Zespół Szkół im. Ignacego Łukasiewicza w Policach

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY

rok szkolny 2018/2019

LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCE

Klasy II

A. Przedmiotowy system oceniania został opracowany na podstawie:

1. Podstawy programowej z przyrody, IV etap kształcenia.

2. Programu nauczania: Ewa Jakubowska, Marek Kaczmarzyk, Janusz Mrzigod, Ewa Maria Tuz – Przyroda – program nauczania przedmiotu

uzupełniającego dla szkół ponadgimnazjalnych.

3. Statutu Zespołu Szkół im. I. Łukasiewicza w Policach - rozdział 10

B. Do nauki przedmiotu obowiązują:

a) podręcznik:

Przyroda 1 – Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum, Mirosław Galikowski, Romuald Hassa, Marek Kaczmarzyk, Aleksandra Mrzigod, Janusz Mrzigod, Marek Więckowski

nr ewidencyjny MEN 658/1/e/2013, wydawnictwo NOWA ERA

Przyroda 2 – Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego i technikum, Mirosław Galikowski, Romuald Hassa, Marek Kaczmarzyk, Aleksandra Mrzigod, Janusz Mrzigod, Marek Więckowski nr ewidencyjny MEN 658/2/e/2013, wydawnictwo NOWA ERA

b) zeszyt przedmiotowy

C. Formy i metody sprawdzania i oceniania osiągnięd ucznia:

Osiągnięcia uczniów są na bieżąco sprawdzane następującymi formami sprawdzania wiedzy i umiejętności uczniów:

lp narzędzie oceniania liczba

punktów zasady przeprowadzania uwagi

1. Praca klasowa 20 - 35

- czas trwania: od 1 do 2 godzin lekcyjnych,

- zakres materiału obejmuje więcej niż pięd tematów,

- jest poprzedzona lekcją powtórzeniową,

- jest zapowiedziana

- w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania pracy klasowej, w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów,

- jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona otrzymuje 0 punktów,

2. Sprawdzian 15 - 25

- czas trwania: do 45 minut - zakres materiału obejmuje

nie więcej niż pięd tematów lekcyjnych

- jest zapowiedziany

- w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania sprawdzianu, w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów,

- jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona otrzymuje 0 punktów,

3. Kartkówka 5 - 10

- czas trwania: do 30 minut, - zakres materiału obejmuje

nie więcej niż trzy ostatnie tematy,

- może byd przeprowadzona bez zapowiedzi,

- w przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeo ma obowiązek ustalenia dodatkowego terminu pisania kartkówki, w okresie dwóch tygodni po powrocie do szkoły, w przeciwnym przypadku otrzymuje 0 punktów,

- jeżeli nieobecnośd ucznia nie będzie usprawiedliwiona otrzymuje 0 punktów,

4. Odpowiedź ustna 5

- obowiązuje znajomośd materiału z trzech ostatnich tematów, w przypadku lekcji powtórzeniowych – z całego działu,

- ocena z odpowiedzi nie podlega poprawie,

5. Praca indywidualna

0 - 20

- obejmuje przygotowanie: prezentacji multimedialnych, umiejętnośd rozwiązywania zadao problemowych, zadania domowe, prowadzenie zeszytu przedmiotowego i notatek, udział w konkursach i projektach

- ocena z pracy indywidualnej nie podlega poprawie,

6. Praca na lekcji 0 - 10

- - praca na lekcji może przyjąd różne formy np. praca w grupach, praca samodzielna z wykorzystaniem materiałów dostępnych na lekcji (karta pracy, podręcznik),

- ocena z pracy na lekcji nie podlega poprawie,

7. Aktywnośd 1 - 3 - - oceniany jest aktywny udział

ucznia w lekcji

UWAGA: praca niesamodzielna, plagiat, korzystanie z niedozwolonych źródeł informacji, odpisywanie zadao domowych skutkuje otrzymaniem 0 punktów, bez możliwości poprawy. Warunki poprawy oceny za pracę pisemną:

Jeden raz w semestrze uczeo może poprawid ocenę z wybranej formy pracy pisemnej (praca klasowa, sprawdzian, kartkówka). W tym celu musi zgłosid się do nauczyciela w terminie 4 tygodni przed wystawieniem oceny śródrocznej, rocznej. Warunkiem poprawy jest brak godzin nieusprawiedliwionych na lekcjach biologii oraz uzyskanie co najmniej 15% punktów przewidzianych za wybraną pracę napisaną w pierwszym terminie. Niezgłoszenie się na poprawę bez usprawiedliwienia jest równoznaczne z rezygnacją prawa do poprawy.

