Zeszyt wicze
8
Zeszyt wicze
wiczenia s skorelowane z podrcznikiem NOWE Sowa na start! dla klasy 8 i zostay opracowane na podstawie programu nauczania „NOWE Sowa na start! Program nauczania ogólnego jzyka polskiego w  klasach IV–VIII szkoy podstawowej” autorstwa Marleny Derlukiewicz.
Nabyta przez Ciebie publikacja jest dzieem twórcy i wydawcy. Prosimy o przestrzeganie praw, jakie im przysuguj.
Zawarto publikacji moesz udostpni nieodpatnie osobom bliskim lub osobicie znanym, ale nie umieszczaj jej
w internecie. Jeli cytujesz jej fragmenty, to nie zmieniaj ich treci i koniecznie zaznacz, czyje to dzieo. Moesz skopiowa
cz publikacji jedynie na wasny uytek. Szanujmy cudz wasno i prawo. Wicej na www.legalnakultura.pl
© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2018 ISBN 978-83-267-3323-9
Wydanie drugie Warszawa 2019
Redakcja jzykowa: Agnieszka Gzylewska. Nadzór artystyczny: Kaia Pichler. Opieka graficzna: Ewa Kaletyn.
Projekt okadki: Maciej Galiski. Projekt graficzny i opracowanie graficzne: Ewa Kaletyn, Maciej Galiski.
Realizacja projektu graficznego: Katarzyna Bielejewska. Ilustracje: Marcin Franczak.
Fotoserwis: Magdalena Dzwonkowska.
Nowa Era Sp. z o.o. Aleje Jerozolimskie 146 D, 02-305 Warszawa
www.nowaera.pl, e-mail: nowaera@nowaera.pl Centrum Kontaktu: 801 88 10 10, 58 721 48 00
Druk i oprawa: Walstead Central Europe
Spis treci Ksztacenie jzykowe
O grzecznoci w jzyku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Róne odmiany polszczyzny .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Jzyki rodowiskowe i zawodowe .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Dialekty i gwary .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 O stylu wypowiedzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Tre i zakres wyrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Rodzaje wyrazów ze wzgldu na znaczenie .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Neologizmy i archaizmy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Odmienne czci mowy. Powtórzenie wiadomoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Nieodmienne czci mowy. Powtórzenie wiadomoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Wypowiedzenie i jego czci. Powtórzenie wiadomoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Zdanie zoone i wielokrotnie zoone. Powtórzenie wiadomoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Fonetyka. Powtórzenie wiadomoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Sowotwórstwo. Powtórzenie wiadomoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 O imionach i nazwiskach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 O nazwach miejscowoci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Najczstsze bdy jzykowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Sprawd, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Ortografia Pisownia nie z rónymi czciami mowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Sprawd, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Szkoa mówienia i pisania Perswazja – sztuka jzykowego wywierania wpywu .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Wyraanie opinii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Sprawozdanie z filmu i ze spektaklu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Recenzja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Przemówienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Scenariusz filmowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98 Podanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102 yciorys, CV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 List motywacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Sprawd, czy potrafisz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
rodki jzykowe w tekstach Zestaw 1 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Zestaw 2 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Zestaw 3 – zadania do tekstów .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Korzystaj z dodatkowych materiaów ukrytych pod kodami QR zamieszczonymi w publikacji.
Ks zt
a ce
ni e
j zy
ko w
Odmienne czci mowy. Powtórzenie wiadomoci
Okrel, jak czci mowy jest dany wyraz i przez co si odmienia. Nastpnie uzupenij notatk nazwami czci mowy.
podziwiam –
skaczca –
tematu –
bkitne –
ni –
pite –
Przez osoby, liczby, czasy, rodzaje, tryby odmienia si .
Jakie formy czasownika wykorzystaa w swoim wierszu Wisawa Szymborska? Jaki efekt dziki nim osigna?
Umrze – tego nie robi si kotu. Bo co ma pocz kot w pustym mieszkaniu. Wdrapywa si na ciany. Ociera midzy meblami. Nic niby tu nie zmienione, a jednak pozamieniane. Niby nie przesunite, a jednak porozsuwane. I wieczorami lampa ju nie wieci.
Wisawa Szymborska, Kot w pustym mieszkaniu, fragment
1
2
35
Podrcznik, s. 170–174 Zapoznaj si z fragmentem powieci i wykonaj podane zadania.
