1

Zeszyty metodyczne dla nauczycieli klas 1-3

Szkoły Podstawowej dotyczące spektakli Bajki Ci opowiem.., Farfurka Królowej Bony,

Ngoma- tańczący słoń

2

Wstęp

Dzięki teatralnej edukacji człowiek staje się pełniejszy, bardziej wrażliwy na sytuacje i losy ludzkie,

głębiej zaangażowany w tworzenie rzeczywistości, w której żyje i która warunkuje jego działanie.

Bogdan Suchodolski

Jedno z zadań współczesnej szkoły to przygotowanie uczniów do aktywnego

uczestnictwa w kulturze. Cel ten jest realizowany przez umożliwienie dzieciom

kontaktu ze sztuką, między innymi teatralną. Im wcześniej rozpocznie się edukację

teatralną, tym większa szansa na pełny rozwój ucznia od etapu widza naiwnego

(od 3 do 7 roku życia), przez etap widza poszukujące przygód (od 7 do 10 roku

życia) do widza świadomie odbierającego sztukę teatralną (powyżej 12 lat).

Kontakt z muzyką, baletem lub grą sceniczną pozwala na wszechstronny rozwój

osobowości, wrażliwości dzieci i młodzieży, dlatego inicjatywa Opery na Zamku

prezentowania spektakli muzycznych dla młodych widzów jest tak ważna. Zeszyt

metodyczny z propozycjami scenariuszy zajęć ma ułatwić nauczycielom pracę przy

omawianiu spektakli.

3

Są to propozycje, przykłady wykorzystania przedstawienia muzycznego w procesie

dydaktyczno-wychowawczym. Zeszyt zawiera po jednym scenariuszu do spektakli:

Ngoma – tańczący słoń, Farfurka królowej Bony, Bajki ci opowiem…, skierowane

do uczniów szkół podstawowych, który może być realizowany w edukacji

wczesnoszkolnej, na lekcjach języka polskiego, historii, muzyki, na godzinach

wychowawczych i podczas zajęć w kołach zainteresowań.

Warto podkreślić, że istotę teatru, jego wartość dla społeczeństwa dziecko rozumie

wówczas, gdy samo choć na chwilę może stać się aktorem, reżyserem, tancerzem

czy choreografem. Przedstawione propozycje scenariuszy lekcji umożliwią mu

odgrywanie tych ról, przez co mogą stymulować jego wszechstronny rozwój.

Życzymy wielu niezwykłych przeżyć w wędrówce po zaczarowanym świecie

muzyki, tańca, słowa…

Małgorzata Roszak, Beata Standio

autorki scenariuszy

4

Scenariusz lekcji nr 1 towarzyszący spektaklowi „Bajki Ci opowiem….” Choreografia: Anna Hop Muzyka: Witold Lutosławski Premiera 05.10.2013

Spektakl Bajki ci opowiem… jest częścią projektu

Lutosławski i taniec Opery na Zamku

dofinansowanego ze środków Ministra Kultury

i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu

„Lutosławski 2013 – Promesa”, realizowanego

przez Instytut Muzyki i Tańca.

5

Scenariusz 1

Blok tematyczny: Teatr

Temat: Teatr cieni.

Rodzaje aktywności:

- edukacja polonistyczna,

- edukacja społeczna,

- edukacja plastyczna.

Cele ogólne:

- poszerzanie słownictwa związanego z tematyką teatralną,

- rozwijanie twórczej aktywności dziecka.

Cele operacyjne:

Uczeń potrafi: zna słownictwo związane z teatrem, wypowiada się na temat przedstawienia

w postaci logicznie zbudowanych zdań, wymienia bohaterów przedstawienia, potrafi odgrywać role,

wykonać własny projekt scenografii z dowolnego materiału, przygotować scenkę w oparciu o tekst.

Metody i formy:

rozmowa kierowana, „słoneczko” („słoneczko” – to sposób gromadzenia

słownictwa wokół określonego tematu, tym razem TEATR i dzieci, rysując promyki jak od

słoneczka, dopisują wyrazy, które kojarzą im się z tym tematem), aktywność twórcza, praca w

grupie i indywidualna.

