Zmiany mikroekonomicznych filarów wzrostu w latach 2000-2005 w Polsce

Zmiany mikroekonomicznych filarów wzrostu

w latach 2000-2005 w Polsce

Jan Macieja, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN Zygmunt Bieńko,Centrum Informacji Społeczno-Gospodarczej

Warszawa - luty 2006

Wprowadzenie Zrozumienie przyczyn decyzji podażowych przedsiębiorstw jest ważnym warunkiem zrozumienia mechanizmu wzrostu gospodarczego. 1. Filary wzrostu gospodarczego: a) tempo wzrostu zasobów siły roboczej, b) tempo zmian kapitału ludzkiego, c) zmiany kapitału trwałego (mierzone nakładami na nowe obiekty majątkowe oraz ich ulepszania), d) redukcja kosztów realnych mierzona: 1) stopą zwrotu brutto na aktywach, 2) wydajnością pracy; mierzy również tempo zmian zasobów kapitału ludzkiego w firmach, 3) relacją produkcji dodanej do łącznego zużycia kapitału ludzkiego, trwałego i finansowego (TFP), e) stopa zwrotu netto na kapitale własnym. Wniosek: Na pięć filarów wzrostu, trzy: c, d, e oraz częściowo b kształtowane są przez przedsiębiorstwa i zmiany ich wartości numerycznych w największym stopniu wyznaczają tempo wzrostu PKB.

2. Podażowe decyzje produkcyjne w krótkim okresie.W krótkim okresie przedsiębiorstwo wybiera poziom produkcji, przy którym MR=SMC pod

warunkiem, że przy tych rozmiarach produkcji cena nie jest niższa od krótkookresowych przeciętnych kosztów zmiennych (SAVC). Jeżeli cen jest niższa od SAVC, produkcja firmy wynosi 0.

3. Decyzje podażowe w długim okresie (tj. okresie w którym zasoby wszystkich czynników można zmienić.)

Przypomnijmy: poziom produkcji zapewniający maksymalny zysk lub minimalne straty, firma osiąga w punkcie zrównania kosztów krańcowych z utargiem krańcowym (MR=SMC). Jeśli przy tym poziomie produkcji straty mają trwały charakter, przedsiębiorstwo zamyka produkcję.Firma zamyka też produkcję, gdy przy tym samym poziomie produkcji długookresowa cena jest równa długookresowym kosztom przeciętnym, gdyż kontynuacja oznaczała by działalność charytatywną.

4. W długim okresie firma może mieć wpływ na koszty wytwarzania przez poprawę technologii i organizacji wytwarzania.

4.1. Możliwość zmian w technologii i organizacji zależy od: -dostępu do zewnętrznych źródeł technologii (zależy głównie od wydatków państwa na badania naukowe, a także od przejęć i fuzji firm), - dostępu do środków rozwojowych (inwestycyjnych), -dostępu do kapitału ludzkiego.

Wnioski z analiz decyzji podażowych: 1.Przy cenie wyznaczonej przez rynek wielkość produkcji (PKB) zależy od kosztów wytwarzania ponoszonych przez przedsiębiorstwo. 2.Wraz ze wzrostem PKB rośnie ogólny popyt na wytwarzane dobra i usługi, co wywołuje:- pewien wzrost ich cen zwiększa motywację do powiększenia produkcji wzrost PKB zbija koszty wskutek korzyści skali produkcji podnosi stopę zwrotu, 3. Stały niewielki wzrost cen : - nie zachęca do odkładania zakupów, - zwiększa podaż bez ryzyka spadku dochodów, - zwiększa stopę zwrotu. Wniosek końcowy: Długotrwały wzrost PKB wyznaczany jest stopą zwrotu na kapitale własnym, gdyż to ona decyduje o kierunkach przeznaczenia oszczędności.

Popatrzmy teraz jak powyższe procesy i mechanizmy kształtowały sięw latach 2000-2005 w oparciu o dane statystyczne GUS wg F-01?

0

50

100

150

200

250

300

350

400

2003I

2003II

2003III

2003IV

2004I

2004II

2004III

2004IV

2005I

2005II

2005III

kwartały w latach 2003 - 2005

mld

. zł

Sprzedaż og. Eksport Wynik operac.

Wynik fin.og. EBITDAOKRESSprzedaż og. Eksport Wynik operac.Wynik fin.og.EBITDA

2003 I 237 35 11 6 222003 II 255 37 11 9 232003 III 270 40 14 10 262003 IV 295 45 12 5 242004 I 282 48 19 17 312004 II 304 51 21 22 342004 III 312 48 21 21 332004 IV 334 51 13 17 262005 I 290 47 17 15 292005 II 318 53 19 18 322005 III 329 52 19 19 32

1.Wartość sprzedaży rośnie w postępie arytmetycznym, ze spadkami w I kwartale.2.Szybciej od sprzedaży (1,39) rósł eksport (1,48);3.szybciej rosła też EBITDA (1,45) i wynik operacyjny (1,73).4.W I kw. 2004 odnotowano skokowy wzrost wyniku finansowego netto.

