ZK-02W-Zrodla i skala wspolczesnych zagrozen„stwo Narodowe... · Katastrofa naturalna Awaria...

Andrzej Marjański

1

Andrzej Marja ński

ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE

ŹRÓDŁA, CHARAKTER I SKALA WSPÓŁCZESNYCH ZAGROŻEN

2

Nie ma bezpieczeństwa za darmo i obrony za małe pieniądze.

G. Robertson

Refleksyjnie

Andrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

2

3

Postrzeganie zagrożeń

�Człowiek żył i nadal żyje w dwóch przestrzeniach .

� Przestrzeń naturalna - będącą początkiem wszystkiego, co zdarzyło się na ziemi, tworzy środowisko naturalne

� Przestrzeń cywilizacyjna – stworzył ją człowiek. Stanowiła początkowo tarczę przeciw ślepym siłom natury, przekształciła się, w miarę rozwoju cywilizacyjnego, w byt niezależny. Wyodrębniono ją ze środowiska naturalnego, środowiska właściwego tylko ludziom, którego istotą są powiązania międzyludzkie wspomagane przez naukę i technikę.

prof. dr hab. Jerzy WOLANIN, Wybrane elementy teorii doboru cywilizacyjnego - Czyli o tym, dlaczego zdarzenia niekorzystne są nieuchronne. *


Uwarunkowania współczesności

� Olbrzymi postęp naukowo-techniczny przyniósł nowe olbrzymie zagrożenia dla ludzkości

� Pojawiło się widmo zagłady atomowej cywilizacji� Wystąpiło zagrożenie całkowitej degradacji środowiska

naturalnego � …..� Rozwój przemysłu powoduje zwiększanie ilości odpadów i

emisji dwutlenku węgla do atmosfery � Szczególne zagrożenia stwarzają elektrownie atomowe,

zakłady chemiczne oraz magazynowanie i transport środków toksycznych

� Zagrożenia występują także w labolatoriach wykorzystujących niebezpieczne substancje *

4Andrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

3

5

� Na współczesne bezpiecze ństwo Polski wpływa wiele czynników obiektywnych i subiektywnych.

� Obiektywne - położenie geopolityczne, stan gospodarki, potencjał obronny, stan sojuszy, poziom życia obywateli.

� Subiektywne - prestiż międzynarodowy, autorytet przywódców, sprawność dyplomacji, poparcie społeczne w głównych kwestiach racji stanu, rola i znaczenie państwa w międzynarodowym systemie politycznym, poczucie bezpieczeństwa itp. *

Czynniki bezpieczeństwa


6

� Tradycyjnie bezpieczeństwo państwa rozpatrywane jest w aspekcie zagrożenia zewnętrznego, stąd istotne znaczenie przypisuje się polityce zagranicznej państwa w całokształcie działań i przedsięwzięć mających na celu jego kształtowanie.

� Podstawowym celem polityki zagranicznej państwa jest zapewnienie sobie bezpieczeństwa w środowisku międzynarodowym.

� Istota bezpiecze ństwa pa ństwa - zdolność narodu (państwa) do ochrony przed zagrożeniami zewnętrznymi szeroko rozumianych jego wartości.

� Potrzeby w zakresie kształtowania i utrzymania bezpieczeństwa narodowego na odpowiednim poziomie leżą w gestii państwa.

Czynniki bezpieczeństwa


Andrzej Marjański

4

7

� Celem polityki bezpieczeństwa państwa jest ochrona i zaspokajanie podstawowych potrzeb egzystencjalnych społeczeństwa, utrzymanie niepodległości i suwerenności itp.

� Sfera zewn ętrzna - obszar polityki międzynarodowej, Państwo prowadzi działania, które mają zapobiec powstawaniu sytuacji konfliktowych. Jednak sama polityka zagraniczna nie jest jedynym wyznacznikiem bezpieczeństwa państwa.

Sfera zewnętrzna bezpieczeństwa


8

� Na bezpiecze ństwo narodowe składa si ę równie ż polityka wewn ętrzna, która przekłada si ę na postrzeganie pa ństwa, na arenie mi ędzynarodowej.

� Stabilne stosunki społeczno-polityczne, przejrzysty, spójny i unormowany system prawny oraz silna gospodarka stanowią o suwerenności państwa.