6

Materiały i pomoce dydaktyczne: duże białe prześcieradło, lampka na biurko, materiały

do przygotowania scenografii i postaci przy zabawie w teatr cieni, duże arkusze papieru, flamastry,

nożyczki, teksty wierszy J. Tuwima (zał. 1)

Czas: 135 minut.

Przebieg zajęć:

1. Uczniowie gromadzą słownictwo wokół tematu TEATR – wykonanie „słoneczka”.

2. Swobodne wypowiedzi uczniów na temat oglądanego spektaklu, gry aktorskiej, muzyki, scenografii.

3. Ustalenie postaci występujących w przedstawieniu. Podział na postacie i cienie – zapis w tabeli.

4. Zabawa ruchowa „Mój cień” – dzieci ustawione w parach próbują nawzajem naśladować

własne ruchy.

5. Określenie różnic między aktorem występującym w planie żywym i działającym za ekranem

cieniowym. Dyskusja, w której dzieci spróbują określić naturę cienia oraz elementy, które są

potrzebne do jego powstania.

Postacie Cienie

7

6. Ustalenie tytułów wierszy Juliana Tuwima, których bohaterowie pojawili się w przedstawieni

(Spóźniony słowik, O Panu Tralalińskim, Ptasie plotki, „Idzie Grześ, „Kotek”) (zał. 1).

Zwrócenie uwagi, że żadna z tych postaci nie była przedstawiona jako cień.

7. Przygotowanie inscenizacji w klasowym teatrze cieni do wybranego wiersza Juliana Tuwima,

którym była mowa w przedstawieniu. Nauczyciel dzieli klasę na 5 zespołów pięcioosobowych,

w których uczniowie będą pracować do końca zajęć (podział może być wykonany na zasadzie

dobrowolnego wyboru grupy lub losowania karteczek z tytułem wiersza). Każdy zespół

przygotowuje krótką inscenizację wylosowanego wiersza, wykonuje elementy scenografii,

postacie do teatru cieni, przydziela role w grupie.

8. Prezentacja przygotowanych inscenizacji.

9. Podsumowanie zajęć w kręgu – dokończenie zdania – „W trakcie dzisiejszych zajęć najbardziej

podobało mi się (zaciekawiło mnie) ……….., ponieważ ……… .”

8

Zał. 1

Wiersze – Julian Tuwim

Ptasie plotki

Przyszła gąska do kaczuszki,

Obgadały kurze nóżki.

Do indyczki przyszła kurka,

Obgadały kacze piórka.

Przyszła kaczka do perliczki,

Obgadały dziób indyczki.

Kaczka kaczce wykwakała,

Co gęś o niej nagęgała.

Na to rzekła gęś, że kaczka

Jest złodziejka i pijaczka.

O indyczce zaś pantarka

Powiedziała, że plotkarka.

Teraz bójka wśród podwórka,

Że aż lecą barwne piórka.

Spóźniony słowik Płacze pani Słowikowa w gniazdku na akacji, Bo pan Słowik przed dziewiątą miał być na kolacji, Tak się godzin wyznaczonych pilnie zawsze trzyma, A już jest po jedenastej -- i Słowika nie ma! Wszystko stygnie: zupka z muszek na wieczornej rosie, Sześć komarów nadziewanych w konwaliowym sosie, Motyl z rożna, przyprawiony gęstym cieniem z lasku, A na deser -- tort z wietrzyka w księżycowym blasku. Może mu się co zdarzyło? Może go napadli? Szare piórka oskubali, srebry głosik skradli? To przez zazdrość! To skowronek z bandą skowroniątek! Piórka -- głupstwo, bo odrosną, ale głos -- majątek! Nagle zjawia się pan Słowik, poświstuje, skacze... Gdzieś ty latał? Gdzieś ty fruwał? Przecież ja tu płaczę! A pan Słowik słodko ćwierka: „Wybacz, moje złoto, Ale wieczór taki piękny, że szedłem piechotą!"