Rentowność Sprzedaży w Gospodarce Polski ogółem

0,00%1,00%2,00%3,00%

4,00%5,00%6,00%7,00%

kwartały 2002 - 2005

proc

enty

Okres RS

2002 I 3,12%

2002 II 3,18%

2002 III 3,92%

2002 IV 2,71%

2003 I 4,25%

2003 II 4,13%

2003 III 4,98%

2003 IV 4,11%

2004 I 6,10%

2004 II 6,63%

2004 III 6,39%

2004 IV 4,49%

2005 I 5,49%

2005 II 5,70%

2005 III 5,68%

• wzrostowa tendencja rentowności sprzedaży

OKRES ZAP.OGÓŁEM Z.MATERIAŁÓWZ.PÓŁPROD. Z.PRODUKTÓWZ.TOW. Sprzedaż og.

2003 I 82 24 12 15 29 2372003 II 82 25 12 15 29 2552003 III 84 27 13 14 30 2702003 IV 83 27 11 16 28 2952004 I 88 27 12 16 31 2822004 II 92 29 13 15 32 3042004 III 98 32 14 16 33 3122004 IV 98 32 12 19 33 3342005 I 99 31 13 18 34 2902005 II 101 32 15 18 34 3182005 III 104 34 15 18 35 329

POZIOM ZAPASÓW W GOSPODARCE

0

20

40

60

80

100

120

2003I

2003II

2003III

2003IV

2004I

2004II

2004III

2004IV

2005I

2005II

2005III

kwartały lat 2003 - 2005

mld

zł

ZAP.OGÓŁEM Z.MATERIAŁÓW Z.PÓŁPROD.

Z.PRODUKTÓW Z.TOW.

• zapasy ogółem rosły wolniej (1,26) od zapasów materiałowych (1,42) i od przychodów ogółem (1,39);• zapasy ogółem rosły szybciej od zapasów półproduktów (1,25) oraz produktów i towarów (1,20).

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

2003I

2003II

2003III

2003IV

2004I

2004II

2004III

2004IV

2005I

2005II

2005III


udzia

ł %

OZPO Pod.w KDO KU w K.rob.Okres OZPO Pod.w KDO KU w K.rob.

2003 I 50,22% 0,05 0,222003 II 36,78% 0,05 0,202003 III 32,56% 0,05 0,182003 IV 54,28% 0,04 0,192004 I 21,01% 0,05 0,212004 II 18,55% 0,04 0,202004 III 19,40% 0,04 0,182004 IV 18,96% 0,04 0,192005 I 27,18% 0,04 0,212005 II 18,67% 0,04 0,202005 III 18,07% 0,04 0,19

OZPO-obc.zysku przed opodatk.Pod. w KDO - udział pod. i opłat w K.dział.oper.KU w K.rob.- udział kosztów ubezp. w kosztach roboc.

• spadek obciążenia zysku (OZPO) w I kw.2004;• stały udział podatków lokalnych w kosztach;• stały udział kosztów ubezp.społ. w kosztach roboc.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

2003I

2003II

2003III

2003IV

2004I

2004II

2004III

2004IV

2005I

2005II

2005III


mld

. zł

Świadcz.dla budż.Okres Świadcz.do budż2003 I 302003 II 272003 III 282003 IV 302004 I 312004 II 332004 III 342004 IV 362005 I 402005 II 342005 III 34

• obniżeniu stawki podatku w I kw. 2004r. towarzyszył wzrost wpływów do budżetu

0

50

100

150

200

250

300

2003I

2003II

2003III

2003IV

2004I

2004II

2004III

2004IV

2005I

2005II

2005III

kwartały w latach 2003 - 2005

mld

.zł.

Nal.k.term. Zob.k.termin. Wsk.pokr.zob.

OKRES Nal.k.term.Zob.k.termin.Wsk.pokr.zob.2003 I 163 262 472003 II 166 266 472003 III 171 265 532003 IV 171 275 492004 I 177 271 642004 II 179 271 692004 III 183 271 682004 IV 180 276 532005 I 173 267 632005 II 186 283 652005 III 179 275 64

• należności rosły szybciej (1,10) od zobowiązań (1,06) • wzrósł wskaźnik pokrycia zobowiązań (1,36)

0

200

400

600

800

1000

1200

2003I

2003II

2003III

2003IV

2004I

2004II

2004III

2004IV

2005I

2005II

2005III


mld

.zł.

