Zestaw materiałów edukacyjnych Podreczni WoP przyklad...

Zestaw materiałów edukacyjnychPodreczni_WoP_przyklad_polozenie_Polski

Wszystkie materiały można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons– Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 PL

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/,za wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/

http://www.wlaczpolske.pl Podreczni_WoP_przyklad_polozenie_Polski Strona 1

Włącz Polskę!

Miejsce Polski na mapie świata (1)

Omawiając położenie wybranego kraju, czy innego obiektu geograficznego, rozpoczynamyzwykle od najbardziej ogólnego opisu jego usytuowania, a następnie stopniowo przechodzimydo określeń bardziej szczegółowych. Tak też postąpimy analizując mapy 1. i 2.Położenie wpływa bezpośrednio na cechy środowiska geograficznego kraju, przede wszystkimna klimat (strefa klimatyczna, typ klimatu). Ilość promieniowania słonecznego docierająca dopowierzchni Ziemi zależy głównie od kąta padania promieni słonecznych oraz długości dnia,które wynikają z szerokości geograficznej. Oprócz szerokości geograficznej, w istotny sposóbwpływa też na klimat ukształtowanie powierzchni, a także odległość od mórz. Klimat decyduje zkolei o szacie roślinnej. Oczywiście dzisiejsza roślinność europejska, występująca na obszarachzamieszkiwanych od dawna przez człowieka, różni się bardzo od tej, która występowała na tychterenach pierwotnie, jednak i ona jest uzależniona od warunków klimatycznych.Ukształtowanie powierzchni ma istotny wpływ na gospodarkę: rolnictwo, możliwości rozwojuprzemysłu, transportu, budownictwa (zarówno infrastruktury komunikacyjnej i sieciosadniczej). Innym aspektem położenia kraju jest sytuacja polityczna, np. relacje z państwami,z którymi graniczy. Bardzo często sąsiedzi są najważniejszymi partnerami gospodarczymi.Pamiętając o tych podstawowych zasadach możemy teraz razem przystąpić do analizypołożenia Polski na mapie Europy.

Materiały:

Mapa 1. Polska na tle mapy świata, Europy i Unii Europejskiej


Włącz Polskę!

Mapa 2. Polska w Europie


Włącz Polskę!

Mapa 3. Świat - strefy klimatyczne

Mapa 4. Europa - Krajobrazy

Mapa 5. Europa-mapa polityczna


Włącz Polskę!

Pytania i polecenia:

1. Na podstawie mapy świata z dowolnego atlasu oraz map 1. i 2. uzupełnij następujący tekst:Polska leży na półkuli …………………… oraz półkuli ……………………………, w……………………………………… części Europy. Południowe granice kraju przebiegają wzdłużpasm …………………: ……………………… i ……………………… , a północne wybrzeże……………………………………… Większość terytorium stanowią …………………………… należącedo ogromnego pasa ………………………, ciągnącego się od Pirenejów i zachodnich wybrzeżyFrancji aż po leżące na wschodzie Europy góry …………… .2. Scharakteryzuj korzyści, jakie daje Polsce jej położenie i ukształtowanie powierzchni.Uwzględnij wpływ tych warunków na możliwości rozwoju szlaków transportu lądowego orazżeglugi morskiej. Odwołując się do informacji z lekcji historii Polski wskaż zagrożenia, którewiązały się z tym położeniem i takim ukształtowaniem powierzchni.3. Na podstawie mapy 3. określ klimat, który panuje w Polsce. Czy sądzisz, że jest to klimatkorzystny z punktu widzenia gospodarki? Przedstaw swoją argumentację.4. Zapoznaj się z mapą 4., ukazującą potencjalną roślinność naturalną Europy, a więcroślinność, która wyrosłaby, gdyby ustała działalność człowieka (zwłaszcza rolnictwo).Odpowiedz, jaka jest naturalna roślinność Polski?5. Na podstawie map 1. i 2. wymień państwa sąsiadujące z naszym krajem oraz określ, jakiejest miejsce Polski na polityczno-gospodarczej mapie Europy.


Włącz Polskę!


Mapa Świat – strefy klimatyczne

© Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.


Mapa Europa – Krajobrazy


Polska na mapach różnego typu (1)

Mapa jest podstawowym źródłem informacji geograficznych. By z nich w pełni skorzystaćpotrzebna jest umiejętność ich odczytywania. Metody sporządzania map na całym świecie sątakie same, jednak mapy mogą się różnić pewnymi szczegółami technicznymi i redakcyjnymi.Zapoznajmy się z kilkoma przykładami odnoszącymi się do obszaru Polski. Reprezentują one


Włącz Polskę!

różne typy map i metody prezentacji treści.Mapa Rozmieszczenie gleb ukazuje występowanie poszczególnych typów gleb, posługując sięmetodą zasięgów (przedstawia obszar występowania danego zjawiska i jego granice). MapaTemperatura roczna. Roczne opady atmosferyczne obrazuje opady atmosferyczne przy pomocymetody izarytmicznej. Polega ona na łączeniu izolinią (izarytmą) punktów o takiej samejwartości danego zjawiska (w tym wypadku o takiej samej ilości opadów w ciągu roku).

