Zdunkiewicz-Jedynak_Analiza stylistyczna tekstu [wykład]

5/15/2018 Zdunkiewicz-Jedynak_Analiza stylistyczna tekstu [wyk ad] - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/zdunkiewicz-jedynakanaliza-stylistyczna-tekstu-wyklad

D. Zdunkiewicz-Jedynak, Stylistyka – wykład (1B)

Analiza stylistyczna tekstu. Stylistyczna wartość środków językowych.

Analiza stylistyczna tekstu obejmuje opis elementów wszystkich poziomów języka: od

najbardziej wyrazistego dla stylu słownictwa (dobór wyrazów i sposób ich tworzenia), poprzez

poziom gramatyczny (kształt składniowy i typowe konstrukcje fleksyjne), aż dofonetycznego(np. typowe konstrukcje prozodyjne i rytmizacyjne).

3. 1. Wyrazowe środki stylistyczne

Podstawowym budulcem każdej wypowiedzi są wyrazy. Oryginalność wypowiedzi

uzyskuje się przede wszystkim przez wprowadzenie do niej różnych wyrazów: oficjalnych lub

potocznych; ekspresywnych lub emocjonalnie neutralnych; częstych albo rzadkich; nowych,

modnych albo wręcz przeciwnie – dawnych (archaizmów); przestarzałych; pospolitych (nawet

wulgarnych) lub eufemizmów; rodzimych albo zapożyczonych; użytych dosłownie lub

metaforycznie; neologizmów, wyrazów poetyckich i in.

3. 1.1. Synonimy, hiperonimy, hiponimy

W tekstach użytkowych (nieartystycznych) dobór słów podyktowany jest przede

wszystkim normą i zwyczajem językowym oraz dążeniem, by precyzyjnie i bez

wieloznaczności oddawać sens zgodnie z intencją nadawcy. Odpowiedniość słowa wiąże się

ze stosownym do potrzeb komunikacyjnych oraz okoliczności wypowiedzi, trafnym wyborem

wyrazu spośród innych słów znaczeniowo tożsamych lub bliskich. Nazywa się je synonimami

(np. miłosierny-miłościwy-litościwy-współczujący-samartytański-dobroczynny-charytatywny-

filantropijny-ofiarny). Przydatne w tekstach użytkowych okazują się także hiperonimy

(wyrazy o zakresie znaczeniowym szerszym, np. mebel w stosunku do fotela) oraz hiponimy

(wyrazy o zakresie znaczeniowym węższym, np. kot w stosunku do ssaka). W tekstach

obecność synonimów, hiperonimów i hiponimów jest przejawem bogactwa indywidualnego

stylu autora. Dzięki zastosowaniu takich środków wyrazowych można uniknąć w tekście

rażących, niezamierzonych powtórzeń. Synonimy ponadto, gdy ich szereg zawiera słowa o

różnym nacechowaniu ekspresywnym, dają okazję do stopniowania w wypowiedzi ładunku

ekspresywnego.

3. 1.2. Peryfraza

Podobną funkcję do synonimu pełni w tekstach peryfraza. Jest ona połączeniem

wyrazów o charakterze opisowym, zastępuje pojedyncze wyrazy. Przykładami konstrukcji

1




peryfrastycznych są na przykład zwroty: snuć plany (por. planować); dokładać starań (por.

starać się), zająć stanowisko (por. ustosunkować się), wpaść w gniew (por. rozgniewać się),

wywierać wpływ, nacisk (por. wpływać, naciskać). Warto pamiętać o zachowaniu umiaru w

ich stosowaniu, a także liczyć się z ich wartością stylistyczną: w znacznej części są one

typowe dla wypowiedzi oficjalnych (zwłaszcza urzędowych). Inne mają nacechowanie

książkowe, erudycyjne. Niektóre budzą wręcz zastrzeżenia poprawnościowe (* posiadać

znajomość, *mieć w posiadaniu,* fakt istnienia).

Są sytuacje, w których peryfrazy okazują się wyjątkowo przydatne. Dzieje się tak na

przykład w wypadku, gdy ze względów kulturowych, estetycznych, cenzuralnych nadawca nie

chce wprowadzić do wypowiedzi pewnych słów. Posługuje się wówczas peryfrazami

eufemistycznymi (np. pustynia intelektualna, zamiast: ktoś głupi, kobieta w wieku

balzakowskim, zamiast: kobieta dojrzała, sprawny inaczej, zamiast: inwalida, rozmijać się z

prawdą zamiast: kłamać).

Peryfrazy mogą także służyć celom ozdobnym w kontekstach, w których konstrukcji

opisowej używa się zamiast już wiele razy powtarzanej w tekście nazwy (np. pora krokusów,

zamiast: wiosna, największy polski kompozytor romantyczny, zamiast: Fryderyk Chopin, kraj

kwitnącej wiśni, zamiast: Japonia itp.).

3.1.3. Tropy – niezwykłe użycia wyrazów

Szczególnie atrakcyjne dla kształtowania stylu każdej wypowiedzi są niezwykłe użycia

wyrazów, ich oryginalne zestawienia, przekształcenia ich standardowych znaczeń,

zapewniające wypowiedzi ozdobność i ekspresywność. Retoryka i poetyka nazywała podobne

zabiegi na słowach – tropami. Są wśród nich: metafora,

Metafora (przenośnia) – to wyrażenie, w którym dochodzi do zamierzonej zmiany

znaczenia składających się na nie słów pod wpływem kontekstu słownego, wykluczającego

odczytanie dosłowne, zmuszającego odbiorcę do poszukiwania nowej interpretacji.

Metafory nie są, jak to się potocznie uważa, środkami stylistycznymi, właściwymi

wyłącznie literaturze pięknej, pełniącymi tylko funkcję zdobniczą. Używa się ich również w

codziennych rozmowach, tekstach publicystycznych czy naukowych, zwłaszcza

popularnonaukowych, retorycznych (np. przemówieniach politycznych i okolicznościowych).

W tekstach użytkowych pełnią one przede wszystkim funkcję poznawczą: są pomocne w

opisywaniu zjawisk abstrakcyjnych albo trudnych do objęcia przez ludzki umysł w kategoriach

znanych odbiorcy lub dla niego łatwych do wyobrażenia; pobudzają wyobraźnię słuchacza iczytelnika.

2




Treści przenoszonych przez wyrażenie metaforyczne nie sposób zaprzeczyć, a

rzeczywistość przedstawiana za jego pomocą jest z natury uproszczona – te cechy metafory

czynią ją środkiem stylistycznym, użytecznym w funkcji perswazyjnej.

