2

Opracowanie publikacji Preparation of the publication

GUS, Departament Badań Społecznych i Warunków Życia CSO, Social Surveys and Living Conditions

Department

Redakcja merytoryczna editor

dr Sławomir Nałęcz

zespół team

Departament Badań Społecznych i Warunków Życia, GUS: Ewa Malesa - koordynacja prac, Natalia Koehne (p. 2.5, 2.6), Michał Koziński (p. 3.1), Elżbieta Król - mapy (maps), Olga Lewandowska (p. 2.1), Krzysztof Nyczaj (p. 4.2), Małgorzata Piekarzewska (p. 1.1), Urszula Salwa (p. 2.4, 3.2), Izabela Wilkińska (p. 2.3), Alicja Zajenkowska-Kozłowska (p. 1.1), Marzena Żytecka-Karolak (p. 2.2). Ośrodek Statystyki Zdrowia i Ochrony Zdrowia, US Kraków: Agnieszka Broś, Katarzyna Gadocha, Maria Penpeska, Piotr Woch (p. 4.1) Instytut Medycyny Pracy: Mariola Wojda (p. 2.7)

Projekt okładki Cover design

Druk i oprawa

Lidia Motrenko-Makuch Zakład Wydawnictw Statystycznych Statistical Publishing Establishment

ISSN 2084-0470 Publikacja dostępna na http://www.stat.gov.pl/ Publication available on http://www.stat.gov.pl/

ZAK£AD WYDAWNICTW STATYSTYCZNYCH, 00-925 WARSZAWA, AL. NIEPODLEG£0ŒCI 208Informacje w sprawach sprzeda¿y publikacji – tel.: (0 22) 608 32 10, 608 38 10

PRZEDMOWA

Niniejsza publikacja jest kontynuacją serii wydawanych corocznie opracowań ukazujących się

pod tytułem „Zdrowie i ochrona zdrowia...”, a przed 2010r. - pod tytułem „Podstawowe dane z zakresu

ochrony zdrowia …”.

Książka składa się z części metodologicznej i analitycznej oraz aneksu tabelarycznego. Część

tabelaryczna umieszczona została na załączonej płycie CD, ze względu na znaczną objętość

i szczegółowość.

Cała publikacja jest dostępna bezkosztowo i w pełnej gamie kolorystycznej na stronie

www.stat.gov.pl w zakładce: „Tematy” pod hasłem „Zdrowie. Opieka społeczna”.

Po raz pierwszy dane o jednostkach prowadzących działalność leczniczą a podlegających

Ministerstwu Obrony Narodowej, Ministerstwu Spraw Wewnętrznych zostały ujęte łącznie

z placówkami podlegającymi Ministerstwu Zdrowia, dając kompleksowy obraz infrastruktury opieki

zdrowotnej – także w retrospektywie począwszy od 2005 roku. Ponadto wszystkie informacje

metodologiczne, komentarz analityczny jak i dane zamieszczone w części tabelarycznej zostały

dostosowane do nowych przepisów regulujących świadczenie usług medycznych, przede wszystkim do

ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej.

Dane zaprezentowano zarówno w skali kraju jak i w układzie 16 województw.

Wśród najważniejszych zmian opisanych w publikacji w zakresie epidemiologii na uwagę

zasługuje odnotowany w 2012 r. wzrost zachorowań na krztusiec i rzeżączkę, przy jednoczesnym

zmniejszeniu liczby nowych przypadków chorób zakaźnych układu pokarmowego i gruźlicy oraz

kontynuacji wieloletniej tendencji wzrostowej w zakresie nowotworów złośliwych. W funkcjonowaniu

systemu ochrony zdrowia duże znacznie mają kontynuowane w 2012 r. trendy takie jak: starzenie się

kadry medycznej, wzrost liczebności aptek oraz przychodni a co za tym idzie także zwiększenie ich

dostępności, a także wzrost liczby pacjentów przy jednoczesnym spadku liczby łóżek w opiece

stacjonarnej. Wydatki na ochronę zdrowia, opracowane zgodnie z międzynarodową metodologią

narodowych rachunków zdrowia w relacji do PKB spadały w 2010 i 2011 roku po okresie wzrostu

w pierwszych 5 latach od akcesji do UE.

Duże znaczenie dla ogólnej oceny kondycji polskiego systemu ochrony zdrowia ma zawarta

w publikacji analiza przedstawiająca Polskę na tle krajów OECD i UE, natomiast ostatnia

z prezentowanych analiz pokazuje rozwijające się możliwości wykorzystywania danych z rejestrów

administracyjnych dla statystyki ochrony zdrowia.

Zastępca Dyrektora Departamentu Badań Społecznych

i Warunków Życia dr Sławomir Nałęcz

Introduction

This publication is a continuation of a series of annually published studies under the title Health

and health care in… year; before 2010 the studies were entitled Basic Data on Health Care in… year.

The book consists of methodological and analytical parts, as well as, a tabular Annex. Due to

a large volume and inclusion of many details, the tabular part has been placed on the enclosed CD. The

entire publication is available free of charge and in a full range of colours on the website:

www.stat.gov.pl, in the tab Themes, under the entry Health. Social Services.

For the first time, data on units carrying out medical activities which are subordinated to the

Ministry of Defence and the Ministry of Internal Affairs were included together with data on medical

facilities supervised by the Ministry of Health, thus, giving a comprehensive picture of the health care

infrastructure – also in retrospect from 2005. Moreover, all methodological information, analytical

commentary, as well as, data presented in the tabular part have been adapted to the new regulations

concerning the provision of medical services, primarily to the Act of 15 April 2011 on medical activities.

Data are presented both for the whole country and by 16 voivodships.

Among the most important changes described in the publication in the field of epidemiology,

noteworthy is, recorded in 2012, the increase in an incidence of whooping cough and gonorrhea, with

a simultaneous decrease in the number of new cases of digestive system diseases and tuberculosis, as

well as, the continuation of a long-term upward tendency in the malignant tumors incidence rate.

Continuation of the trends observed in 2012 are of great importance for functioning of the health care

system. They include: aging of the medical staff, an increase in the number of pharmacies and clinics,

and thereby, their availability, as well as, an increase in the number of patients together with a decrease

in the number of beds in the in-patient health care service. Expenditures on health care, analyzed

according to the international methodology of national health accounts, fell in 2010 and 2011, in relation

to GDP, after a period of growth in the first 5 years following the accession to the EU.

The other analysis included nearly at the and the publication, compres the most important data

on the condition of the Polish health care system with the corresponding data on OECD and the EU

countries, while the last analysis shows the developing opportunities for using data for health care

statistics from administrative registers.

Deputy Director Social Surveys and Living Conditions

Department Sławomir Nałęcz, Ph.D.

- 5 -

Nr Str.

Przedmowa.................................................................................................................................................... x 3

CZĘŚĆ I. UWAGI METODOLOGICZNE ............................................................................................... x 22

1. Źródła danych statystycznych .................................................................................................................. x 23

2. Podstawowe wyjaśnienia metodologiczne................................................................................................ x 25

3. Podstawowe definicje ............................................................................................................................... x 34

CZĘŚĆ II. WYNIKI BADAŃ – SYNTEZA ............................................................................................. x 59

1. Stan zdrowia ............................................................................................................................................. x 60

1.1. Zachorowalność na wybrane choroby .................................................................................................... x 60

2. Opieka zdrowotna .................................................................................................................................... x 64

2.1. Kadra medyczna ..................................................................................................................................... x 64

2.2. Stacjonarna opieka zdrowotna ................................................................................................................ x 72

2.3. Ambulatoryjna opieka zdrowotna........................................................................................................... x 92

2.4. Ratownictwo medyczne.......................................................................................................................... x 102

2.5. Krwiodawstwo ....................................................................................................................................... x 109

2.6. Apteki ..................................................................................................................................................... x 112

2.7. Służba medycyny pracy w 2012 r. .......................................................................................................... x 114

3. Ekonomiczne aspekty opieki zdrowotnej ................................................................................................. x 119

3.1. Narodowy Rachunek Zdrowia ................................................................................................................ x 119

3.2. Wydatki publiczne na opiekę zdrowotną ................................................................................................ x 128

4. Wybrane problemy .................................................................................................................................. x 131

4.1. Opieka zdrowotna w Polsce na tle krajów OECD .................................................................................. x 131

4.2. Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, jako źródło wiedzy statystycznej .............. x 152

SPIS WYKRESÓW

Osoby uprawnione do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej w latach 2003-2012. ............................................................................................................................................................. 1 64

Lekarze uprawnieni do wykonywania zawodu – struktura wieku ................................................................. 2 65

Lekarze dentyści uprawnieni do wykonywania zawodu – struktura wieku ................................................... 3 65

Liczba absolwentów wybranych kierunków medycznych na uczelniach wyższych w Polsce w latach 1995-2013 ............................................................................................................................................................... 4 66

- 6 -

Nr Str.

Lekarze i pielęgniarki pracujący bezpośrednio z pacjentem na 10 tys. ludności według województw ............ 5 67

Lekarze specjaliści (ze specjalizacją II stopnia i z tytułem specjalisty) na 10 tys. ludności ............................ 6 69

Poziom wykształcenia pielęgniarek, położnych i fizjoterapeutów w 2012 r .................................................... 7 69

Farmaceuci pracujący bezpośrednio z pacjentem oraz uprawnieni do wykonywania zawodu ........................ 8 70

Farmaceuci w aptekach i punktach aptecznych na 10 tys. mieszkańców, według województw ...................... 9 71

Liczba łóżek w szpitalach ogólnych i leczeni w latach 2005 – 2012 ............................................................... 10 72

Liczba szpitali i łóżek w szpitalach ogólnych według województw w 2012 r ................................................. 11 73

Liczba szpitali ogólnych na 100 tys. mieszkańców oraz liczba łóżek w szpitalach ogólnych na 10 tys. mieszkańców w 2012 r. według województw .................................................................................................. 12 73

Łóżka w szpitalach ogólnych według oddziałów w 2012 r ............................................................................. 13 74

Dzieci i młodzież na tle ogólnej liczby leczonych w szpitalach ogólnych według województw w 2012 r ... 14 75

Pacjenci leczeni na poszczególnych oddziałach w szpitalach ogólnych w 2012 r ........................................... 15 76

Łóżka i liczba leczonych na 1 łóżko na oddziałach szpitalnych w 2012 r ....................................................... 16 77

Wykorzystanie łóżek i średnia liczba dni pobytu pacjenta na oddziale w szpitalu według województw w 2012 r ........................................................................................................................................................... 17 78

Struktura łóżek zakładów całodobowej opieki psychiatrycznej w 2012 r ......................................................... 18 79

Struktura wieku pacjentów w stacjonarnych zakładach opieki długoterminowej i hospicyjnej w 2012 r ......... 19 82

Struktura wieku kobiet w stacjonarnych zakładach opieki długoterminowej i hospicyjnej w 2012 r ................ 20 82

Struktura wieku mężczyzn w stacjonarnych zakładach opieki długoterminowej i hospicyjnej w 2012 r .......... 21 83

Łóżka w stacjonarnych zakładach długoterminowej opieki zdrowotnej według rodzaju zakładu w 2012 r. (w %) ................................................................................................................................................................ 22 83

Łóżka i pacjenci zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych w latach 2005-2012 .................................................. 23 84

Łóżka i pacjenci zakładów opiekuńczo-leczniczych w latach 2005-2012 ......................................................... 24 85

Łóżka i pacjenci hospicjów w latach 2005-2012 ............................................................................................... 25 85

Zabiegi wykonane w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego w 2012 r. (w %) ................................................ 26 87

Stopień przystosowania zakładów lecznictwa uzdrowiskowego do potrzeb osób niepełnosprawnych w 2012 r. (w %) ................................................................................................................................................................. 27 89

Przychodnie w latach 2005 – 2012 .................................................................................................................... 28 92

Praktyki lekarskie i stomatologiczne realizujące świadczenia........................................................................... 29 93

Struktura praktyk lekarskich i stomatologicznych świadczących usługi w ramach środków publicznych w 2012 r. .......................................................................................................................................................... 30 93

Przychodnie i udzielone w nich porady w latach 2005 – 2012 ......................................................................... 31 94

Praktyki lekarskie i udzielone w nich porady w latach 2000 – 2012 ................................................................ 32 95

- 7 -

Nr Str.