� Państwo silne wewnętrznie jest traktowane przez inne podmioty międzynarodowe na zasadach partnerstwa.

� Brak bezpieczeństwa wewnętrznego wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia nie tylko w społeczeństwie danego państwa, ale i w jego najbliższym otoczeniu, i na arenie międzynarodowej. *

Sfera wewnętrzna bezpieczeństwa


Andrzej Marjański

5

9

� Edukacja dla bezpiecze ństwa jest kategori ą nierozerwalnie zwi ązaną z istot ą bezpiecze ństwa,

� Wiedza i świadomość oraz ukształtowana osobowość stanowią o zdolności jednostek i grup do �postrzegania zagrożeń, �ich oceny �oraz gotowości do przeciwdziałania, � a tym samym stanowią jeden z elementów kształtowania

bezpieczeństwa państwa. *

Edukacja dla bezpieczeństwa


10

� Zabezpieczenie potrzeb bezpieczeństwa państwa lub narodu i w konsekwencji każdego członka społeczności, realizowane jest poprzez struktury polityczne państwa, które wytyczają kierunki i zakres działań w obszarze wewnętrznym oraz zewnętrznym *

Rola struktur politycznych państwa


Andrzej Marjański

6

11

� Oddziaływanie zewn ętrzne to oddziaływanie na środowisko międzynarodowe, gdzie realizowana jest polityka zagraniczna.

� Polityka zagraniczna to środek oddziaływania i wpływania na inne państwa w celu realizacji wartości wewnętrznych, które dane państwo samo określa.

� O istocie bezpieczeństwa państwa będzie decydować jego ogólnie rozumiany potencjał, dawniej sprowadzany do siły militarnej i oddziaływań polityczno-dyplomatycznych tj. porozumień międzynarodowych gwarantujących pomoc militarną, a obecnie rozszerzony na inne kategorie umacniania bezpieczeństwa jak ekonomiczną, ekologiczną, humanitarną.

Rola struktur politycznych państwa Andrzej Marja ński (56)

12

� Podobnie jak sojusze o charakterze militarnym, w dłuższej perspektywie można oczekiwać nie mniej istotnych dla bezpieczeństwa, ściślejszych porozumień ekonomicznych, czego obecnym przykładem są układy i porozumienia handlowe.

� Porozumienia i układy handlowe działać mogą w trzech obszarach: �stabilizacji walutowej, �udzielania pomocy finansowej �rozwoju handlu mi ędzynarodowego .

� Niezależnie od istoty porozumień handlowych są one jednym z istotniejszych elementów systemu bezpieczeństwa państwa.

Rola struktur politycznych państwa Andrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

7

13

� Brak jest jakichkolwiek norm zakazujących użycia nacisku ekonomicznego, jako narzędzia walki politycznej.

� Typowym współczesnym przykładem wykorzystywania nacisku ekonomicznego w celu realizacji mocarstwowej polityki zagranicznej, są działania Rosji w obszarze eksportu surowców energetycznych, co uwypukliło znaczenie zagrożenia bezpieczeństwa energetycznego zarówno pojedynczych państw jak i grup państw zrzeszonych w organizacjach politycznych i ekonomicznych.

Nacisk ekonomiczny Andrzej Marja ński (56)

14

�Współcze śnie coraz wa żniejsz ą rolę odgrywaj ą aspekty niemilitarne.

�Znaczenia nabierają elementy związane z gospodarką i szeroko pojętą ekonomią.

�Można już dzisiaj sądzić, iż z upływem czasu czynniki ekonomiczne nabiorą coraz ważniejszego znaczenia w kwestiach kształtowania bezpieczeństwa niż czynnik siły.

� Już jest widocznym, iż ciężar "walki politycznej" przenosi się z obszaru wojskowego na ekonomiczny.

Niemilitarne aspekty bezpieczeństwa Andrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

8

15

�Przykładem są np. �groźby gwałtownego podwyższania cen na surowce

przez potentatów surowcowych, �odcięcia dostaw surowców strategicznych, �restrykcje importowe lub eksportowe, �protekcjonizm.

�Powyższe przeczy zasadzie wolnego rynku i handlu, co potwierdza polityczny charakter niektórych decyzji ekonomicznych o międzynarodowej skali lub decyzji wobec pojedynczych państw.