W wypowiedziach codziennych, potocznych mamy do dyspozycji wiele znaczeń

niedosłownych, lecz skonwencjonalizowanych:

• zamkniętych w przenośnych znaczeniach słów np.: oczko w robótce, w

pierścionku; ucho filiżanki, siatki; główka szpilki, kapusty; żuraw [studzienny] ),

• w metaforach, utrwalonych w wyrazach pochodnych (np. najeżyć się od wyrazu

jeż , zbaranieć od wyrazu baran, stchórzyć od wyrazu tchórz , osowiały od wyrazu sowa)

• w stałych związkach frazeologicznych: kipieć z gniewu, cienko prząść, rzucać

słowa na wiatr, złapać zająca, zabić komuś w głowę klin, kaczy chód, mieć strusi żołądek

itp.

Przenośnia tak weszła w tkankę języka, że gdyby ją usunąć, język byłby znacznie uboższy.

W konwencjonalnych przenośniach typu: noga stołu, ucho dzbana, głowa cukru, rączka, ujście

(czyli usta) rzeki, szyjka butelki, stopy góry, których niezwykłości nikt na ogół odczuwa, ciało

ludzkie rozdzieliło swe części między przedmioty. Taka wymiana nazw dokonuje się często:

wystarczy odrobina podobieństwa, by zespolić ze sobą rzeczy najbardziej odległe..

Przejawem stylistycznej sprawności jest jednak przede wszystkim umiejętność

posługiwania się metaforami świeżymi, a więc tworzonymi indywidualnie. Stwarzają one w

oparciu o doświadczenia odbiorcy oryginalny obraz, stanowią dla niego ciekawą zagadkę

intelektualną. Dzięki temu nie tylko uatrakcyjniają, zdobią tekst, ale ułatwiają zrozumienie

myśli piszącego.

W metaforach najczęstszym mechanizmem ich powstania jest skrócone porównanie.

Podstawą metafory może być podobieństwo kształtu, barwy, przeznaczenia, układu elementów

składowych, analogiczność procesów, funkcja dwóch przedmiotów, zjawisk, osób itp.

Niezbędny jest jednak uchwytny dla odbiorcy tekstu związek między wyrażeniem

metaforycznym i jego niemetaforycznym odpowiednikiem, a także między wyrażeniem

metaforycznym a innymi, utrwalonymi w języku sformułowaniami, do których wyrażenie

mataforyczne nawiązuje itp.

Metafory należy dawkować w tekstach ostrożnie – stosowane bowiem w zbyt dużym

zagęszczeniu, stają się dla odbiorcy przeszkodą w dotarciu do sensu wypowiedzi. Metafory po

wielokroć powtarzane stają się oklepane, banalne.

3




Metonimia – polega na zastąpieniu nazwy jakiegoś przedmiotu lub zjawiska nazwą

innego, pozostającego z nim w uchwytnym związku (np. podana jest przyczyna zamiast

skutku, organ ciała zamiast jego funkcji, narzędzie zamiast twórcy, pojęcie abstrakcyjne

zamiast konkretu itp., np.: piękność z Zakopanego, przeżyć 18 wiosen.).Swego rodzaju odmianą

metonimii jest synekdocha, polegająca na użyciu nazwy części zamiast całości (pars pro toto)

lub odwrotnie: całości zamiast części.

Nadawanie przedmiotom martwym, pojęciom abstrakcyjnym cech istot żyjących (np. czas

płynie, bieda zagląda komuś w oczy; kolory się gryzą to animizacja. Przypisanie zaś

zjawiskom natury, tworom nieożywionym, pojęciom abstrakcyjnym, zwierzętom cech

psychicznych i fizycznych, właściwych człowiekowi (np. naga prawda, ślepa uliczka, głucha

wieś, u stóp góry, los się do kogoś uśmiechnął ) nosi nazwę antropomorfizacji – uczłowiecza

ona tylko wybrane cechy przedstawianych zjawisk; inaczej niż personifikacja (uosobienie),

która narzuca im w całości postać ludzką .

Umierać ze zmęczenia, pękać ze śmiechu – to przykłady hiperboli (wyolbrzymienia). Polega

ona na przesadnym opisie przedmiotu lub zjawiska; często służy nadaniu tekstowi waloru

ekspresywnego, wytworzeniu niepowtarzalnego nastroju. Przeciwieństwem hiperboli jest

litota, czyli pomniejszenie. Taki środek zastosował pewien wybitny pisarz, autor wielu

utworów na spotkaniu z czytelnikami, gdy powiedział skromnie: Napisałem kilka książeczek .

Kunsztownym tropem dającym w tekście efekt paradoksu, ilustrującym złożoność

ludzkiego myślenia i przeżywania jest oksymoron – pozornie nielogiczne zestawienie

wyrazów znaczeniowo sprzecznych, np . płonąć z zimna:

3.1.4. Innowacje frazeologiczne

Frazeologizmy to ta część tworzywa językowego, która ożywia i uatrakcyjnia

wypowiedzi, a przez częste ich nacechowanie emocjonalne nadaje tekstom rysy ekspresywne.

Wszystkie użycia frazeologizmów w tekstach można podzielić na użycia bez zmiany formy,

znaczenia i łączliwości, określonych przez normę polszczyzny ogólnej, oraz na użycia

innowacyjne.

Innowacja frazeologiczna – to zamierzone odstępstwo od normy językowej,

polegające na wymianie, dodaniu lub zmianie formy jakiegoś elementu, skrzyżowaniu

(kontaminacji) dwóch frazeologizmów (często o zbliżonym znaczeniu), udosłownianiu idiomu

(defrazeologizacji).

Świadome naruszenie zasad łączliwości w pewnych sytuacjach może być cennymśrodkiem kształtowania stylu. W reklamie pieluszek Libero środkiem stylistycznym

4




konstruującym slogan jest właśnie nietypowość, świeżość połączenia wyrazowego, w jakie

wchodzi rzeczownik przyjaciel : Kajtuś by Libero – najlepszy przyjaciel dziecięcej pupy.

Celowe naruszenie stabilności formalnej i znaczeniowej związków frazeologicznych

bywa czasem przejawem twórczego stosunku do języka, służy jego odświeżeniu,

konstruowaniu paradoksów, kontrastów, językowych żartów itp. Jako przykład niech posłużą

zaczerpnięte z reklam udosłownienia:

PKP – twoja kolej, Okno bez kitu – Termoplast.