Struktura porad ambulatoryjnych ...................................................................................................................... 33 96

Struktura specjalistycznych porad lekarskich w wybranych poradniach w 2012 r ............................................ 34 97

Liczba podmiotów ambulatoryjnych (przychodni i praktyk lekarskich) na 10 000 mieszkańców w 2012 r według województw .......................................................................................................................................... 35 98

Porady udzielone w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej na 1 mieszkańca według województw ...................... 36 98

Gęstość zaludnienia a liczba ZRM na 100 tys. ludności według województw w 2012 r ................................... 37 102

Kadra medyczna w zespołach ratownictwa medycznego w latach 2010 – 2012. .............................................. 38 103

Wyjazdy zespołów ratownictwa medycznego według miejsc zdarzenia w 2012 r. ........................................... 39 104

Struktura płci osób, którym udzielono świadczenia medycznego w ramach wyjazdowych działań ratowniczych według miejsca świadczenia w 2012 r ........................................................................................ 40 105

Wyjazdy niezwiązane ze stanem nagłego zagrożenia zdrowotnego do ogólnej liczby wyjazdów zespołów ratownictwa medycznego w 2012 r ................................................................................................................... 41 106

Pacjenci szpitalnych oddziałów ratunkowych i izb przyjęć w latach 2009-2012 według udzielonych świadczeń .......................................................................................................................................................... 42 106

Osoby, którym udzielono porad w izbach przyjęć lub szpitalnych oddziałach ratunkowych w trybie ambulatoryjnym według rodzajów poradni (w tys.) .......................................................................................... 43 107

Krwiodawcy według płci i wieku w 2012 r ....................................................................................................... 44 109

Krwiodawcy według województw w 2012 r. .................................................................................................... 45 110

Liczba ludności przypadająca na aptekę ogólnodostępną/punkt apteczny w latach 2000-2012 ....................... 46 112

Struktura lekarzy uprawnionych do przeprowadzania badań profilaktycznych według wymogów kwalifikacyjnych w 2012 r. ............................................................................................................................... 47 115

Liczba profilaktycznych badań lekarskich według rodzaju, w latach 2010 – 2012 ........................................... 48 115

Dynamika liczby wizytowanych zakładów i stanowisk pracy oraz zarejestrowanych podejrzeń chorób zawodowych. ................................................................................................................................................... 49 116

Liczba umów zawieranych przez pracodawców z jednostkami podstawowymi smp w latach 2008-2012 ...... 50 117

Udział świadczeń rehabilitacyjnych związanych z patologiami zawodowymi .................................................. 51 118

Wydatki łączne na ochronę zdrowia w 2011 r. według funkcji ........................................................................ 52 120

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia według płatników w 2011 r.................................................................... 53 121

Wydatki ogółem na ochronę zdrowia według funkcji w 2011 r ........................................................................ 54 121

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia według dostawców dóbr i usług w 2011 r.. ........................................... 55 122

Wydatki na ochronę zdrowia w latach 2003-2011 w według grup płatników ................................................... 56 124

Wydatki na ochronę zdrowia w latach 2003-2011 według głównych rodzajów wydatków .............................. 57 124

Wydatki na ochronę zdrowia według wybranych funkcji w latach 2003 –2011, w mld zł (1) .......................... 58 124

Wydatki na ochronę zdrowia według wybranych funkcji w latach 2003 – 2011, w mld zł (2) ........................ 59 124

Wydatki na ochronę zdrowia według dostawców usług w latach 2003-2011, w mld zł .................................... 60 125

- 8 -

Nr Str.

Wydatki na ochronę zdrowia według dostawców usług w latach 2003-2010, w mld zł (2) .............................. 61 125

Struktura wydatków na ochronę zdrowia według dostawców w latach 2003 i 2011 ......................................... 62 126

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia według źródeł finansowania w 2011 r. .................................................. 63 126

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia w latach 2006 - 2011 według źródeł finansowania .............................. 64 127

Struktura wydatków publicznych na ochronę zdrowia w 2012 r ....................................................................... 65 128

Struktura kosztów świadczeń zdrowotnych poniesionych przez NFZ ............................................................... 66 128

Wydatki samorządów terytorialnych na ochronę zdrowia na 1 mieszkańca według województw w 2012 r.. . 67 130

Lekarze na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r. ...................................................................................... 68 132

Lekarze ze specjalizacją na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r ............................................................. 69 133

Lekarze dentyści na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r. ....................................................................... 70 134

Pielęgniarki na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r. ............................................................................... 71 135

Farmaceuci na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r. ................................................................................ 72 136

Łóżka szpitalne na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r .......................................................................... 73 137

Łóżka lecznicze na 1000 ludności w wybranych krajach OECD w 2011 r ....................................................... 74 138

Średni czas pobytu pacjenta na łóżkach leczniczych w wybranych krajach OECD w 2011 r. (w dniach) ........ 75 139

Łóżka długoterminowe w szpitalach na 1000 ludności w wybranych krajach OECD w 2011 r.. .................... 76 140

Tomografy komputerowe i liczba przeprowadzonych badań w wybranych krajach OECD w 2011 r. ............. 77 141

Aparaty do rezonansu magnetycznego i liczba przeprowadzonych badań ........................................................ 78 142

Porady lekarskie na 1 mieszkańca w krajach OECD w 2011 r.. . ...................................................................... 79 143

Cięcia cesarskie na 1000 urodzeń żywych w wybranych krajach OECD w 2011 r... ........................................ 80 146

Zabiegi usunięcia zaćmy i angioplastyki na 100 tys. ludności w wybranych krajach OECD w 2011 r.. ........... 81 147

Wydatki ogółem na ochronę zdrowia jako % PKB w krajach OECD w 2011 r ................................................ 82 148

Wydatki ogółem na ochronę zdrowia według parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca w krajach OECD w 2011 r. ........................................................................................................................................................... 83 149

Średnie roczne tempo wzrostu wydatków ogółem na ochronę zdrowia w ujęciu realnym w krajach OECD w latach 2005-2011……………………………………......................................................................................... 84 150

Wydatki publiczne jako % wydatków ogółem na ochronę zdrowia w krajach OECD w 2011 r. ..................... 85 150

Różnica w liczbie podmiotów wykazujących działalność szpitalną w REGON oraz posiadającą oddział szpitalny zarejestrowany w RPWDL ………………………………………………......................................... 86 156

Liczba jednostek mających zarejestrowaną działalność szpitalną w RPWDL oraz w REGON ....................... 87 158

Liczba szpitali ogólnych według oficjalnych informacji Ministerstwa Zdrowia w latach 2006-2011. .............. 88 162

- 9 -

Nr Str.

Liczba szpitali w zależności od przyjętego poziomu identyfikacji szpitala w strukturze podmiotów leczniczych oraz kryterium wyróżniającego. ........................................................................................................................ 89 163

Liczba szpitali i liczba „szpitali jednodniowych” na różnych poziomach identyfikacji w struktur podmiotów leczniczych przy wąskiej definicji szpitala. ....................................................................................................... 90 163

Liczba szpitali i liczba „szpitali jednodniowych” na różnych poziomach identyfikacji struktur podmiotów leczniczych, przy szerokiej definicji szpitala. ................................................................................................... 91 164

Liczba szpitali specjalistycznych, jedno specjalistycznych oraz ogólnych przy zastosowaniu szerokiej definicji szpitala* na poziomie identyfikacji przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego. .................................... 92 165

Liczba łóżek w szpitalach specjalistycznych, jedno specjalistycznych oraz ogólnych przy zastosowaniu szerokiej definicji szpitala* na poziomie identyfikacji przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego. ................... 93 166

Liczba łóżek a liczba szpitali przy szerokiej definicji szpitala* na poziomie identyfikacji przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego. ....................................................................................................................................... 94 166

Liczba przedsiębiorstw typu szpital według liczby oddziałów przy szerokiej definicji szpitala . ..................... 95 167

Liczba przedsiębiorstw–szpitali według podmiotu tworzącego przy szerokiej definicji szpitala. ..................... 96 168

Liczba łóżek w przedsiębiorstwach-szpitalach według podmiotu tworzącego przy szerokiej definicji szpitala. . 97 168

Szpitale prywatne według formy organizacyjno-prawnej podmiotu prowadzącego przy szerokiej definicji szpitala. ............................................................................................................................................................. 98 169

Liczba łóżek w szpitalach prywatnych według formy organizacyjno-prawnej podmiotu prowadzącego przy szerokiej definicji szpitala. ................................................................................................................................ 99 169

SPIS MAP

Zachorowalność na nowotwory złośliwe w 2010 r.(na 100 tys. ludności) ....................................................... 1 63

Rozmieszczenie łóżek lecznictwa uzdrowiskowego i liczba kuracjuszy leczonych stacjonarnie według województw w 2012 ......................................................................................................................................... 2 88

Liczba kuracjuszy korzystających z leczenia uzdrowiskowego w trybie stacjonarnym w szpitalach i sanatoriach uzdrowiskowych według powiatów ............................................................................................... 3 88

Liczba mieszkańców na 1 podmiot ambulatoryjnej opieki zdrowotnej według powiatów ................................ 4 100

Liczba porad ambulatoryjnych na 1 mieszkańca według powiatów .................................................................. 5 100

Krwiodawcy według województw .................................................................................................................... 6 111

Liczba ludności na aptekę ogólnodostępną/punkt apteczny według powiatów ................................................. 7 111

CZĘŚĆ III. TABLICE WYNIKOWE ( na załączonej płycie CD)

Zachorowania na niektóre choroby zakaźne w 2012 r....................................................................................... 1 x

Nowe przypadki zachorowania na gruźlicę w 2012 r. ..................................................................................... 2 x

Zachorowania na choroby weneryczne w 2012 r. ...................................................................................... 3 x

Zachorowania na nowotwory złośliwe według rozpoznania w 2010 r. ........................................................ 4 x

Pracownicy medyczni posiadający prawo wykonywania zawodu medycznego według województw .......... 5 x

- 10 -

Nr Str.

Pracownicy medyczni według województw w 2012 r. .................................................................................. 6 x

Praktyki zarejestrowane w izbach lekarskich i pielęgniarskich .................................................................... 7 x

Lekarze specjaliści 2012 ............................................................................................................................... 8 x

Łóżka w stacjonarnej opiece zdrowotnej według klasyfikacji dostawców dóbr i usług w ochronie zdrowia ICHA-HP ...................................................................................................................................................... 9 x

Szpitale ogólne według organu tworzącego w 2012 r. .............................................................................. 10 x

Szpitale ogólne według województw ............................................................................................................ 11 x

Łóżka, inkubatory, noworodki żywo i martwo urodzone w szpitalach ogólnych według województw ......... 12 x

Stanowiska porodowe i przyjęte porody według województw ....................................................................... 13 x

Wypisani i zmarli w szpitalach ogólnych według województw ..................................................................... 14 x

Zabiegi operacyjne w szpitalach ogólnych według województw ................................................................... 15 x

Stanowiska dializacyjne działające w szpitalach ogólnych według województw ......................................... 16 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych ............................................................................ 17 x

Miejsca dzienne i leczeni w trybie dziennym w szpitalach ogólnych według województw .......................... 18 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie dolnośląskim ......................... 19 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie kujawsko-pomorskim ............. 20 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie lubelskim ................................ 21 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie lubuskim ................................. 22 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie łódzkim .................................. 23 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie małopolskim ........................... 24 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie mazowieckim ......................... 25 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie opolskim ................................. 26 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie podkarpackim ......................... 27 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie podlaskim ............................... 28 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie pomorskim ............................. 29 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie śląskim ................................... 30 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie świętokrzyskim ...................... 31 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie warmińsko-mazurskim ........... 32 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie wielkopolskim ........................ 33 x

Działalność stacjonarna oddziałów w szpitalach ogólnych w województwie zachodniopomorskim ............. 34 x

- 11 -

Nr Str.

Zakłady stacjonarnej opieki psychiatrycznej według województw ................................................................ 35 x

Hospicja według województw ....................................................................................................................... 36 x

Zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze według województw ......................................... 37 x

Struktura wieku pacjentów zakładów opieki długoterminowej według województw ................................... 38 x

Struktura wieku kobiet leczonych w zakładach opieki długoterminowej według województw .................... 38 x

Struktura wieku mężczyzn leczonych w zakładach opieki długoterminowej według województw .............. 38 x

Placówki lecznictwa uzdrowiskowego według województw ......................................................................... 39 x

Działalność placówek lecznictwa uzdrowiskowego według województw ..................................................... 40 x

Stacjonarne zakłady rehabilitacji leczniczej według województw ................................................................ 41 x

Pacjenci dofinansowani przez NFZ, ZUS, KRUS i PFRON przebywający w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego według województw ........................................................................................................... 42 x

Liczba zabiegów wykonanych w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego według województw ................. 43 x

Osoby korzystające z dofinansowania pfron do turnusów rehabilitacyjnych ............................................... 44 x

Turnusy rehabilitacyjne dla osób niepełnosprawnych korzystających z dofinansowania ze środków PFRON według dysfunkcji i rodzajów turnusów w 2012 r ...................................................................................... 45 x

Turnusy rehabilitacyjne dla osób niepełnosprawnych korzystających z dofinansowania PFRON według dysfunkcji i województw w 2012 r. .............................................................................................................. 46 x

Przychodnie według województw ................................................................................................................. 47 x

Praktyki lekarskie według województw ...................................................................................................... 48 x

Porady udzielone w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej w miastach i na wsi ................................................ 49 x

Porady lekarskie w podstawowej opiece zdrowotnej w miastach i na wsi ................................................... 50 x

Specjalistyczne porady lekarskie i stomatologiczne według województw .................................................... 51 x

Porady udzielone w ramach praktyk lekarskich w miastach według województw ........................................ 52 x

Porady udzielone w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej na wsi według województw ................................... 53 x

Porady lekarskie w podstawowej opiece zdrowotnej w miastach według województw ................................ 54 x

Porady lekarskie w podstawowej opiece zdrowotnej na wsi według województw ....................................... 55 x

Porady lekarskie w podstawowej opiece zdrowotnej w ramach praktyk lekarskich w miastach i na wsi według województw .................................................................................................................................................. 56 x

Specjalistyczna lekarska opieka zdrowotna w wybranych poradniach w miastach i na wsi według województw 57 x

Specjalistyczna lekarska opieka zdrowotna w wybranych poradniach w miastach i na wsi według województw c.d .................................................................................................................................................................. 58 x

Specjalistyczne porady stomatologiczne według województw ..................................................................... 59 x

Specjalistyczne porady stomatologiczne w miastach i na wsi według województw ..................................... 60 x

- 12 -

Nr Str.