Niemilitarne aspekty bezpieczeństwa Andrzej Marja ński (56)

16

Źródło: A. Turek, Istota bezpieczeństwa państwa, www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl

Ogólna struktura zagrożeń państwaAndrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

9

17

� Klasyfikacja czynników zagrożeń bezpieczeństwa państwa na wewnętrzne i zewn ętrzne pozwala na przypisanie odpowiedzialności za ich "neutralizację" odpowiednim organom państwa.

� Instytucje państwowe swoimi działaniami kształtują bezpieczeństwo państwa.

� Organa administracji państwowej i jego instytucje są odpowiedzialnymi za kształtowanie bezpieczeństwa państwa, zarówno bezpieczeństwa wewnętrznego jak i zewnętrznego. *

Ogólna struktura zagrożeń państwa


18

� Zadanie sprostania współczesnym zagrożeniom, jako element kształtowania bezpieczeństwa państwa wymaga dostosowania instytucji bezpieczeństwa do nowych wyzwań.

� Transformacja i dostosowanie organów państwa dotyczy nie tylko sił zbrojnych, które w obecnych warunkach muszą charakteryzować się mobilnością, czyli zdolnością do działania w odległych rejonach, w krótkim czasie,

� Dotyczy to wszystkich instytucji państwa biorących udział we wszelkich działaniach na rzecz bezpieczeństwa (zewnętrznego i wewnętrznego).

Nowe wyzwania w zakresie bezpieczeństwa


Andrzej Marjański

10

19

Obszar bezpieczeństwa wewnętrznego

� administracja pa ństwowa, � siły bezpiecze ństwa wewn ętrznego :

� policyjne, � ratownictwa, � ochrony i obrony obiektów użyteczności publicznej,� środki transportu w tym specjalnego, � sieci komunikacji i łączności � wybrane elementy gospodarki, �itp.


20

� Wszelkie zmiany w strategiach, transformacje itp. kształtujące bezpieczeństwo państwa w warunkach nowych zagrożeń i wyzwań współczesnego świata muszą być oparte o zmodyfikowane i uaktualnione przepisy prawne.

� Modyfikacjom podlegają strategie bezpieczeństwa, doktryny obronne, przepisy wykonawcze dla administracji państwowej i instytucji bezpieczeństwa niekiedy zasady działania i źródła finansowania w czasie zagrożeń i sytuacji kryzysowych.

� Nowe wyzwania i zagrożenia oraz ich skala, stopień możliwych oddziaływań na społeczeństwo i skutków, jakie mogą one wywołać, zmusza do kształtowania świadomości obywatelskiej.

� Jest to jedno z najtrudniejszych zadań dla systemów kształtowania bezpieczeństwa państwa.

Bezpieczeństwo a strategia


Andrzej Marjański

11


22

� Pozytywnym elementem w dążeniu do zmiany tej sytuacji są działania najwyższych organów administracji państwowej jak np. Rady Ministrów

� Należy rozważyć działania na rzecz rozszerzenia świadomości obywateli, co do roli i znaczenia kształtowania bezpieczeństwa oraz konieczności uczestnictwa w tych procesach nie tylko organów administracji, ale i wszystkich obywateli.

� Nie tylko tych zajmujących się niejako zawodowo sprawami bezpieczeństwa, tj. politycy, decydenci odpowiedzialni za przestrzeganie prawa, ratownicy, służby porządkowe, itp., ale także zwykłych obywateli, którzy w wielu sytuacjach zagrożeń, katastrof, kryzysów itp. zmuszeni będą radzić sobie samodzielnie.

Bezpieczeństwo a strategia


Andrzej Marjański

12

Pojęcie zagrożenia � Sytuacja, w której pojawia si ę prawdopodobie ństwo

powstania stanu niebezpiecznego dla otoczenia (Ustawa o stanie klęski żywiołowej)

� Wyzwanie, któremu nie przeciwdziałano skutecznie we właściwym czasie i które nie zostało (dotychczas) rozwi ązane. Jeśli wyzwanie nie zostanie w por ę dostrze żone, a działania podj ęte w celu przeciwdziałania mu oka żą się skuteczne, to nie przekształci si ę w zagro żenie. (T. Leszczyński)

� Sytuacja, w której istnieje zwi ększone prawdopodobie ństwo utraty życia, zdrowia, wolno ści albo dóbr materialnych. Zagro żenie wywołuje u człowieka niepokój lub strach o ró żnym stopniu nat ężenia, do przera żenia lub obezwładnienia wł ącznie. (Leksykon wiedzy obronnej) *