Granica między innowacjami błędnymi i celowymi jest bardzo trudna do uchwycenia.

Podobną praktykę zalecać więc można w tekstach w jakimś stopniu twórczych (np.

artystycznych, reklamowych, publicystycznych) i to osobom o dużym wyczuciu językowym.

Każde z innowacyjnych użyć frazeologizmów w tego rodzaju tekstach stawia przed odbiorcą

zadanie odbiorcze: im głębsze zmiany formalne wprowadza autor, tym większe wymagania

stawia odbiorcy, tym większej oczekuje od niego uwagi i spostrzegawczości.

W tekstach o charakterze czysto użytkowym, szczególnie w wypowiedziach o

dominującej funkcji informacyjnej, bezpieczniej jest przestrzegać w odniesieniu do idiomów

zasady stabilności znaczeniowej i formalnej.

3.2. Składniowe środki stylistyczne

Podstawową jednostką informacyjną każdego tekstu jest zdanie. Składanie słów w

zdania służy: logicznemu uporządkowaniu treści, eksponowaniu treści ważnych dla piszącego

oraz skupianiu na nich uwagi odbiorcy. Staramy się zwykle konstruować zdania nie tylko

poprawnie, ale również w taki sposób, aby możliwie jak najlepiej oddawało naszą intencję.

Sposób zbudowania zdania ma wartość stylistyczną nie mniejszą, niż użyte w tekście

słownictwo. Bogactwo, oryginalność stylu widać w: rodzaju i budowie zdań; sposobach ich

łączenia; ekspresywnym wykorzystaniu długości wypowiedzeń; zagęszczeniu i powtarzalności

pewnych konstrukcji; różnorodności zastosowanych środków konstrukcyjnych.

Tak, jak można przypisać nacechowanie stylistyczne (np. potoczne, książkowe,

przestarzałe itp.) wyrazom, tak barwa stylistyczna jest także własnością niektórych konstrukcji

składniowych, a w szczególności spójników, które stanowią oś konstrukcyjną pewnych typów

zdań. Tak na przykład za przestarzałe trzeba uznać na przykład spójniki: azaliż, atoli, li, przeto.

Książkowo, erudycyjnie nacechowane są spójniki: aczkolwiek, acz, iż, albowiem, bowiem,

aniżeli, nadto, względnie, natomiast. Ze względu na nacechowanie potoczne tylko w tekstach

kolokwialnych może być stosowany spójnik bo. Wreszcie stylistycznie neutralne, więc mające

5




największy zakres użycia, wydają się na przykład spójniki: że; aż; dlatego, że, ale, i, a, choć,

jeżeli.

We współczesnych tekstach literackich spotyka się środki składniowe będące rezultatem

naruszenia normy składniowej znanej z tekstów użytkowych. Taki charakter mają: anakoluty i

potok składniowy. W wypowiedziach artystycznych mogą być cennym chwytem

stylistycznym: zwłaszcza w prozie są świadomie stosowane jako środek stylistyczny, imitujący

żywą mowę lub strumień świadomości (chodzi wtedy o w miarę wierną reprodukcję, zapis toku

myślenia bohatera). Nie można ich jednak zalecać w tekstach użytkowych (urzędowych,

naukowych, szkolnych i in.).

Anakolut – od gr. anakolouthon ‘brak związku’– to konstrukcja składniowa

wykolejona, zbudowana bez przestrzegania zasad formalnologicznych, np.* Poza zdawkowymi

informacjami na temat katastrofy, policja nabrała wody w usta. W zdaniu tym pierwsza część

zdania (do przecinka) nie łączy się wspólnym schematem składniowym z drugą częścią zdania.

Potok składniowy – to rozbudowane wypowiedzenie nieuporządkowane ani logicznie,

ani składniowo, w którym nadrzędnym czynnikiem organizującym jest jakaś ogólna intencja

mówiącego – granice między całościami składniowymi są zatarte, np.:

Wiesz, wczoraj na ulicy podchodzi do mnie taki facet, zupełnie mi nieznany, i nie

wiadomo dlaczego wita się ze mną serdecznie, w samym środku miasta witał się ze

mną, osłupiałem, bo nie znałem go wcale, a on rzucał mi się na szyję i mówił coś o

latach szkolnych, o dawnych latach, opowiada o swojej żonie, dzieciach, a ja głupio

się poczułem, nie wiedziałem, kto to jest.

3.2.1. Figury słowne: epitet, gradacja, elipsa, polisyndeton, asyndeton, synonimia,

anafora, epifora, inwersja, parenteza

Środki stylistyczne operujące elementami składniowymi (dotyczącymi konstrukcji

zdania) retoryka nazywała retorycznymi figurami słownymi. Te służą przede wszystkim

urozmaiceniu formy wypowiedzi oraz perswazji. Wyodrębnia się wśród nich: epitet, gradację,

elipsę, polisyndeton, asyndeton, synonimię, anaforę, epiforę, oraz inwersję.

Epitet to wyraz (najczęściej przymiotnik) pełniący w tekście funkcję określenia

rzeczownika. Epitety mogą służyć wyłącznie większej obrazowości stylu, gdy nazywają cechy

obiektywne przedstawianych zjawisk: kolory, kształty, wymiary itp. lub wartościowaniu (np.

ciekawy, prawdziwy, dobry, naganny).

Umieszczanie w kolejnych fragmentach zdania lub całych zdaniach wyrażeń

odzwierciedlających nasilanie się jakiejś cechy lub jej słabnięcie nosi nazwę gradacji.

6




Środkiem składniowym o wyrazistych walorach stylistycznych jest elipsa. Polega ona

na pominięciu w zdaniu jednego członu. Bez niego traci ono spójność gramatyczną, ale dzięki

kontekstowi pozostaje spójne znaczeniowo. Elipsa kondensuje przekazywane treśc,i np.:

Bez ludzkiego pędu do tego, co nowe, nie byłoby zmian w życiu pojedynczych ludzi, nie

byłoby – w życiu społeczności – (pominięte powtórzone dopełnienie zmian);

Mężczyźni są z Marsa, kobiety – z Wenus (pominięte powtórzone orzeczenie są).

Na charakter ekspresji wpływa w znacznym stopniu długość zdań. Dobieranie zdań

krótkich i długich, stosownie do tematu oraz zamierzeń komunikacyjnych nadawcy – to ważny

element kształtowania stylu tekstu. Zestawienie wypowiedzeń zróżnicowanych co do długości

daje zawsze ciekawy, zapobiegający znużeniu czytelnika kontrast.