Minho nie czeka na odpowied, nie dostrzeg przeraenia w wybauszonych ze strachu oczach Thomasa. Pobieg tam, gdzie niedawno widzia kreatur. Po- mimo e przeczucie podpowiadao mu co innego, Thomas ruszy za nim.
Pobieg za Minho wzdu dugiego korytarza, skrci w lewo, nastpnie w pra- wo. Za kadym razem, gdy skrcali, zwalniali tempo, aby Opiekun Zwiadowców móg pierwszy wyjrze za róg. Za kadym razem szeptem informowa Thomasa o znikajcym za nastpnym rogiem zadku Bóldoercy. Trwao to okoo dziesi- ciu minut, a dotarli do dugiego korytarza, na kocu którego znajdowao si Urwisko, za którym z kolei rozcigaa si otwarta przestrze nieba. Bóldoerca zmierza dokadnie w tamtym kierunku.
James Dashner [czyt.: dejms daszner], Wizie Labiryntu, fragment
A. Napisz jednym zdaniem, o czym jest mowa we fragmencie powieci Wizie Labi- ryntu. Podkrel w tym wypowiedzeniu odmienne czci mowy.
B. Podkrel w tekcie czasowniki. Okrel, w jakim s czasie i trybie.
C. Uzupenij zdanie. Wybierz waciw odpowied.
Czasowniki we fragmencie powieci Jamesa Dashnera
A. dynamizuj akcj. C. spowalniaj tok opowieci.
B. informuj o uczuciach. D. dziaaj na zmysy czytelnika.
D. Wypisz z tekstu trzy imiesowy przymiotnikowe. Okrel przypadek, liczb i rodzaj.
E. Przekszta pierwsze zdanie tekstu, tak aby zawierao wskazane formy czasowników.
• czasowniki w 1. osobie
• czasowniki w innym trybie
Przypadek Lp. Lm.
Chwy kubek za obydwa (ucho, B. lm.) .
Syszaam to na wasne (ucho, B. lm.) .
Dugo mówi o (dobro, Ms. lp.) i (zo, Ms. lp.) .
Wielu pisarzy podejmuje rozwaania o miejscu (dobro, D. lp.)
i (zo, D. lp.) .
Pisownia z uyciem (cudzysów, D. lp.) moe sprawia kopoty.
4
5
Ksztacenie jzykow e
Ta pizza jest dobra, cho ciasto powinno by (cienki)
.
Filip jest ode mnie (niski) , ale (szybki) .
W internecie mona znale (wiey) wiadomoci na ten temat.
Jest ciepo, wó (lekki) kurtk.
Mogabym gra w siatkówk, gdybym bya (wysoka) .
Przeczytaj tekst. Nastpnie podkrel w nim przymiotniki. Wybierz pi z nich i okrel ich przypadek, liczb oraz rodzaj. Zwró uwag na form rzeczownika okrelanego przez dany przymiotnik.
„Te chipsy maj kosmiczny smak” – powtarzaj nastolatki, wzorujc swój j- zyk na sformuowaniach spotykanych w rozmaitych reklamach. I w tym krótkim zdaniu uywaj dwóch okrele, które powoduj, e jeszcze 20 lat temu tekst taki nie byby w peni zrozumiay, nawet dla ówczesnych modych ludzi. Trudno o bardziej jaskrawy przykad zmiennoci naszego jzyka.
Te dwa okrelenia to, oczywicie, chipsy i kosmiczny smak. [...] Chipsy maj podobno „kosmiczny smak”. Dugo zastanawiaem si, dlaczego
wanie taki, gdy u mnie poczenie takie nie budzi miych skojarze. [...] kos- mos to przecie zimno, pustka, ewentualnie jakie zmroone kawaki materii. Jaki to moe mie smak? [...] Motywacja jest wic [...] inna: kosmiczny to tyle, co ‘pozaziemski, nieziemski’. A przy miotnik nieziemski to dawny synonim niebia- skiego. Nieziemski w znaczeniu ‘niebiaski’ by to przymiotnik od dawna uy- wany po to, eby okreli co wspaniaego [...]. Nieziemski, czyli niebiaski smak to ju co znaczy, bo przywouje na myl jado bogów albo potoczne okrelenie niebo w gbie. Tak wic przez cig: niebiaski – nieziemski – kosmiczny doszlimy prawdopodobnie do tego, skd si wzi kosmiczny smak chipsów.
Andrzej Markowski, Chipsy o kosmicznym smaku, fragmenty
6
7
Ks zt
a ce
ni e
j zy
ko w
Zastosuj w podanym tekcie zaimki, tak aby unikn powtórze.