Definiowanie podstawowych zagrożeń

� Klęska żywiołowa � Katastrofa naturalna � Awaria techniczna � Zdarzenie o charakterze terrorystycznym � Inne miejscowe zagro żenie � Masowe zagro żenie � Stan wyj ątkowy � Stan wojenny *


Andrzej Marjański

13

Klęska żywiołowa

� Klęska żywiołowa – katastrofa naturalna lub techniczna � Jej skutki zagrażają:

� życiu lub zdrowiu dużej liczby osób� lub mieniu wielkich rozmiarów � lub środowisku na znacznych obszarach

� Pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków we współdziałaniu organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem *


Katastrofa naturalna � Zdarzenie maj ące zwi ązek z działaniem sił natury � Obejmuje:

� wyładowania atmosferyczne � wstrząsy sejsmiczne� silne wiatry � intensywne opady atmosferyczne � długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur� osuwiska ziemi� pożary� susze � powodzie � zjawiska lodowe na rzekach, morzu oraz jeziorach i

zbiornikach wodnych � masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub

zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi � działanie innego żywiołu *


Andrzej Marjański

14

Awaria techniczna � Gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie

powoduj ące przerw ę w używaniu lub utrat ę właściwo ści �obiektu budowlanego, �urządzenia technicznego �lub systemu urz ądzeń technicznych


28

� Sytuacja powstała na wskutek czynu okre ślonego w art. 115 par. 20 Kodeksu Karnego lub zagro żenie wyst ąpienia takiego czynu mog ącego doprowadzi ć do sytuacji kryzysowej

� Kształtowanie postaw antyterrorystycznych zaleca Strategia Bezpieczeństwa Narodowego RP

� Wskazująca na konieczność identyfikacji społeczeństwa z państwem.

� Tak pojmowane szerokie i wielopłaszczyznowe działania są gwarancją wspólnego sukcesu organów rządowych i społeczeństwa w kształtowaniu, zarówno warunków do wewnętrznego, jak i zewnętrznego bezpieczeństwa.

Zagrożenia terrorystyczne Andrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

15

Inne miejscowe zagrożenia

� Zdarzenia wynikaj ące z rozwoju cywilizacyjnego i naturalnych praw przyrody nieb ędące po żarem ani klęską żywiołow ą, których zapobie żenie lub usuni ęcie skutków nie wymaga zastosowania nadzwyczajnych środków

� Stanowią zagrożenie dla:� życia � zdrowia � mienia lub� środowiska


Masowe zagrożenia

� Sytuacje wywołane działaniem sił natury, awariami technicznymi lub innymi zdarzeniami, charakteryzuj ące się dużym obszarem obj ętym zagro żeniem i (lub) du żą ilością zagro żonych osób

� Sytuacje te stwarzają potencjalną możliwość � utraty życia ludzkiego� utraty zdrowia lub � wystąpienia szkody w mieniu lub środowisku *


Andrzej Marjański

16

Stan wyjątkowy

� Sytuacja szczególnego zagro żenia, które nie mo że być usuni ęte poprzez u życie zwykłych środków konstytucyjnych

� Obejmuje zagrożenia �konstytucyjnego ustroju państwa� bezpieczeństwa obywateli� porządku publicznego (w tym spowodowanego

działaniami terrorystycznymi)


Stan wojenny

� Sytuacja zewn ętrznego zagro żenia państwa spowodowanego przez:� zagrożenia terrorystyczne � zbrojną napaść na terytorium RP � koniecznością realizacji zobowiązań do wspólnej obrony

przeciwko agresji wynikającej z umowy międzynarodowej


Andrzej Marjański

17

33

� Wiele czynników i sytuacji w czasie pokoju stwarza poważne zagrożenia dla ludzi i środowiska.

� Ich skutki można bez przesady przyrównać do zniszczeń wywołanych działaniami wojennymi, ponieważ towarzyszą im równie wielkie uciążliwości, a także ofiary śmiertelne.

� Niektórym zagrożeniom, choć można je wcześniej rozpoznać po poprzedzających je symptomach, człowiek nie jest jeszcze w stanie skutecznie się przeciwstawić.