Zdania długie, wielokrotnie złożone zwalniają tempo wypowiedzi, jednak nierzadko

także zaciemniają przekazywaną treść, utrudniają odbiorcy zrozumienie tekstu, jak w zdaniu z

tekstu filozofa Leszka Kołakowskiego:

Odwaga może wyrodzić się w lekkomyślną i niemądrą brawurę, sprawiedliwość

praktykowana bardzo rygorystycznie, bez uwzględnienia komplikacji życia i

okoliczności łagodzących w różnych naszych wykroczeniach, staje się z czasem

okrucieństwem i przykrywką dla zadowolonej z siebie pychy sprawiedliwego;

prawdomówność może być uprawiana jako brutalność i niewrażliwość na ludzkie

przykrości i cierpienia.

Zdania takie niosą w sobie ponadto niebezpieczeństwo rozchwiania poprawnej budowywypowiedzenia. Dlatego są pożądane w tekstach formułowanych przez doświadczonych,

wprawnych użytkowników polszczyzny oraz w wypowiedziach adresowanych do odbiorców o

większej sprawności językowej.

Zdania krótkie z kolei obdarzone są zwykle większym ładunkiem ekspresywnym,

dynamizują wypowiedź. Tę ich funkcję widać wyraźnie we fragmencie prozy Mirona

Białoszewskiego:

Sierpień. Wciąż jest. Co otworzę balkon, to wpadam w wielki dzień. Ludzie wkoszulach, bez marynarek. Ludzie w cienkich strojach idą Kredytową, nadchodzą,

powiewają na słońcu i w cieniu, tymi koszulami, kieckami, długimi włosami, i idą,

idą.

Przekształcenie zdania dłuższego w krótsze jest zawsze zabiegiem stylizacyjnym, dzięki

któremu zyskujemy przejrzystość tekstu, a przez to przekazany w nim sens jest dla odbiorcy

czytelniejszy. Zwróćmy uwagę, jak zwiększa się przejrzystość wypowiedzi, gdy podane zdanie

wielokrotnie złożone zamienimy na kilka krótszych i pod względem budowy mniej zawiłych:

W tradycyjnym handlu operacja zapłaty przysparza pewnej przykrości, a ekspedienta postrzegamy jako bezpośredniego sprawcę owej nieprzyjemności, zaś w wielkim sklepie to

7




wszystko rozkłada się w czasie i przestrzeni, a gdy posługujemy się kartą płatniczą, to

wszelka boleść mija, za to pojawia się satysfakcja z bycia wybranym, bo bank uznał nas za

godnych kredytu.(na podstawie : Polityka 1998 nr 51, s. 19).

I tekst po nowej redakcji:

W tradycyjnym handlu operacja zapłaty przysparza pewnej przykrości. Ekspedienta

postrzegamy ponadto jako bezpośredniego sprawcę owej nieprzyjemności. W wielkim

sklepie natomiast wszystko rozkłada się w czasie i przestrzeni. Dodatkowo, posługujemy się

kartą płatniczą. I wszelka boleść mija. Za to pojawia się satysfakcja z bycia wybranym.

Bank bowiem uznał nas za godnych kredytu.

Nieobojętny dla tekstu jest, jak widać, dobór typów zdań oraz sposobów ich łączenia:

współrzędnego lub podrzędnego, za pomocą spójników lub bezspójnikowo.

Zdania łączące się współrzędnie (spójniki: lub, albo, i, oraz, itp.) dobrze sprawdzają się

w tekstach, których treścią nie jest dochodzenie związków, zależności między opisywanymi

faktami czy zdarzeniami. Spójniki współrzędności przeciwstawnej (np. a, natomiast, zaś, ale,

lecz ) dobrze oddają kontrastowanie. Spójniki wynikowe (np. dlatego, więc, zatem, toteż,

dlatego też ) – nadają się do wnioskowania. Konstrukcja składniowa zbudowana z członów

współrzędnych połączonych jednakowym spójnikiem nosi nazwę polisyndetonu. Konstrukcja

składniowa zbudowana z członów współrzędnych połączonych bezspójnikowo nosi nazwę

asyndetonu.

Składnia zdań podrzędnie złożonych (spójniki: że, bo, ponieważ, aby, by, żeby; zaimkiwzględne: kto, co, kiedy, gdzie, jak, jaki, który itd.) charakteryzuje się znacznym stopniem

intelektualizacji. Jest więc „stworzona” do formułowania tych fragmentów lub całych tekstów,

w których autor podejmuje jakieś rozumowanie, opisuje związki, relacje przyczynowo-

skutkowe, np. w tekstach naukowych.

Dbałością o bogactwo stylistyczne oraz atrakcyjność tekstu powinno być podyktowane

unikanie niezamierzonych powtórzeń konstrukcji składniowych. Polska składnia, tak jak

słownictwo, charakteryzuje się bogatą synonimią: tę samą myśl można wyrazić w różnieukształtowanych zdaniach. Na przykład sens wyrażony w zdaniu Od silnego zapachu kwiatów

bolała mnie głowa i nie mogłem spać można zamknąć w znaczeniowo równoważnych lub

bliskich konstrukcjach:

Ponieważ zapach kwiatów był silny, bolała mnie głowa i nie mogłem spać.

Z powodu silnego zapachu kwiatów bolała mnie głowa i nie mogłem spać.

Zapach kwiatów był silny, więc mnie głowa i nie mogłem spać.

Zapach kwiatów był silny, dlatego mnie głowa i nie mogłem spać.

Zapach kwiatów był tak silny, że mnie głowa i nie mogłem spać.

Zapach kwiatów był bardzo silny. Bolała mnie więc głowa i nie mogłem spać.

8




Korzystanie z dobrodziejstw synonimii składniowej (to samo, ale wyrażone w inaczej

zbudowanym zdaniu) jest dobrym zwyczajem w redagowaniu wszelkich tekstów.

Stylistycznie atrakcyjnym zabiegiem składniowym są natomiast wszelkiego rodzaju celowe

powtórzenia wyrazów. Nagromadzone w jednym tekście (lub jego fragmencie), mają silny

walor ekspresywny. Mogą przybierać postać:

• anafory (gdy powtórzony element znajduje się na początku kolejno po sobie

następujących jednostek składniowych, tzn. zdań czy fraz):

Nie wolno nam życzyć sobie, by wszyscy byli doskonali. Nie wolno nam życzyć

sobie, by nasz ideał doskonałości był przez wszystkich uznawany; Czyste pranie,czysta oszczędność!