Tomek zdenerwowany zerkn na zegarek. Niepokój Tomka wci wzrasta. Marta pytajco spojrzaa na Tomka. Marta obawiaa si, e dzi Maja, Patryk, Adam ju nie przyjd. Marta aowaa, bo z Maj, Patrykiem i Adamem uma- wiali si ju kilka tygodni temu.
9
Wpisz w wypowiedzi postaci waciwe formy zaimków. Nastpnie okrel, w jakich przypadkach wystpuje kady z nich.
8
Z  czerwon torebk?
Ksztacenie jzykow e
Przeczytaj ofert biura podróy. Zapisz sownie wszystkie liczeb­ niki. Okrel ich przypadek.
rodek transportu: samolot Pobyt: od 7 do 14 dni Wylot z: Warszawy  Wyywienie: niadania i obiadokolacje Cena: od 2900 do 4500 z za 1 osob
Cena zawiera: 2 przeloty na trasie Warszawa–Lizbona–Warszawa, opat za 6 noclegów z 6 niadaniami i 7 obiadokolacjami, opiek 2 pilotów, od 3 do 5 wycieczek fakultatywnych i opat za baga w wysokoci 50 zotych.
10 Wykonaj wiczenia docwiczenia.pl Kod: S83ASX
Ks zt
a ce
ni e
j zy
ko w
skoczysz j odpowiednio
Moja notatka
Napisz, jak funkcj peni podane nieodmienne czci mowy.
Przysówek:
Przyimek:
Spójnik:
Partykua:
Wykrzyknik:
1
2
41
Podrcznik, s. 175–176 Przeczytaj podany e­mail. Wypisz z niego przysówki. Utwórz stopie wyszy i najwyszy tych, które si stopniuj.
Podkrel w tekcie lini prost przyimki, a lini falist – spójniki.
Z parteru da si sysze jeszcze jeden wrzask Ekierki i omot oznajmiajcy, e nie wyrobia si na kolejnym zakrcie i wpada na robotników demontujcych barykad. Kielich kwiatu obróci si w stron, z której dobieg dwik. Rozlego si mruknicie i dwa dolne licie poruszyy si. Dotkny podogi i... uniosy ro- lin tak, e doniczka oderwaa si od ziemi. odyga zgia si mocniej, wypycha- jc doniczk do przodu. Glina stukna o podog.
– Nie ruszaj si! – sykn Felix i zapa Nik za rkaw. – Ona pewnie reaguje na ruch.
Stali jak wmurowani, wstrzymujc oddech [...]. Rafa Kosik, Felix, Net i Nika oraz Teoretycznie Moliwa Katastrofa, fragment
3
4
Hej! Dzisiaj znów Go spotkaam. Byo ciepo, ale deszczowo. Staam na przystanku i nagle pojawi si On. Szed energicznie i cho sprawia wraenie zamylonego, umiecha si beztrosko. Wyglda niezwykle interesujco. Przygldaam mu si ukradkiem, lecz On tajemniczo wpatrywa si w niebo. Wsiadajc do autobusu, spojrza na mnie przelot­ nie. Mogabym przysic, e chcia co powiedzie... Fatalnie zrobiam, e nie odezwaam si pierwsza! nie. Mogabym przysic, e chcia co powiedzie...
Julka
Ks zt
a ce
ni e
j zy
ko w
Wstaw przecinki tam, gdzie to konieczne. Nastpnie sformuuj regu dotyczc interpunkcji przed spójnikami uytymi w wy­ powiedzeniach.
Opowiem ci t histori ale musisz zachowa j dla siebie.
Przepada nam dzi ostatnia lekcja wic wróciem wczeniej do domu.
Wolabym wod lub sok.
Albo zjemy co teraz albo dopiero po powrocie z zakupów.
Zadzwo do mnie bo bd si martwi.
Rano wiecio soce dlatego nie wziam parasola.
Nie odrobiem jeszcze lekcji ani nie posprztaem w swoim pokoju.
Gocie ani nie przyjechali ani nie odwoali rezerwacji telefonicznie.
Przeczyta wiadomo i napisa odpowied.
Nie wyjdziemy dopóki nie poukadasz tych rzeczy.
Grzesiek nie moe z nami jecha zatem zaplanujmy co innego.
Planuj wyczyci szafy z zimowych ubra oraz pozby si czci butów.
Przecinek stawia si przed spójnikami: .
Przecinka nie stawia si przed spójnikami: .
.
Zrób zakupy.