9

O panu Tralalińskim

W Śpiewowicach, pięknym mieście,

Na ulicy Wesolińskiej

Mieszka sobie słynny śpiewak,

Pan Tralisław Tralaliński.

Jego żona - Tralalona,

Jego córka - Tralalurka,

Jego synek - Tralalinek,

Jego piesek - Tralalesek.

No, a kotek? Jest i kotek,

Kotek zwie się Tralalotek.

Oprócz tego jest papużka,

Bardzo śmieszna Tralalużka.

Co dzień rano, po śniadaniu,

Zbiera się to zacne grono,

By powtórzyć na cześć mistrza

Jego piosnkę ulubioną.

Gdy podniesie pan Tralisław

Swą pałeczkę – tralaleczkę,

Wszyscy milkną, a po chwili

Śpiewa cały chór piosneczkę:

„Trala trala tralalala Tralalala trala trala". Tak to pana Tralisława Jego świetny chór wychwala. Wyśpiewują, tralalują, A sam mistrz batutę ujął I sam w śpiewie się rozpala: "Trala trala tralalala!" (…) Nawet mała myszka, Szara Tralaliszka, Choć się boi kotka, Kotka Tralalotka, Siadła sobie w kątku, W ciemnym tralalątku, I też piszczy cichuteńko: „Trala-trala-tralaleńko...".

10

Idzie Grześ przez wieś

Idzie Grześ

Przez wieś,

Worek piasku niesie,

A przez dziurkę

Piasek ciurkiem

Sypie się za Grzesiem.

„Piasku mniej,

Nosić lżej!" –

Cieszy się głuptasek.

Do dom wrócił,

Worek zrzucił,

Ale gdzie ten piasek?

Wraca Grześ Przez wieś,

Zbiera piasku ziarnka.

Pomaluśku,

Powoluśku,

Zebrała się miarka.

Idzie Grześ

Przez wieś,

Worek piasku niesie,

A przez dziurkę

Piasek ciurkiem

Sypie się za Grzesiem...

I tak dalej... i tak dalej...

Kotek Miauczy kotek: miau! – Coś ty, kotku, miał? – Miałem ja miseczkę mleczka, Teraz pusta już miseczka, A jeszcze bym chciał. Wzdycha kotek: o! – Co ci, kotku, co? – Śniła mi się wielka rzeka, Wielka rzeka pełna mleka Aż po samo dno. Pisnął kotek: piii... – Pij, koteczku, pij! ...Skulił ogon, zmrużył ślipie, Śpi – i we śnie mleczko chlipie, Bo znów mu się śni.

11

Scenariusz lekcji nr 2 towarzyszący spektaklowi „Farfurka Królowej Bony” reżyseria: Wiesław Łągiewka Dyrygent: Małgorzata Bornowska Premiera 13.10.2012

12

Scenariusz 2

Blok tematyczny: Historia Polski

Temat: Królowa Bona i jej dworska etykieta.

Rodzaje edukacji:

- edukacja polonistyczna,

- edukacja społeczna,

- edukacja muzyczna,

- edukacja plastyczna.

Cele ogólne:

- rozbudzanie wyobraźni i wrażliwości,

- świadome uczestniczenie w odbiorze spektaklu teatralnego,

- wdrażanie do budowania wypowiedzi pisemnych,

-rozwijanie umiejętności manualnych

Cele operacyjne:

Uczeń potrafi:

- wypowiada się samodzielnie na dany temat i uważnie słucha wypowiedzi innych,

- omawia treści zawarte w sztuce teatralnej,

13

- kojarzy fakty i opowiada ciekawostki z życia królowej Bony i króla Zygmunta,

- podkreśla w tekście przymiotniki,

- samodzielnie rozwiązuje krzyżówki,

- posługuje się określeniami staropolskimi i rozumie ich znaczenie,

- redaguje zaproszenie,

- odróżnia muzykę dawną od współczesnej,

- tańczy taniec dworski,

- projektuje strój balowy,

- potrafi współpracować w zespole.

Metody i formy: rozmowa kierowana, aktywność twórcza, elementy dramy, praca indywidualna

i w grupach.