Warunki poprawy oceny rocznej:

Aby poprawid ocenę roczną, uczeo musi zgłosid się do nauczyciela w terminie nie później niż 4 tygodnie przed jej wystawieniem, aby wykazad się wiedzą obejmującą zakres materiału z całego roku szkolnego. Warunkiem poprawienia oceny jest wykorzystanie wszystkich zaproponowanych form oceniania oraz brak godzin nieusprawiedliwionych na lekcjach biologii.

Warunki uzyskania oceny celującej:

Uczeo, który spełnia warunki oceny bardzo dobrej (uzyskał 85% punktów) może zdobyd 20 punktów procentowych na ocenę celującą realizując między innymi dodatkowe formy pracy:

- napisanie testu sprawdzającego, wykazującego wysoki poziom opanowania wiedzy i umiejętności określonych w programie nauczania i podstawie programowej, - odniesienie sukcesu w konkursach przedmiotowych, - samodzielna realizacja projektów badawczych Postanowienia koocowe:

Wszystkie prace pisemne (prace klasowe, sprawdziany, kartkówki, egzaminy próbne) sä przechowywane przez nauczyciela do kooca roku szkolnego i dostępne do wglądu dla uczniów i ich rodziców(opiekunów). W przypadku nieobecności na zajęciach uczeo ma obowiązek samodzielnie nadrobid zrealizowany materiał.

D. Ocenianie ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych dostosowane jest do jego indywidualnych możliwości. Uwzględnia zalecania

opinii lub orzeczenia PPP, jego zaangażowanie w postępy w nauce.

E. PSO podlega ewaluacji na koniec roku szkolnego

D. Kryteria na poszczególne stopnie:

Ocenę celującą otrzymuje uczeo, który:

ma i stosuje wiadomości oraz umiejętności wykraczające poza zakres wymagao podstawy programowej dla danego etapu kształcenia,

ma wiadomości oraz umiejętności z zakresu wymagao podstawy programowej dla danego etapu kształcenia i stosuje je do rozwiązania

zadao problemowych o wysokim stopniu złożoności,

samodzielnie podejmuje działania zmierzające do poszerzenia swoich wiadomości i umiejętności zdobytych na lekcjach przyrody,

formułuje problemy i buduje modele odpowiedzi,

wykorzystuje wiedzę i umiejętności do analizy, syntezy i rozwiązywania nietypowych problemów.

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje uczeo, który:

opanował w pełnym zakresie wiadomości i umiejętności określone w wymaganiach podstawy programowej,

stosuje zdobytą wiedzę i umiejętności do rozwiązywania problemów oraz zadao problemowych (nowych),

analizuje i ocenia informacje pochodzące z różnych źródeł,

poprawnie wyjaśnia zależności przyczynowo skutkowe,

wykazuje dużą samodzielnośd i potrafi bez pomocy nauczyciela korzystad z różnych źródeł wiedzy, np.: układu okresowego pierwiastków

chemicznych, wykresów, tablic fizycznych, chemicznych, encyklopedii i internetu,

projektuje i bezpiecznie wykonuje doświadczenia,

wykorzystuje zdobytą wiedzę do samodzielnego rozwoju.

Ocenę dobrą otrzymuje uczeo, który:

opanował w dużym zakresie wiadomości i umiejętności określone w wymaganiach podstawy programowej,

poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do samodzielnego rozwiązywania typowych zadao i problemów,

krytycznie korzysta z wielu źródeł wiedzy,

określa związki przyczynowo skutkowe,

wykonuje samodzielnie i poprawnie większośd poleceo, zadao i doświadczeo, przestrzegając zasad bezpieczeostwa.