Ksztacenie jzykow e
Sztuka mówienia
Uó po dwa zdania z podanymi wyrazami, uytymi w funkcji rónych czci mowy.
Przykad: „czy” w funkcji partykuy: Czy mog ju i? „czy” w funkcji spójnika: Zastanawiaam si, czy przyjdziesz.
e w funkcji partykuy:
e w funkcji spójnika:
by w funkcji partykuy:
by w funkcji spójnika:
a w funkcji wykrzyknika:
a w funkcji spójnika:
• zaskoczenie:
• ból:
• zachwyt:
• ulga:
Przeczytaj na gos podany tekst i powiedz, jak funkcj peni w nim wykrzykniki.
Ta groza. Dzienna. [...] Samoloty przylatyway. Czyli zniay si nad dachy. I wte dy, jak ju byo sycha, e s... drrrrr... i zlatuj nad nasze dachy, naszych bloków albo nad najblisze, to wiadomo byo, e i bomby. I zaraz od tego widro- wania z góry na dó samolotowego odczao si wycie bomby; chwil si czekao, ale króciutk. Ta chwila to byo samo trafienie. A dalej huk, czyli wybuch. I dalej – omot, trzask, rozsypywanie si czego, czyli skutki trafienia. [...]
A w nocy. Leymy. Potokiem. Potokami. Piwnicami. I nagle: trzszach... trzszach... trzszach... tszach... tszach... tszach... Podmuchy, ogie i rwanie murami – po sze razy, przewanie. Ale jak te mury chodziy... raz patrz – a one chodz chyba na metr w t i w t
i w t... i w t... rozlatujemy si?!... niee – pohutay si... troch mniej, coraz mniej, i ustawiy... tak jak stay. Przecieraem oczy ze zdumienia. [...] I znów:
wh... sz... wh rzsz... wh... sz – ognie, podmuchy, latajce mury [...]. Miron Biaoszewski, Pamitnik z powstania warszawskiego, fragmenty
7
8
9
Uzupenij tabel.
Zdanie pojedyncze
O czym informuje w zdaniu?
Na jakie pytania odpowiada?
Wyobra sobie, e pracujesz w biurze podróy i masz zorganizowa jednodniow wy­ cieczk szkoln. Wymyl i zapisz program wyprawy. Uyj równowaników zda.
1
2
Podrcznik, s. 208–211
Pocz kade przysowie z rodzajem podmio­ tu, który w nim wystpuje.
Nie chwal dnia przed zachodem soca. •
Prawda w oczy kole. •
Gow muru nie przebijesz. •
Kady jest kowalem swego losu. •
• podmiot w dopeniaczu (logiczny)
• podmiot w mianowniku (gramatyczny)
Dobrymi chciami pieko jest wybrukowane.
Psie gosy nie id w niebiosy.
adna praca nie habi.
Potrzeba jest matk wynalazków.
Podkrel w tekcie jedn lini podmioty, a dwiema liniami orze­ czenia. Okrel ich rodzaje.
3
4
5
Ortograficzne zmagania gimnazjalistów byy podobne do wyczynów gimnastyków. W tym roku organizatorzy przygotowali wyjtkowo trudny tekst. Niecodzienne przykady stay si wyzwaniem dla modych mistrzów jzyka. Bezbdnie napisaa tylko jedna osoba. Zwycizca otrzyma dy- plom i bon na zakupy w ksigarni. Pozostali uczestnicy konkursu zostali zaproszeni do wspólnej fotografii.
Wykonaj wiczenie docwiczenia.pl Kod: S8WPQQ
Ks zt
a ce
ni e
j zy
ko w
Zachowuj si cicho w czytelni.
Nie wolno mieci!
Penicylina zostaa odkryta w 1928 r.
Wpisz w diagram wyrazy penice w podanych zdaniach funkcj dopenienia. Nastp­ nie odczytaj haso, a dowiesz si, co zostao przedstawione na fotografii.
1. Julka dopiero niedawno poznaa t histori.
2. Piotr nie rozstaje si z deskorolk.
3. Antek wybiera si z rodzicami do teatru.
4. Uczniowie z nauczycielem przygotowali jaseka.
5. Jutro musz porozmawia z koleankami.
1. 4
– najwikszy sodkowodny zbiornik Wiel­ kiej Brytanii, z którym wie si jedna z najbardziej znanych zagadek krypto­ zoologii (dziedziny pseudonauki szukajcej dowodów na istnienie np. yeti).
Popraw bdn form dopenienia w podanych zdaniach.
