Zmysły chemiczne czucie i propriocepcja

inne zmysły

Weronika Wolańska

Czucie• czucie eksteroceptywne (powierzchniowe),

np. czucie dotyku, czy smaku, odbierane przez receptory skórne

• czucie teleceptywne (odległych bodźców), np. widzenie czy słyszenie

• czucie proprioceptywne (głębokie), sygnały z proprioreceptorów znajdujących się w mięśniach, ścięgnach i błędniku

• czucie interoceptywne (trzewne), sygnały z interoreceptorów w narządach wewnętrznych i naczyniach krwionośnych

Czucie głębokie jest często mało precyzyjne (protopatyczne).Integracja informacji odbywa się na głównie w pniu mózgu i ośrodkach podkorowych. Czucie powierzchniowe i teleceptywne pozwala na precyzyjne różnicowanie bodźców, a precyzyjna analiza informacji odbywa się dodatkowo w korze mózgu.

Czucie powierzchnioweTrzy rodzaje czucia skóry:1.ucisku lub dotyku2.temperatury (ciepło, zimno)3.bólu

Skóra człowieka – narząd czucia – największy narząd w organizmie, pełni także rolę powłoki ochronnej

Czucie powierzchnioweReceptory dotyku są mechanoreceptorami

Mechanoreceptory toniczne umożliwiają czytanie znaków alfabetu Braille’a. Alfabet Braille’a, odległość pomiędzy punktami wynosi 2,3mm.

Detekcja ruchu przedmiotu – wrażliwe na niskoczęstotliwościowe wibracje Ciałka Meissnera.

Ciałka Pacciniego – czucie powierzchni

Wolne zakończenia nerwowe – łaskotanie, swędzenie

odkształcenie skóry mniejsze niż 0,001mm może powodować powstanie wrażenia dotyku.

ReceptoryReceptor Rodzaj czucia Adaptacja

Wolne zakończenia nerwowe Temperatura, ból, ucisk, dotyk

Receptor toniczny (wolna adaptacja)

Ciałka Paciniego Dotyk, wibracje 250-300 Hz

Receptor fazowy(szybka adaptacja)

Krążki Merkela Dotyk, nacisk Receptor toniczny

Ciałka Meissnera Dotyk, wibracje 30-40 Hz

Receptor fazowy

Zakończenia Ruffiniego Dotyk, nacisk Receptor toniczny

Koszyczki okołomieszkowe Lekki dotyk, wibracje 30-40 Hz

Receptor fazowy

Receptory

Mapa somatosensoryczna

System dotykowej substytucji wzroku

Metoda Tadoma

•http://www.youtube.com/watch?v=U_QMS-hzRMs

White, Saunders, Scadden, Bach-y-Rita, Collins, 1970

Stereognozja dotykowaUmiejętność postrzegania trójwymiarowych kształtów przez dotyk i manipulowanie dłońmi.

Dermoleksja to zdolność do rozpoznawania kształtów (np. znaków) kreślonych na skórze np. palcem.

Astereognozja to niezdolność do rozpoznania przedmiotów za pomocą dotyku.

Agnozja to niezdolność lub zaburzenie rozpoznania lub identyfikacji informacji zmysłowej.

Temperatura• Receptory nieregularnie

rozmieszczone, więcej receptorów ciepła (3-10 razy więcej)

• Temperatura zera fizjologicznego = 33°C

• Strefa neutralna ±4 °C

• Receptory zimna: 12-35°C, szczyt aktywności: 25°C

• Receptory ciepła: 25-50°C

Poniżej 12 i powyżej 50°C aktywacja receptorów bólowych

BólNocyreceptor – aktywowany przez każdy bodziec mogący doprowadzić do uszkodzenia ciała i wywołania nieprzyjemnych wrażeń.

Związek między bólem a uszkodzeniem ciała waha się od braku bólu przy rozległym uszkodzeniu do bardzo silnego bólu przy minimalnym urazie lub jego braku.

Maksymalny w danej sytuacji, w innych warunkach uznany za przeciętny.

BólBól fizjologiczny – wywołany zadziałaniem bodźca mechanicznego lub termicznego na skórę, uderzeniem w kość, naprężeniem więzadła okołostawowego lub nadmiernym naciągnięciem torebki stawowej. Informuje o zagrożeniu uszkodzenia tkanki.

Ból patologiczny – towarzyszy uszkodzeniu tkanki przez proces chorobowy.

Hiperalgezja – nadmierne odczuwanie bólu Allodynia – odczuwanie jako bólowych takich bodźców, które normalnie nie sprawiają bólu, lecz wywołują czucie dotyku lub ciepłaAsymbolia bólu – brak reakcji psychicznych na ból (brak cierpienia)Kauzalgia – stały ból piekący Analgezja wrodzona – niezdolność do odczuwania bólu

Patologie

Zmierzyć bólKwestionariusz McGill, opracowany w 1975roku.

Ośrodkowy system tłumienia bólu

• Istota szara okołowodociągowa śródmózgowia

• Jądro okołomotorowe podwzgórza

• Zespół jąder zlokalizowany w brzuszno-przyśrodkowej części rdzenia przedłużonego (jądro wielkie szwu i jądro przyolbrzymiokomórkowe)

• Kora przedniego zakrętu obręczy

Akupunktura – elektropunktura

Endorfiny

Czucie głębokie. Propriocepcja.

1. Czucie mięśniowe2. Czucie kinestetyczne3. czucie ciężaru, oporu i siły

przeciwstawiającej się ruchom

Zmysły chemiczne. SMAK

Chemiczna analiza składu pokarmu.

5 podstawowych rodzajów smaku:

słodkigorzkikwaśnysłonyumami

http://www.edoctoronline.com/medical-atlas.asp?c=4&id=21951

Zmysły chemiczne. WĘCH

Bodźce węchowe mają znaczenie informujące, rozpoznawcze, przyciągające i odpychające.

Merkaptan: 1:50 18

Człowiek: 40 milionów komórek węchowych

Zjawisko „czubka nosa”

Zmysły chemiczne. WĘCH

Zaburzenia węchu• Anosmia - brak wrażeń węchowych• Hyposmia - zmniejszona wrażliwość węchowa• Dysosmia - ogólne zmiany percepcji węchowej:a. Cacosmia, Parosmia - normalne zapachy wydają się

odrażająceb. Heterosmia - zanik rozróżniania niektórych zapachów• Hyperosmia - zwiększona wrażliwość na niektóre lub

wszystkie zapachy• Ageuzja, hypogeuzja, dysgeuzja, i hypergeuzja to brak,

redukcja, zniekształcenie i zwiększona wrażliwość smakowa

SynestezjaSilne kojarzenie bodźców zmysłowych o różnych modalnościach.

Zjawisko rzadkie, dla 2 modalności 1:25 000.

Hipotezy: 1.Synestezje jako silne sprzężenie kory sensorycznej różnych modalności.2.Synestezje jako postrzeganie podkorowe przed określeniem, z którego wrażeń na zmysły.

TESTKażdy ma synestezje

Zmysł magnetyczny

Białka hCRY1 i hCRY2

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3128388/

EcholokacjaDaniel Kish

Percepcja upływu czasuZaburzenia:

1.Wstrzymanie procesów chronologizacyjnych2.Przyspieszenie 3.Opóźnienie

Bibliografia

• R.L.Gregory, A.M.Colman, Czucie i percepcja, Zysk i S-ka, Poznań 1995

• B. Sadowski, Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012

• http://www.is.umk.pl/~duch/Wyklady/KogP/05-zmysly.htm

• http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3128388/