Materiały:

Mapa 1. Rozmieszczenie glebMapa 2. Temperatura roczna. Roczne opady atmosferyczne


1. Na podstawie mapy 1. odpowiedz na pytanie, w których krainach geograficznych Polskiwystępują w przewadze gleby inicjalne i słabo wykształcone? Jak nazywa się kraina, w którejwystępuje największy zwarty obszar żyznych mad rzecznych? Aby odpowiedzieć na te pytania,musisz porównać mapę 1. z wybraną mapą przeglądową (małoskalową) ogólnogeograficzną.2. Porównaj mapę 2. z dowolną mapą przeglądową Polski, na której ukształtowanie terenuprzedstawiono przy pomocy poziomic. Czy widzisz jakieś podobieństwo w metodachprzedstawienia rzeźby terenu na mapie przeglądowej i wielkości opadów na mapie tematycznej?Sformułuj wniosek charakteryzujący zależność wielkości opadów od ukształtowania terenu.

Polska na mapach różnego typu (4)

Mapa jest podstawowym źródłem informacji geograficznych. By z nich w pełni skorzystaćpotrzebna jest umiejętność ich odczytywania. Metody sporządzania map na całym świecie sątakie same, jednak mapy mogą się różnić pewnymi szczegółami technicznymi i redakcyjnymi.Zapoznajmy się z kilkoma przykładami odnoszącymi się do obszaru Polski. Reprezentują oneróżne typy map i metody prezentacji treści.Przedstawiona tu mapa to mapa samochodowa, przy opracowywaniu której wyselekcjonowanospecyficzne informacje potrzebne kierowcom (odległości podawane na mapie, bez koniecznościich obliczania, numery i kategorie dróg, stacje benzynowe itp.), a pomięto inne nieistotne dlatych użytkowników informacje.

Materiały:

Mapa 1. Mapa samochodowa Polski 1:100 000 (fragment)


Włącz Polskę!


1. Na podstawie mapy oblicz odległość, jaką trzeba pokonać by dojechać z Wieliczki doDobczyc. Opisz możliwie najbardziej szczegółowo trasę, którą musi pokonać kierowca.2. Ze strony www.maps.google.com pobierz obraz satelitarny obszaru Polski, dla któregoposiadasz szczegółową mapę ogólnogeograficzną. Może to być np. obraz satelitarny terenuprzedstawionego na mapie ( rejon Wieliczki na SE od Krakowa).Zastanów się, jakie są istotne różnice między mapą terenu, a jego obrazem satelitarnym wpodobnej skali. Spróbuj sformułować wnioski.

Polska w Europie (4)

Mapa Polska – podział administracyjny


http://wlaczpolske.pl/www.maps.google.com


Włącz Polskę!

Polska w Europie (5)

Materiały:

Mapa Euroregiony działające w Polsce


1. Zapoznaj się z mapą oraz znajdź informacje o euroregionach (np. w wikipedii). Jakieznaczenie dla rozwoju terenów przygranicznych ma powoływanie euroregionów?2. Wybierz jeden z naszych euroregionów i postaraj się znaleźć wiadomości o jegofunkcjonowaniu w internecie.3. Wyszukaj informacje, do jakich organizacji międzynarodowych należy Polska. Wypisz nazwytych organizacji i dodaj po jednym zdaniu, charakteryzującym ich działalność. Pomocną tubędzie wikipedia oraz inne źródła internetowe lub encyklopedyczne.


Włącz Polskę!

Jak dojechać do Polski? (1)

Analizowaliśmy już położenie Polski na szlakach komunikacyjnych i transportowych łączącychpaństwa europejskie (patrz: rozdział 7. Konsekwencje ukształtowania powierzchni Polski).Warto teraz poznać dokładniej połączenia komunikacyjne z zagranicą. W dzisiejszymzglobalizowanym świecie komunikacja (transport i łączność) odgrywa olbrzymią rolę. Zajmijmysię transportem osobowym, by zbadać, jakie są połączenia naszego kraju ze światem. Ruchmiędzynarodowy przebiega sprawnie przez granice z państwami należącymi do porozumienia zSchengen (porozumienie państw Unii Europejskiej o zniesieniu kontroli granicznej; spośródnaszych sąsiadów obejmuje Niemcy, Czechy, Słowację i Litwę). Inna sytuacja panuje nagranicach z Ukrainą, Białorusią i Rosją, gdzie procedury kontroli po obu stronach granicyznacznie wydłużają czas jej przekraczania.Największą rolę w przewozach osób na terenie Polski odgrywa transport samochodowy. Siećdrogowa naszego kraju łączy się z drogami europejskimi nie tylko na głównych szlakach, ale idrogami lokalnymi. W Polsce wciąż istotnym problemem pozostaje niewielka ilość i długośćautostrad oraz dróg szybkiego ruchu. Oprócz dojazdu własnym samochodem istnieje równieżmożliwość skorzystania z rozwiniętej sieci połączeń autobusowych.Przy większych odległościach wygodniejsza niż samochód może okazać się kolej, albo samolot(w niektórych przypadkach w grę wchodzi tylko ten ostatni). Możliwości dotarcia do Polski tymiśrodkami transportu, a także żeglugą promową prześledzić możesz na mapach 1. i 3. Trzebajednak zauważyć, że połączenia lotnicze ulegają częstym zmianom, obsługuje je wiele liniilotniczych, a mapa 3. przedstawia tylko połączenia obsługiwane przez narodowegoprzewoźnika - Polskie Linie Lotnicze LOT. Do znacznego wzrostu popularności tego środkatransportu przyczyniło się ostatnio otwarcie połączeń lotniczych z Polską przez liczne tzw.tanie linie lotnicze.