W tym caym zamieszaniu Julia zapomniaa portfel.
W repertuarze kina nie znalelimy nic interesujcego.
Wdziczni koledzy narwali bez.
Ksztacenie jzykow e
47
Pieczone gobki nie lec same do gbki.Nie wywouj wilka z lasu.
W czasie wojny milcz muzy.
Nauka nie idzie w las.I na równej drodze kark skrci mona.
Niedaleko pada jabko od jaboni.
Zredaguj wiadomo SMS (160 znaków), w której uyjesz przynajmniej dwóch okolicz- ników.
Skrel bdn form, aby utworzy poprawne okoliczniki.
Ostatnie wakacje spdziem w / na Biaorusi.
Ochrypam z / od krzyku.
Zmarnowae to tylko przez gapiostwo / z gapiostwa.
W nowym miecie Leszek usycha z / od tsknoty za swoimi przyjaciómi.
Dygotaem z / od zimna.
10
11
Podkrel lini falist okoliczniki w zacytowanych przysowiach. Wybierz jedno z nich i napisz ilustrujce je zdanie, w którym zastosujesz okolicznik.
9
Uzupenij tabel.
Zdanie zoone wspórzdnie
Zdanie zoone podrzdnie
Podkrel jedn lini zdania zoone wspórzdnie, dwiema liniami – zdania zoone podrzdnie, a lini falist – zdania wielokrotnie zoone.
Wyjedziemy gdzie na wakacje albo zwiedzimy najblisz okolic.
Podró bya duga, ale upyna bardzo przyjemnie.
Przesta paka, przecie wpadam na ciebie niechccy, a ty od razu wpadasz w roz­ pacz.
Nie spotkam si z tob w sobot, poniewa mam ju plany na ten dzie.
Proponowaem gr w pik, spacer do parku, film w kinie, a Patryk wci by obraony.
Zadzwomy do Maka, bo on ma w domu zestaw do naprawy kó.
Chodziymy, ogldaymy, nawet weszymy do kilku sklepów, ale niczego nie znala­ zymy.
1
2
Zapisz wypowiedzi postaci ukazanych na ilustracji. Zastosuj trzy zdania: zdanie zoo­ ne wspórzdnie, podrzdnie oraz wielokrotnie zoone.
Wstaw w luki informacje zgodnie z opisami w nawiasach.
Umówilimy si z przyjaciómi na pitnast, (zdanie zoone wspórzdnie przeciw­
stawne) , e stoj w korku i na pewno nie zd dojecha.
Mówiam ci, (zdanie podrzdne dopenieniowe) .
Marz o domu, (zdanie podrzdne przydawkowe) .
Pójdziemy do biblioteki, (zdanie podrzdne okolicznikowe)
.
Prosibym ciebie o przyniesienie pracy domowej na jutro.
Zwierzta naraone na wyginicie powinny znale si pod szczególn opiek.
Osoby wdrujce po górach s szczliwsze.
3
4
5
Podkrel w poniszym tekcie zdania zoone. Ponumeruj zdania skadowe. Narysuj wykresy.
Mylaam o tobie, kiedy wczoraj soce na krótko przebio si przez chmury. Cofnam si do naszych ubiegorocznych wakacji nad morzem. Mimo e czsto pada deszcz, my si nigdy nie nudzilimy. Czytalimy na gos ksiki, a potem odgrywalimy opisane w nich historie. Byo wietnie, ale marz o tym, eby przysze wakacje spdzi w cie­ plejszym klimacie.
Przeczytaj podany tekst. Jakiego typu zdania w nim przewaaj i jaki ma to wpyw na odbiór zacytowanego fragmentu?
Jak pisze grecki historyk Herodot, panujcy w VII w. p.n.e. w Egipcie fara- on Psametyk I  postanowi „eksperymentalnie” odkry pierwotny ludzki jzyk i kaza w tym celu zamkn w szaasie pasterskim w bezludnych górach dwójk nowo narodzonych dzieci, zlecajc opiek nad nimi pasterzowi, któremu zakaza si do nich odzywa. Przez dwa lata do dzieci dopuszczana bya tylko koza, która beczaa, wic gdy dzieci zaczy powtarza wydawane przez ni dwiki, to przy- pominay one wyraz bekos, co w jzyku frygijskim oznacza chleb. Zdecydowano zatem, e to frygijski jest owym pierwotnym jzykiem.
Krzysztof Szymborski, Zagadka, fragment
70
Pisownia nie z rónymi czciami mowy
Zapisz czci mowy, z którymi partyku nie piszemy cznie, oraz te, z którymi naley j pisa rozdzielnie. Uzupenij tabel.