Jednostki podstawowe służby medycyny pracy według województw .......................................................... 61 x

Lekarze uprawnieni do sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi według województw 62 x

Działalność orzecznicza lekarzy medycyny pracy według województw ....................................................... 63 x

Badania wstępne, okresowe i kontrolne ........................................................................................................ 64 x

Ambulatoryjna rehabilitacja lecznicza w związku z patologią zawodową według województw .................. 65 x

Działalność konsultacyjna wojewódzkich ośrodków medycyny pracy według województw ...................... 66 x

Działalność kontrolna wojewódzkich ośrodków medycyny pracy według województw .............................. 67 x

Działalność odwoławcza wojewódzkich ośrodków medycyny pracy według województw .......................... 68 x

Krwiodawstwo według województw ............................................................................................................. 69 x

Apteki i punkty apteczne według województw ............................................................................................. 70 x

Wyjazdy na miejsce zdarzenia zespołów ratownictwa medycznego ............................................................. 71 x

Osoby, którym udzielono świadczeń zdrowotnych według województw ..................................................... 72 x

Pomoc doraźna ratownictwa medycznego według województw ................................................................... 73 x

Publiczne i prywatne wydatki na ochronę zdrowia w latach 2010—2011 .................................................... 74 x

Wydatki powiązane z ochroną zdrowia w latach 2010—2011 ...................................................................... 75 x Wydatki na ochronę zdrowia w 2011 r. według funkcji (łącznie z funkcjami powiązanymi z ochroną zdrowia i płatników– w mln zł (na podstawie narodowego rachunku zdrowia) ........................................... 76 x

Wydatki na ochronę zdrowia w 2011 r. według funkcji (łącznie z funkcjami powiązanymi z ochroną zdrowia) płatników– struktura według płatników w % (na podstawie narodowego rachunku zdrowia) ..................... 77 x

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia w 2011 r. według dostawców dóbr i usług oraz płatników— w mln zł (na podstawie narodowego rachunku zdrowia) .............................................................................. 78 x

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia w 2011 r. według dostawców dóbr i usług oraz płatników— struktura według płatników w % (na podstawie narodowego rachunku zdrowia) ......................................... 79 x

Wydatki na ochronę zdrowia w 2011 r. według funkcji i dostawców dóbr i usług - w mln zł (na podstawie narodowego rachunku zdrowia) ................................................................................................................... 80 x

Wydatki na ochronę zdrowia w 2011 r. według funkcji i dostawców dóbr i usług - struktura według dostawców w % (na podstawie narodowego rachunku zdrowia) .................................................................................... 81 x

Koszty świadczeń zdrowotnych dla ubezpieczonych poniesione przez narodowy fundusz zdrowia w 2011 i 2012 r ............................................................................................................................................. 82 x

Wydatki z budżetu państwa na ochronę zdrowia według wybranych .......................................................... 83 x

Wydatki na ochronę zdrowia w budżetach samorządów terytorialnych ....................................................... 84 x

Wydatki budżetów samorządów terytorialnych na ochronę zdrowia według wybranych rozdziałów budżetowych w 2011 i 2012 r ....................................................................................................................... 85 x

- 13 -

Nr Str.

Introduction .................................................................................................................................................. x 4

PART 1. METHODOLOGICAL NOTES ................................................................................................. x 22

1.1. SOURCES OF STATISTICAL DATA ................................................................................................. x 23

1.2. BASIC METHODOLOGICAL EXPLANATIONS .............................................................................. x 25

1.3. BASIC DEFINITIONS ......................................................................................................................... x 34

PART 2. ANALYTICAL COMMENTARY ............................................................................................. x 59

1. HEALTH STATUS OF THE INHABITANTS OF POLAND ................................................................. x 60

1.1 Incidence of selected diseases ................................................................................................................. x 60

2. HEALTH CARE ...................................................................................................................................... x 64

2.1. Medical personnel .................................................................................................................................. x 64

2.2. In-patient health care .............................................................................................................................. x 72

2.3. Out-patient health care ........................................................................................................................... x 92

2.4. Emergency medicine .............................................................................................................................. x 102

2.5. Blood donation ....................................................................................................................................... x 109

2.6. Pharmacies ............................................................................................................................................. x 112

2.7. Occupational medicine in 2012. ............................................................................................................. x 114

3. ECONOMIC ASPECTS OF HEALTH CARE ........................................................................................ x 119

3.1 National Health Accounts........................................................................................................................ x 119

3.2. Public expenditure on health care .......................................................................................................... x 128

4. SELECTED PROBLEMS ........................................................................................................................ x 131

4.1. Healthcare in Poland in view OECD countries....................................................................................... x 131 4.2. Register of Entities Performing Therapeutic activities as a source of statistical knowledge ..................

x 152

DIAGRAMS

Persons entitled to perform profession of a doctor, dentist, nurse, midwife in 2003-2012 ................................. 1 64

Doctors entitled to perform their profession – the age structure ......................................................................... 2 65

Dentists entitled to perform their profession – the age structure ......................................................................... 3 65

Number of graduates in selected fields of medical universities in Poland, 1995-2012 ....................................... 4 66

Doctors and nurses working per 10 thousand population by voivodeships ......................................................... 5 67

- 14 -

Nr Str.

Doctors specialists(with specialization in the II degree and specialist title) per 10 thousand population by

specialization ...................................................................................................................................................... 6 69

The education level of nurses, midwives and physiotherapists in 2012 .............................................................. 7 69

Pharmacists working directly with patients and entitled to practice the profession ............................................ 8 70

Pharmacists in Pharmacies and pharmaceutical outlets per 10 thousand population by voivodeships. .............. 9 71

Number of beds and inpatients in general hospitals,2005-2012 .......................................................................... 10 72

Number of general hospitals and hospital beds by voivodeships in 2012. .......................................................... 11 73

Number of general hospitals per 100 thous. population and number of hospital beds in general hospitals per

10 thous. population by voivodeships in 2012 .................................................................................................... 12 73

The Hospital beds in general hospitals by type of hospital wards in general hospitals in 2012. ......................... 13 74

Children and youth on the background of total number of inpatients in general hospitals by voivodeships

in 2012 ............................................................................................................................................................... 14 75

Number of patients treated in particular types of hospital wards of general hospitals in 2012 ......................... 15 76

Beds and number of inpatients per one bed on hospital wards in 2012. ............................................................. 16 77

Usage of beds and average patient stay in hospital ward ....................................................................................... 17 78

Structure of beds of inpatient psychiatric facilities in 2012. .................................................................................. 18 79

Age structure of patients in facilities of inpatient long term care (including hospices) in 2012. .......................... 19 82

Age structure of females in facilities of inpatient long term care (including hospices) in 2012 ........................... 20 82

Age structure of males in facilities of inpatient long term care (including hospices) in 2012 ............................. 21 83

Beds in inpatient long-term care facilities by type of facility in 2012 (in %) ........................................................ 22 83

Beds nad residents of nursing homes, 2005-2012 ................................................................................................. 23 84

Beds nad residents of chronic medical care homes, 2005-2012 ............................................................................ 24 85

Beds nad residents of hospices, 2005-2012 ........................................................................................................... 25 85

Services in health resort facilities in 2012 (in %) .................................................................................................. 26 87

Degree of adjustment of health resort facilities to the needs of the disabled persons in 2012 (in%) .................... 27 89

Out-Patient Departments in 2005 – 2012 .............................................................................................................. 28 92

Medical and stomatological practices providing health services ........................................................................... 29 93

Structure of medical and stomatological practices providing health services funded by public sources in 2012 .. 30 93

Out-Patient and Doctors’ consultations provided in 2005 - 2012 ......................................................................... 31 94

Medical Practices and Doctors’ consultations provided in 2000 – 2012 .............................................................. 32 95

Structure of out-patient health care consultations .................................................................................................. 33 96

- 15 -

Nr Str.

Structure of specialized doctors’ consultations in selected clinics in 2012............................................................ 34 97

Number of out-tpatient (in departmnent including and doctor practices) on 10 thousand population by

voivodeships in 2012 ............................................................................................................................................. 35 98

Doctors’ consultations provided in out-patient health care per capita by voivodeships. ....................................... 36 98

Population density and the number of rescue teams per 100 thousand population by voivodeships in 2012 ........ 37 102

Medical personnel in emergency rescue teams, 2010-2012. ................................................................................. 38 103

Departures of ambulance rescue teams to place of an incident in 2012. ............................................................... 39 104

Persons who received health care services by the place of incident ...................................................................... 40 105

Departures unrelated to the emergency situations with risk to health to the overall numer of departures of

ambulance emergency rescue teams in 2012 ......................................................................................................... 41 106

Patients of admission rooms / hospital emergency wards by type of service provided ......................................... 42 106

Persons who received doctor’s consultations provided in admission rooms or hospital emergency wards by

type of clinics ........................................................................................................................................................ 43 107

Blood donors by sex and age in 2012 .................................................................................................................... 44 109

Blood donors by voivodeships in 2012. ................................................................................................................ 45 110

Number of inhabitants per generally available pharmacy/pharmaceutical outlet in 2000-2012 (in thous.) ........... 46 112

The structure of physicians authorized to perform prophylactic occupational health care, according to

qualifying requirements in 2012 ............................................................................................................................ 47 115

Number of prophylactic uses medical examinations by type,in 2010-2012 ......................................................... 48 115

Dynamics of change of the number of sampled establishments and workposts and recorded cases of suspected

occupational diseases ............................................................................................................................................ 49 116

Number of contracts concluded by employers with the basic units smp in 2008-2012 ......................................... 50 117

The share of rehabilitation services connected with occupational pathology compared to total rehabilitation

treatments performed by regional centers of occupational medicine ..................................................................... 51 118

Expenditure on health care in general in 2011, by function .................................................................................. 52 120

Current expenditure on health care in 2011, by financing agent ........................................................................... 53 121

Total expenditure on health care in 2011, by function .......................................................................................... 54 121

Current expenditure on health care in 2011, by providers .................................................................................... 55 122

Expenditure on health care in 2003-2011, by financing agent ............................................................................... 56 124

Expenditure on health care in 2003-2011, by type ................................................................................................ 57 124

Expenditure on health care in 2003-2011, by function, in bln PLN (1) ............................................................... 58 124

Expenditure on health care in 2003-2011, by function, in bln PLN(2) ................................................................ 59 124

- 16 -

Nr Str.

Expenditure on health care in 2003-2011, by provider, in bln PLN(1) ................................................................ 60 125

Expenditure on health care in 2003-2011, by provider, in bln PLN(2) ................................................................. 61 125

The structure of expenditure on health care by provider in 2003 and 2011 ........................................................... 62 126

Current expenditure on health care in 2011, by financing source .......................................................................... 63 126

Current expenditure on health care in 2006-2011, by financing source ................................................................ 64 127

The structure of public expenditure on health care in 2012 ................................................................................... 65 128

Cost structure of health care services for the insured population covered by national health fund ....................... 66 128

Local government budget expenditure on health care, per capita, by voivodeship in 2012 ................................... 67 130

Physicians per 1000 population in OECD countries in 2011. ............................................................................... 68 132

Specialists per 1000 population in OECD countries in 2011 ................................................................................. 69 133

Dentists per 1000 population in OECD countries in 2011. ................................................................................... 70 134

Nurses per 1000 population in OECD countries in 2011....................................................................................... 71 135

Pharmacists per 1000 population in OECD countries in 2011 .............................................................................. 72 136

Hospital beds per 1000 population in OECD countries in 2011 ............................................................................ 73 137

Curative (acute) care beds in hospitals per 1000 population in selected OECD countries in 2011 ....................... 74 138

Curative (acute) care average length of stay in selected OECD countries in 2011 (in days) ................................. 75 139

Long-term care beds in hospitals per 1000 population in selected OECD countries in 2011. ............................... 76 140

Computed Tomography scanners and diagnostic exams in selected OECD countries in 2011 ............................. 77 141

Magnetic Resonance Imaging units and diagnostic exams in selected OECD countries in 2011 .......................... 78 142

Doctors consultations per capita in OECD countries in 2011. .............................................................................. 79 143

Caesarean sections per 1000 live births in selected OECD countries in 2011....................................................... 80 146

Procedures of cataract surgery and transluminal coronary angioplasty per 100 thous. population in selected

OECD countries in 2011 ....................................................................................................................................... 81 147

Total expenditure on health as a share of GDP in OECD countries in 2011 ......................................................... 82 148

Total expenditure on health by purchasing power parity per capita in OECD countries in 2011 .......................... 83 149

Average annual growth rate of total expenditure on health in real terms in OECD countries in 2005-2011 ......... 84 150

Public expenditure as a share of total expenditure on health in OECD countries in 2011. .................................... 85 150

The difference in the number of entities showing hospital activity in REGON registry and possessing the

hospital ward registered in REPHC ....................................................................................................................... 86 156

- 17 -

Nr Str.