Materiały dydaktyczne: program teatralny spektaklu, notatka o królowej Bonie, krzyżówka,

wykreślanka, nagrania z muzyką dworską, szary papier, tkaniny, papier kolorowy, bibuła, gazety,

klej (magic, minutka lub inny mocno wiążący, do przyklejenia tkanin), plastelina, kredki

„Bambino” lub mokre pastele.

Czas: 180 minut.

14

Przebieg zajęć:

1. Przed obejrzeniem spektaklu należy z dziećmi wyjaśnić zwroty językowe i słownictwo

staropolskie pojawiające się w trakcie gry aktorskiej: acan, cny, jeno, kumoter, pacholę, żak,

akademia, kobierzec, ornat, basta, podwika, tynf, jegomość, jejmość, paź królowej, czepiec,

przekupka, kmieć, izba, jako wejść, i już ci, kołacz, oraz zapoznać z postaciami Stańczyka i lajkonika

(wyjaśniając zwroty i słownictwo, można skorzystać z programu teatralnego spektaklu).

2. Po obejrzeniu spektaklu uczniowie dzielą się swoimi wrażeniami. Są to swobodne wypowiedzi,

których nie oceniamy. Mogą być odpowiedzią na pytanie: „Co najbardziej podobało się wam

podczas oglądania przedstawienia?”.

3. Uczniowie rozwiązują krzyżówkę, której hasłem jest: „farfurka”. Dyskutują na temat tego, przez

kogo była wykonana i jak wyglądała (Zał. nr 1).

4. Uczniowie wyszukują w wykreślance wyrazów nazywających osoby mieszkające w Krakowie za

czasów króla Zygmunta Starego (Zał. nr 2 – łaziebnik, ochmistrz, kramarka, stańczyk, dworka,

mieszczka, poseł, rymarz, strażnik, król, chłopka).

5. Uczniowie czytają ze zrozumieniem notatkę o królowej Bonie (Zał. nr 3). Następnie za pomocą

„łańcuszka pytań” (jeden z uczniów siedzących w ławce układa pytanie, kolejny udziela na nie

odpowiedzi itd.) następuje sprawdzenie rozumienia treści czytanego tekstu.

15

6. Na podstawie przeczytanego tekstu uczniowie samodzielnie uzupełniają zdanie,

wpisując 5 przymiotników. Królowa Bona była……………………………………………….. .

7. „W czasach królowej Bony” – scenki ilustrujące zwyczaje panujące na dworze króla Zygmunta

i królowej Bony.

8. Etykieta dworu. Tańce dworskie – nauka prostego tańca, np. basse danse.

9. Wspólne redagowanie zaproszenia na bal do królowej Bony z użyciem zwrotów staropolskiego

języka (przypomnienie tzw. zasady pięciu palców – kto zaprasza?, kogo zaprasza?, na co

zaprasza?, kiedy?, gdzie?, zdania zachęty).

7. Projektowanie stroju na bal – renesansowa moda na dworze króla Zygmunta.

(Strój jest istotnym elementem narodowej historii i kultury. Jego podstawowa funkcja – to

ochrona ciała, ale sposób ubierania przekazuje również dużo informacji o właścicielu – jego

pozycji społecznej, zamożności, wyznaniu i epoce, z której pochodzi.)

Nauczyciel razem z dziećmi opisuje wygląd sukien królowej Bony. Prosi o zaprojektowanie stroju

na bal do królowej Bony. Na szarym papierze uczniowie odrysowują postać, wykonują szkice

stroju, a następnie wyklejają je tkaninami, papierem kolorowym, bibułą, gazetami, plasteliną itp.

Szczegóły mogą dorysować kredkami – praca w grupach.