1
Wpisz w diagram synonimy wybrane z ramki. Nastpnie odczytaj haso.2
nieszczero, niezawodno, nielegalno, niezmienno, niezaleno, niewykonanie, nieszczcie
Pisownia partykuy nie
1 2 3 4 5 6 7
– by przeciwnego zdania, nie zgadza si z czym, na co; przeczy, zaprzecza; nie uznawa czego.
71
O rtografia
Podrcznik, s. 177–178 Od podanych przymiotników utwórz odpowiednie wyrazy i zapisz je z partyku nie.
przymiotnik w stopniu równym
przymiotnik w stopniu wyszym
przymiotnik w stopniu najwyszym
przysówek w stopniu równym
przysówek w stopniu wyszym
przysówek w stopniu najwyszym
Uzupenij podane przysowia partyku nie. Wybierz dwa i uó z nimi zdania.
Z artami jak z sol, przesad, bo zabol.
Na nauk nigdy jest za póno.
Strze si zgody, unikniesz szkody.
mój wóz, bdzie mnie wióz.
szczcia chodz parami.
taki diabe straszny, jak go maluj.
3
72
Dla dociekliwych
Uó po dwa zdania z podanymi wyrazami. Kiedy partyku nie mona zapisa roz­ dzielnie?
Przykad: przyjaciel
Nieprzyjaciel zaatakowa miasto. Czeka na mnie nie przyjaciel, ale wróg.
• szczery
• palcy
• sawa
• daleko
.
Odszukaj w dostpnych ródach informacji i napisz, w jakich sytuacjach imiesowy przymiotnikowe piszemy oddzielnie z partyku nie.
5
6
Podkrel waciwe uzupenienie zda.
Przemówienie to wypowied oficjalna/nieoficjalna.
Na sukces przemówienia maj wpyw / nie maj wpywu mowa ciaa mówcy, jego ubiór.
Sformuuj zwroty powitalne odpowiednie w podanych sytuacjach.
• W imieniu samorzdu szkolnego zwracasz si do nauczycieli w dniu ich wita.
• Przemawiasz do siódmoklasistów podczas zakoczenia roku dla ósmoklasistów.
Przeczytaj fragmenty przemówie i okrel jakie argumenty – logiczne czy odwoujce si do emocji – w nich zastosowano.
A.
Brak przemocy jest najwiksz si, któr ma do dyspozycji ludzko. Ma wik- sz moc ni najcisza bro raenia stworzona przez ludzki umys. [...] Swoboda dysponowania ludzkim yciem polega na tym, e czowiek jest gotów, w  razie potrzeby, powici je za brata, nigdy za nie oznacza swobody w kwestii pozba- wiania ycia. Jakiekolwiek morderstwo lub okaleczenie, niezalenie od przyczyn, dla których je popeniono, jest zbrodni przeciwko ludzkoci.
Mahatma Gandhi, Moj religi jest brak przemocy, fragmenty
Argument
B.
Nie prosz o wyniki, ale o wydajno. To jest Barca [czyt.: barsa], panowie, to jest to, o co prosz mnie i o co prosz was. Temu klubowi trzeba odda wszystko. Jeden pikarz nic nie znaczy. Potrzebuje innych dookoa. Wszystkich, którzy s w tej sali.
Pep Guardiola
Sz ko
a m
ów ie
ni a
Chciaem, by Warszawa bya wielka. Wierzyem, e wielka bdzie. Ja  i moi wspópracownicy krelilimy plany, robilimy szkice wielkiej Warszawy przy- szoci. I Warszawa jest wielka.
Prdzej to nastpio, ni przypuszczalimy. Nie za lat pidziesit, nie za sto, lecz dzi widz wielk Warszaw. Gdy teraz do was mówi, widz j przez okna w caej wielkoci i chwale, otoczon kbami dymu, rozczerwienion pomienia- mi ognia, wspania, niezniszczaln, wielk, walczc Warszaw.
I cho tam, gdzie miay by wspaniae sierocice – gruzy le, cho tam, gdzie miay by parki – dzi s barykady gsto trupami pokryte, cho pon nasze bi- blioteki, cho pal si szpitale – nie za lat pidziesit, nie za sto, lecz dzi Warsza- wa bronica honoru Polski jest u szczytu swej wielkoci i chway [...].