The number of entities having registered hospital activity in REPHC and REGON registry ................................ 87 158

The number of general hospitals according to official information of the Ministry of Health, 2006-2011. .......... 88 162

The number of hospitals depending on the adopted level of identification of the hospital in the structure of

health care entities and distinguishing criterion .................................................................................................... 89 163

The number of hospitals and the number of one day care hospitals at different levels of identification of the

structures of health care entities at narrow definition of the hospital ................................................................... 90 163

The number of hospitals and the number of one day care hospitals at different levels of identification of the

structures of health care entities at broad definition of the hospital. ..................................................................... 91 164

The number of specialized hospitals, hospitals of one specialization and general hospitals at using of broad

definition of hospital at level of identification of company of health care entity .................................................. 92 165

The number of beds in specialized hospitals hospitals of one specialization and general hospitals at using of

broad definition of hospital at level of identification of company of health care entity. ....................................... 93 166

The number of beds and the number of hospitals at broad definition of hospital at level of identification of

company of health care entity ................................................................................................................................ 94 166

The number of companies of hospital type by the number of wards at broad definition of hospital ..................... 95 167

The number of companies-hospitals by the creating entity at broad definition of hospital. .................................. 96 168

The number of beds in the companies-hospitals by the creating entity at broad definition of hospital ................ 97 168

Private hospitals by organizational and legal form of the conducting entity at broad definition of hospital ........ 98 169

The number of beds in private hospitals by organizational and legal form of the conducting entity at broad

definition of hospital ............................................................................................................................................ 99 169

MAPS

New cases of malignant neoplasms in 2010 .......................................................................................................... 1 63

Location of beds of the health resort treatment and the number of stationary patients by voivodeships in 2012. 2 88

Number of in-patients in health resort hospitals and sanatorias by poviats in 2012 .............................................. 3 88

Number of inhabitants per 1 entity of ambulatory health care by poviats ............................................................ 4 100

Number of outpatient consultations per capita by powiats .................................................................................... 5 100

Blood donors by voivodeship ................................................................................................................................ 6 111

Number of inhabitants per generally available pharmacy/pharmaceutical outlet by powiats ................................ 7 111

- 18 -

Nr Str.

PART 3. TABLES (on the CD)

Incidence of infectious diseases and poisonings in 2012 ....................................................................................... 1 x

New cases of tuberculosis in 2012 ........................................................................................................................ 2 x

Incidence of venereal diseases in 2012 ................................................................................................................. 3 x

Incidence of malignant neoplasms by diagnosis in 2010 ....................................................................................... 4 x

Medical personnel entitled to practise medical profession by voivodeships ......................................................... 5 x

Medical personnel by the main workplace ............................................................................................................ 6 x

Medical practices registered in professional chambers of physicians, dentists, nurses and midwives .................. 7 x

Doctors specialists in 2012 .................................................................................................................................... 8 x

Beds in inpatient health care by classification of providers of goods and services ICHA-HP .............................. 9 x

General hospitals by kind of establishment in 2012 .............................................................................................. 10 x

General hospitals by voivodeships .................................................................................................................... 11 x

Beds, incubators and childbirth in general hospitals by voivodeships ................................................................... 12 x

Delivery units abd deliveries in general hospitals by voivodeships....................................................................... 13 x

Discharges and deaths in general hospitals by voivodeships ................................................................................. 14 x

General hospitals by voivodeships ........................................................................................................................ 15 x

Dialysis units in general hospitals by voivodeships .............................................................................................. 16 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals by voivodeships ............................................................. 17 x

Day care places and outpatients of general hospitals by voivodeships .................................................................. 18 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in dolnośląskie voivodeship ........................................... 19 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in in kujawsko-pomorskie voivodeship ......................... 20 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in lubelskim in lubelskie voivodeship ............................ 21 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in lubuskie voivodeship ................................................. 22 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in łódzkie voivodeship ................................................... 23 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in małopolskie voivodeship ........................................... 24 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in mazowieckie voivodeship .......................................... 25 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in opolskie voivodeship ................................................. 26 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in podkarpackie voivodeship ......................................... 27 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in podlaskie voivodeship ............................................... 28 x

- 19 -

Nr Str.

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in pomorskie voivodeship .............................................. 29 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in śląskie voivodeship .................................................... 30 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in świętokrzyskie voivodeship ....................................... 31 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in warmińsko-mazurskie voivodeship ........................... 32 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in wielkopolskie voivodeship ........................................ 33 x

Inpatient activity of hospital wards in general hospitals in zachodniopomorskie voivodeship.............................. 34 x

Inpatient psychiatric facilities by voivodeships ..................................................................................................... 35 x

Hospices by voivodeships .................................................................................................................................... 36 x

Chronic medical care homes, nursing homes by voivodeships.............................................................................. 37 x

Age structure of residents of long term care facilities by voivodeships ............................................................... 38 x

Age structure of female residents of long term care facilities by voivodeships ..................................................... 38 x

Age structure of male residents of long term care facilities by voivodeships ........................................................ 38 x

Health resort facilities by voivodeships ................................................................................................................ 39 x

Activity of health resort facilities by voivodeships ............................................................................................... 40 x

Inpatient rehabilitation facilities by voivodeships ................................................................................................. 41 x

Inpatients subsidized by ZUS, KRUS and PFRON who were in health resort facilities by voivodeships ............ 42 x

Services in health resort facilities by voivodeships ............................................................................................... 43 x

Inpatients subsidized by PFRON to rehabilitation stay ......................................................................................... 44 x

Rehabilitation holidays for disabled persons benefiting from PFRON funds by types of disorders and types of

holiday in 2012 ...................................................................................................................................................... 45 x

Rehabilitation holidays for disabled persons benefiting from PFRON funds by kinds of disorders and

voivodeships in 2012 ............................................................................................................................................. 46 x

Out-patient departments by voivodeships ............................................................................................................ 47 x

Medical practices by voivodeships ........................................................................................................................ 48 x

Consultations provided in ambulatory health care in urban and rural areas .......................................................... 49 x

Consultations provided in primary health care in urban and rural areas ................................................................ 50 x

Specialized dentists’ consultations by voivodeships ............................................................................................. 51 x

Consultations provided within doctors practices in urban areas by voivodeships ................................................ 52 x

Consultations provided in ambulatory health care in rural areas by voivodeships ................................................ 53 x

Consultations provided in primary health care in urban areas .............................................................................. 54 x

Consultations provided in primary health care in rural areas ................................................................................ 55 x

- 20 -

Nr Str.

Doctors’ consultations provided in primary health care under medical practices in urban and rural areas by

voivodeships ......................................................................................................................................................... 56 x

Specialized doctors’ consultations in selected clinics in urban and rural areas by voivodeships .......................... 57 x

Specialized doctors’ consultations in selected clinics in urban and rural areas by voivodeships c.d ..................... 58 x

Specialized dentists consultations by voivodeships .............................................................................................. 59 x

Specialized dentists’ consultations in urban and rural areas by voivodeships ...................................................... 60 x

Primary occupational medicine service units by voivodeships ............................................................................. 61 x

Physicians authorized to perform prophylactic occupational health care ............................................................ 62 x

Medical certification activities of occupational medicine physicians by voivodeships ........................................ 63 x

Pre-employment, periodic and control medical examinations ..............................................................................

Pre-employment, periodic and control medical examinations

64 x

Outpatient medical rehabilitation in relation to occupational pathology by voivodeships ................................... 65 x

Consultancy activity of regional occupational medicine centers .......................................................................... 66 x

Control activity of regional occupational medicine centers by voivodeships ....................................................... 67 x

Appeal activity of regional occupational medicine centers by voivodeships ........................................................ 68 x

Blood donation by voivodeships .......................................................................................................................... 69 x

Pharmacies and pharmaceutical outlets by voivodeships ..................................................................................... 70 x

Departures of ambulance emergency rescue teams to place of an incident ........................................................... 71 x

Persons who received health care benefits by voivodeships ................................................................................. 72 x

Emergency health care units by voivodeships ..................................................................................................... 73 x

Public and private health care expenditure, 2010—2011 ...................................................................................... 74 x

Expenditure related to health care, 2010—2011 ................................................................................................... 75 x

Expenditures on health care in 2011 by function (including health related functions) and financing agents – in

mln pln (result of the national health account) ..................................................................................................... 76 x

Expenditures on health care in 2011 by function (including health related functions) and financing agents –

structure by financing agents in % (result of the national health account) ........................................................... 77 x

Current expenditure on health care in 2011 by providers and financing agents in mln pln (result of the national

health account) ..................................................................................................................................................... 78 x

Current expenditure on health care in 2011 by health care providers and financing agents – structure by

financing agents in % (result of the national health account) ............................................................................... 79 x

Expenditure on health care in 2011 by function and providers – in mln pln (result of the national health

account) ............................................................................................................................................................... 80 x

- 21 -

Nr Str.

Expenditure on health care in 2011 by function and providers – structure by providers in % (result of the

national health account) ........................................................................................................................................ 81 x

Costs of health care services for the insured population covered by national health fund, 2011 and 2012 ........... 82 x

State budget expenditure on health care according to the selected budget chapters, 2011 and 2012 ..................... 83 x

Local self-government budget expenditure on health care by voivodeships, 2012 ............................................... 84 x

Local self-government budget expenditure on health care according to the selected budget chapters,

2011 and 2012 ..................................................................................................................................................... 85 x

CZĘŚĆ 1

Part 1

UWAGI METODOLOGICZNE

Analytical commentary

- 23 -

1. ŹRÓDŁA DANYCH STATYSTYCZNYCH

Podstawowym źródłem informacji prezentowanych w publikacji są wyniki badań

statystycznych prowadzonych zgodnie z Programem Badań Statystycznych Statystyki Publicznej,

zarówno przez Główny Urząd Statystyczny jak i w ramach statystyki resortowej1 (Ministerstwa

Zdrowia, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych). Źródłem uzupełniającym są dane administracyjne

i opracowania zbiorcze pozyskane z instytucji działających w obszarze opieki zdrowotnej.

W ramach sprawozdawczości GUS badane są: placówki lecznictwa uzdrowiskowego

i stacjonarne zakłady rehabilitacji leczniczej (formularz ZD-2), jednostki ambulatoryjnej opieki

zdrowotnej (ZD-3), jednostki ratownictwa medycznego i pomocy doraźnej (ZD-4), apteki i punkty

apteczne (ZD-5). Dane na temat kadry medycznej pracującej w stacjonarnych zakładach pomocy

społecznej oraz w żłobkach i klubach dziecięcych pochodzą odpowiednio ze sprawozdania PS-03

i OD-1. Źródłem o absolwentach uczelni medycznych są sprawozdania S-10.

Badaniami objęte są przedsiębiorstwa lub jednostki organizacyjne przedsiębiorstw podmiotów

wykonujacych działalność leczniczą działające na terenie kraju, bez względu na formę finansowania

i podległość organizacyjną podmiotu świadczącego usługi (np. Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo

Obrony Narodowej, jednostki samorządu terytorialnego - województwo, powiat czy gmina, a także

organizacje społeczne, kościoły, związki wyznaniowe oraz praktyki lekarskie realizujące świadczenia

zdrowotne finansowane ze środków publicznych itp.).

W ramach badania lecznictwa uzdrowiskowego i stacjonarnych zakładów rehabilitacji

leczniczej (ZD-2) pozyskiwane są dane o liczbie zakładów, bazie łóżkowej, liczbie kuracjuszy

leczonych w trybie stacjonarnym, oraz leczonych ambulatoryjnie - w podziale według płci i wieku.

Pozyskiwane są również dane o udzielonych świadczeniach - liczbie wykonanych zabiegów

przyrodoleczniczych i udzielonych poradach.

W przypadku lecznictwa ambulatoryjnego (ZD-3) zbierane są informacje o liczbie przychodni

i praktyk lekarskich oraz o poradach udzielonych przez lekarzy i lekarzy dentystów w przychodniach,

a także w ramach praktyk lekarskich. Sprawozdawczością obejmuje się podstawową i specjalistyczną

ambulatoryjną opiekę zdrowotną, zarówno w miastach, jak i na wsi. Dane na temat liczby porad

gromadzone są z uwzględnieniem płci i wieku pacjentów.