� Inne można zminimalizować, odpowiednio zabezpieczając się przed ich skutkami.

Zagrożenia w czasie pokoju


34

Zagrożenia okresu pokoju

�naturalne, związane z siłami przyrody,

�zagrożenia związane z działalnościączłowieka

�zagrożenia nadzwyczajne, np. wielkie katastrofy, awarie.


Andrzej Marjański

18

Zagrożenia (katastrofy) naturalne � Zdarzenia zwi ązane z działaniem sił natury� zwane też klęskami żywiołowymi, które wywołują duże

straty ludzkie i materialne, � zalicza się do nich m.in.:

� wyładowania atmosferyczne� silne wiatry �trzęsienia ziemi, �powodzie, �burze, �mgły, �mrozy, �deszcze i śnieżyce, � pożary *


Zagrożenia (katastrofy) naturalne

� W Polsce najcz ęściej dominuj ą:�Silne wiatry – ok. 18,5 tysiąca rocznie �Opady deszczu – ok. 10 tysięcy rocznie


Andrzej Marjański

19

37

Zagrożenia naturalne

� Trzęsienia ziemi to wstrząsy skorupy ziemskiej wywołane przemieszczeniami mas skalnych w jej głębi, wybuchami wulkanów, zapadaniem się stropów podziemnych jaskiń krasowych itp. Tylko w XX w. trzęsienia ziemi pochłonęły na świecie około 10 milionów ofiar. Zagrożenie to w małym stopniu występuje w Polsce.

.


38


� Powodzie to zalanie przez wodę terenów nisko położonych, zwykle nadbrzeżnych, w wyniku wezbrania rzek po dużych opadach deszczu, w czasie roztopów itp.

� Powodują liczne ofiary w ludziach

� Wyrządzają olbrzymie straty gospodarcze


Andrzej Marjański

20

39

� Burze- gwałtowne zakłócenia równowagi atmosferycznej. Połączone z silnym wiatrem, grzmotami i piorunami oraz obfitymi opadami są przyczyna śmierci ludzi i szkód w budownictwie, komunikacji, łączności, rolnictwie.

� Mgły - zawiesiny mikroskopijnych kropelek wody, unoszące się nisko nad ziemia w postaci lekkiego obłoku, powstałe na skutek skroplenia oziębionej pary wodnej zawartej w atmosferze ziemskiej. Zmniejszając widoczność poniżej jednego kilometra, stają się przyczynami katastrof samolotów, statków i samochodów.

� Mrozy - temperatury powietrza poniżej 0 st. C mogące spowodować odmrożenia, a nawet zamarznięcia ludzi, trudności w komunikacji i gospodarce.



40

� Deszcze i śnieżyce - opady atmosferyczne w postaci kropel wody lub śniegu; obfite i długotrwałe, wraz z wiatrami lub mrozami, mogą by przyczyna zatopień lub zasp paraliżujących komunikację, łączność, zaopatrzenie. Mogą też powodować ofiary w ludziach.

� Pożary - ogień ogarniający budynki, lasy, torfowiska, płody rolne itp. Ze względu na swe niespodziewane powstawanie i szybkie rozprzestrzenianie się mogą wywołać następstwa wtórne, np. wybuchy zbiorników paliw, powstawanie trujących par i gazów, zawalenia się budynków. W 1992 r. w pożarze lasów w rejonie Kuźni Raciborskiej spłonęło około 15 tys. ha lasów.

� Charakter klęski żywiołowej przybierają też długotrwale susze i niebezpieczne zjawiska biologiczne , np. epidemie, duże wylęgi szkodników (szarańcza, gryzonie).

Zagrożenia naturalne Andrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

21

41

� Klęski żywiołowe - zjawiska przyrody, prowadzące do naruszenia normalnego życia, stanowiące zagrożenia dla ludzi i ich mienia, powodujące zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki, transportu, łączności.

� Występowanie zagrożeń naturalnych powoduje konieczność uprzedzania ludności o groźbie pojawienia się niebezpieczeństwa na określonym obszarze i podejmowania niezbędnych działań zapobiegawczych i obronnych.

� W zależności od rodzaju zagrożenia i jego zakresu uruchamia się odpowiednie służby, które działają rutynowo, lub mobilizuje się większe siły i środki niezbędne do akcji ratunkowej.