Pasywa Zobow.og. Zob.:Pas.w % Akt.-Zob.

OKRES Pasywa Zobow.og. Zob.:Pas.w %Akt.-Zob.2003 I 881 463 53 4182003 II 901 481 53 4212003 III 922 485 53 4372003 IV 966 499 52 4672004 I 952 485 51 4672004 II 989 488 49 5012004 III 985 489 50 4972004 IV 1001 486 49 5152005 I 971 462 48 5092005 II 1029 490 48 5392005 III 1000 503 50 497

• wzrosły Aktywa (wzrósł zaangażowany kapitał) 1,14 razy• zmalał udział zobowiązań w Pasywach (0,94)• wzrosła księgowa wartość firm (1,19)

Wydajność Pracy w Gospodarce Polski ogółem

0

5

10

15

20

25


tys.z

ł. na w

kwar

tale

na 1

zatr.

Okres WP

2002 I 15

2002 II 16

2002 III 17

2002 IV 17

2003 I 17

2003 II 18

2003 III 19

2003 IV 20

2004 I 20

2004 II 21

2004 III 21

2004 IV 21

2005 I 20

2005 II 21

2005 III 21

• nastąpił wzrost wydajności pracy (1,4 razy)

TFP w Gospodarce Polski ogółem

0,000,200,400,600,801,001,201,401,60


warto

ść w

skaż

nika

TFP

Okres TFP

2002 I 1,10

2002 II 1,07

2002 III 1,12

2002 IV 1,03

2003 I 1,12

2003 II 1,21

2003 III 1,22

2003 IV 1,10

2004 I 1,31

2004 II 1,45

2004 III 1,38

2004 IV 1,20

2005 I 1,31

2005 II 1,35

2005 III 1,37

• nastąpiła poprawa łącznej efektywności wykorzystania kapitału ludzkiego, rzeczowego i finansowego (1,25)

0,00%

0,50%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%

4,00%

2003I

2003II

2003III

2003IV

2004I

2004II

2004III

2004IV

2005I

2005II

2005III


war

tośc

i pro

cent

owe

ROAbr.% ROEn.%OKRES ROAbr.% ROEn.%2003 I 0,72% 0,76%2003 II 0,94% 1,28%2003 III 1,08% 1,54%2003 IV 0,53% 0,50%2004 I 1,82% 2,92%2004 II 2,18% 3,50%2004 III 2,10% 3,36%2004 IV 1,70% 2,68%2005 I 1,55% 2,16%2005 II 1,75% 2,72%2005 III 1,91% 3,15%

• nastąpił wzrost stopu zwrotu brutto z aktywów wraz ze spadkiem stopy opodatkowania• nastąpił wzrost stopy zwrotu netto z zainwestowanych kapitałów własnych

WSKAŹNIK PRODUKTYWNOŚCI ZASOBÓW (TPF) wg sekcji PKD

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

2000 2001 2002 2003 2004 2005p

lata

C - GÓRN.

D - PRZETW.

E - MEDIA

F - BUDOWN.

G - HANDEL

GOSPODARKA

• nastąpiło zwiększenie sektorowego zróżnicowania TFP

WYDAJNOŚĆ PRACY WG DZIAŁÓW GOSPODARKI

020406080

100120140160

2000 2001 2002 2003 2004 2005pLata 2003 - 2005

tys.

zł n

a 1

zatr

. w

ro

kuC - GÓRN. D - PRZETW. E - MEDIA

F - BUDOWN. G - HANDEL GOSPODARKA

• nastąpiło zwiększenie sektorowego zróżnicowania wydajności pracy

Podsumowanie1. Badane firmy z sektorów innych niż bankowy i ubezpieczeniowy wykazały równomierne tempo wzrostu, z wyraźnymi

spadkami przychodów w pierwszym kwartale.- szybciej od przychodów (1,39) wzrósł eksport (1,48);- szybciej rosła też EBiTDA (1,45) oraz wynik operacyjny (1,73) i rentowność (1,82);- w najwyższym tempie poprawiał się wynik finansowy netto (3,21). Skokowy wzrost w I kw. 2004.

2. Zapasy ogółem rosły wolniej (1,26) od zapasów materiałowych (1,42), ale szybciej od zapasów półproduktów (1,25), produktów i towarów (1,20). Zmiany zapasów, a zwłaszcza ich struktury wyznaczają poziom sprzedaży w przyszłości, ale ta zależność nie jest prosta i wymaga dalszych badań.

3. Obniżka podatku dochodowego w 2004 r. poprawiła rentowność, stopę zwrotu brutto na aktywach i stopę netto na kapitale własnym, zwiększając zarazem świadczenia na rzecz budżetu.