Ocenę dostateczną otrzymuje uczeo, który:

z pomocą nauczyciela poprawnie stosuje wiadomości i umiejętności do rozwiązywania typowych zadao i problemów,

z pomocą nauczyciela korzysta ze źródeł wiedzy,

z pomocą nauczyciela bezpiecznie wykonuje doświadczenia.

Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeo, który:

ma pewne braki w wiadomościach i umiejętnościach określonych w wymaganiach podstawy programowej, ale nie przekreślają one

możliwości dalszego kształcenia,

z pomocą nauczyciela rozwiązuje typowe zadania teoretyczne i praktyczne o niewielkim stopniu trudności.

Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeo, który:

mimo pomocy nauczyciela , możliwości korzystania z podręcznika lub innych stosowanych na lekcjach źródeł informacji nie podejmuje zadao lub nie rozwiązuje zadao odnoszących się do elementarnych faktów, procesów, zjawisk;

nie opanował treści niezbędnych do kontynuowania nauki;

nie potrafi odtworzyd fragmentarycznej wiedzy;

wykazuje brak systematyczności i chęci do nauki.

E. WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE - dla wątku biologia

Wątek tematyczny

Lp. Sugerowany temat

lekcji

Poziom wymagao (pismem półgrubym zostały zaznaczone wymagania z podstawy programowej)

Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca

Metoda 1. Metoda naukowa – definiuje pojęcia: – wymienia etapy – przygotowuje preparat – formułuje hipotezy – stosuje metodę

naukowa i wyjaśnianie świata

pozwala zrozumied świat

metoda naukowa, problem badawczy, hipoteza

– przeprowadza prostą obserwację, np. wybarwionych ziaren skrobi w komórkach bulwy ziemniaka i owocu banana

– opisuje warunki prawidłowego prowadzenia i dokumentowania obserwacji

procedury naukowej – opisuje warunki

prawidłowego planowania i przeprowadzania eksperymentów (jeden badany parametr, powtórzenia, próby kontrolne, standaryzacja warunków eksperymentu)

– podaje różnicę pomiędzy obserwacją a eksperymentem

– formułuje wnioski na podstawie wyników obserwacji i doświadczenia

mikroskopowy – opisuje sposób

dokumentowania wyników eksperymentów

– planuje sposób weryfikacji hipotezy

– wyjaśnia różnicę między próbą badawczą a próbą kontrolną

– wymienia przykłady danych jakościowych i danych ilościowych

naukową do rozwiązywania problemów badawczych

2. W stronę teorii naukowej

– omawia założenia teorii ewolucji

– wymienia podstawowe kryteria naukowości

– wymienia przykłady bezpośrednich i pośrednich dowodów ewolucji

– wyjaśnia, dlaczego teoria ewolucji jest centralną teorią biologii

– planuje i przeprowadza wybrane obserwacje i eksperymenty, np. badanie aktywności enzymu w komórkach bulwy ziemniaka

– charakteryzuje bezpośrednie i pośrednie dowody ewolucji

Wynalazki, które zmieniły świat

3. Pierwszy mikroskop i rozwój technik mikroskopowych, pierwsze szczepionki

– wymienia wybrane wynalazki i odkrycia związane z rozwojem nauk o życiu

– wymienia rodzaje mikroskopów

– wyjaśnia, czym są i jak działają szczepienia ochronne

– definiuje pojęcia: antygen, przeciwciało

– wyjaśnia, na jakiej zasadzie działa mikroskop optyczny

- przyporządkowuje obrazy do mikroskopów, przy pomocy których zostały one uzyskane

– wyszukuje informacje na temat pierwszego mikroskopu i rozwoju technik mikroskopowych oraz pierwszych szczepionek

– omawia rodzaje mikroskopów

– omawia rodzaje odporności

– podaje argumenty przemawiające za powszechnością szczepieo

– porównuje mikroskop optyczny z mikroskopem elektronowym

– wyjaśnia, jaki wpływ na rozwój biologii i medycyny miało wynalezienie mikroskopu

– analizuje naukowe i społeczne znaczenie rozwoju technik mikroskopowych i wynalezienia

– dowodzi związku pomiędzy wynalezieniem mikroskopu a podejściem ludzi do problemów higieny, chorób zakaźnych, leczenia