42

Zagrożenia związane z działalnością człowieka

� Działania ludzkie maja bezpośredni lub pośredni wpływ na stan środowiska naturalnego.

� Niekiedy jest szczególnie szkodliwy, doprowadza bowiem do zmian, które z upływem czasu powodują degradacje środowiska i zaczynają stanowić poważne zagrożenie.

� Podstawowa przyczyna degradacji środowiska jest dążenie do zaspokajania wzrastających potrzeb ludzkich przy stale zwiększającej się populacji.

� Przemysł i rolnictwo, zwiększając produkcję, wydajność, a w konsekwencji stan posiadania przy ograniczonych środkach na ochronę ekologiczna, a także transport -skażają powietrze, wodę, glebę.


Andrzej Marjański

22

43

� Produkcja energii elektrycznej opiera się na spalaniu węgla, hutnictwo - koksu,

� W motoryzacji korzysta się z paliw ciekłych � Zanieczyszczenie powietrza przez emisję płynów i gazów,

takich jak dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, tlenek azotu,� Uwalnianie do powietrza takich pierwiastków, jak: arsen,

rtęć, ołów, kadm i innych są przyczyną wielu chorób i niedomagań ludzi,

� Powodują skażenie także lasów, gleby, wody (m.in. kwaśne deszcze), niszczą ponadto substancje budowlane.



44

� Różne gałęzie przemysłu chemicznego, naftowego, spożywczego używają w produkcji amoniaku, chloru, różnorodnych kwasów i innych środków toksycznych.

� Jednym z głównych sprawców skażenia naturalnego środowiska człowieka jest współczesne rolnictwo. Duże zagrożenie z jego strony wynika ze złego gospodarowania powierzchni gleby, co powoduje erozje i pustynnienie gleby, używania środków chemicznych do ochrony roślin i do konserwowania zbiorów, a także nieprawidłowego stosowania nawozów sztucznych.

� Substancje trujące pochodzenia rolniczego powodują największe - po ściekach przemysłowych -zanieczyszczenie wód spływających rzekami do Bałtyku. *

Zagrożenia związane z działalnością człowiekaAndrzej Marja ński (56)

Andrzej Marjański

23

45

� Deformacje rzeźby powierzchni ziemi, np. szkody górnicze, zapadliska, pęknięcia, hałdy i wyrobiska eksploatacyjne, poważnie przyczyniają się do degradacji środowiska.

� Zagrożeniem są też składowiska odpadów przemysłowych, w tym promieniotwórczych, wibracje, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne.

� Używane w gospodarce związki chemiczne lub mieszaniny, materiały promieniotwórcze, substancje biologiczne czynne oraz ich odpady zatruwające środowisko naturalne nazywamy toksycznymi środkami przemysłowymi (TSP).



46

Zagrożenia nadzwyczajne

� Nieprzestrzeganie podstawowych zasad bezpieczeństwa, lekkomyślność i lekceważenie przepisów to przyczyny groźnych awarii i katastrof, głównie w zakładach przemysłowych i kopalniach oraz transporcie kolejowym, drogowym i lotniczym. w większości powodują one duże straty ludzkie, a niemal zawsze degradacje środowiska naturalnego.

� Awarie zdarzają się w fabrykach, w sieciach gospodarki i komunalnej, urządzeniach i liniach energetycznych, zaporach i urządzeniach hydrotechnicznych.

� Dotyczą w zasadzie urządzeń technicznych i są konsekwencją niedopatrzenia lub niewłaściwej ich obsługi, eksploatacji i konserwacji.

� Przyczyną awarii mogą być też inne czynniki, np. naturalne zużycie materiału, ukryte wady.


Andrzej Marjański

24

47

� Postęp techniczny w takich dziedzinach gospodarki, jak energetyka, przemysł chemiczny, paliwowy, hutniczy czy motoryzacyjny doprowadził do zwiększonego gromadzenia, stosowania w procesie produkcyjnym i przewożenia materiałów toksycznych, zapalających i wybuchowych oraz materiałów promieniotwórczych.

� Awaria instalacji przemysłowej lub zbiornika, w którym przechowuje się lub przewozi toksyczne środki, szczególnie chlor, amoniak, dwutlenek siarki, po przedostaniu się do atmosfery może doprowadzić do skażenia terenu, spowodować śmierć lub silne zatrucie przebywających tam ludzi i zwierząt.