• epifory (gdy powtórzony element umieszczony jest na końcu sąsiadujących całostek

składniowych):

Każdy dorosły człowiek pragnie akceptacji. I dziecko podobnie… pragnie akceptacji.

Obie figury rytmizują wypowiedź, ułatwiają też słuchaczom oddzielenie kolejnych

myśli autora, skupiają uwagę odbiorcy na treściach ważnych. Powtórzenia zwykle

„usztywniają” budowę tekstu – ich zastosowanie pociąga za sobą konieczność użycia w bliskim

sąsiedztwie zdań skonstruowanych według tego samego schematu, a więc poszczególne części

zdania występują w nich w podobnej kolejności. Jest to tzw. paralelizm składniowy.

Powtórzenia są stosowane zwłaszcza w poezji, jednak mogą być stosowane także wtekstach użytkowych, mają bowiem walor perswazyjny: powtórzenie może z jednej strony

służyć do eksponowania w tekście treści ważnych, z drugiej strony – pełnić funkcję

opóźniającą – gdy autor poprzez powtórzenie pewnych słów opóźnia wprowadzenie jakichś

treści i w ten sposób na tych właśnie skupia uwagę czytelnika, zmusza go do oczekiwania, np.

Wynik sprawdzianu okazał się całkiem, całkiem… pozytywny.

Przypadkowe powtórzenia wyrazów nie wystawiają dobrego świadectwa piszącemu –

najczęściej są związane z ubogim słownictwem autora. Ostateczna redakcja tekstu powinnazawsze uwzględniać korektę takich nieprzemyślanych powtórzeń. Zwróćmy uwagę, w jakim

stopniu poprawia stylistyczną swobodę tekstu korekta, polegająca na usunięciu

nieuzasadnionych funkcjonalnie powtórzeń:

Ucząc się, studenci muszą często korzystać z różnych podręczników. Nie wszystkie potrzebne podręczniki można kupić w księgarni. W takiej sytuacji wielu studentów

korzysta z bibliotek.Ucząc się, studenci muszą często korzystać z różnych podręczników. Nie wszystkie

potrzebne książki można kupić w księgarni. W takiej sytuacji wiele osób

studiujących korzysta z bibliotek.

9




Nagromadzenie w kolejnych fragmentach tekstu synonimów, czyli wyrazów tożsamych

znaczeniowo lub bliskoznacznych, w taki sposób, że ich znaczenie uwypukla się to figura

słowna zwana synonimią.

O kształcie stylistycznym tekstu decyduje w dużym stopniu szyk, czyli kolejność

wyrazów w zdaniu. Ułatwia on czytelnikowi lekturę, ponieważ w tekście pisanym właśnie on

sygnalizuje ten fragment zdania, który nadawca uważa za informacyjnie najistotniejszy. W

zdaniu pisanym informacja akcentowana, najistotniejsza z punktu widzenia celu komunikacji

(nowa) jest zwykle umieszczana na końcu zdania:

McDonald’s zapewnia najlepszy z możliwych sposób zaspokajania głodu.

Najlepszy z możliwych sposobów zaspokajania głodu zapewnia McDonald’s.

W tekście mówionym można tę nową informację wyeksponować za pomocą akcentu

zdaniowego i dlatego szyk zdania nie jest aż tak istotny.

Szyk jest w polszczyźnie zasadniczo swobodny, ale nie dowolny. Ograniczenia w

szyku są podyktowane względami formalnymi i treściowymi. Zakłócenia porządku wyrazów w

zdaniu mogą utrudnić czytelnikowi zrozumienie tekstu.

W tekstach użytkowych, szczególnie gdy ich celem jest przekazanie jakiejś

informacji, wskazane jest przestrzeganie „zasady bliskiego sąsiedztwa” wyrazów gramatycznie

ze sobą powiązanych, a więc określających i określanych, czyli zachowanie szyku

neutralnego. Kierując się tą zasadą, zdanie:

Jesteśmy krajem szczęśliwości wszelakiej,

lepiej jest zastąpić zdaniem o szyku neutralnym:

Jesteśmy krajem wszelakiej szczęśliwości.

Ciekawy efekt stylistyczny przynosi natomiast zastosowanie szyku przestawnego (inwersji) w

tekstach twórczych. W tekstach nieartystycznych obowiązującą zasadą w jego stosowaniu jest

ostrożność, by: po pierwsze, nie zakłócił czytelności sensu przez zatrzymanie uwagi czytelnika

na niezwykłej, nietypowej formie wypowiedzi; po drugie, nie doszło w związku z jego

zastosowaniem do rozchwiania budowy zdania, do utraty związku pomiędzy podmiotem i

orzeczeniem, podmiotem i przydawką, orzeczeniem i dopełnieniem.

Zabiegiem konstrukcyjnym o walorach stylistycznych jest parenteza – wprowadzenie

do zdania składników nawiasowych, niewiążących się ze zdaniem formalnymi związkami

składniowymi, podanych w nim jako dopowiedzenie. Wprowadzają one treści poboczne,

drugorzędne, np. autorskie komentarze o charakterze subiektywnym, czasem ironicznym.

Składniki wtrącone uwydatniają jakiś człon wypowiedzenia podstawowego, kwalifikują emocjonalnie, moralnie fakty, zdarzenia itp., o których mowa w zdaniu. Najczęściej przyjmują

10




kształt zdań wykrzyknikowych lub pytajnych. Ponieważ logicznie rozbijają wypowiedź, zwykle

są zamieszczane w nawiasie:

Diderot (podobnie jak większość myślicieli Oświecenia?) był w stosunku dolibertynizmu tolerancyjny.

W tekstach o silnym nacechowaniu ekspresywnym używa się zdań nazywanychwykrzyknieniami (eksklamacjami). W piśmie zakończone są znakiem wykrzyknienia, a w

mowie ich kontur intonacyjny charakteryzuje się linią z fragmentami silnych wzmocnień np.

Tak, nie powinniśmy o tym zapomnieć! Komu można dzisiaj zaufać?!

Nacechowaną ekspresywnie formą logiczno-składniowego ukształtowania wypowiedzi,

zwłaszcza w części tekstu poświęconej argumentacji, jest antyteza (przeciwstawienie). Polega

ona na ujęciu w jedną całość składniową treści przeciwstawnych. Antyteza jest bardzo lubiana

przez twórców tytułów prasowych czy sloganów reklamowych, np.: Taki mały, a jaki wielki; Wielki samochód dla małego biznesu – slogany reklamującesamochody;Twój wybór – nasz kredyt – slogany reklamujące usługi bankowe.