– wyjaśnia, czym są szczepionki skojarzone

– rozróżnia rodzaje odporności i podaje ich przykłady

szczepionek

4. Od antybiotyków po łaocuchową reakcję polimerazy

– definiuje pojęcia: antybiotyk, łaocuchowa reakcja polimerazy (PCR), biotechnologia

– wyszukuje informacje na temat pierwszych antybiotyków oraz analizuje naukowe i społeczne znaczenie ich odkrycia

– określa znaczenie biotechnologii tradycyjnej i biotechnologii nowoczesnej

– omawia historię odkrycia penicyliny

– wyszukuje informacje na temat odkrycia termostabilnej polimerazy DNA i rozwoju biotechnologii molekularnej

– podaje przykłady zastosowania techniki PCR w życiu człowieka

– wyjaśnia, na czym polegała jakościowa zmiana w medycynie po odkryciu i upowszechnieniu antybiotyków

– omawia historię wybranych odkryd i wynalazków, analizując proces dokonywania odkrycia lub wynalazku i wskazując uwarunkowania tego procesu

– wyjaśnia różnicę między działaniem związków chemicznych o charakterze bakterio-bójczym a działaniem związków chemicznych o charakterze cytostatycznym

– wyjaśnia przyczyny powstawania oporności bakterii na antybiotyki i wiąże ten proces z niewłaściwymi zachowaniami ludzi

– uzasadnia, że mutacje mają znaczenie dla powstania oporności bakterii na antybiotyki

– analizuje znaczenie naukowe i społeczne odkrycia termostabilnej polimerazy DNA i rozwoju biotechnologii molekularnej

– analizuje kolejne etapy łaocuchowej reakcji polimerazy

– ocenia znaczenie poszczególnych odkryd i wynalazków, wybiera najważniejsze odkrycia i wynalazki oraz uzasadnia swój wybór

Energia – od Słooca do żarówki

5. Fotosynteza i oddychanie

– omawia znaczenie fotosyntezy

– wskazuje chloroplasty jako miejsce zachodzenia fotosyntezy

– omawia znaczenie oddychania komórkowego

– wskazuje mitochondria jako miejsce zachodzenia oddychania tlenowego

– wyjaśnia, na czym polegają fotosynteza i oddychanie tlenowe

– zapisuje reakcje fotosyntezy i oddychania tlenowego

– określa funkcje ATP – wyjaśnia znaczenie

wymiany gazowej – wymienia przykłady

organizmów przeprowadzających: fotosyntezę, oddy-chanie tlenowe, oddy-

– omawia przebieg fotosyntezy

– wyjaśnia związek pomiędzy budową ATP a jego funkcją jako przenośnika użytecznej biologicznie energii chemicznej

– określa znaczenie oddychania beztlenowego i fermentacji

– wyjaśnia, skąd pochodzi zielone zabarwienie roślin

– porównuje fotosyntezę z oddychaniem

– wykazuje różnice między oddychaniem tlenowym a oddychaniem beztlenowym i fermentacją

chanie beztlenowe, fermentację

6. Energia w ekosystemie

– wyjaśnia role producentów, konsumentów i destruentów w ekosystemie

– definiuje pojęcie łaocuch pokarmowy

– przestawia schematycznie przepływ energii przez ekosystem

– omawia przepływ energii przez ekosystemy wodne i lądowe

– rysuje piramidę energii – wyjaśnia, dlaczego

energia przepływa przez ekosystem

– wyjaśnia, na czym polega lokalne znaczenie chemosyntezy

– wyjaśnia, dlaczego ekosystemy są uzależnione od dopływu energii z zewnątrz

– wyjaśnia funkcjonowanie oaz hydrotermalnych

– przewiduje losy ekosystemu, który został odcięty od zewnętrznych dostaw energii

– przewiduje kolejnośd obumierania poszczególnych poziomów troficznych

Technologie współczesne i przyszłości

7. Technologie współczesne i przyszłości

– wymienia przykłady współczesnych technologii

– omawia znaczenie współczesnych technologii w rozwiązywaniu aktualnych problemów biologicznych i środowiskowych

– wymienia przykłady polimerów wykorzystywanych w życiu codziennym

– wyjaśnia, dlaczego syntetyczne polimery biodegradowalne są przyjazne środowisku