W badaniu pomocy doraźnej i ratownictwa medycznego (ZD-4) gromadzone są m.in. dane

o liczbie jednostek systemu ratownictwa medycznego ujętych w planach wojewodów, w tym

o szpitalnych oddziałach ratunkowych oraz zespołach wyjazdowych wraz z danymi na temat kadry

medycznej w nich pracującej, a także dane o wyjazdach do nagłych wypadków w miejscu ich zdarzenia,

1 Jednostki dla których organem tworzącym jest Minister Obrony Narodowej, począwszy od 2012 r. objęte są sprawozdawczością odpowiednio Głównego Urzędu Statystycznego i Ministerstwa Zdrowia.

- 24 -

jak też o liczbie osób, którym udzielono świadczeń zdrowotnych w miejscu wypadku. Badanie to

obejmuje także liczbę świadczeń udzielonych ambulatoryjnie w izbie przyjęć oraz w szpitalnym

oddziale ratunkowym, a także działalność stacjonarną szpitalnego oddziału ratunkowego.

Formularz ZD-5 dostarcza informacji na temat aptek i punktów aptecznych. Przedmiotem

badania jest rodzaj placówki, zakres świadczonych usług (pełnione dyżury, wykonywanie leków

recepturowych), a także personel aptek i punktów aptecznych.

Zamieszczone w publikacji dane o zachorowaniach pochodzą ze sprawozdawczości resortowej

i rejestrów Ministerstwa Zdrowia. Źródłem informacji są roczne sprawozdania statystyczne

o symbolach: MZ-14 (choroby weneryczne), MZ-15 (zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania

oraz uzależnienia), MZ-56 (choroby zakaźne) oraz dane Centralnego Rejestru Nowotworów oraz

Krajowego Rejestru Zachorowań na Gruźlicę.

Dane o pracownikach medycznych, opiece szpitalnej, opiece długoterminowej, zakładach

psychiatrycznych oraz krwiodawstwie, pochodzą ze sprawozdawczości resortowej Ministerstwa

Zdrowia. Źródłem informacji są roczne sprawozdania statystyczne o symbolach: MZ-29, MZ-29a

(opieka stacjonarna – szpitale i opieka długoterminowa), MZ-10, MZ-88, MZ-88A i MZ-89 (m.in.

informacje o pracownikach medycznych pracujących przy pacjencie oraz w administracji rządowej

i samorządowej, w NFZ oraz wyższych uczelniach kształcących personel medyczny, a także

o pracownikach posiadających specjalizacje medyczne), MZ-30 (zakłady psychiatryczne) i MZ-42

(krwiodawstwo).

Uzupełnieniem informacji o kadrze medycznej pracującej z pacjentem są wyniki badań Głównego

Urzędu Statystycznego: PS-03 Domy Pomocy Społecznej oraz OD-1 Badanie żłobków i klubów

dziecięcych.

Źródłem danych o stacjonarnych zakładach opieki psychiatrycznej jest Roczne sprawozdanie

z zakładów całodobowej opieki psychiatrycznej w 2012 r. opracowane przez Instytut Psychiatrii

i Neurologii na podsatwie formularza MZ-30.

Źródłem danych o turnusach rehabilitacyjnych dla osób niepełnosprawnych i o liczbie osób

korzystających z dofinasowania PFRON do turnusów są informacje pozyskiwane z Biura Pełnomocnika

Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Dane dotyczące krwiodawstwa dostarcza Narodowe Centrum Krwi oraz Ministerstwo Spraw

Wewnętrznych. Pozyskane informacje z zakresu krwiodawstwa zawierają dane pozyskane

z regionalnych centrów krwiodawstwa i krwiolecznictwa, z Wojskowego Centrum Krwiodawstwa

i Krwiolecznictwa oraz Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa utworzonego przez Ministra Spraw

Wewnętrznych.

- 25 -

Wydatki na ochronę zdrowia zestawione w Narodowym Rachunku Zdrowia zostały opracowane

w parciu o dane pozyskane z Narodowego Funduszu Zdrowia, Ministerstwa Zdrowia, Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Ministerstwa Pracy i Polityki

Społecznej, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Ministerstwa Obrony Narodowej, Ministerstwa

Sprawiedliwości, rocznego sprawozdania z wykonania planu wydatków budżetu państwa (Rb-28),

a także na podstawie rocznego sprawozdania z wykonania planu wydatków budżetowych jednostek

samorządu terytorialnego (Rb-28S), sprawozdania z działalności fundacji, stowarzyszeń i innych

organizacji społecznych (SOF-1) i rocznego sprawozdania lekarza przeprowadzającego badania

profilaktyczne pracujących (MZ-35A). Do szacunków wykorzytano również wyniki badania SP Roczna

ankieta przedsiębiorstwa i SP-3 Sprawozdanie o działalności gospodarczej przedsiębiorstw. Informacje

te uzupełniono szacunkami eksperckimi o wydatkach gospodarstw domowych na opiekę zdrowotną

opracowanymi w oparciu o wyniki Badania budżetów gospodarstw domowych i badania modułowego

Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2010 r.

Tablice dotyczące wydatków z budżetu państwa i z budżetów samorządów terytorialnych zostały

opracowane na podstawie danych Ministerstwa Finansów, pochodzących z Rocznego sprawozdania

z wykonania planu wydatków budżetu państwa (Rb-28) i Rocznego sprawozdania z wykonania planu

wydatków budżetowych jednostek samorządu terytorialnego (Rb-28S). Natomiast tablice dotyczące

kosztów świadczeń zdrowotnych dla ubezpieczonych finansowanych przez NFZ zostały opracowane na

podstawie danych ze sprawozdania z wykonania planu finansowego Narodowego Funduszu Zdrowia.

Informacje służące do opracowania porównań międzynarodowych w obszarze opieki zdrowotnej

zaczerpnięte zostały z bazy danych OECD Health Data 2013, według stanu z września 2013 r.

2. PODSTAWOWE WYJAŚNIENIA METODOLOGICZNE

Dane prezentowane w publikacji - jeśli nie zaznaczono inaczej – po raz pierwszy uwzględniają

nie tylko placówki podległe Ministerstwu Zdrowia, ale także placówki podległe resortom obrony

narodowej i spraw wewnętrznych; oznacza to, że prezentowane dane o pracownikach medycznych,

o ambulatoryjnej i stacjonarnej opiece zdrowotnej (w zakresie szpitali ogólnych i lecznictwa

uzdrowiskowego) nie mogą być wprost porównywane z wielkościami prezentowanymi w poprzednich

edycjach niniejszej publikacji. Nadal zamieszczone w publikacji dane nie obejmują informacji

dotyczących ochrony zdrowia w zakładach karnych.

Dane w tablicach, mapach i wykresach dotyczą roku 2012, chyba, że podano inaczej. Liczby

opisujące zasoby systemu opieki zdrowotnej podawane są według stanu na dzień 31 grudnia, natomiast

liczby opisujące działalność badanych placówek dotyczą działalności podejmowanych w ciągu roku.

- 26 -

Dane i analizy zawarte w publikacji uwzględniają strukturę opieki zdrowotnej obowiązującą po

wejściu w życie ustawy o działalności leczniczej2. Do chwili wejścia w życie tej ustawy, podmioty

udzielające świadczeń opieki zdrowotnej (prowadzące działalność leczniczą) można było podzielić na

kilka grup:

zakłady opieki zdrowotnej – publiczne lub niepubliczne,

indywidualne praktyki lekarskie,

indywidualne specjalistyczne praktyki lekarskie,

grupowe praktyki lekarskie,

indywidualne praktyki pielęgniarek i położnych, indywidualne specjalistyczne praktyki pielęgniarek

i położnych lub grupowe praktyki pielęgniarek i położnych,

osoby fizyczne wykonujące zawód medyczny, udzielające świadczeń zdrowotnych w ramach

prowadzonej działalności gospodarczej.

Ustawa o działalności leczniczej w zasadzie zachowała wszystkie formy udzielania świadczeń

opieki zdrowotnej, wprowadziła natomiast nowe nazewnictwo oraz klasyfikację podmiotów, które

udzielają świadczeń opieki zdrowotnej (prowadzą działalność leczniczą). Wszystkie podmioty, które

udzielają świadczeń zdrowotnych, zostały określone mianem podmiotów wykonujących działalność

leczniczą. Ustawa o działalności leczniczej wprowadziła jednocześnie, inaczej niż Ustawa o zakładach

opieki zdrowotnej, podział wszystkich podmiotów wykonujących działalność leczniczą na dwie

kategorie, tj. podmioty lecznicze oraz praktyki zawodowe. Podmiotami leczniczymi – zgodnie z ustawą

– są:

przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej,

samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

jednostki budżetowe posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą

chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej,

instytuty badawcze,

fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony

zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej,

kościoły, kościelne osoby prawne lub związki wyznaniowe – w zakresie, w jakim wykonują działalność

leczniczą.

Z kolei do praktyk zawodowych można zaliczyć:

praktykę zawodową wykonywaną przez lekarzy,

praktykę zawodową wykonywaną przez pielęgniarki.

Do najistotniejszych zmian, jakie wprowadziła ustawa o działalności leczniczej, zaliczyć należy

ustawowe rozróżnienie terminów: podmiot leczniczy oraz przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego. Na

2 Ustawa o działalności leczniczej z dnia 15 kwietnia 2011 r. (Dz. U. Nr 112, poz. 654).

- 27 -

gruncie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej ustawodawca nie czynił rozróżnienia między podmiotem

prowadzącym przedsiębiorstwo, w którym udziela się świadczeń zdrowotnych, a samym

przedsiębiorstwem. Posługiwał się on jedynie pojęciem zakładu opieki zdrowotnej zdefiniowanym, jako

wyodrębniony organizacyjnie zespół osób i środków majątkowych, przy czym zakład opieki zdrowotnej

nie był traktowany jako podmiot prawny, a mimo to w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych stroną umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej był nie

podmiot leczniczy a właśnie zakład opieki zdrowotnej. Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności

leczniczej wyeliminowała te niezgodności. Ponadto ustawa o działalności leczniczej wprowadziła

zmiany w obrębie klasyfikacji podmiotów leczniczych. Zrezygnowano z międzynarodowej klasyfikacji

dostawców opieki zdrowotnej (HP) na rzecz trzech rodzajów działalności:

• stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne (szpital);

• stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (np. zakłady opiekuńczo –

lecznicze, zakłady pielęgnacyjno – opiekuńcze, zakłady rehabilitacji leczniczej, hospicja);

• ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – (np. przychodnie, ośrodki zdrowia, laboratoria, zakłady

diagnostyczne).

Obowiązkiem klasyfikowania objęto nie jak do tej pory jednostki organizacyjne, ale

przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego. Przedsiębiorstwo starano się ponadto utożsamić z jednostką

lokalną występującą w rejestrze REGON. Każde przedsiębiorstwo wyodrębnione na mocy przepisów

ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej i odzwierciedlone w Rejestrze Podmiotów

Wykonujących Działalność Leczniczą powinno mieć zawsze swój odpowiednik w postaci jednostki

lokalnej wyodrębnionej na podstawie Ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej

i odzwierciedlonej w rejestrze REGON.

W związku ze zmianą struktury opieki zdrowotnej zwłaszcza poprzez wprowadzenie pojęcia

przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego mogą wystąpić różnice w stosunku do statystyk z lat

poprzednich.

Badaniami statystycznymi, których wyniki prezentowane są w niniejszej publikacji objęto

przedsiębiorstwa lub jednostki organizacyjne przedsiębiorstw podmiotów leczniczych zarejestrowane3

w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Do identyfikacji podmiotów objętych

badaniami (formularze ZD-2, ZD-3 i ZD-4) wykorzystano numer księgi rejestrowej podmiotu

leczniczego, część II, III i V kodu resortowego oraz kod rodzaju praktyki lekarskiej i kod zawodu

lekarza/lekarza dentysty nadanego w procesie rejestracji podmiotu leczniczego.

Przy tworzeniu operatów do badań ZD-2 i ZD-3 wykorzystano również dane z systemów

informacyjnych NFZ o świadczeniodawcach realizujących świadczenia zdrowotne finansowane ze

3 Według stanu na dzień 31.12.2012 r.

- 28 -

środków publicznych, a w przypadku badania ZD-4 – dane z systemów informacyjnych wojewodów

w zakresie ratownictwa medycznego, według stanu na dzień 31.12.2012 r.

Dane o zachorowaniach podaje się według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób

i Problemów Zdrowotnych (Rewizja X – obowiązująca od 1997 r.).

Prezentowane w publikacji dane o ambulatoryjnej opiece zdrowotnej obejmują również

działalność praktyk lekarskich i stomatologicznych (indywidualnych, indywidualnych

specjalistycznych i grupowych), które podpisały umowy z NFZ na udzielanie świadczeń w ramach

środków publicznych.

Badanie ambulatoryjnej opieki zdrowotnej prowadzone za pomocą formularza ZD-3, nie

obejmuje praktyk lekarskich i stomatologicznych, działających wyłącznie w ramach środków

niepublicznych. Ich działalność jest badana w ramach sprawozdawczości finansowej realizowanej

metodą reprezentacyjną za pomocą formularza SP-3.