Materiały:

Mapa 1. Transport kolejowyMapa 2. Ruch drogowyMapa 3. Drogi wodne, linie lotnicze


1. Jeżeli jest to możliwe, sprawdź, którą linią kolejową możesz dotrzeć z miejsca zamieszkaniaza granicą, do okolic, w których mieszka (lub z których pochodzi) Twoja rodzina w kraju.Skorzystaj z mapy 1.2. Zbadaj, którędy możesz dojechać z miejsca gdzie mieszkasz, do swojej rodziny w kraju (o ilejest to oczywiście możliwe) samochodem osobowym lub autobusem. Uwzględnij sieć głównychdróg i punktów przekraczania granicy pokazaną na mapie 2.3. Odpowiedz, czy z miejsca, gdzie mieszkasz można dolecieć do kraju samolotem? Jeśli tak, tosprawdź przy pomocy mapy 3., do którego portu lotniczego możesz dolecieć. Możesz sprawdzićw internecie, jakich przewoźników masz do wyboru na tej trasie.4. Odpowiedz, który z polskich portów lotniczych obsługuje największą ilość pasażerów?


Włącz Polskę!

5. Na podstawie mapy 3. oraz informacji, które zdobyłeś rozwiązując zadania z rozdziału„Bałtyk – nasze morze” odpowiedz na pytanie: skąd najłatwiej jest przypłynąć do Polskipromem i do których portów wówczas przybijemy.6. Po zbadaniu wszystkich możliwości przedstaw najlepszy sposób dojazdu do miejsca, wktórym mieszka (lub z którego pochodzi) Twoja rodzina w kraju. Możesz poprosić o pomocrodziców. Sprawdź w atlasie szczegóły wybranej trasy i opisz ją krótko.7. Przeanalizuj mapy 1., 2., 3. i mapę Europy i zaproponuj sposoby dojazdu do Warszawy zBerlina, Moskwy i z Rzymu.


Mapa Transport kolejowy



Mapa Ruch drogowy


Włącz Polskę!



Mapa Drogi wodne, linie lotnicze



Włącz Polskę!

Czy warto przyjechać do Polski? (1)

Polska jest krajem atrakcyjnym dla turystów. Do odwiedzenia naszego kraju zachęcać mogąliczne miejsca o uznanych walorach wypoczynkowych, ale także urozmaicone warunkikrajoznawcze naszego kraju – turyści spoza Polski znajdą wiele miejsc ciekawych podwzględem przyrodniczym, kulturowym czy historycznym. Krajobraz Polski jest bardzozróżnicowany – od wybrzeży morskich przez pagórkowate pojezierza, niziny i wyżyny, pozróżnicowane tereny górskie. W wielu obszarach jest on jeszcze słabo przekształcony iniezurbanizowany. Wiele ze wskazanych miejsc umożliwia uprawianie aktywnych formwypoczynku: turystyki pieszej, rowerowej, żeglarstwa, kajakarstwa, turystyki górskiej iwspinaczek, speleologii, narciarstwa.Mapy 1. i 2. pokazują najważniejsze zabytki i interesujące miasta. Są jeszcze inne atrakcje:oryginalne i ciekawe muzea, skanseny prezentujące zabytkowe drewniane budownictwoludowe, ośrodki żywego wciąż folkloru, czy organizowane corocznie festiwale i festyny, a nawetinscenizacje – rekonstrukcje historyczne (np. bitwy pod Grunwaldem, 15 lipca w rocznicę tegowydarzenia). Pielgrzymów przyciągają miejsca kultu religijnego (katolików – Częstochowa,Kalwaria Zebrzydowska, Licheń i inne, a prawosławnych – Grabarka). Ważnymi miejscami naturystycznej mapie Polski są też przypominające II wojnę światową i miejsca martyrologiidawne hitlerowskie obozy zagłady.Za czynniki ograniczające liczbę turystów zagranicznych odwiedzających Polskę powszechnieuważane są m.in.: zbyt niski wciąż standard miejsc noclegowych, zła jakość dróg, brakdostatecznej informacji turystycznej, niedostatecznie rozbudowana infrastruktura turystyczna(wyciągi narciarskie, wypożyczalnie sprzętu turystycznego i sportowego, przystanie, kąpieliskaitp.), stan urządzeń sanitarnych. Ponieważ jednak obsługa ruchu turystycznego jest corazważniejszą dziedziną usług i gospodarki, sytuacja ta ulega w ostatnim czasie widocznejpoprawie.

Materiały:

Mapa 1. Zabytki sakralneMapa 2. Zabytki świeckieMapa 3. Miejscowości i obszary turystyczneMapa 4. Ochrona przyrody


1. Na mapie 2. wyszukaj najważniejsze zabytkowe miasta (zespoły miejskie). Wypisz ich nazwy.2. Zapoznaj się z mapą 3. – ukazuje ona główne regiony turystyczne. Wybierz jeden z regionówi na podstawie map 1., 2. oraz 4. wyszukaj jego najważniejsze atrakcje turystyczne.3. Na podstawie załączonych map i informacje znalezionych w internecie ( np. na stronachwww.przewodnik.onet.pl , www.polskaniezwykla.pl , www.pl.wikipedia.org ) ułóż trasędziesięciodniowej wycieczki po Polsce. Załącz krótkie opisy.

http://wlaczpolske.pl/www.przewodnik.onet.pl

http://wlaczpolske.pl/www.polskaniezwykla.pl

http://wlaczpolske.pl/www.pl.wikipedia.org


Włącz Polskę!


Mapa Zabytki sakralne



Mapa Zabytki świeckie


Włącz Polskę!



Mapa Miejscowości i obszary turystyczne


Włącz Polskę!