4. Wzrosły aktywa, zmalał udział zobowiązań w pasywach, wzrosła wartość księgowa firm.

5. Wydajność pracy mierzona produkcją dodaną wzrosła w tempie przyrostu sprzedaży, czyli wzrost sprzedaży nie powoduje wzrostu zatrudnienia (spadku bezrobocia) w średnich i dużych przedsiębiorstwach .

6. Poprawiła się łączna efektywność (1,25) zastosowanego kapitału ludzkiego, trwałego i finansowego (TFP).

7. TFP najszybciej wzrósł w przemyśle przetwórczym i medialnym, najwolniej w budownictwie (do 2004 r. w górnictwie).

8. Najwyższą wydajnością pracy cechował się przemysł e.medialny, najniższą budownictwo.

Wnioski końcowe

1. Stan ekonomiki przedsiębiorstw jest dobry.2. W badanym okresie nastąpiło wzmocnienie filarów

wzrostu gospodarczego (spadek kosztów realnych,wzrost majątku, poprawa jakości kapitału ludzkiego, poprawa zwrotu na zainwestowanym kapitale).

3. Spadek ryzyka inwestycyjnego, obniżka podatków i obciążenia pracy może zaowocować znacznymprzyśpieszeniem tempa wzrostu.

POW. 9 ZATRUDNIONYCH


10 - 49 ZATRUDNIONYCH

50 - 249 ZATRUDNIONYCH


2002 - ROK 45 039 16 329 28 710 13 678 2 6512003 - I KWARTAŁ 15 335 12 661 2 6742003 - PÓŁROCZE 40 982 15 660 25 322 12 975 2 6852003 - 9-MIESIĘCY 15 827 13 142 2 6852003 - ROK 42 344 15 807 26 537 13 190 2 6172004 - I KWARTAŁ 15 130 12 505 2 6252004 - PÓŁROCZE 41 399 15 416 25 983 12 737 2 6792004 - 9-MIESIĘCY 15 595 12 906 2 6892004 - ROK 43 214 15 718 27 496 13 038 2 6802005 - I KWARTAŁ 15 018 12 393 2 6252005 - PÓŁROCZE 41 737 15 644 26 093 12 913 2 7312005 - 9-MIESIĘCY 15 775 13 008 2 7672005 - ROK

Liczba przedsiębiorstw objętych badaniem reprezentac. przez GUS

Liczba podmiotów do 9-ciu zatrudnionych wg SP-3LICZBA FIRM OBJĘTYCH BADANIEM, KTÓRE ZŁOŻYŁY SPRAWOZDANIE SP-3 (sztuk)

LICZBA FIRM W POPULACJI (OPERAT LOSOWANIA) (sztuk)

SREDNI WIEK FIRMY (lata)

SREDNIA LICZBA MIESIĘCY DZIAŁALNOSCI W ROKU (miesiące)

_2002 45 465 1 692 061 6 11_2003 53 186 1 661 388 6 10_2004 50 921 1 651 200 7 11

Charakterystyki struktury próby stat. i pop.gen.

sekcje PKD Str.% Sprzed.og. Str.% Zatrudn.og. Str.% Zatr.og.Pop.A - ROLNICTWO, ŁOWIECTWO I LESNICTWO 0,9% 1,6%B - RYBACTWO 0,0% 0,0%C - GÓRNICTWO 2,6% 5,1% 2,5%D - PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE 43,3% 44,2% 27,7%E - WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ, GAZ, WODĘ9,3% 5,5% 3,0%F - BUDOWNICTWO 3,2% 5,3% 4,3%G - HANDEL HURT. I DETAL.; NAPR. POJAZDÓW SAMOCH., MOTOC. ORAZ ART. UŻ.OSO27,7% 13,6% 11,5%H - HOTELE I RESTAURACJE 0,4% 1,1% 1,5%I - TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOSĆ 7,2% 12,1% 6,8%J - POSREDNICTWO FINANSOWE 0,5% 0,5% 3,2%K - OBSŁUGA NIERUCH.I, WYNAJEM I USŁ. ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM DZIAŁ. GOSP.3,7% 8,7% 7,8%N - OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA 0,2% 0,9%O - DZIAŁALNOSĆ USŁUGOWA KOMUNALNA, SPOŁECZNA I INDYWIDUALNA, POZOSTAŁA1,1% 1,5%POLSKA OGÓLEM 100,0% 100,0% 100,0%PRZEMYSŁ (C+D+E) 55,2% 54,8% 33,2%

Zmiany mikroekonomicznych filarów wzrostu w latach 2000-2005 w Polsce

Documents

Transcript of Zmiany mikroekonomicznych filarów wzrostu w latach 2000-2005 w Polsce