W prezentowanych wynikach badań pod pojęciem przychodni należy rozumieć również: ośrodki

zdrowia, poradnie, ambulatoria i izby chorych oraz zakłady badań diagnostycznych i medyczne

laboratoria diagnostyczne.

W ambulatoryjnej opiece zdrowotnej uwzględniono porady udzielone przez lekarzy i lekarzy

dentystów:

porady udzielone w ramach podstawowej opieki zdrowotnej - porady udzielone w poradniach lekarza

podstawowej opieki zdrowotnej i lekarza rodzinnego,porady specjalistyczne – porady udzielone przez

lekarzy specjalistów w danej dziedzinie medycyny oraz przez lekarzy dentystów.

Badaniem na formularzu ZD-5 objęte są apteki ogólnodostępne, punkty apteczne oraz apteki

zakładowe prowadzone w zakładzie opieki zdrowotnej utworzonym przez Ministra Obrony Narodowej

lub Ministra Sprawiedliwości. Nie wlicza się do nich aptek działających w strukturze i na potrzeby

szpitali. Zgodnie z ustawą4 punkty apteczne tworzone po dniu wejścia w życiu ustawy powinny być

usytuowane jedynie na terenach wiejskich.

Do utworzenia wykazu aptek i punktów aptecznych objętych badaniem ZD-5 wykorzystano

informacje z rejestrów wojewódzkich inspektoratów farmaceutycznych (według stanu na dzień

31.12.2012 r.).

Wymienione w badaniach ZD-2, ZD-3, ZD-5 poszczególne rodzaje udogodnień dla osób

niepełnosprawnych nie muszą spełniać wymogów zawartych w Rozporządzeniu5 Ministra

Infrastruktury.

4 Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271 z późn. zm.). 5 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. Nr 75 poz. 690, z późn.zm).

- 29 -

Dane na temat kadry medycznej pochodzą z Ministerstwa Zdrowia, Ministerstwa Obrony

Narodowej, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i GUS. Dane o kadrze pracującej bezpośrednio

z pacjentem dotyczą osób pracujących w placówkach opieki zrowotnej a także w żłobkach, klubach

dziecięcych i domach pomocy społecznej, gdzie świadczona praca uznawana jest jako wykonywanie

zawodu medycznego, bez względu na formę zatrudnienia (samozatrudnienie, umowa o pracę, umowa

cywilno-prawna). Każdy pracownik jest liczony tylko raz, w głównym miejscu pracy, określonym na

podstawie oświadczenia pracującego.

Ze względu na niepełną realizację obowiązku statystycznego przez praktyki zawodowe (głównie

lekarskie i stomatologiczne), dane dotyczące osób pracujących bezpośrednio z pacjentem mogą być

niepełne niż stan faktyczny w zakresie zawodów, w których stosunkowo często prywatna praktyka jest

głównym miejscem pracy (np. dentyści).

Dane o łóżkach w stacjonarnej opiece zdrowotnej przekazywane do instytucji

międzynarodowych, opracowywane są zgodnie z przyjętą metodologią OECD i Eurostat. Dotyczą

łącznej liczby łóżek szpitalnych (HP.1) oraz opieki długoterminowej (HP.2) na terenie całej Polski, lecz

nie uwzględniają podmiotów leczniczych utworzonych przez Ministra Sprawiedliwości.

Do łóżek szpitalnych (HP.1) zaliczane są łóżka w szpitalach ogólnych (HP.1.1), szpitalach

psychiatrycznych (HP.1.2) oraz szpitalach specjalistycznych (HP.1.3), w tym w szpitalach

uzdrowiskowych i sanatoriach. Uwzględniono tu wszystkie łóżka w szpitalu dostępne dla pacjenta,

stale utrzymywane i obsługiwane przez personel medyczny.

Do łóżek opieki długoterminowej (HP.2) zaliczane są łóżka dla osób wymagających trwałej

opieki leczniczej i pielęgnacyjnej na skutek chronicznego upośledzenia oraz ograniczonej

samodzielności w życiu codziennym, znajdujące się w zakładach zapewniających przede wszystkim

opiekę długoterminową w połączeniu z pielęgnacją, nadzorem oraz innymi rodzajami opieki. Opieka ta

może stanowić połączenie świadczeń socjalnych oraz usług zdrowotnych. Do tej kategorii zaliczono

łóżka wszystkich typów zakładów opiekuńczych i domów opieki przeznaczonych na opiekę

długoterminową (zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze typu ogólnego

i psychiatrycznego, hospicja, oddziały dla osób przewlekle somatycznie chorych, przewlekle

psychicznie chorych, niepełnosprawnych fizycznie, niepełnosprawnych intelektualnie, w tym dla dzieci

i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie).

Dane o poszczególnych typach placówek opieki stacjonarnej odnoszą się do przedsiębiorstw

podmiotow leczniczych albo jednostek organizacyjnych takich przedsiębiorstw lub komórek

(oddziałów), w których podmiot leczniczy wykonuje działalność określonego rodzaju. Prezentowane

dane o szpitalach dotyczą wyłącznie zakładów, które wykazały przynajmniej jedno łóżko opieki

stacjonarnej, bez szpitali jednego dnia udzielających świadczeń zdrowotnych z zmiarem zakończenia

- 30 -

ich udzielania w okresie nieprzekraczającym 24 godzin. Wyjątek stanowi Tabl. 18 – gdzie podano dane

szacunkowe.

Placówki medyczne (jednostki organizacyjne), które do 2011 r. były traktowane jako filie

szpitali, zgodnie z nową rejestracją w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą mogą

stanowić odrębny szpital.

Liczba łóżek w szpitalach podawana jest łącznie z łóżkami dla noworodków oraz inkubatorami

- zgodnie z przyjętą w 2008 r. przez resort zdrowia metodologią liczenia łóżek w szpitalach. Do liczby

łóżek nie są wliczane miejsca dzienne.

Rodzaje oddziałów szpitalnych w szpitalach ogólnych grupowane są według kodów oddziałów

opublikowanych w rozporządzeniu6 Ministra Zdrowia.

Do zakładów opieki długoterminowej zaliczamy zakłady opiekuńczo-lecznicze, pielęgnacyjno-

opiekuńcze oraz hospicja. Zakłady opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze o charakterze

psychiatrycznym prezentowane są razem z zakładami całodobowej opieki psychiatrycznej.

Zakłady lecznictwa uzdrowiskowego funkcjonują w oparciu o ustawę o działalności leczniczej7 oraz

ustawę o lecznictwie uzdrowiskowym i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach

uzdrowiskowych8.

Zgodnie z ustawą uzdrowiskową zakład lecznictwa uzdrowiskowego to zakład działający na

obszarze uzdrowiska, utworzony w celu udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu lecznictwa

uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, w ramach kierunków leczniczych i przeciwwskazań

ustalonych dla danego uzdrowiska, w szczególności wykorzystujący warunki naturalne przy udzielaniu

świadczeń zdrowotnych. Zakładami lecznictwa uzdrowiskowego są: szpitale uzdrowiskowe, sanatoria

uzdrowiskowe, szpitale uzdrowiskowe dla dzieci i sanatoria uzdrowiskowe dla dzieci, przychodnie

uzdrowiskowe, zakłady przyrodolecznicze oraz szpitale i sanatoria w urządzonych podziemnych

wyrobiskach górniczych zlokalizowanych poza uzdrowiskiem.

Zgodnie z ustawą9 jednostkami systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne są:

szpitalne oddziały ratunkowe,

zespoły ratownictwa medycznego, w tym lotnicze zespoły ratownictwa medycznego, na których

świadczenia z dysponentami jednostek zawarto umowy o udzielanie świadczeń opieki

zdrowotnej oraz umowy na wykonywanie medycznych czynności ratunkowych.

6 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie systemu resortowych kodów identyfikacyjnych dla zakładów opieki zdrowotnej oraz szczegółowych zasad ich nadawania (Dz.U. 2012 r. poz. 594). 7 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011r o działalności leczniczej (Dz.U. z 2011 r. Nr 112, poz. 654, z późn. zm.). 8 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz.U. 2012, poz. 651, 742). 9 Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz.1410, z późn. zm.).

- 31 -

Z systemem współpracują centra urazowe oraz jednostki organizacyjne szpitali

wyspecjalizowane w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych dla ratownictwa

medycznego.

W przekrojach terytorialnych dane o pacjentach prezentowane są zgodnie z miejscem udzielenia

świadczenia zdrowotnego, a nie miejscem zamieszkania pacjenta. Jako miejsce udzielenia świadczenia

zdrowotnego przyjęto lokalizację badanych placówek, w niektórych przypadkach inną niż lokalizacja

jednostki nadrzędznej.

Liczba osób w szpitalach bez ruchu międzyoddziałowego jest to liczba osób wpisanych w księdze

głównej szpitala. Osoba przebywająca w szpitalu kilkakrotnie w ciągu roku, liczona jest za każdym

razem niezależnie.

Narodowy Rachunek Zdrowia (NRZ) jest zestawieniem wydatków na ochronę zdrowia według

międzynarodowej klasyfikacji wydatków ICHA (International Classification for Health Accounts)

opracowywanym w Polsce od roku 2002, zgodnie ze wspólną metodologią OECD, Eurostat i WHO.

W tym rachunku wydatki są prezentowane według trzech wymiarów: według funkcji ochrony zdrowia

i powiązanych z ochroną zdrowia (ICHA-HC), według dóbr i usług w ochronie zdrowia (ICHA-HP)

oraz według płatników w ochronie zdrowia (ICHA-HF)10. Począwszy od NRZ za 2006 r. dodatkowo

wydatki ujęte w rachunku rozszacowywane są według źródeł ich finansowania (FS).

Źródła finansowania opieki zdrowotnej (ICHA – FS)

Kod ICHA Źrodła finansowania

FS.1 Jednostki sektora publicznego

FS.1.1 Instytucje rządowe i samorządowe

FS.1.2 Pozostałe instytucje publiczne

FS.2 Sektor prywatny

FS.2.1; FS.2.3 Przedsiębiorstwa i instytucje niekomercyjne

FS.2.2 Gospodarstwa domowe

FS.3 Zagranica

10 Szczegółową klasyfikację ICHA zamieszczono m.in. w pracach: „A System of Health Accounts”, OECD, 2000; Alina Baran, Małgorzata Żyra „Narodowy Rachunek Zdrowia, Wydatki na ochronę zdrowia 1999, 2002, 2003”, Statystyka w praktyce, GUS, Warszawa.

- 32 -

Płatnicy za usługi opieki zdrowotnej (ICHA – HF)

Kod ICHA Płatnicy

HF.1 Instytucje rządowe i samorządowe (sektor publiczny)

HF.1.1 Instytucje rządowe i samorządowe z wyłączeniem funduszy ubezpieczeń społecznych

HF.1.2 Fundusze ubezpieczeń społecznych

HF.2 Sektor prywatny

HF.3 Zagranica

Funkcje ochrony zdrowia (ICHA – HC)

Kod ICHA Funkcje ochrony zdrowia

HC.1 - HC.5 DOBRA I USŁUGI KONSUMOWANE INDYWIDUALNIE

HC.1 Usługi lecznicze

HC.2 Usługi rehabilitacyjne

HC.3 Długoterminowa opieka pielęgnacyjna

HC.4 Usługi pomocnicze w ochronie zdrowia

HC.5 Produkty medyczne dla pacjentów ambulatoryjnych

HC.5.1 Leki i materiały medyczne nie będące dobrami trwałego użytku

HC.5.2 Sprzęt terapeutyczny i pozostałe dobra trwałego użytku

HC.6 - HC.7 DOBRA I USŁUGI KONSUMOWANE ZBIOROWO

HC.6 Profilaktyka i zdrowie publiczne

HC.7 Administracja ochrony zdrowia i ubezpieczenia zdrowotne

HC.R FUNKCJE POWIĄZANE Z OCHRONĄ ZDROWIA

HC.R.1 Inwestycje

Dostawcy dóbr i usług w ochronie zdrowia (ICHA – HP)

Kod ICHA Dostawcy dóbr i usług w ochronie zdrowia

HP.1 Szpitale

HP.2 Stacjonarne zakłady opieki pielęgnacyjnej i długoterminowej

HP.3 Świadczeniodawcy ambulatoryjnej ochrony zdrowia

HP.4 Sprzedawcy i inni dostawcy sprzętu i dóbr medycznych

HP.5 Jednostki prowadzące i administrujące programy zdrowia publicznego

HP.6 Instytucje administracji ochrony zdrowia i ubezpieczeń społecznych

HP.7 Pozostałe jednostki gospodarcze

HP.9 Zagranica

- 33 -

W rachunku za 2011 rok po raz pierwszy pojawiły się wydatki dotyczącze ubezpieczeń

społecznych, które nie mogły być przypisane do którejkolwiek grupy wydatków i dlatego zostały one

umieszczone w klasyfikacji pomocniczej, tzw. Memorandum Items.