Mapa Ochrona przyrody


Włącz Polskę!


Wisłą do Gdańska, czyli rzecz o gospodarce Polskiw XVI w.

Linia chronologiczna

Źródło 1. Mapa. Polska i Litwa w XVI w., CARTE


Włącz Polskę!

Źródło 2. Cudzoziemcy o miastach polskich w XVI w. [fragment]

Główniejsze miasta są w Małopolsce: Kraków, największe i najpiękniejsze ze wszystkich miastpolskich, bo mające większą część domów murowanych z cegły i bardzo piękny zamekkrólewski, gdy wszystkie inne miasta są drewniane. Po Krakowie najpierwsze są; Lublin, Lwówi Kamieniec Podolski.W Wielkopolsce: Poznań, w Prusach Królewskich [na Pomorzu] Gdańsk, bardzo piękne, ludne idobrze zbudowane miasto, dlatego, że jest jednym z najgłówniejszych portów MorzaPółnocnego i Bałtyckiego, Toruń i Gniezno […].

Źródło 3. Związek Gdańska z Polską. Izaak van den Blocke. Wielka Sala Rady,zwana Salą Czerwoną, Ratusza Głównego Miasta w Gdańsku (1608)


Włącz Polskę!

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Apoteoza_Gdanska.jpg]

Źródło 4. Fotografia. Gdańsk. Stare nabrzeże portowe z Żurawiem


Włącz Polskę!

[źródło:http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:D%C5%82ugie_Pobrze%C5%BCe_in_Gda%C5%84sk_(Mot%C5%82awa).jpg]

żuraw – tu: dźwig portowy, służący do załadunku towarów i stawiania masztów na statkach

Źródło 5. Wilhelm August Stryowski. Flisacy nad Wisłą (obraz z 1881r.)

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Stryowski-Flisacy_nad_Wisla.jpg]

Źródło 6. Spław zboża Wisłą. Rycina z epoki


Włącz Polskę!

[źródło: http://cpx.republika.pl/handel.htm#Transport

Źródło 7. Fotografia. Kazimierz Dolny nad Wisłą. Spichlerz zbożowy MikołajaPrzybyły z XVI w.

[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kazimierz_Dolny-Spichlerz.jpg]

Źródło 8. Juliusz Ruggieri o handlu Polski w drugiej połowie XVI w. [fragment]

Polska prowadzi handel nie tylko z sąsiadami, lecz i z odleglejszymi krajami […]. Cały prawiehandel skupiony jest w Gdańsku, porcie nad Morzem Bałtyckim, należącym do króla polskiego.W sierpniu odbywa się tu wielki jarmark św. Dominika […] i wtedy do portu zawija przeszło 400okrętów naładowanych winem francuskim i hiszpańskim, jedwabiem, oliwą, cytrynami,konfiturami hiszpańskimi, korzeniami portugalskimi, cyną i suknem angielskim. Zastają wGdańsku magazyny pełne pszenicy, żyta i innego zboża, lnu, konopi, wosku, miodu, potażu,drzewa do budowy, solonej wołowiny […], którymi kupcy rozładowane swoje okręty na powrótładują […] Zboże zaś i inne płody spławiają [szlachta polska] do Gdańska na wiosnę i sprzedają[…] kupcom gdańskim, którzy składają je w swoich magazynach na następny jarmark, a że onisami tylko mogą prowadzić ten handel, są niezmiernie bogaci i nie masz miasta, z którego by


Włącz Polskę!

król polski mógł mieć więcej pieniędzy […].

korzenie – tu: przyprawy np. cynamon, imbir, wanilia, pieprzpotaż – substancja pochodząca ze spalania drewna, służyła do wyrobu m.in. mydła i szkła

Ćwiczenia

Na podstawie źródeł 1-2.

1.Wskaż na mapie rzeki, którymi spławiano zboże do Gdańska. Podaj ich nazwy.2.Na mapie pokaż najważniejsze miasta, w których powstały porty rzeczne.3.Wśród miast wymienionych w tekście źródłowym są ośrodki leżące nad rzekami. Zlokalizuj jena mapie zamieszczonej w tym rozdziale albo na mapie w szkolnym atlasie historycznym4. Odpowiedz, które miasta Rzeczypospolitej wzbudzały szczególny podziw wśródcudzoziemców i dlaczego?

Na podstawie źródła 3.

1. Wskaż element obrazu potwierdzający zdanie, że Gdańsk był dla Polski „oknem na świat”.2. Zakreśl ten fragment obrazu, który ilustruje udaną transakcję handlową między kupcem aszlachcicem. Czy kupiec jest gdańszczaninem, czy cudzoziemcem – jak myślisz?3. Odszukaj na obrazie fontannę, symbol Gdańska. W której części miasta możemy ją dziśobejrzeć?

Na podstawie źródła 3.Odpowiedz, które fragmenty zabudowy miejskiej świadczyły o zamożności kupców gdańskich.

Na podstawie źródeł 5-6.

Czym zajmowali się flisacy? Co decydowało o powodzeniu ich pracy?

Na podstawie źródła 8.

Wymień towary sprowadzane do Polski. Ustal, skąd one pochodziły. Uzasadnij, żeRzeczypospolita w XVI wieku była spichlerzem Europy.

Praca domowa

Poszukaj w zasobach Internetu ilustracji pomnika flisaka w Toruniu. Z tą postacią wiąże sięciekawa legenda. Zapoznaj się z nią.Ustal, gdzie obecnie w Polsce możemy zobaczyć flisaków przy pracy.