– wyjaśnia, co to są mikromacierze

– omawia możliwości wykorzystania mikromacierzy w różnych dziedzinach nauki i przemysłu

– omawia zasadę działania komputera biologicznego

– wymienia kilka przykładów najnowocześniejszych technologii, które wykorzystują osiągnięcia biologii

– omawia fotoogniwa wykorzystujące barwniki fotosyntetyczne jako przykłady wynalazku zainspirowanego przyrodą

Cykle, rytmy i czas

8. Cykle, rytmy i czas – wyjaśnia pojęcia: rytm okołodobowy, rytm miesięczny, rytm roczny

– wymienia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie

– wymienia przykłady procesów życiowych wykazujących rytmikę okołodobową

– wyjaśnia przystosowawcze znaczenie rytmu okołodobowego

– omawia okołodobowy rytm aktywności człowieka ze szczególnym uwzględnieniem roli szyszynki

– analizuje wpływ sytuacji zaburzających działanie zegara biologicznego na zdrowie człowieka

– omawia przykłady zjawisk i procesów biologicznych odbywających się cyklicznie

– wyjaśnia, na czym polega znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt (np. hibernacja, estywacja, okres godów)

– podaje przykłady migracji w świecie zwierząt

– analizuje dobowy rytm wydzielania hormonów

– opisuje niektóre aspekty rytmiki dobowej u roślin

– omawia zjawisko fotoperiodyzmu roślin

– ocenia znaczenie biologiczne sezonowej aktywności zwierząt

– analizuje kolejne fazy cyklu miesiączkowego

Zdrowie 9. Stan zdrowia. Czynniki

– wyjaśnia, czym jest zdrowie

– wyjaśnia, w jaki sposób organizm

– omawia mechanizm regulacji temperatury

– omawia mechanizm sprzężenia zwrotnego

– podaje przykłady parametrów

wpływające na zdrowie

– wyjaśnia, czym jest homeostaza

– wymienia przykłady parametrów ważnych dla utrzymania homeostazy

– wymienia czynniki wpływające na zdrowie człowieka

zachowuje homeostazę – opisuje stan zdrowia

w aspekcie fizycznym, psychicznym i społecznym

– klasyfikuje czynniki wpływające na zdrowie człowieka

ciała człowieka – analizuje wpływ

czynników wewnętrznych i zewnętrznych na zdrowie

ujemnego – wyjaśnia znaczenie

sprzężenia zwrotnego ujemnego w utrzymaniu homeostazy organizmu

fizjologicznych regulowanych na zasadzie sprzężeo zwrotnych

10. Choroba jako zakłócenie homeostazy

– definiuje chorobę jako zakłócenie dynamicznej równowagi wewnętrznej organizmu

– charakteryzuje wpływ różnych czynników o charakterze cywilizacyjnym na zdrowie

– definiuje pojęcie stres – wymienia przykłady

chorób cywilizacyjnych i społecznych

– omawia znaczenie badao profilaktycznych

– wymienia przykłady czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych, które przyczyniają się do powstawania chorób

– przewiduje wpływ stylu i trybu życia ludzi na ich zdrowie

– omawia znacznie badao profilaktycznych

– analizuje wpływ czynników wewnętrznych i zewnętrznych na zdrowie

– omawia wpływ wybranych czynników biologicznych na zdrowie

– rozróżnia choroby cywilizacyjne i społeczne

– charakteryzuje choroby genetyczne, nowotworowe, zakaźne, cywilizacyjne i społeczne

– analizuje wpływ czynników dziedzicznych na prawdopodobieostwo wystąpienia określonych chorób

– klasyfikuje wybrane choroby ze względu na przyczyny ich powstawania

– omawia znaczenie stresu dla funkcjonowania organizmu

Woda – cud natury

11. Woda jako środowisko życia

– nazywa właściwości wody

– omawia warunki życia w wodzie (gęstośd, przejrzystośd, temperatura, zawartośd gazów oddechowych, przepuszczalnośd dla światła)

– omawia właściwości wody istotne dla organizmów żywych

– wymienia przystosowania organizmów do życia w wodzie

– porównuje warunki życia w środowisku wodnym z warunkami życia w środowisku lądowym