3.3. Figury myśli

Specyficzny status wśród figur stylistycznych mają środki określane tradycyjnie przez

retorykę jako figury myśli. Są to pewne konstrukcje semantyczne porządkujące przekazywane

przez nadawcę myśli pod względem kompozycyjnym, estetycznym czy ekspresywnym. Należą do nich m.in.: apostrofa, aitiologia, pytanie retoryczne, porównanie, niedopowiedzenie,

ironia.

Apostrofa to bezpośredni zwrot do słuchacza lub czytelnika, do spersonifikowanej idei.

Celem jej zastosowania jest wywołanie na odbiorcy wrażenia, zjednanie jego przychylności.

Zdanie pytajne może służyć w tekście różnym celom stylistycznym: ekspresji emocji

nadawcy lub też oddziaływaniu na uczucia i przekonania odbiorcy. Może stać się wyrazem

obaw, ironii piszącego (mówiącego) lub też pobudzać czytelnika (słuchacza): zapraszać doswego rodzaju dialogu z autorem, np.:

„ Po co podróżujemy? Dlaczego lubimy podróżować? Wydaje się, że to niemądre pytanie, bo każdy wie, dlaczego i po co. Jest jednakowoż wiele rzeczy, które wydają się oczywiste, a po zastanowieniu takimi być przestają. Czy podróżowanie jest to

zachowanie instynktem wiedzione i co miałby to być za instynkt? Czy doznajemy

satysfakcji stąd, że doświadczamy czegoś, co jest po prostu nowe, że nowość jako

taka nas przyciąga? A jeśli tak jest, czy nie jest to dziwne zadowolenie?”(L.Kołakowski)

Zadawanie pytań, a następnie odpowiadanie na nie (tzw. aitiologia ), może być praktyką z powodzeniem stosowaną w konstruowaniu przemówień, wykładów, prezentacji itp.:

11




prelegent formułuje problem w postaci zdania pytanego, a następnie omawia go, odpowiadając

na pytanie. Seria aitiologii bywa także osią konstrukcyjną artykułów prasowych, np.:

Skoro nie można walczyć z każdym, bijmy się przynajmniej o nasze dzieci. Czy to

je ochroni? Zapewne nie, bo przecież jest Internet, telewizja. Nie znaczy to, że

musimy ułatwiać zadanie tym, którzy na deprawacji młodego pokolenia chcą zarobić Czy takie zakazy stwarzają niebezpieczeństwo, że zaraz kilku

najgorliwszych rozszerzy ograniczenia cenzury obyczajowej na krytykę posłów,

radnych czy prezydentów? Niebezpieczeństwo jest ogromne, łatwo tu wskazaćniektórych posłów. Co wtedy? Nie pozostaje nam nic innego, jak rzucić się dowalki z tymi cenzorami.

(na podstawie: Nowy Dzień, 9 lutego 2006, s. 2)

Typem wypowiedzeń pytajnych, szczególnie przydatnym w kształtowaniu stylu tekstu,

mogą być pytania retoryczne (erotezy): wypowiedzi mające formę pytania, w rzeczywistości

jednak niewyrażające intencji pytanej (np. Czyż służba ojczyźnie nie jest obywatelskim

obowiązkiem?). Forma pytania ukrywa kategoryczność przekazanego w ten sposób sądu

(Służba ojczyźnie jest obywatelskim obowiązkiem). Pytania retoryczne mogą z powodzeniem

pełnić w dłuższych wypowiedziach funkcję wniosków lub argumentów, silnie zabarwionych

emocjonalnie, a przez to mających o wiele większą moc sprawczą, niż znaczeniowo podobne

wypowiedzi oznajmujące. Dlatego właśnie można je zalecić mówcom i dyskutantom jako

skuteczną broń w odpieraniu ataków przeciwnika.

Porównania to takie zestawienia wyrazów, które podkreślają właściwości wspólneróżnym zjawiskom. W zestawieniach takich stosuje się łączniki: jak, jakby, niby, niczym, na

kształt (w tzw. porównaniu homeryckim człon porównujący jest szczególnie rozbudowany).

Porównania czynią teksty bardziej obrazowymi. Wydają się szczególnie ważne dla

stylu indywidualnego, gdy są oryginalne i dobrze dobrane.. Polszczyzna dysponuje wieloma

skonwencjonalizowanymi porównaniami, np. biały jak śnieg, zły jak osa, uparty jak kozioł.

Niedopowiedzenie polega na sugerowaniu, że jakaś myśl została opuszczona. Istnieje

wiele językowych sposobów wprowadzania niedopowiedzenia, jak zawieszenie głosu ( wtekście pisanym trzykropek) czy konwencjonalne formuły w rodzaju: spuśćmy na to zasłonę

milczenia.

Złożoną figurą myśli jest ironia. Mówimy o niej wtedy, gdy sens tekstu wypowiedziany

wprost jest sprzeczny z sensem właściwym, zgodnym z intencją mówiącego. Kiedy na

przykład nazywamy kogoś brzydkiego „pięknym”, nudziarza – „uroczym człowiekiem”, a

wroga „przyjacielem”, to pod tymi z pozoru pozytywnymi ocenami ukrywa się aluzyjnie, ale

jakże jadowicie wyrażone, wartościowanie negatywne. Można je jednak odczytać tylko przezspostrzeżenie, że znaczenie dosłowne wyrazów nie pasuje do okoliczności ich użycia.

12




3.4. Stylistyczna wartość neologizmów i form fleksyjnych

Szczególnie w tekstach, które pretendują do miana twórczych (np. w felietonach, w

tekstach reklamowych) warto nie rezygnować eksperymentów słowotwórczych. Tworzą one

owiem oryginalny klimat tekstu, nadają mu piętno indywidualne, ożywiają wypowiedź. Jako

przykłady takich ciekawych innowacji, niech posłużą neologizmy: Kiedyś podkłócalićmy się.

Kiedyś się jeszcze – na znacznie odleglejszym brzegu dokłócimy (Andrzej Drawicz). Na

własnych obciachach warto się uczyć. Trzeba się odobciachawiać (Marcin Prokop).

Niepowtarzalny klimat lektury tworzą wańkowiczowskie: leniuszydło, poznawadło, wstrętus,

odrastałki, obraponogi, pokolońskać się, siądźka.