Włącz Polskę!

Życie codzienne w II RP (2)

Materiał 1.

Na podstawie: Jerzy Bracisiewicz, Historia. 250 zadań do matury, Wydawnictwo Szkolne PWN,Warszawa 2010, s. 199.

Pytania

Na podstawie tabeli wskaż pierwsze krajowe połączenie lotnicze LOT. Podaj sąsiadów II1.Rzeczpospolitej, z którymi istniały połączenia liniami lotniczymi LOT w 1935 r. Podajsąsiada/ sąsiadów II RP, z którymi nie było regularnych połączeń komunikacyjnych zudziałem linii lotniczych LOT, przez cały okres międzywojenny. Wskaż czynnik, który miałdecydujące znaczenie, w rozbudowie lotniczych połączeń komunikacyjnych z BliskimWschodem w drugiej połowie lat 30.


Włącz Polskę!

Wyżyny (1)

Wyżyny graniczą od północy z nizinami, a od strony południowej z obniżeniem kotlinpodkarpackich. To dość zróżnicowane krainy, gdzie ślady zlodowaceń skandynawskich są słabowidoczne, a na powierzchni przeważają starsze skały, tworzące wzniesienia, osiągającewysokość do 400 m na Wyżynie Śląskiej, 513 m na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, zkolei 612 m w Górach Świętokrzyskich, stanowiących najwyższą część Wyżyny Kieleckiej, a nazamykającym Wyżynę Lubelską od południa Roztoczu - 390 m. Odmienna przeszłość i budowageologiczna sprawiły, że poszczególne części pasa wyżyn różnią się znacznie wyglądem. Jakoprzykład ich ukształtowania posłużyć mogą Góry Świętokrzyskie. Pasma wzniesień tworzą tambardzo różne, odporne na niszczenie skały, a rozdzielające je szerokie doliny powstały wmiejscach występowania skał o mniejszej odporności.Ważnymi czynnikami rzeźbiącymi powierzchnię wyżyn były zjawiska krasowe (tworzące wwyniku rozpuszczania w wodzie wapieni i gipsów charakterystyczne formy, takie jak jaskinie iskałki) oraz erozja rzek i wód deszczowych. Charakterystycznymi formami rzeźby terenu sąostańce erozyjne i krasowe (wzniesienia i skałki najbardziej odporne na czynniki niszczące), atam, gdzie powierzchnia pokryta jest pokładami naniesionego przez wiatry pyłu - zwanegolessem – głębokie wąwozy.Wyżyny są obszarami ważnymi pod względem gospodarczym (patrz mapa 1.). Z urozmaiconąbudową podłoża i jego dość długą historią geologiczną wiąże się występowanie ważnychsurowców mineralnych (m.in. węgla kamiennego, rud cynku i ołowiu, surowców budowlanychczy wyczerpanych już złóż żelaza). Ich wydobycie i przetwarzanie spowodowało rozwójprzemysłu – najpierw w Staropolskim Okręgu Przemysłowym na Wyżynie Kieleckiej, anastępnie w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym (największy w kraju i jeden z większych wEuropie). Obszar tego okręgu, położonego na zachodnim krańcu wyżyn, to największaaglomeracja miejska w Polsce (około 4 mln mieszkańców i zespół 40 miast). Są też częściwyżyn stanowiące ważne krainy rolnicze – tam gdzie na powierzchni występują lessy, będącepodłożem dla powstania żyznych gleb.Wyżyny są miejscem, gdzie zwiedzać można wiele ciekawych zabytków, w tym liczne ruinyzamków na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej.

Materiały:

Mapa 1. Polska – MałopolskaMapa 2. Plejstocen i holocen


1. Na podstawie zdjęć z podanych stron internetowych (www.przewodnik.onet.pl orazwww.polskaniezwykla.pl lub innych samodzielnie wyszukanych w internecie) opisz krajobrazGór Świętokrzyskich. Wymień też najciekawsze zabytki i inne atrakcje turystyczne, które udałosię Tobie odnaleźć.2. Odbądź podobną podróż internetową po Wyżynie Śląskiej, WyżynieKrakowsko-Częstochowskiej i Wyżynie Lubelskiej. Opisz ich krajobrazy i wymień najciekawszeodkryte przez Ciebie miejsca oraz atrakcje turystyczne, które chciałbyś odwiedzić.3. Na podstawie mapy gospodarczej (mapa 1.) omów rozmieszczenie przemysłu wydobywczegoi przetwórczego w pasie wyżyn.4. Porównaj mapę gospodarczą (mapa 1.) i zasięg lessów pokazany na mapie 2. Odpowiedz,




Włącz Polskę!

które części wyżyn (podaj nazwy krain lub miejscowości) są zagospodarowane głównie rolniczo?Wyjaśnij, co jest tego przyczyną?

Wyżyny (2)

Mapa Polska – Małopolska


Rzeki i jeziora (1)

Terytorium Polski należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Oznacza to, że wody z obszaruPolski, za pośrednictwem różnych rzek, spływają do mórz łączących się z tym oceanem. Prawie90% powierzchni kraju, to dorzecza dwóch największych rzek: Wisły i Odry. Część wódodpływa jednak innymi rzekami. Którymi? Możesz to sprawdzić, korzystając z mapy 1. Dziękiniskim działom wodnym w nizinnej części kraju (czyli brakowi większych wzniesień pomiędzyrzekami), stosunkowo łatwe jest łączenie dorzeczy kanałami, co daje możliwości rozwoju


Włącz Polskę!