W rachunku za 2010 rok dokonano korekty wydatków Instytucji Non-Profit (HF.2.4),

wykorzystując do szacunków kompletne dane z badania okresowego SOF za 2010 rok. Ponadto

dokonano rewizji wysokości wydatków bezpośrednich gospodarstw domowych (out of pocket) poprzez

wykorzystanie wyników spisu ludności 2010.

W rachunkach za lata 2009 i 2010 dokonano rewizji struktury wydatków na Ubezpieczenia

społeczne (HF1.2), dzięki nowym możliwościom rozpoznania wydatków zagranicznych.

W związku z powyższym, dynamika wydatków w niektorych pozycjach i struktura wydatków

mogą się nieco różnić od prezentowanych w poprzednich edycjach niniejszej publikacji.

Prezentowane w publikacji dane statystyczne dotyczące porównań międzynarodowych

zaczerpnięto z bazy danych OECD Health Data 2013. Dane dotyczą 2011 roku i lat wcześniejszych.

Omawiane w tej części dane statystyczne mogą różnić się od danych krajowych. Rozbieżności wynikają

z zastosowania rozwiązań metodologicznych (zakresowych), stworzonych na potrzeby wszystkich

państw, które niejednokrotnie nie pokrywają się z rozwiązaniami stosowanymi w kraju.

Brak sumowania w niektórych tablicach wynika z zaokrągleń liczb całkowitych do tysięcy.

- 34 -

3. PODSTAWOWE DEFINICJE

Ambulatoryjna opieka zdrowotna - według ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych11 - udzielanie przez świadczeniodawców świadczeń opieki

zdrowotnej osobom niewymagającym leczenia w warunkach całodobowych lub całodziennych.

Ambulatoryjne świadczenia zdrowotne obejmują świadczenia podstawowej lub specjalistycznej

opieki zdrowotnej oraz świadczenia z zakresu rehabilitacji leczniczej, udzielane w warunkach

niewymagających ich udzielenia w trybie stacjonarnym i całodobowym w odpowiednio urządzonym,

stałym pomieszczeniu. Udzielanie tych świadczeń może odbywać się w pomieszczeniach

przedsiębiorstwa, w tym w pojeździe przeznaczonym do udzielania tych świadczeń lub w miejscu

pobytu pacjenta12.

Ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne finansowane ze środków publicznych13 są udzielane na

podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Skierowanie to nie jest wymagane do

świadczeń:

ginekologicznych i położniczych,

stomatologicznych,

dermatologicznych,

wenerologicznych,

onkologicznych,

okulistycznych,

psychiatrycznych,

dla osób chorych na gruźlicę,

dla osób zakażonych wirusem HIV,

dla inwalidów wojennych i wojskowych, osób represjonowanych oraz kombatantów,

dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych,

dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych - w zakresie

lecznictwa odwykowego,

dla uprawnionych żołnierzy lub pracowników, w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych

podczas wykonywania zadań poza granicami państwa.

W stanach nagłych świadczenia zdrowotne są udzielane bez wymaganego skierowania.

Specjalistyczne świadczenia ambulatoryjne realizowane są przez poradnie i przychodnie specjalistyczne

lub przez specjalistyczne praktyki lekarskie.

11 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst

jednolity Dz.U. 2008 Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.). 12 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jednolity Dz. U. 2011, Nr 112, poz. 654, z późn. zm.). 13 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst

jednolity Dz.U. 2008 Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).

- 35 -

Donacja – pobranie krwi lub jej składnika do celów klinicznych, diagnostycznych lub produkcyjnych.

Dysponent jednostki – według ustawy14 - przedsiębiorstwo albo jednostka organizacyjna

przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego, w którego skład wchodzi jednostka systemu Państwowe

Ratownictwo Medyczne.

Hospicjum – przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego lub jednostka oraganizacyjna przedsiębiorstwa,

sprawująca wielodyscyplinarną opiekę medyczną, psychologiczną i społeczną nad chorymi

znajdującymi się w terminalnym okresie choroby oraz opiekę nad rodzinami tych pacjentów.

Jedna jednostka krwi pełnej – 450 ml (jeden litr krwi pełnej w przybliżeniu równa się 2,22 jednostki).

Jednostka świeżo mrożonego osocza – 200 ml (jeden litr osocza równa się 5 jednostkom).

Jednostki organizacyjne publicznej służby krwi: instytut naukowo-badawczy, regionalne centra

krwiodawstwa i krwiolecznictwa, Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa oraz Centrum

Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa utworzone przez ministra właściwego ds. wewnętrznych.

Krwiodawstwo uregulowane jest ustawą o publicznej służbie krwi15.

Jednostki organizacyjne służby medycyny pracy – podmioty wykonujące działalność leczniczą

w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi (z wyłączeniem pielęgniarek

i położnych wykonujących zawód w formach określonych odrębnymi przepisami), stanowiące

podstawowe jednostki służby medycyny pracy oraz wojewódzkie ośrodki medycyny. Jednostki

organizacyjne służby medycyny pracy określa art. 2 pkt. 2 ust. 1 ustawy16.

Krwiodawstwo jest akcją społeczną mającą na celu dobrowolne pozyskiwanie krwi od osób zdrowych

na rzecz osób wymagających transfuzji krwi (np. podczas operacji chirurgicznych) lub do produkcji

preparatów krwiopochodnych. Zasady pobierania krwi, oddzielenia jej składników, przechowywania

i obrotu, a także organizację Publicznej Służby Krwi reguluje ustawa15.

Kuracjusze w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego to osoby korzystające z usług leczniczych na

zasadzie skierowań lub na podstawie zaświadczenia o braku przeciwwskazań do korzystania z danego

rodzaju świadczeń zdrowotnych.

Lekarz – osoba posiadająca wymagane prawem kwalifikacje do wykonywania zawodu lekarza

i wykonująca ten zawód, tj. udzielająca świadczeń zdrowotnych, w szczególności takich jak: badanie

stanu zdrowia, rozpoznawanie chorób i zapobieganie im, leczenie i rehabilitacjia chorych, udzielanie

porad lekarskich, a także wydawanie opinii i orzeczeń lekarskich. Zawód lekarza może być

wykonywany w różnych formach prawnych17.

14 Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 r. (Dz.U. Nr 191, poz. 1410, z późn. zm.). 15 Ustawa o publicznej służbie krwi z dnia 22 sierpnia 1997 r. (Dz.U. Nr 106, poz. 681), z późn. zm.). 16 Ustawa z dn. dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz.U. 2004.125.1317) z późn. zm.). 17 Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jednolity: Dz.U. 2011 nr 277 poz. 1634).

- 36 -

Lekarz dentysta (do 31 maja 2004 r. lekarz stomatolog) - osoba posiadająca wymagane prawem

kwalifikacje do wykonywania zawodu lekarza dentysty i wykonująca ten zawód, tj. udzielająca

świadczeń określonych w definicji lekarza (p. 13), w zakresie chorób jamy ustnej, części twarzowej

czaszki oraz okolic przyległych18.

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej jest to lekarz posiadający tytuł w dziedzinie medycyny

rodzinnej lub odbywający szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie medycyny rodzinnej lub posiadający

specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej - udzielający świadczeń w ramach podstawowej

opieki zdrowotnej, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej albo który

jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie

świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej19.

Lekarz specjalista (lekarz dentysta specjalista) – lekarz posiadający specjalizację II stopnia lub tytuł

specjalisty w odpowiedniej dziedzinie medycyny zgodnie z art.16 ustawy20 i wydanym na tej podstawie

rozporządzeniem21.

Lotniczy zespół ratownictwa medycznego składa się co najmniej z trzech osób, w tym z co najmniej

jednego pilota zawodowego, lekarza systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne oraz ratownika

medycznego lub pielęgniarki systemu.

Łóżko – łóżko umieszczone na stałe w sali chorych z pełnym wyposażeniem, zajęte przez pacjenta lub

przygotowane na jego przyjęcie.

Medycyna pracy – teoretyczna i praktyczna dziedzina medycyny, której przedmiotem jest badanie

wpływu środowiska pracy i sposobów wykonywania pracy na stan zdrowia pracujących, oraz

minimalizowanie negatywnych skutków zdrowotnych pracy poprzez odpowiednią profilaktykę.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy22 pracodawcy zobowiązani są do finansowania profilaktycznych

badań lekarskich pracowników oraz profilaktycznej opieki zdrowotnej niezbędnej z uwagi na warunki

pracy.

Miejsce zdarzenia zgodnie z ustawą23 - miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące stan nagłego

zagrożenia zdrowotnego i obszar, na który rozciągają się jego skutki.

Osoba wykonująca zawód medyczny to osoba, która na podstawie odrębnych przepisów uprawniona

jest do udzielania świadczeń zdrowotnych, oraz osoba legitymująca się nabyciem fachowych

18 j.w.. 19 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst

jednolity: Dz.U. 2008 Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.). 20 Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, art. 16 (tekst jednolity: Dz.U. 2011 Nr 277, poz. 1634). 21 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 grudnia 2011 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U.

2011 Nr 274, poz. 1627). 22 Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks Pracy, art. 229 §6 (Dz.U. z 1998.21.94, z późn. zm.). 23 Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 r. (Dz.U. Nr 191, poz. 1410, z późn. zm.)

- 37 -

kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie

medycyny.

Osobodni – łączna liczba dni pobytu osób leczonych w zakładzie w ciągu okresu sprawozdawczego.

Dzień przyjęcia i wypisania liczy się jako jeden dzień pobytu.

Pielęgniarka – osoba posiadająca wymagane prawem kwalifikacje do wykonywania zawodu

pielęgniarki i wykonująca ten zawód, tj. udzielająca świadczeń zdrowotnych, a w szczególności

świadczeń pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz

z zakresu promocji zdrowia24.

Podstawowa opieka zdrowotna – świadczenia zdrowotne profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze,

rehabilitacyjne oraz pielęgnacyjne z zakresu medycyny ogólnej, rodzinnej i pediatrii, udzielane

w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej25.

Położna - osoba posiadająca wymagane prawem kwalifikacje do wykonywania zawodu pielęgniarki

i wykonująca ten zawód, tj. udzielająca świadczeń zdrowotnych, a w szczególności świadczeń

pielęgnacyjnych, zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych oraz promocji

zdrowia, w zakresie opieki nad kobietą, kobietą ciężarną, rodzącą, położnicą oraz noworodkiem24.

Pracujący bezpośrednio z pacjentem (wykonujący działalność leczniczą) - osoby, dla których

głównym miejscem pracy jest przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego lub praktyka zawodowa, apteka

szpitalna lub ogólnodostępna, punkt apteczny, stacjonarny zakład pomocy społecznej lub żłobek. Do

grupy pracujących bezpośrednio z pacjentem zalicza się osoby wykonujące zawody medyczne

w domach pomocy społecznej, w żłobkach i klubach dziecięcych, zgodnie z ustawą o zawodach lekarza

i lekarza dentysty oraz o zawodzie pielęgniarki i położnej. Nie zalicza się natomiast osób, dla których

głównym miejscem pracy jest Narodowy Fundusz Zdrowia, wyższa uczelnia lub jednostka administracji

państwowej lub samorządowej oraz resortu sprawiedliwości, a także osób pracujących w ZUS, KRUS

oraz w firmach farmaceutycznych, nawet jeśli praca przez niewykonywana wymaga wykształcenia

medycznego.

Praktyki zawodowe lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarek lub położnych – forma wykonywania

zawodu w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz w przepisach

odrębnych, po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą26.

Przeciętne wykorzystanie łóżka (w dniach) – iloraz osobodni i średniej liczby łóżek.

Przeciętny pobyt chorego na oddziale (w dniach) – iloraz osobodni i liczby leczonych na oddziale.

24 Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. 2011 r. Nr 174 poz. 1039). 24 ibidem, str. 15. 25 Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r.o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity

Dz.U. 2008 Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.). 26 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jednolity Dz. U. 2011, Nr 112, poz. 654, z późn. zm.).

- 38 -

Przychodnia – przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego, w którym udziela się ambulatoryjnych

świadczeń zdrowotnych podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczenia

z zakresu rehabilitacji leczniczej.

Punkty apteczne – ogólnodostępne punkty sprzedaży leków gotowych o ściśle określonym

asortymencie. Powinny być usytuowane na terenach wiejskich.

Rejestry zawodowe – rejestry osób posiadających prawo do wykonywania zawodu medycznego

prowadzone przez okręgowe i naczelne izby samorządu zawodowego: lekarzy i lekarzy dentystów,

pielęgniarek i położnych, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów.

Rejestr praktyk lekarskich prowadzony jest przez okręgową radę lekarską właściwą ze względu na

miejsce wykonywania praktyki. Przed rozpoczęciem działalności lekarz i lekarz dentysta musi uzyskać

m.in. wpis do ewidencji działalności gospodarczej, a w przypadku praktyki specjalistycznej, posiadać

specjalizację w dziedzinie medycyny odpowiadającej rodzajowii zakresowi wykonywanych świadczeń

medycznych. Organ prowadzący rejestr dokonuje wykreśleń z rejestru, jeżeli lekarz złoży oświadczenie

o zaprzestaniu wykonywania działalności objętej wpisem. Rejestr ten stanowi część Rejestru

Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, a jego obsługą informatyczną zgodnie z wymogami

ustawy o działalności leczniczej zajmuje się Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia –

wyspecjalizowana jednostka utworzona zarządzeniem Ministra Zdrowia.