Po raz ostatni odwouj si do naszych sojuszników. Ju nie prosz o pomoc. Na to ju nie czas. dam pomsty za spalone kocioy, za zniszczone zabytki, za zy i krew niewinnie mordowanych, za mk rozrywanych bombami palonych ogniem pocisków fosforowych, uduszonych w  zawalonych schronach i  piwni- cach.
Niech wszystkie stacje radiowe, a zwaszcza stacje francuskie, które nas sy- sz, powtórz caemu wiatu: Warszawa si broni, Warszawa walczy! Jeszcze Pol- ska nie zgina!
Stanisaw Kopf, Lata okupacji: kronika fotograficzna walczcej Warszawy, fragmenty
A. Podkrel w tekcie fragmenty, które informuj, do kogo zwraca si nadawca i jaki jest cel przemówienia.
B. Napisz, jakiego typu argumentami posuy si mówca. Uzasadnij swoj odpowied.
C. Podaj przykady rodków jzykowych i okrel, jakie funkcje one peni.
4 Dowiedz si wicej docwiczenia.pl Kod: S8TMNN
Szkoa m ów
ienia i pisania
93
Wybierz jeden z podanych tematów przemówienia. Nastpnie sformuuj tez oraz dwa argumenty (logiczny lub rzeczowy oraz odwoujcy si do emocji), które mona by wy­ korzysta w przemówieniu. W razie potrzeby skorzystaj z wybranych róde informacji, np. internetu.
Temat 1.: Uprzedzenia wobec innych.
Temat 2.: Czy technologia jest zagroeniem dla czowieka?
Temat nr
94
Wcz si do dyskusji i pomó Daaamianowi321 przygotowa wstp i argumenty do przemówienia. Porad mu, jakie argumenty dobra. Zach do zastosowania rónych chwytów retorycznych.
6
Sophia5 godzin temu
Sophia5 godzin temu
Jacek_123 godzin temu
Stanowczo odradzam. To niebezpieczne i niewygodne na dusz met. Nigdy nie wiadomo, kto oglda Twoje zdjcia i do czego moe je wykorzysta!
Daaamian321 godzin temu
wczoraj
Zacznij od . Pamitaj, by
Dobrze radzisz. Jeeli nie przycigniesz uwagi na pocztku, to póniej nie masz szans.
Jak to co? Argumenty, oczywicie...
Daaamian321 przedwczoraj
Hej! Staram si o funkcj przewodniczcego samorzdu uczniow­ skiego. Mam przygotowa, a póniej wygosi przemówienie do uczniów mojej szkoy, w którym przekonam ich, e to mnie warto wybra. Nigdy jeszcze nie przemawiaem... Pomócie uoy co sensownego. Bagam!
Szkoa m ów
ienia i pisania
Daaamian321 godzin temu
Mylaem o tym... Mam wielu znajomych. Jestem lubiany i popu­ larny. Potrafi rozmawia z nauczycielami. Tylko jak to rozwin?
Daaamian321 godzin temu
Dziki! Czy moesz poda jaki przykad? atwiej mi bdzie co wymyli
Zastanów si, od którego argumentu zaczniesz. Moim zdaniem
Koniecznie zastosuj rodki jzykowe, takie jak
Ja najchtniej stosuj
To zawsze dziaa
• Przemówienie na zakoczenie roku szkolnego.
• Przemówienie z okazji Dnia Edukacji Narodowej.
Odszukaj w dostpnych ródach informacji wybrane sporód wymienionych przemó­ wienie i napisz, o czym mówi jego autor. Wymie dwa argumenty, którymi si posu­ y, oraz dwa przykadowe rodki jzykowe.
• Odczyt Noblowski Wisawy Szymborskiej w 1996 r.
• Homilia na Placu Zwycistwa w Warszawie wygoszona przez Jana Pawa II 2 czerwca 1979 r.
• Przemówienie Steve’a Jobsa na rozdaniu dyplomów na Uniwersytecie Stanforda z 12 czerwca 2005 r.
7
Warto, ebymy... Dzikuj za uwag. Na zakoczenie przywoam... Ciesz si, e... Do zobaczenia! Mam nadziej, e...
8
Przekszta fragment wierszowanego przemówienia Sdziego z Pana Tadeusza Ada­ ma Mickiewicza tak, aby powstaa wspóczesna prozatorska wersja tekstu. Pamitaj o wszystkich charakterystycznych elementach tej formy.