śródlądowego transportu wodnego (patrz mapa 2). Jednak w związku z niewielkim stopniemregulacji rzek, dużymi wahaniami poziomu wód i zimowym zlodzeniem możliwości te nie sąobecnie wykorzystywane na dużą skalę. Żegluga odbywa się tylko w półroczu letnim, a ilościtowarów transportowanych tą drogą są niewielkie (około 0,5 % ładunków transportowanych wPolsce).Słabo zagospodarowana Wisła uważana jest za ostatnią „dziką” rzekę wśród dużych rzekEuropy, a jej dolina stanowi cenny obszar pod względem ekologicznym. Koryto nie zostałosztucznie wyprostowane, tworzy liczne zakola, wiele w nim wysp i płycizn, a nurt częstozmienia swój bieg. W takim naturalnym, słabo przekształconym środowisku występująrozlewiska i nadbrzeżne zarośla licznie zasiedlane przez ptactwo wodne. Najważniejszymszlakiem żeglugowym – dzięki dokonanej regulacji – jest Odra (transport węgla kamiennego zZagłębia Górnośląskiego przez Kanał Gliwicki).Największymi jeziorami Polski są Śniardwy (113,4 km2) i Mamry (102,8 km2). Wśród wielutysięcy jezior zajmujących łącznie około 1% powierzchni kraju przeważają polodowcowe,występujące na pojezierzach oraz w Tatrach i Karkonoszach, gdzie kiedyś istniały lodowcegórskie. Są też jeziora przybrzeżne (oddzielone od morza piaszczystymi mierzejami), deltowe(w ujściach rzecznych, w obniżeniach pośród naniesionych przez rzekę osadów), starorzecza(wypełniające fragmenty dawnych koryt rzecznych) i krasowe (w obniżeniach powstałych wwyniku rozpuszczania skał podłoża). Ciekawostką jest kilka małych jeziorek wypełniającychprawdopodobnie kratery po uderzeniu meteorytu (na peryferiach Poznania).Na mapie 3. zaznaczone są większe sztuczne jeziora (zbiorniki retencyjne). Spełniają oneszereg różnych funkcji: zatrzymują nadmiar wód (funkcja przeciwpowodziowa), są źródłemenergii (spiętrzone wody poruszają turbiny elektrowni wodnych), są atrakcyjnymi miejscamirekreacyjno-turystycznymi, są też zbiornikami wody dla miast, przemysłu i rolnictwa.

Materiały:

Mapa 1. Zlewiska, dorzecza, przepływyMapa 2. Drogi wodneMapa 3. Jeziora, wody podziemne


1. 99, 7 % terytorium kraju należy do zlewiska jednego morza. Jakie to morze? Do jakichjeszcze mórz i za pośrednictwem których dorzeczy spływają wody z terytorium naszego kraju?Odpowiedz na podstawie mapy 1.2. Na podstawie mapy 1. uzupełnij poniższy tekst:Dorzecza ……………………. i ………………………… , a także …………………..……………………………… oraz rzek ………………………………………………. należą do zlewiska………………………………….. . Porównując lewe i prawe części dorzeczy Wisły i Odry zauważamyich asymetrię. …..……..………. części mają ponad dwukrotnie większą powierzchnię niż……………..……... Wynika to z ogólnego nachylenia terytorium z południowego wschodu napółnocny zachód.3. Porównaj rozmiary Wisły i najdłuższej rzeki kraju, w którym mieszkasz. Wisła ma długość1047 km.4. Odpowiedz, jakie znaczenie dla rozwoju kraju mają rzeki? Weź pod uwagę osadnictwo,energetykę, zaopatrzenie w wodę różnych działów gospodarki, a nawet nasz sposóbpozbywania się zanieczyszczeń płynnych.5. W internecie lub atlasie Polski, którym dysponujesz, odszukaj mapę przedstawiającą tzw.


Włącz Polskę!

Krainę Wielkich Jezior – obszar, na którym występuje największy w Polsce zespół połączonychkanałami jezior (razem 24 o łącznej powierzchni 302 km2), a obok nich szereg innych. Są tamm.in. dwa największe w kraju: Śniardwy i Mamry (składające się z kilku części o różnychnazwach). Ten wielki zespół jezior rzuca się w oczy na każdej mapie Polski. Określ, w składktórego z pojezierzy wchodzi Kraina Wielkich Jezior.6. Na mapie 3. obok jezior naturalnych zaznaczone są także ważniejsze sztuczne jeziora. Wielez nich zlokalizowanych jest w górach. Jak sądzisz – dlaczego?

Góry (1)