8. Podsumowanie zajęć – wystawa wykonanych projektów strojów.

16

Zał 1

1. Złotówka za czasów króla Zygmunta.

2. Imię najbardziej rezolutnej z dworek.

3. Miały być podane na talerzu przywiezionym z Włoch.

4. Jeden z przedmiotów, których uczył się królewicz.

5. Imię męża królowej Bony.

6. Jadano je na dworze królowej Bony.

7. Pojawił się na krakowskim rynku, aby dać uciechę mieszkańcom.

8. Królewski błazen.

17

Zał 2

W poniższej wykreślance w rzędach poziomych, pionowych i ukośnych odszukaj i zaznacz

różnymi kolorami nazwy zawodów i postaci występujących w spektaklu pt. „Farfurka królowej

Bony”.

18

Zał 3

Król Zygmunt chciał mieć za żonę Włoszkę dlatego, że kochał renesans i jego ojczyznę – Włochy.

Bona była wykształcona, umiała wypowiadać się w uczony sposób, posiadła wiedzę z zakresu

historii, prawa, administracji i teologii. Była osobą oszczędną, potrafiącą wywierać wpływ na ludzi.

Obdarzona była nieprzeciętną inteligencją, była dumna i bezwzględna wobec możnych, broniła

biednych i słabych przed uciskiem. Była skryta, skłonna do obrażania się, łatwo ulegała

chorobliwym wybuchom gniewu.

Była bardzo ambitna. Gospodarna, starała się budować niezależność finansową władcy poprzez

skupianie dóbr ziemskich. Nabyte posiadłości wzorowo organizowała, wprowadzała warzywnictwo i

ogrodnictwo, propagowała jarzyny. Dzięki niej na polskie stoły trafiło wiele nieznanych wcześniej

warzyw, tzw. włoszczyzna: pomidory, kalafior, karczochy, fasola szparagowa, brokuły, kapusta,

marchew, sałata czy szpinak. Wprowadziła również sztuciec przydatny w jej spożywaniu – nieznany

w Polsce widelec. Również dzięki niej w Polsce pojawiły się makarony włoskie i przyprawy

korzenne, które królowa uwielbiała.

Królowa Bona dbała o polską młodzież, która zyskała możliwość zdobycia wykształcenia na

uczelniach włoskich. Sprawowała mecenat nad uczonymi i pisarzami.

Wyjeżdżając z Polski, pozostawiła po sobie doskonale zagospodarowane dobra królewskie,

przynoszące ogromne dochody.

(Notatka wykonana na podstawie strony http://pl.wikipedia.org/wiki/Bona_Sforza)

19

Scenariusz lekcji nr 3 towarzyszący spektaklowi „Ngoma tańczący słoń” Scenariusz, reżyseria, choreografia: Karol Urbański Premiera 13.10.2012

20

Scenariusz 3 (z elementami jęz. angielskiego)

Blok tematyczny: W świecie dźwięków

Temat: Taniec wyrazem naszych uczuć.

Rodzaje aktywności:

- edukacja polonistyczna,

- edukacja matematyczna,

- elementy języka angielskiego,

- edukacja plastyczna.

Cele ogólne:

- świadome uczestniczenie w odbiorze dzieła teatralnego,

- rozwijanie zainteresowania językiem angielskim,

- rozwijanie twórczej aktywności dziecka.

Cele operacyjne:

Uczeń potrafi:

- wypowiedzieć się na temat przedstawienia w postaci logicznie zbudowanych zdań,

- wymienić postaci występujące w przedstawieniu,

21

- nazwać uczucia,

- śpiewać piosenkę, wykonując proste ruchy, czynności,

- grać w gry językowe, wykorzystując tablicę interaktywną,

- nazwać zwierzęta w języku angielskim,

- dodawać i odejmować w zakresie 20.

Metody i formy pracy: rozmowa kierowana, aktywność twórcza, zintegrowana nauka języka

angielskiego, praca w grupach i indywidualna.

Materiały i pomoce dydaktyczne: narzędzia TIK – Oxford I-tools – interaktywne zadania,

ilustracje zwierząt, tablica interaktywna, karty pracy, tekst piosenki „Ługi- bugi”

Czas: 135 minut.

22

Przebieg zajęć:

1. Po obejrzeniu spektaklu uczniowie dzielą się swoimi wrażeniami. Są to swobodne wypowiedzi,

których nie oceniamy, nie komentujemy.