48

� Przykładem takiego zagrożenia jest awaria, do której doszło w 1984 r. w zakładach chemicznych w Bhopalu (Indie). w wyniku pęknięcia zbiornika i przedostania się do atmosfery ciekłego izocyjanku metylu poniosło śmierć ponad 2 tys. osób, a tysiące innych straciło wzrok i doznało innych obrażeń.

� Innym przykładem jest eksplozja w zakładach chemicznych we włoskiej miejscowości Soveso w 1976 r. Doszło tam do skażenia terenu, z którego ewakuowano 15 tys. ludzi, natomiast 75 tys. zwierząt padło.

� Również w Polsce w 1971 r. na skutek awarii nastąpił pożar zbiorników rafinerii ropy w Czechowicach-Dziedzicach. Akcja ratunkowa trwała 4 doby i kosztowała wiele ofiar ludzkich.



Andrzej Marjański

25

49

� Dużym zagrożeniem dla żywych organizmów są skutki uszkodzeń urządzeń, zawierających materiały promieniotwórcze stosowane w energetyce, przemyśle i medycynie.

� Obecnie na świecie pracuje około 400 elektrowni atomowych. Niektóre z nich są zagrożeniem dla ludzi i środowiska.

� Do szczególnie groźnej awarii doszło w 1986 r. w elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie. Nastąpiła tam awaria reaktora jądrowego, w wyniku której reaktor stanął w płomieniach, a cały blok został doszczętnie zniszczony.



50

� Oblicza się, że podczas katastrofy zostało wyemitowane promieniowanie redioaktywne 190 razy silniejsze od tego, które skaziło Hiroszimę i Nagasaki po zrzuceniu na te miasta bomb atomowych pod koniec II wojny światowej.

� Skażeniu uległ obszar o powierzchni 150 tys. km/2 na terytorium Ukrainy, Białorusi i Rosji.

� Ewakuowano 400 tys. mieszkańców. � W ciągu 11 lat po awarii na chorobę promieniotwórczą

zmarło 22 tys. ludzi, � Ponad 100 tys. dotknęło inwalidztwo.



Andrzej Marjański

26

51

� Katastrofy powstają w sposób nagły i nieoczekiwany, głównie z przyczyn zależnych od człowieka.

� Mogą one zdarzyć się też w wyniku zepsucia się, np. układu hamulcowego czy systemu sygnalizacyjnego.

� Szczególnie groźne i częste są katastrofy środków transportu. Przykładem tragicznego na skutek niedbałości ludzkiej wydarzenia było rozbicie się amerykańskiego tankowca "Exon Valdez" w 1989 r. u wybrzeży Alaski. w wyniku wycieku ropy nastąpiła największa katastrofa ekologiczna, która spowodowała skażenie wód oceanu, trudne do usunięcia w ciągu najbliższych dziesięcioleci.

� Ponadto zdarza się wiele katastrof wynikających z awarii obiektów hydrotechnicznych. Jedną z nich było przerwanie zapory w Puentes (Hiszpania). Zatopienie niżej położonych obszarów spowodowało wówczas śmierć około 680 osób.

Katastrofy


52

� W wyniku awarii urządzeń bądź lekkomyślności ludzkiej bardzo często dochodzi do wybuchu gazu.

� W Polsce najtragiczniejszy był wybuch gazu, który spowodował całkowite zniszczenia rotundy PKO w Warszawie w 1979 r. (49 ofiar) oraz wieżowca w Gdańsku w 1995 r. (22 ofiary).

� Katastrofa budowlana hali Targowej w Katowicach 66 osób zginęło, ponad 140 zostało rannych w następstwie zawalenia się dachu hali targowej w Katowicach.

� Katastrofa smoleńska … *

Katastrofy


Andrzej Marjański

27

53

Sposoby zapobiegania zagrożeniom

� W razie wystąpienia awarii urządzeń przemysłowych, skażeń, katastrof i innych zagrożeń odpowiednie służby lokalne oraz podległe administracji rządowej i organom samorządu terytorialnego podejmują niezbędne działania ratownicze.

� Mają one na celu przede wszystkim ratowanie poszkodowanych i zagrożonych ludzi, ograniczenie skutków powstałych zagrożeń, zabezpieczenie obiektu i terenu przed dalszym zniszczeniem.