Południowe krańce Polski zajmują dwa, bardzo różniące się od siebie pasma górskie: Sudety iKarpaty. Występują tam znaczące różnice wysokości (wysokości względne), a grzbiety wznosząsię znacznie powyżej 500 m nad poziom morza.Budowa i historia Sudetów jest długa i skomplikowana. Występują tu skały z wielu okresówgeologicznych (najstarsze pochodzą z prekambru), kilkakrotnie fałdowane i wypiętrzane(fałdowania kaledońskie i hercyńskie) a następnie niszczone. Podczas ostatnich fałdowań(alpejskich) zostały pocięte uskokami (pęknięciami przerywającymi ciągłość skał) iwydźwignięte ponad otaczające tereny w postaci bloków tektonicznych zwanych zrębami, wwyniku czego po raz kolejny w swej historii stały się pasmem górskim. Są to typowe góryśrednie, bez wystających wysoko - ponad lasy - skalistych wierzchołków pokrytych śniegiem.Licznie występujące w Sudetach surowce mineralne (rudy metali – nawet złota, węgielkamienny i brunatny, skały budowlane) stały się już dawno podstawą do rozwoju górnictwa izwiązanego z nim przemysłu przetwórczego. Obecnie na większą skalę eksploatuje się tamgłównie węgiel brunatny, a z surowców skalnych – granity.Skały, z których są zbudowane Karpaty, w większości są znacznie młodsze, również historiatego pasma gór jest krótsza. Tylko najwyższa ich część – Tatry – zawiera w sobie odporne naczynniki niszczące skały pochodzące z ery paleozoicznej (granity, gnejsy) i mezozoicznej(wapienie i dolomity), pofałdowane w skomplikowany sposób podczas alpejskich ruchówgórotwórczych (budowa płaszczowinowa). Wypiętrzone wysoko ponad otoczenie mają od niegoznacznie ostrzejszy klimat (jak każde wysokie góry), a w okresie, gdy niziny pokrywał lodowiecskandynawski, powstawały w nich lodowce górskie, takie jak obecnie istnieją np. w Alpach. Poociepleniu klimatu lodowce te stopniały, pozostawiając jednak liczne ślady w rzeźbie terenu.Tatry są jedynym w Polsce przykładem krajobrazu wysokogórskiego. Pozostałe części Karpatmają charakter gór średnich. Zbudowane są w większości z mniej odpornych na erozję skał(piaskowców i łupków), w których nagromadziły się złoża ropy naftowej, jednak w następstwietrwającej od XIX wieku eksploatacji złoża te w większości są już wyczerpane.Warunki dla rozwoju rolnictwa są niekorzystne (chłodny klimat, duże nachylenia stoków igorsze gleby), stąd w wyższych partiach Karpat rozwinął się tylko pasterski chów owiec i krów,wypasanych latem na wysoko położonych polanach (noszących różne lokalne nazwy, np. hale –w Tatrach, połoniny – w Bieszczadach). Do dziś istnieją pozostałości takiej tradycyjnejgospodarki. Z pasterstwem wiąże się charakterystyczny żywy do dziś folklor góralski.Znaczną część Karpat i Sudetów pokrywają lasy, a doskonałe warunki do uprawiania turystyki isportów górskich, sprawiają, iż są one jednym z najważniejszych obszarów turystycznych Polski.

Materiały:


Włącz Polskę!

Wykres Piętra roślinno-klimatyczne w Tatrach


Na podstawie wykresu 1. oraz w zdjęć znalezionych na podanych stronach internetowych (1.www.przewodnik.onet.pl oraz www.polskaniezwykla.pl lub na samodzielnie wyszukanychstronach) wymień główne cechy krajobrazu górskiego.Mapy Tatr i Karkonoszy ukazują najwyższe części Karpat i Sudetów. Odszukaj na nich2.najwyższe szczyty i odczytaj ich nazwy oraz wysokości. Szczyt położony w Tatrach jestzarazem najwyżej wzniesionym punktem Polski (zauważ, że słowacka część tych gór osiąganieco większe wysokości).Na podstawie źródeł wymienionych w poleceniu 1. porównaj krajobraz gór wysokich (Tatr) i3.gór średnich. Zwróć uwagę na rzeźbę terenu (nachylenie stoków, wygląd szczytów, kształtdolin) i roślinność. Zauważ też różnice w zagospodarowaniu tych terenów przez człowieka.Przejrzyj w internecie zdjęcia i materiały poświęcone polskim górom. Wybierz po dwie4.miejscowości (lub miejsca) w Karpatach i w Sudetach, które chciałabyś/ chciałbyś odwiedzić.Uzasadnij swój wybór.Przypomnij sobie góry, jakie zwiedzałeś/-aś poza Polską. Które z nich mają krajobraz5.wysokogórski, a które gór średnich? Wyjaśnij, czym Twoim zdaniem różnią się od polskichgór.

Góry (2)

Wykres Piętra roślinno-klimatyczne w Tatrach




Włącz Polskę!

Rzeki i jeziora (2)

Mapa Zlewiska, dorzecza, przepływy


Rzeki i jeziora (3)

Mapa Transport morski, rzeczny, lotniczy


Włącz Polskę!


Polski rok. Pory roku - zmiany w krajobrazie, święta itradycje

W rozdziale „Pogoda w Polsce” poznawaliśmy zmiany w krajobrazie wywołane następstwempór roku. W ten rytm wpisane są rozmaite święta, tradycyjne zachowania i obyczaje, które,mimo wpływu kultury masowej, upodabniającej do siebie wszystkie społeczeństwa naszegokręgu cywilizacyjnego, są wciąż elementem specyficznie polskiego krajobrazu kulturowego.Opisywanie ich tutaj zajęłoby dużo miejsca – zatem najlepiej sięgnąć do rodzinnej tradycji,porozmawiać o tym w domu lub sięgnąć do opisów w internecie. Dla mieszkańców Polski wielez tych świąt i obyczajów stanowi nieodłączny element kojarzący się z konkretnymi porami roku.Najwięcej świąt w polskim kalendarzu wiąże się z chrześcijańskimi korzeniami kultury naszegokraju. Mają one jednak polską i lokalną specyfikę – tak jak tradycje związane z obchodamiBożego Narodzenia, Wielkiej Nocy, Bożego Ciała, Zaduszek czy Zielonych Świątek. Wartopamiętać, że chociaż rzymscy katolicy stanowią większość mieszkańców Polski, swoje świętamają także wyznawcy prawosławia i grekokatolicy - zamieszkujący przeważnie na wschodziekraju (np. Święto Jordanu), czy żyjący od wieków na Podlasiu Tatarzy – polscy muzułmanie. Sąteż oczywiście święta państwowe – takie jak Święto Niepodległości - 11 listopada, czy ŚwiętoNarodowe – Święto 3 Maja. Są też obyczaje wywodzące się jeszcze z czasówprzedchrześcijańskich np. topienie marzanny w pierwszy dzień wiosny, wianki (w nocświętojańską) oraz związane z tradycją rolniczą (dożynki – święto plonów, czy redyk – uroczystewypędzanie owiec na wypas na górskich halach oraz ich powrót). Z niektórymi świętamizwiązane są różne tradycje lokalne, które stały się też atrakcjami przyciągającymi pielgrzymów


