozdzielczość . Wokół owalne żółte pole (szerokość ok. 1 mm) – plamka żółta. W centrum dołek środkowy. Budowa: • w większości komórki wzrokowe czopkonośne • wytwarzają połączenia z jedną komórką

dwubiegunową • w dołku środkowym siatkówka składa się

z nabłonka barwnikowego i komórek wzrokowych czopkonośnych

Dołek środkowy

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD) – zaburzenia widzenia centralnego

Bariera krew-siatkówka ü Zewnętrzna Ø Komórki nabłonka barwnikowego (połączenia zmykające) Ø Błona podstawna naczyń krwionośnych naczyniówki

ü Wewnętrzna Ø Śródbłonek naczyń włosowatych siatkówki (połączenia zamykające) Ø Błona podstawna Ø Błony graniczne glejowe

Rozwój oka

Połowa 3 tygodnia rozwoju zarodka

ØZagłębienia w cewie nerwowej (przyszłe przodomózgowie) – rowki wzrokowe ØPęcherzyki wzrokowe (po zamknięciu cewy nerwowej) na zewnętrznej powierzchni

zawiązka CUN ØKoniec 4 tygodnia – światło pęcherzyka szerokie i łączy się ze światłem przedmózgowia ØPoczątek 5 tygodnia – odcinek dystalny pęcherzyka wpukla się – kubek wzrokowy o

podwójnej ścianie ØIntensywne różnicowanie obu ścian. W-wa zewnętrzna cieńsza , w 6 tygodniu –

melanina (warstwa barwnikowa siatkówki). W-wa wewnętrzna grubieje - wzrokowa część siatkówki (blaszka nerwowa).

ØRóżnicowanie w polu środkowym ku obwodowi. § Spongioblasy → komórki tkanki glejowej § Neuroblasty → komórki nerwowe siatkówki Najpóźniej ok. 7 m-ca życia ostatecznemu różnicowaniu ulegają komórki pręcikonośne i czopkonośne.

Soczewka ØWraz z kubkiem wzrokowym – zawiązek soczewki. Ø4/5 tydzień rozwoju – ektoderma pokrywowa – płytka soczewki, zagłębiając się do

światła kubka – pęcherzyk soczewki. Ø5 tydzień – pęcherzyk soczewki zamyka się i oddziela się od ektodermy. ØKoniec 6 tygodnia – komórki tylnego bieguna – włókna soczewki, wypełniają wnętrze

pęcherzyka soczewki.ØKomórki bieguna przedniego – w-wa komórek sześciennych. ØKomórki okolicy równikowej – zachowana zdolność do podziału (warstwa rozrodcza) –

wzrost przez apozycję. ØBrak własnych naczyń, odżywiana przez naczynia otaczające.

Ciało szklisteØKomórki zrębu siatkówki wysyłają cienkie wypustki. ØWłókienka + galaretowata wydzielina komórek siatkówki – ciałko szkliste ØTętnica centralna siatkówki – tętnice ciała szklistego.

Rozwój oka • Mezenchymatyczne składniki gałki ocznej Mezenchyma otaczająca kubek wzrokowy – przedłużenie mezenchymy opon mózgowych

Warstwa mezenchymy pokrywająca szypułę i blaszkę barwnikową siatkówki – błona naczyniowa

Zewnętrzne warstwy mezenchymy otaczające kubek wzrokowy – twardówka, rogówka, komora przednia oka – ok. 8 miesiąca, później komora tylna oka.

• Narządy pomocnicze oka Rozwój powiek – 2 miesiąc rozwoju. Dwa fały skóry zarodkowej powyżej i poniżej oka. Fałdy zrastają się ze sobą. 5 m-c rozluźnienie zrostu, 7 –8 miesiąc rozwoju otwarcie

powiek.