� Ludność (pracownicy) zagrożonego rejonu powinna ściśle wykonywać zarządzenia kierownictwa akcji ratunkowej i zachowywać wszelkie środki ostrożności w zależności od rodzaju zagrożenia, np. pozostać w domu lub szubko opuścić teren skażony czy wstrzymać się z użytkowaniem wody albo wyłączyć dopływ gazu, prądu.


54

Terroryzm

� Terroryzm jest to zjawisko przemy ślanego u życia przemocy lub zagro żenia w celu wywołania strachu;przemy ślane wymuszanie lub zastraszenie rz ądów lub społecze ństwa w celu wywarcia nacisku politycznego, religijnego lub ideologicznego.

� Terroryzm ma podłoże o charakterze � społecznym, � ekonomicznym � kulturowym.

� Wydarzenia z 11 września 2001 roku w USA, czy seriazamachów bombowych w Madrycie pokazują najlepiej, żena świecie nie ma kraju wolnego od zagrożenia zamachamiterrorystycznymi. *


Andrzej Marjański

28

55

� Ze względu na skalę występowania można wyróżnić dwa klasyczne typy terroryzmu :

� wewnętrzny - w który zaangażowane są osoby lub grupy kierujące swe działania przeciw własnemu rządowi i współobywatelom i nie są one zarządzane z zewnątrz ;

� międzynarodowy - gdy zaangażowane są osoby lub grupy osób wspomagane przez jednostki działające poza granicami danego kraju i których działalność nie ogranicza się tylko do jednego państwa *

Terroryzm


56

Najczęściej spotykane rodzaje aktów terrorystycznych

� dokonanie lub groźba zamachu bombowego, w szczególności związanego z podkładaniem ładunków wybuchowych ;

� ataki przy użyciu, niebezpiecznych substancji chemicznych np. gazu łzawiącego, biologicznych i promieniotwórczych ;

� porwanie samolotów ; � zajmowanie budynków rządowych i publicznych ; � uprowadzania osób ; � zakażanie ujęć wodnych i żywności. *


Andrzej Marjański

29

NATURALNEwg rodzaju zdarzenia

TECHNICZNEwg rodzaju zdarzenia

SPOŁECZNE

Susze

Mrozy

MILITARNE

Powodzie: opadowe, roztopowe, zatorowe,sztormowe.

Pożary

Wiatry : tornada,huragany.

Trzęsienia ziemi

Opady : grad, deszcz, śnieg (zamiecie)

Inne katastrofynaturalne

Katastrofy komunikacyjne .

Pomór zwierz ąt

Demografia

Patologie społeczne

Migracje

System opieki społecznej: służba zdrowia, edukacja

EKONOMICZE

Kryzysy gospodarcze:energetyczny, dostaw żywności, in.

Krach systemu finansowego:Inflacja, krach na giełdzie

Utrata kontroli pa ństwanad systemem finansowym

Agresjazbrojna

Konflikt graniczny

Atak na wybraneobiekty

Brak systemuobronnego

Katastrofy budowlane .

Zagro żeniatechnologiczne:Środki toksyczne,pożary zakładów, nielegalne przechowywanie odpadów, błędy technologii wytwarzania np.. żywności

Destabilizacjasystemu ekologicznego

POLITYCZNE

Kryzyspolityczny

Rządyniedemokratyczne

Najczęściej spotykane rodzaje zagrożeń

Andrzej Marja ński (56) 57

Literatura do wykładu

� K. Sienkiewcz-Małuryjek, F.R. Krynojewski , Zarządzanie kryzysowe w administracji publicznej, Difin, Warszawa 2010.

� A. Turek, Istota bezpieczeństwa państwa, www.ecbsisw.pwsbia.edu.pl

� Zagrożenia występujące w naszym regionie, www.ae.katowice.pl


Andrzej Marjański

30

Pytania ?Pytania ?Człowiek, który nie czyta dobrych książek, w niczym nie jest lepszy od tego, który w ogóle nie umie czytać.

— Mark Twain

www.amarjanski.spoleczna.pl

ZK-02W-Zrodla i skala wspolczesnych zagrozen„stwo Narodowe... · Katastrofa naturalna Awaria...

Documents

Transcript of ZK-02W-Zrodla i skala wspolczesnych zagrozen„stwo Narodowe... · Katastrofa naturalna Awaria...