Włącz Polskę!

i turystów. Przywołajmy, jako przykłady: konkursy palm w Niedzielę Palmową w LipnicyMurowanej i Tokarni koło Myślenic, Misteria Śmierci Pańskiej organizowane w tygodniupoprzedzającym Wielkanoc w Kalwarii Zebrzydowskiej (koło Krakowa) i w Kalwarii Pacławskiej(koło Przemyśla), uroczystości ku czci św. Stanisława patrona Polski organizowane na początkumaja w Krakowie już od kilkuset lat, procesję Bożego Ciała w Łowiczu, konkursybożonarodzeniowych szopek w Krakowie, czy wspomniany już redyk we wsiach karpackich.Materiały:Strony internetowe dostępne w zakładce „sznurki”.


1. Odpowiedz, czy Wigilia Bożego Narodzenia obchodzona jest w kraju Twojego pobytu taksamo, jak w Twoim domu. Zapytaj rodziców o tradycyjne polskie potrawy wigilijne oraztradycje bożonarodzeniowe i sporządź ich listę. Porównajcie w klasie wasze zestawienia. Czydostarczają one informacji o różnicach regionalnych w polskiej tradycji bożonarodzeniowej?Sprawdź w internecie, co to są szopki krakowskie (np. w wikipedii: www.pl.wikipedia.org ).2. Miejscami związanymi z tradycjami wielkanocnym są: Kalwaria Zebrzydowska, KalwariaPacławska, Lipnica Murowana i Tokarnia (koło Myślenic). Dowiedz się jak przebiegają obchodyNiedzieli Palmowej i inscenizacje Misterium Śmierci Pańskiej w tych miejscowościach,skorzystaj ze stron: www.przewodnik.onet.pl , www.polskaniezwykla.pl , www.pl.wikipedia.org, www.polskiekrajobrazy.pl , www.kalwariapaclawska.pl/galeria ,www.kalwariapaclawska.pl/sanktuariu/misterium , www.kalwaria.eu3. Czy wiesz, co upamiętniają polskie święta narodowe - 3 maja i 11 listopada? Jeśli nie,sprawdź na stronie www.poland.gov.pl.4. Wypisz pozostałe święta wymieniane w tym rozdziale, a także inne wymieniane tu obyczaje.Wyszukaj w internecie (www.pl.wikipedia.org lub na innych stronach) informacji na ten temat.





http://wlaczpolske.pl/www.polskiekrajobrazy.pl

http://wlaczpolske.pl/www.kalwariapaclawska.pl/galeria

http://wlaczpolske.pl/www.kalwariapaclawska.pl/sanktuariu/misterium

http://wlaczpolske.pl/www.kalwaria.eu

http://wlaczpolske.pl/www.poland.gov.pl


Spis treściMiejsce Polski na mapie świata (1) ...................................................................................... 1Miejsce Polski na mapie świata (2) ...................................................................................... 5Miejsce Polski na mapie świata (3) ...................................................................................... 5Polska na mapach różnego typu (1) ..................................................................................... 5Polska na mapach różnego typu (4) ..................................................................................... 6Polska w Europie (4) .............................................................................................................. 7Polska w Europie (5) .............................................................................................................. 7Jak dojechać do Polski? (1) ................................................................................................... 9Jak dojechać do Polski? (2) ................................................................................................. 10Jak dojechać do Polski? (3) ................................................................................................. 10Jak dojechać do Polski? (4) ................................................................................................. 11Czy warto przyjechać do Polski? (1) .................................................................................. 12Czy warto przyjechać do Polski? (2) .................................................................................. 13Czy warto przyjechać do Polski? (3) .................................................................................. 13Czy warto przyjechać do Polski? (4) .................................................................................. 14Czy warto przyjechać do Polski? (5) .................................................................................. 15Wisłą do Gdańska, czyli rzecz o gospodarce Polski w XVI w. ........................................ 16Życie codzienne w II RP (2) ................................................................................................ 21Wyżyny (1) ............................................................................................................................. 22Wyżyny (2) ............................................................................................................................. 24Rzeki i jeziora (1) ................................................................................................................. 24Góry (1) .................................................................................................................................. 26Góry (2) .................................................................................................................................. 27Rzeki i jeziora (2) ................................................................................................................. 28Rzeki i jeziora (3) ................................................................................................................. 29Polski rok. Pory roku - zmiany w krajobrazie, święta i tradycje .................................... 30


Włącz Polskę!

Zestaw materiałów edukacyjnych Podreczni WoP przyklad...

Documents

Transcript of Zestaw materiałów edukacyjnych Podreczni WoP przyklad...