– analizuje przystosowania morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne organizmów do życia w wodzie na przykładzie ryb

- omawia grupy ekologiczne roślin (hydrofity, higrofity, mezofity, kserofity)

– wskazuje czynniki decydujące o zawartości wody w organizmie

12. Woda w organizmie

– wyjaśnia, czym jest bilans wodny

– wyjaśnia, na czym polega osmoregulacja

– omawia mechanizmy osmoregulacji zwierząt

– analizuje i porównuje bilans wodny zwierząt

– analizuje pobieranie i transport wody

organizmów – wyjaśnia, na czym polega transpiracja

żyjących w różnych środowiskach

– określa, jakie znaczenie w bilansie wodnym roślin ma transpiracja

– określa, jakie jest znaczenie aparatów szparkowych w transpiracji

żyjących w różnych środowiskach (środowisko lądowe, wody słodkie i słone)

w roślinie

Wielcy rewolucjoniści nauki

13. Arystoteles i początki biologii. Linneusz i porządek przyrody

– definiuje pojęcia: sztuczny system klasyfikacji, naturalny system klasyfikacji organizmów, gatunek

– wymienia kryteria klasyfikowania organizmów

– wymienia główne rangi taksonów

– określa zadania systematyki

– uzasadnia potrzebę porządkowania wiedzy o organizmach żywych

– wyjaśnia, na czym polega binominalny system nazewnictwa gatunków

– wyjaśnia zasady sztucznego i naturalnego systemu klasyfikacji organizmów

– wykazuje przełomowe znaczenie dokonao Arystotelesa i Linneusza dla rozwoju biologii

– wyjaśnia, na czym polega hierarchiczny układ rang jednostek taksonomicznych

– przedstawia dokonania Arystotelesa i Linneusza na tle okresu historycznego, w którym ci uczeni żyli i pracowali

– ocenia, jakie jest znaczenie systematyki dla rozwoju biologii, a zwłaszcza dla rozwoju teorii ewolucji

– wyjaśnia zasady konstruowania kluczy do oznaczania gatunków

– oznacza rośliny przy użyciu prostego klucza opartego na wybranych cechach morfologicznych

14. Darwin i wyjaśnianie różnorodności organizmów

– wymienia podstawowe elementy teorii ewolucji drogą doboru naturalnego

– przedstawia znaczenie podróży Darwina na okręcie Beagle dla powstania teorii ewolucji na drodze doboru naturalnego

– wykazuje przełomowe znaczenie pracy Darwina dla rozwoju biologii

– wymienia podstawowe prawidłowości ewolucji

– przedstawia dokonania Karola Darwina na tle okresu historycznego, w którym on żył i pracował

– wyjaśnia różnice między doborem naturalnym a doborem sztucznym

– wyjaśnia, dlaczego dzieło Darwina O powstawaniu gatunków jest zaliczane do książek, które wstrząsnęły światem

– wyjaśnia, w jaki sposób wybrani uczeni dokonali swoich najważniejszych odkryd

Dylematy moralne w nauce

15. Socjobiologia jako przykład koncepcji biologicznej o szerokim kontekście

– wyjaśnia, czym zajmuje się socjobiologia

– przedstawia kontrowersje

– wymienia podstawowe założenia socjobiologii

– omawia biologiczne i społeczne podłoże różnych form

– określa różnicę pomiędzy naukową zawartością teorii socjobiologicznych a ich interpretacją w

– odróżnia fakty naukowe dotyczące socjobiologii od mitów towarzyszących postrzeganiu tej

– wymienia przykłady nadużywania pojęd i kategorii socjobiologicznych

społecznym towarzyszące socjobiologii

nietolerancji odniesieniu do człowieka

– przedstawia propozycje, jak przeciwdziaład różnym formom nietolerancji

dyscypliny naukowej

16. Dylematy wokół współczesnych odkryd genetyki, biotechnologii i medycyny

– podaje przykłady badao prenatalnych i informacje, jakie można uzyskad dzięki tym badaniom