Sdzia, z boku rzuciwszy wzrok na Tadeusza [...] rzek: „[...] Grzeczno nie jest nauk atw ani ma. Nieatw, bo nie na tym koczy si, jak nog Zrcznie wierzgn, z umiechem wita lada kogo; Bo taka grzeczno modna zda mi si kupiecka, Ale nie staropolska, ani te szlachecka. Grzeczno wszystkim naley, lecz kademu inna; Bo nie jest bez grzecznoci i mio dziecinna, I wzgld ma dla ony przy ludziach, i pana Dla sug swoich, a w kadej jest pewna odmiana. Trzeba si dugo uczy, aeby nie zbdzi I kademu powinn uczciwo wyrzdzi. [...] I dalej mówi: «Grzeczno nie jest rzecz ma: Kiedy si czowiek uczy way, jak przystao, Drugich wiek, urodzenie, cnoty, obyczaje, Wtenczas i swoj wano zarazem poznaje: Jak na szalach, ebymy nasz ciar poznali, Musim kogo posadzi na przeciwnej szali. Za godna jest waszmociów uwagi osobnej Grzeczno, któr powinna mod dla pci nadobnej [...]”.
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, fragmenty
9
Moja notatka
Scenariusz filmowy
Napisz, z jakich elementów skada si scenariusz filmowy. Krótko je opisz.
Przygotuj fragment scenariusza na podstawie bajki Ignacego Krasickiego.
„Mnie to kadz” – rzek hardzie do swego rodzestwa Siedzc szczur na otarzu podczas naboestwa. Wtem, gdy si dymem kadzid zbytecznych zakrztusi, Wpad kot z boku na niego, porwa i udusi.
Ignacy Krasicki, Szczur i kot
Scenariusz filmowy na podstawie bajki Ignacego Krasickiego Szczur i kot
1
2
Podrcznik, s. 201–203
Nagówek sceny Wskazówki sceniczne (napisz, co wida i sycha na ekranie, sformuuj krótkie zdania, uyj czasu tera­ niejszego)
Imi bohatera (zapisz je wyra­ nie, np. drukowa­ nymi literami) Wskazówki aktorskie (w jaki sposób bohater mówi)
Wypowied bohatera
Szkoa m ów
ienia i pisania
Podrcznik, s. 201–203 Uzupenij scenariusz, dopisujc do dialogu brakujce didaskalia.
SCENA I: miech przez zy (nagówek sceny)
(wskazówki sceniczne opisujce sytuacj i bohaterów)
TOMEK (imi postaci)
Martwisz si czym? Wygldasz jako tak blado. Co si stao?
AGNIESZKA (imi postaci)
TOMEK (imi postaci)
Przecie widz. Co si stao?
AGNIESZKA (imi postaci)
Nic. Sowo honoru. Mona boki zrywa.
TOMEK (imi postaci)
3
100
Przedstaw w scenariuszu scen ukazan na fotografii. Skorzystaj te z tekstu lektury.
Kadr z filmu Pan Tadeusz, re. Andrzej Wajda, 1999 (Tadeusz i Telimena)
4
Sztuka mówienia
Wybierz jedn scen ze swojej ulubionej ksiki i przekszta j w krótki scenariusz.
Chcesz przekona swoj koleank lub swojego koleg do przygotowania scenariusza filmu o Waszej klasie. Film ten bdzie zaprezentowany na zakoczenie szkoy podsta­ wowej. Sformuuj dwa argumenty.
5
6
Dodatkowe materiay – ogldaj, pobieraj, drukuj.
Zeszyt wicze skorelowany z podrcznikiem NOWE Sowa na start! dla klasy 8 zawiera rónorodne zadania dostosowane do potrzeb i moliwoci uczniów, uatwia utrwalenie wiedzy oraz przygotowanie do sprawdzianów.
Systematyzowanie wiedzy
Sprawd, czy potrafisz umoliwia szybk powtórk danej partii materiau.
Rozwijanie umiejtnoci jzykowych
wiczenia w atrakcyjnej formie pozwalaj wykorzysta w praktyce wiedz z zakresu gramatyki i ortografii.
Stopniowanie trudnoci
Kody QR odsyaj m.in. do dodatkowych wicze pogbiajcych dane zagadnienie.
Wykonaj wiczenie docwiczenia.pl Kod: S8M6NQ
Zeskanuj kod QR, który znajdziesz wewntrz zeszytu wicze, lub wpisz kod na docwiczenia.pl.
Ksztacenie umiejtnoci retorycznych
Sztuka mówienia to wiczenia, które ucz m.in. budowania akapitów i tworzenia wypowiedzi argumentacyjnej.
www.nowaera.pl nowaera@nowaera.pl