Spośród form słowotwórczych nauka o stylu bada przede wszystkim augmentativa(zgrubienia), deminutiwa (zdrobnienia), hipokoristika (spieszczenia). Te ostatnie pełnią

funkcję ekspresywno-impresywną.

Cennym źródłem twórczych pomysłów językowych, wykorzystywanych w budowaniu

figur stylistycznych nie tylko w poezji, ale także na przykład w reklamie, w tekstach prasowych

(w szczególności w tytułach) jest zestawianień słów podobnie brzmiących w celu ujawnienia

ukrytych zależności między nazwanymi przez słowa zjawiskami (paronomazja).

Wyrazy o bardzo podobnym brzmieniu, różniące się zaledwie jedną, dwoma głoskami,

czasem ich kolejnością, mające jednak zupełnie inną etymologię i znaczenie (np. krykiet -

krokiet ) to paronimy.

Wartość stylistyczną mogą zyskiwać w tekście także formy gramatyczne. Tak na przykład

strona czynna czasownika jest ukierunkowana na wykonawcę czynności, bierna zaś –

uwypukla przedmiot czynności. Konstrukcje czynne uwydatniają zatem dynamikę akcji lub

opisu sytuacji. W stronie biernej – nadają wypowiedzi charakter bardziej obiektywny,

statyczny. Zastosowanie form praesens historicum i futurum historicum – ożywia,

przybliża akcję, która toczyła się w przeszłości.

Zastosowanie 1.os.l. mn. czasowników (np. wiemy, że; wierzymy że itp.) powoduje

zawłaszczanie świata przekonań odbiorcy, gdyż w deklarację przekonań włącza się w

ten sposób nie tylko nadawcę, ale i odbiorcę. Pierwsza osoba l.poj z kolei w tekstach

retorycznych (np. przemówieniach czy kazaniach) sprzyja nawiązaniu bezpośredniego

kontaktu ze słuchaczem, kształtuje poczucie bliskości z nim i wspólnoty. Daje wrażenie

wspólbraterstwa i solidarności.

13




3.5. Fonetyczne środki stylistyczne

W wypowiedziach nieliterackich dźwięki mowy i elementy prozodyczne są wyłącznie

tworzywem, z którego zbudowane są nasze komunikaty. W tekstach artystycznych

mogą zyskiwać autonomię, być odbierane jak swego rodzaju muzyka – poeci często

starają się wyeksponować warstwę brzmieniową tekstu, wydobyć z niej walory

estetyczne. Harmonijny i celowy dobór i nagromadzenie w wypowiedzi elementów

brzmieniowych nosi nazwę eufonii. Może być ona realizowana rozmaitymi

sposobami, np. przez nagromadzenie pewnych głosek i unikanie innych, przez

komponowanie grup głoskowych, wykorzystanie akcentu i intonacji, rymu i rytmu.

3.5.1. Dźwięki mowy w funkcji stylistycznej

Instrumentacja głoskowa – to takie nagromadzenie i dobór wyrazów, że pewne

głoski powtarzają się z większą niż przeciętna częstotliwością, w bliskim sąsiedztwie lub

porządku – jej przejawem mogą być różnego typu rymy lub aliteracja.

Aliteracja (harmonia głoskowa) jest nagromadzeniem lub powtarzaniem

określonych głosek lub grup głosek. Zastosowanie aliteracji może służyć doraźnej ekspresji,

wytworzeniu nastroju, utrzymaniu tonacji muzycznej utworu, być przejawem zabawy

poetyckiej lub popisem warsztatowego kunsztu, np.:

Od serdecznego afektu to koło,Ochotnie toczę ku tobie wesoło,Ode mnie pokłon żeby oddawało,O zdrowie prosząc, tego winszowało.Okażże tedy łaskawe twe oko,Obejrzyj onym chęci me szyrokoOsobie, co twej słusznie należało.Jakub Teodor Trembecki, Koło

Czasem takie ukształtowanie brzmieniowej warstwy wypowiedzi ma służyć oddaniu

zjawisk dźwiękowych spoza języka, np. odgłosów przyrody (w opisie wiatru może to być

nagromadzenie głosek szczelinowych: [sz], [s] ), np.:

tych kijanek tych praczek u potoczkakujawiak kujawiaczek siwe oczko śpij bura burza od borui jak bór dudni piorunrzucili na wodę złocisty kij

pogryzł deszcz widnokręgi niedobry piesw glinie zburzył krople rudemokra wieś wieczna wieśtakie dno zielonego świata

Józef Czechowicz, ze wsi (fragment)

14




Sam język dostarcza „gotowych onomatopej” w postaci tzw. wyrazów

dźwiękonaśladowczych, np.: kukać, miauczeć, kukuryku.

W tekstach użytkowych: monotonne, przypadkowe powtarzanie tych samych

głosek jest grzechem stylistycznym, np.:

*Tak głośna nasza dawna sława była.

*W naszych stosunkach od wszystkich towarzyskich uciech się uchylamy.

* Lecz któż może żyć bez życzliwości przyjaciół?

3.5.2. Prozodyczne elementy stylu

Czynniki prozodyczne stanowią tworzywo wykorzystywane szczególnie w tekstach

poetyckich w celach eufonicznych. Liryka jako rodzaj literacki, choć dzisiaj jest sztuką słowa,

genetycznie ma w ścisły związek z muzyką. Najdawniejsze antyczne teksty liryczne były

wykonywane z towarzyszeniem fletu, a jeszcze w epoce średniowiecza i renesansu w znacznym

stopniu były związane z muzyką. Tymi genetycznymi związkami z muzyką można

wytłumaczyć rolę rytmu w tekstach lirycznych.

Rytm to wyraźnie odczuwalna powtarzalność pewnych jednostek. Podstawową

jednostką takiej powtarzalności w tekście poetyckim jest wers. Na podstawie różnic w sposobie

jego ukształtowania poetyka wyróżnia różne systemy wersyfikacyjne.

Najstarszy polski system wersyfikacyjny opiera się na powtarzalności zdań lub innych

całostek składniowych. Ze względu na rolę składni i intonacji w konstrukcji wersu nazywa

się go intonacyjno-zdaniowym.

Chrystus z martwych wstał je,Ludu przykład dał jeEż nam z martwych wstaci,Z Bogiem krolewaci.

*** pieśń XIV - wiecznaW dobie renesansu, został on zastąpiony przez system sylabiczny, oparty na identycznej

liczbie sylab w każdym wersie (takiego systemu wersyfikacyjnego używał np. Kochanowski).