– definiuje pojęcie klonowanie

– podaje przykłady praktycznego zastosowania GMO

– określa cel i znaczenie badao prenatalnych

– określa przedmiot zainteresowania biotechnologii

– wyjaśnia, na czym polegają badania genomu człowieka

– wyjaśnia, na czym polega klonowanie

– wyjaśnia, na czym polega zapłodnienie in vitro

– przedstawia swoje stanowisko wobec GMO, klonowania reprodukcyjnego, klonowania terapeutycznego, zapłodnienia in vitro, badao prenatalnych

– podaje przykłady dziedzin życia, w których można zastosowad zdobycze biotechnologii

– wyjaśnia, w jaki sposób biotechnologia może się przyczynid do postępu medycyny

– charakteryzuje problemy etyczne, moralne i prawne, wynikające z rozwoju biotechnologii

– wyjaśnia zależnośd między biotechnologią a inżynierią genetyczną

– ocenia przydatnośd informacji uzyskanych dzięki badaniom prenatalnym

– przedstawia swoje stanowisko wobec badania genomu człowieka, dostępności informacji na temat indywidualnych cech genetycznych człowieka i innych problemów etycznych związanych z postępem genetyki, biotechnologii i współczesnej medycyny

– przedstawia obawy, które towarzyszą badaniom w zakresie biotechnologii

Nauka w mediach

17. Zdrowie w mediach

– wyjaśnia, jakie znaczenie mają media dla rozpowszechniania informacji istotnych dla rozwoju gatunku ludzkiego

– porównuje leki z suplementami diety

– analizuje wpływ na zdrowie reklamowanych produktów, w szczególności żywnościowych, farmaceutycznych, kosmetycznych (np. rzeczywista kalorycznośd produktów typu light, zawartośd witamin w

– porównuje skład i kalorycznośd produktów typu light ze składem i kalorycznością produktów nieoznaczonymi w ten sposób

– porównuje dobowe zapotrzebowanie na witaminy z zawartością witamin w produktach

– ocenia, czy słuszne jest podawanie żywności typu light dzieciom

produktach a dobowe zapotrzebowanie, niekontrolowane stosowanie leków dostępnych bez recepty)

18. Spór o GMO i wytwarzane z nich produkty. Media a świadomośd ekologiczna społeczeostwa

– porównuje przedmiot badao ekologii z informacjami na temat ekologiczności produktów przekazywanej przez media

– wyjaśnia, czym jest żywnośd ekologiczna

– wskazuje błędy w informacjach medialnych oraz podaje prawidłową treśd informacji

– wyjaśnia na podstawie analizy komunikatów medialnych i materiałów merytorycznych dotyczących GMO, z czego wynikają kontrowersje dotyczące GMO i wytwarzanych z nich produktów

– ocenia krytycznie informacje medialne pod kątem ich zgodności z aktualnym stanem wiedzy naukowej

– analizuje informacje reklamowe pod kątem ich prawdziwości naukowej, wskazuje informacje niepełne, nierzetelne, nieprawdziwe

– omawia skutki kontrowersji związanych z GMO i produktami wytwarzanymi z GMO

Współczesna diagnostyka i medycyna

19. Współczesny obraz klasycznych metod diagnostycznych

– wymienia przykłady klasycznych metod diagnostycznych w medycynie

– wymienia przykłady chorób możliwych do zdiagnozowania za pomocą klasycznych metod diagnostycznych

– omawia ograniczenia i wady klasycznych metod diagnostycznych w medycynie

– wyjaśnia znaczenie posiewów w dobieraniu skutecznych leków antybakteryjnych

– ocenia skutecznośd, dostępnośd i wartośd klasycznych metod diagnostycznych w medycynie

20. Diagnostyka immunologiczna i molekularna

– definiuje pojęcie medycyna molekularna i wymienia przykłady jej zastosowania

– wymienia choroby, które diagnozuje się metodami immunologicznymi

– omawia cechy przeciwciał przydatne w diagnostyce chorób

– wymienia przykładowe metody stosowane w diagnostyce molekularnej patogenów

– omawia metody wykrywania mutacji genowych

– porównuje zasadę i skutecznośd klasycznych, molekularnych i immunologicznych metod wykrywania patogenów