2. Uczniowie wybranymi kolorami malują kwadraty z sylabami, które tworzą nazwy zwierząt

występujących w spektaklu. Po utworzeniu nazw zwierząt zapisują powstałe wyrazy (zał. 1).

3. Nauczyciel zadaje pytanie: „Który z bohaterów spektaklu nie pojawił się wśród zapisanych

zwierząt? (słoń Ngoma).

4. Karta matematyczna – uczniowie rozwiązują działania i odczytują hasło mówiące o hobby słonia

Ngomy – „taniec” (zał. 2). Nauczyciel pyta o zainteresowania, hobby uczniów.

5. Zabawa ruchowa „ługi-bugi”.

Do przodu prawą rękę daj,

do tyłu prawą rękę daj,

Do przodu prawą rękę daj i potrząśnij nią,

bo przy ługi-bugi, bugi trzeba ładnie kręcić się

No i w dłonie klaskać też.

Raz, dwa, trzy

Ługi-bugi Ole / × 2

(do przodu… lewą rękę… prawą nogę… lewą nogę… głowę… pupę… wszystko… daj…itd.).

23

6. Przypomnienie znaczenia słowa: choreograf (które pojawiło się w spektaklu) – autor tańca, to

taka osoba, która ma pomysł w sercu oraz w głowie i potrafi zamienić go na taniec, połączyć z

muzyką.

7. Wprowadzenie nowego słownictwa. Nauczyciel pokazuje zdjęcia zwierząt na tablicy

interaktywnej i pyta: What is this? Uczniowie odpowiadają w języku polskim, podając nazwy

zwierząt. Nauczyciel podaje nazwę w języku angielskim, a uczniowie powtarzają za nim:

słoń – elephant,

pies – dog,

kot – cat,

kangur – kangaroo,

kurczak – chicken,

hipopotam – hippo,

pingwin – penguin

8. Puzzle na tablicy interaktywnej. Uczniowie wykonują zadanie „Clik and reveal”, polegające na

odsłanianiu klocków puzzli i podaniu nazwy zwierzęcia, które jest na obrazku.

24

9. Zabawa „Human Computer”. Nauczyciel poleca uczniom uruchomienie niewidzialnych

komputerów ukrytych na ich ławkach, sam staje się w zabawie żywym komputerem. Zadaniem

uczniów jest powtarzanie wielokrotnie wypowiadanego przez nauczyciela w języku angielskim

wyrazu oznaczającego wybrane zwierzę oraz naśladowanie określonego ruchu zwierzęcia.

10. Nauczyciel rysuje na tablicy słonia i wyjaśnia uczniom, że słoń Ngoma i inne zwierzęta poprzez

taniec wyrażali różne uczucia. Uczniowie na kratkach A4 projektują znaczki, które są symbolem

wybranego uczucia. Następnie umieszczają wykonane przez siebie karty wokół narysowanego

słonia, grupując je według rodzaju uczucia. Krótka rozmowa podsumowująca wykonanie pracy.

11. Zadanie domowe – uczniowie wykonują rysunek wybranego bohatera przedstawienia, który

według nich najlepiej za pomocą tańca przedstawiał swoje zainteresowania i uczucia.

25

hi pies kur po

po pin czak tam

kan kot pa mał

pu gur gwin pa

ga

Zał. 1

26

C

9 - 6 =

T 13 - 7 =

G 11 + 8 =

15 - 6 =

A

6 + 5 =

N

7 + 7 =

O

8 + 7 =

I

20 - 3 =

E

12 + 6 =

M

Zał. 2

Wykonaj obliczenia. Przy wyniku działania wpisz w okienka odpowiednią literkę. Pokoloruj

krateczki z liczbami nieparzystymi i odczytaj hasło.

3 6 9 11 14 15 17 18 19

27

REZERWACJA BILETÓW

pon – pt w godz. 8-16

tel. (+48) 91 43 48 106

KASA CZYNNA:

pt - pt w godz 12 – 18

tel. (+48) 91 33 37 661

www.opera.szczecin.pl