W zależności od liczby sylab w wersie wyróżnia się na przykład dziesięciozgłoskowiec,

jedenastozgłoskowiec, dwunastozgłoskowiec, trzynastozgłoskowiec

. Obok wiersza sylabicznego powstał system wersyfikacyjny, oparty na równej ilości sylab

oraz równomiernie rozłożonym akcencie. Nazywa się go sylabotonicznym. Podstawową miara

sylabotonizmu jest stopa – stale powtarzający się układ sylab nieakcentowanych i

15




akcentowanej. Do najczęściej używanych stóp należą: trochej o układzie ↓-; amfibrach o

układzie -↓-; jamb o układzie -↓; daktyl o układzie ↓- .

Poeci I połowy XX wieku chętnie wykorzystywali system toniczny, tj. oparty na

identycznej liczbie zestrojów akcentowych (w każdym wersie jest tyle samo sylab

akcentowanych, lecz nie są one rozmieszczone w identyczny sposób). Najkrótszym rozmiarem

wersu tonicznego jest dwuzestrojowiec, najdłuższym – sześciozestrojowiec.

Konstrukcja wersu w poezji współczesnej opiera się przede wszystkim na ekspresywnych

układach intonacyjnych – jest to tzw. wiersz wolny.

Ważnym elementem rytmizacyjnym są rymy. Rym – to powtórzenie

jednakowych lub zbliżonych układów brzmieniowych w zakończeniach wyrazów

zajmujących określoną pozycję w wersie, np. na końcu. Rym nie jest elementem

niezbędnym w poezji. Istnieją wiersze bezrymowe, tzw. białe wiersze.

Rodzaj rymu uwarunkowany jest przez takie czynniki, jak: obszar współdźwięczności,

związek z akcentem, a także stopień dokładności.

Układ rymów kształtowany jest przez miejsce rymów i sposób ich powiązania.

Rymy mogą zespalajać dwa wersy (tzw. zewnętrzne) lub wyrazy w obrębie

jednego wersu (tzw. rymy wewnętrzne).

Rym może łączyć sąsiadujące ze sobą wersy lub oddalone. Ze względu na to wyróznia się 3

zasadnicze układy rymowe:

Rymy sąsiadujące: Rymy krzyżowe: Rymy okalające:

A A A

A B B

B A B

B B A

Za wyraz najdoskonalszego kunsztu poetyckiego uchodzi tzw. rym ścisły

(dokładny), gdy tożsamość dźwiękowa obejmuje wszystkie głoski, poczynając od

akcentowanej samogłoski, np. [br-oni – t-oni]. W wypadku rymów przybliżonych

można mówić raczej o podobieństwie brzmieniowym, a nie tożsamości.

Szczególnym typem współbrzmienia są asonanse i konsonanse. Asonans polega

na tożsamości samogłosek (np. kOniE – łosie, . pOwrÓz- gOtÓw). Konsonans jest

związany z identycznością spółgłosek (np. WRóG – Warg, . DReSZCZe- SZCZoDRy).

16




Gdy współbrzmienie wynika z powtórzenia końcówek fleksyjnych odmiany

czasownikowej, przymiotnikowej czy rzeczownikowej, (np.. służę – zburzę; mądr ego –

zielonego) – to taki rym nazywa się gramatycznym.

Szczególny wpływ na rytmizację tekstu poetyckiego poprzez rym ma stabilność

akcentu w klauzuli, czyli w zakończeniu wersu. Naturalne dla polskiego systemu akcentowego

(akcent na przedostatniej sylabie) jest to, by współbrzmiące w wierszu fragmenty wyrazów

obejmowały półtorej ostatniej sylaby w wyrazie z akcentowaną przedostatnią sylabą – jest to

tzw. rym żeński, np. mara – k ara; sok oły - popioły.

Rzadziej w polskiej poezji występuje tzw. rym męski z przyciskiem na ostatniej

sylabie w wersie, np. ton – szron, rok- tok.

Elementem rytmizacyjnym bywa podział wiersza na strofy (inaczej zwrotki).

Wiersze stroficzne istnieją w opozycji do stychicznych, a więc bez podziału na zwrotki. Strofa

pod względem budowy stanowi pewną całość – nie musi jednak być całością składniową ani

treściową – wszak zdarza się, że dokończenie zdania z ostatniego wersu jednej strofy znajduje

się w pierwszym wersie drugiej strofy. Wśród wielu typów strof najczęściej stosowane to:

tercyna – strofa trójwersowa o stałym układzie rymów: aba, bcb, cdc;

oktawa – strofa ośmiowersowa jedenastozgłoskowa o układzie rymów: abababcc;

sestyna (sekstyna) – sześciowersowa jedenastozgłoskowa o układzie rymów: ababcc;

dystych – to strofa dwuwersowa o układzie rymów aa, bb, cc.

Za najkunsztowniejszy rodzaj strofy uchodzi sonet, który przekształcił się w

osobny gatunek liryczny. Narodził się we Włoszech w średniowieczu. Dziś wyróżnia się

dwie jego odmiany:

sonet włoski (rozwinięty przez Dantego i Petrarkę) – składa się on z 14 wersów

zgrupowanych w 2 czterowierszach i 2 tercynach o układzie rymów: abba abba cdc

dcd, przy czym dwóm członom 8 wersowemu i 6- wersowemu odpowiadają pewne

całości tematyczne;

sonet francuski, w którym miejsce końcowych tercyn zajęły dystych i czterowiersz o

układzie rymowym cc dee lub cddc ee.

LITERATURA

B. Crząstowska, S. Wysłouch, 1978 , Poetyka stosowana, Warszawa

D. Kopertowska, 1992, Analiza stylistyczno-językowa tekstu, Kielce

M.R. Mayenowa, 1963, O sztuce czytania wierszy, WarszawaA. Piotrowicz, 1991, Typy regionalizmów leksykalnych, Poznań

17




T. Skubalanka, 2001, Podstawy analizy stylistycznej. Rozważania o metodzie, Lublin

T. Skubalanka, 1976, Założenia analizy stylistycznej, w: Problemy metodologiczne

współczesnego literaturoznawstwa, red. H. Markiewicz, J. Sławiński, Kraków

A. Wierzbicka, P. Wierzbicki, 1970, Praktyczna stylistyka, Warszawa

18

Zdunkiewicz-Jedynak_Analiza stylistyczna tekstu [wykład]

Documents

Transcript of Zdunkiewicz-Jedynak_Analiza stylistyczna tekstu [wykład]