– ocenia znaczenie diagnostyczne metod wykrywania mutacji genowych

– ocenia skutecznośd, dostępnośd i wartośd molekularnych i immunologicznych metod wykrywania patogenów

Ochrona przyrody i środowiska

21. Metody genetyczne w ochronie

– podaje przykłady wykorzystania metod genetycznych

– wyjaśnia, czym są banki genów

– omawia możliwości wykorzystania metod genetycznych

– ocenia przydatnośd tzw. banków genów

– prezentuje własne zdanie na temat wykorzystania metod

bioróżnorodności w ochronie bioróżnorodności

w ochronie zagrożonych gatunków

genetycznych w ochronie bioróżnorodności

22. GMO a ochrona środowiska

– definiuje pojęcie oczyszczanie biologiczne

– określa korzyści wynikające ze stosowania GMO w rolnictwie i przemyśle

– wyjaśnia, w jaki sposób GMO mogą wpłynąd korzystnie na środowisko naturalne

– przedstawia udział bakterii w unieszkodliwianiu zanieczyszczeo środowiska (np. biologiczne oczyszczalnie ścieków)

– ocenia znaczenie genetycznie zmodyfikowanych bakterii w unieszkodliwianiu zanieczyszczeo środowiska

– uzasadnia, że niektóre gatunki powinny byd objęte ochroną gatunkową

Nauka i sztuka 23. Nauka i sztuka – podaje przykłady materiałów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego używanych przez dawnych artystów

– wymienia informacje z zakresu biologii, jakie można zdobyd dzięki analizie dzieła sztuki

– analizuje na wybranych przykładach informacje dotyczące stanu zdrowia ludzi, zwierząt i roślin utrwalone na obrazach i w rzeźbach

– uzasadnia twierdzenie, że dzieła sztuki z dawnych epok są źródłem informacji z zakresu biologii

– analizuje symbolikę przedstawieo roślin i zwierząt w sztuce

– wymienia przykłady malarzy, których dzieła wskazują, że mogli cierpied na choroby narządu wzroku, i podaje objawy chorób, które można rozpoznad na podstawie ich obrazów

Barwy i zapachy świata

24. Receptory światła i zapachu. Znaczenie barw i zapachów w rozmnażaniu roślin

– definiuje pojęcie fotoreceptor

– przedstawia biologiczne znaczenie barw i zapachów kwiatów i owoców

– omawia budowę receptorów światła i zapachu wybranych grup zwierząt

– wskazuje elementy budowy roślin warunkujących powstawanie różnych barw

– wskazuje elementy budowy roślin odpowiedzialnych za wytwarzanie zapachów

– wyjaśnia różnicę między budową i funkcjonowaniem oka prostego a budową i funkcjonowaniem oka złożonego

– porównuje budowę i znaczenie receptorów zapachu wybranych grup zwierząt

– wykazuje związek między barwą i zapachem kwiatu a biologią zapylenia

25. Znaczenie barw i zapachów u zwierząt

– definiuje pojęcia: chemoreceptor, feromony

– omawia znaczenie barw i zapachów w poszukiwaniu partnera i opiece nad

– wyjaśnia znaczenie mimikry i mimetyzmu

–wymienia przykłady zwierząt o barwach ostrzegawczych

–wymienia przykłady

– uzasadnia, że barwa i zapach mają duże znaczenie w porozumiewaniu się

potomstwem u zwierząt

mimikry i mimetyzmu zwierząt

Największe i najmniejsze

27. Największe i najmniejsze

– podaje przykłady organizmów występujących w skrajnych warunkach środowiskowych

– wyszukuje informacje o rekordach w świecie roślin i zwierząt pod kątem różnych cech (np. wielkośd, długośd życia, temperatura ciała, częstotliwośd oddechów i uderzeo serca, szybkośd poruszania się, długośd skoku, długośd wędrówek, czas rozwoju, liczba potomstwa, liczba chromosomów, ilośd DNA, liczba genów)

– analizuje przyczyny ograniczające wielkośd organizmów

– analizuje informacje o rekordach w świecie roślin i zwierząt pod kątem różnych cech

– wykazuje związek między występowaniem specyficznych cech roślin i zwierząt a przystosowaniem tych organizmów do środowiska