Rejestr praktyk pielęgniarek i położnych prowadzony jest przez okręgową radę pielęgniarek

i położnych właściwą ze względu na miejsce wykonywania praktyki. Rejestr stanowi część Rejestru

Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, a jego obsługą informatyczną zgodnie z wymogami

ustawy o działalności leczniczej zajmuje się Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia –

wyspecjalizowana jednostka utworzona zarządzeniem Ministra Zdrowia.

Szpital - przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego albo wydzielona jednostka organizacyjna

przedsiębiorstwa, w którym podmiot wykonuje działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne

i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne, z wyłączeniem przedsiębiorstw podmiotów

leczniczych udzielających wyłącznie świadczeń z zamiarem ich zakończenia w okresie

nieprzekraczającym 24 godzin (szpitale dzienne).

Świadczenia szpitalne - to wykonywane całą dobę kompleksowe świadczenia zdrowotne polegające

na diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji i rehabilitacji, które nie mogą być realizowane w ramach innych

stacjonarnych i całodobowych świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych;

świadczeniami szpitalnymi są także świadczenia udzielane z zamiarem zakończenia ich udzielania

w okresie nieprzekraczającym 24 godzin. Szpitale dzielimy na: szpitale ogólne, szpitale psychiatryczne,

szpitale uzdrowiskowe.

- 39 -

Szpitalny oddział ratunkowy – oddział szpitalny, który udziela świadczeń opieki zdrowotnej,

polegających na wstępnej diagnostyce oraz podjęciu leczenia w zakresie niezbędnym dla stabilizacji

funkcji życiowych osób, które znajdują się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Oddział ten może

posiadać w swojej strukturze zespoły ratownictwa medycznego27.

Średnia liczba łóżek – suma liczby łóżek według stanu na koniec poszczególnych miesięcy podzielona

przez 12, tj. liczbę miesięcy w roku.

Świadczenie zdrowotne jest działanie służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu

i poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów

odrębnych regulujących zasady jego wykonywania, w szczególności związane z:

badaniem i poradą lekarską,

leczeniem,

badaniem i terapią psychologiczną,

rehabilitacją leczniczą,

opieką nad kobietą ciężarną i jej płodem, porodem, połogiem oraz nad noworodkiem,

opieką nad zdrowym dzieckiem,

badaniem diagnostycznym, w tym z analityką medyczną,

pielęgnacją chorych,

pielęgnacją niepełnosprawnych i opieką nad nimi,

opieką paliatywno-hospicyjną,

orzekaniem i opiniowaniem o stanie zdrowia,

zapobieganiem powstawaniu urazów i chorób poprzez działania profilaktyczne oraz szczepienia

ochronne,

czynnościami technicznymi z zakresu protetyki i ortodoncji,

czynnościami z zakresu zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze zgodnie z ustawą.

Świadczenia zdrowotne mogą być udzielane przez przedsiębiorstwa podmiotów wykonujących

działalność leczniczą oraz przez praktyki zawodowe.

Zabiegi przyrodolecznicze:

kąpiele mineralne - są to kąpiele w wannach lub w basenach napełnionych wodą leczniczą,

z równoczesnymi ćwiczeniami fizycznymi; do ich przygotowania wykorzystuje się przede wszystkim

różnego typu solanki;

kąpiele CO2 - są to kąpiele wannowe (dwutlenek węgla jest rozpuszczany w wodzie) albo stosowany

w formie gazowej w kąpielach suchych;

27 Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 r. (Dz.U. Nr 191, poz. 1410, z późn. zm.).

- 40 -

kąpiele borowinowe – polegają na zastosowaniu rozdrobnionego torfu i peloidów torfowych będących

naturalnymi substancjami mineralnymi;

inhalacje, wziewanie - wprowadzenie leków lub składników naturalnych do układu oddechowego

(górnych dróg oddechowych i drzewa oskrzelowego), dzięki zastosowaniu urządzeń wytwarzających

aerozole o różnym stopniu rozproszenia; wziewania mogą być indywidualne lub zbiorowe;

krioterapia - polega na poddaniu całego ciała przez krótki czas działaniu bardzo niskich temperatur;

elektrolecznictwo – polega na zastosowaniu różnego rodzaju prądów leczniczych; zalicza się tu zabiegi

m.in. takie jak: galwanizacja, jonoforeza, prądy interferencyjne, prądy diadynamiczne;

światłolecznictwo - metoda leczenia światłem, np. lampy emitujące głównie promienie podczerwone

(sollux), nadfioletowe (lampa kwarcowa) lub skojarzone światło obu typów promieniowania;

wodolecznictwo, hydroterapia - metody leczenia bodźcowego przez zewnętrzne stosowanie wody

zimnej, chłodnej lub ciepłej (kąpiele lecznicze, półkąpiele, natryski, bicze wodne, okłady);

kinezyterapia - leczenie ruchem, gimnastyka lecznicza; dzieli się na miejscową i ogólną; kinezyterapia

miejscowa - dotyczy bezpośrednio narządu zmienionego chorobowo, natomiast kinezyterapia ogólna

obejmuje ćwiczenia części ciała nie objętych chorobą;

zabiegi parafinowe – zawijania parafinowe, pędzlowania, okłady lub bezpośrednie kąpiele kończyn

(tak zwane "rękawice" lub "skarpety"), a także maseczki.

Zakład lecznictwa uzdrowiskowego – przedsiębiorstwo albo jednostka organizacyjna

przedsiębiorstwa lub komórka podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju

ambulatoryjne lub stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów

o działalności leczniczej. Zakład lecznictwa uzdrowiskowego działa na obszarze uzdrowiska; został

utworzony w celu udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego albo

rehabilitacji uzdrowiskowej.

Zgodnie z ustawą28 zakładami lecznictwa uzdrowiskowego są: szpitale uzdrowiskowe, sanatoria

uzdrowiskowe, szpitale uzdrowiskowe dla dzieci i sanatoria uzdrowiskowe dla dzieci, przychodnie

uzdrowiskowe, zakłady przyrodolecznicze, szpitale i sanatoria w urządzonych podziemnych

wyrobiskach górniczych.

Zakład opiekuńczo - leczniczy - przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego albo jednostka organizacyjna

przedsiębiorstwa, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne

i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne. Świadczenia mogą polegać w szczególności na

udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim zakresem pielęgnację

i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji oraz zapewnienie im produktów leczniczych

i wyrobów medycznych, pomieszczeń i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także

28 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach

uzdrowiskowych (Dz.U. 2012, poz. 651, 742).

- 41 -

prowadzenie edukacji zdrowotnej dla pacjentów i członków ich rodzin oraz przygotowanie tych osób

do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach domowych.

Zakład pielęgnacyjno – opiekuńczy – przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego albo jednostka

organizacyjna przedsiębiorstwa, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą

w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne. Świadczenia te mogą

polegać w szczególności na udzielaniu całodobowych świadczeń zdrowotnych, które obejmują swoim

zakresem pielęgnację, opiekę i rehabilitację pacjentów niewymagających hospitalizacji oraz

zapewnienie im produktów leczniczych potrzebnych do kontynuacji leczenia, pomieszczeń

i wyżywienia odpowiednich do stanu zdrowia, a także prowadzenie edukacji zdrowotnej dla pacjentów

i członków ich rodzin oraz przygotowanie tych osób do samoopieki i samopielęgnacji w warunkach

domowych.

Zespoły ratownictwa medycznego, zgodnie z ustawą o Państwowym Ratownictwie Madycznym29

dzielą się na: zespoły specjalistyczne, w skład których wchodzą co najmniej trzy osoby uprawnione do

wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu

lub ratownik medyczny; zespoły podstawowe, w skład których wchodzą co najmniej dwie osoby

uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym pielęgniarka systemu lub

ratownik medyczny.

W skład każdego z typów wyżej wymienionych zespołów wchodzi kierowca, w przypadku gdy żaden

z członków zespołów ratownictwa medycznego nie spełnia warunków, o których mowa w art. 106 ust.

1 ustawy30.

29 Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym ( Dz.U. Nr 191, poz.1410, z późn. zm.). 30 Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151, z późn.zm.).

- 42 -

PART I. METHODOLOGICAL NOTES

1. SOURCES OF STATISTICAL DATA

The essential results of surveys conducted according to the Programme of Statistical Surveys of

Official Statistics serve as the basic source of information on health care units. The surveys are

conducted by the CSO as well as by the ministries31 (Ministry of Health, Ministry of National Defence,

Ministry of Interior). The results are supplemented by administrative data and other information

provided by the entities acting in the field of heath care.

The following entities are surveyed through the regular reports: health resort facilities, sanatoria

(questionnaire ZD-2), outpatient health care units (ZD-3), emergency medical service

and first aid units (ZD-4), pharmacies and pharmaceutical outlets (ZD-5). Data on the medical staff

working in stationary social welfare and in day nurseries and children’s clubs come subsequently from

PS-03 and OD-1 reports, and data on graduates of medical schools comes from report S-10.

The surveys on health care cover the above mentioned units operating on the territory

of the country, irrespective of the form of financing and irrespective of the organisational subordination

of the entity providing these services (i.e. the Ministry of Health, the Ministry of Defence, local self-

government entities – voivodeships, powiats or gminas, as well as community organizations, churches,

religious associations and medical practices providing services financed from public funds, etc.).

In the survey on health and rehabilitative resort facilities (ZD-2) data on the number of health resort and

sanatorium-type entities, number of beds, patients treated on an in-patient as well as outpatient basis in

breakdown on sex and age (children and youths up to 18), and the number of services provided are

collected.

In the survey on outpatient treatment (ZD-3) information about the number of out –patients’

departments, medical practices and consultations given by doctors and dentists in out –patients’

departments and also in the framework of the medical practices are collected. Reporting includes

primary and specialized out-patient health care, both in urban and rural areas. Data on the number

of consultations are collected taking into account gender and age of the patients.

The survey on first aid and emergency medical service (questionnaire ZD-4) gathers the data on,

i.a. the number of units within the system that are included in plans of voivodeship provincial governors

together with data on the hospital emergency wards and emergency rescue teams together with the

medical personnel employed, interventions in the occurrence places of emergency situations,

and persons who were provided with health services at the place of occurrence. The survey covers also

31The entities for which the forming body is the Minister of National Defence starting from 2012 are covered by reporting adequately of the Central Statistical Office and the Ministry of Health.

- 43 -

the number of services provided to outpatients in admission rooms and in hospital emergency wards as

well as the in-patient activity of hospital emergency wards.

ZD-5 questionnaire is aimed at gathering information on pharmacies and pharmaceutical outlets. The

object of survey is the type of facility, scope of services rendered (duties carried out and preparation

of magistral drugs), as well as on the persons employed in pharmacies and pharmaceutical outlets.

The data on the incidence of selected diseases presented in this report has been derived from the reports

and registers of the Ministry of Health. The following annual statistical reports serve as the source

of information: MZ-14 (venereal diseases), MZ-15 (patients with mental disorders, addicted to alcohol

and drugs), MZ-56 (infectious diseases) and data from the National Cancer Registry and the National

Tuberculosis Registry.

The data on medical personnel, hospital care, long-term health care, psychiatric facilities and

blood donation, presented herein, has been derived from the reports of the Ministry of Health. The

following annual statistical reports serve as the source of information in this scope: MZ-29, MZ-29a (in-

patient health care – hospitals and long-term health care), MZ-10, MZ-88, MZ-88A and MZ-89 (inter

alia medical personnel working with patients and employed within the government and local self-

government administration, the National Health Fund personnel, persons employed in higher education

institutions training medical staff and specialists), MZ-30 (psychiatric facilities), and MZ-42 (blood

donation).

The data is supplemented by information on the medical staff working with the patient which are

the results of surveys of the Central Statistical Office : PS -03 Stacionary social welfare facilities, OD

- 1 Nurseries and kids’ clubs.

The Annual Report on Psychiatric In-patient Units in 2012, developed on the basis of the MZ-30 form

by the Institute of Psychiatry and Neurology, served as the source of data on psychiatric in-patient

facilities.

The data source on rehabilitation camps for people with disabilities and the number of people

using the PFRON co-financing for stays is the information from Office of the Government commissioner

for Persons with Disabilities from Ministry of Labour and Social Policy.

The data on blood donation is provided by the National Blood Centre and the Ministry

of Interior. The information on blood donation were based on the data obtained from the Regional Blood

Donation and Treatment Centres, the Military Blood Donation and Treatment Centres, Blood Donation

and Treatment Centres as set up by the Minister of the Interior.

The information from National Health Account on expenditure on health care has been developed

on the basis of data from National Health Fund, Ministry of Health, Social Insurance Institution (ZUS),

Agricultural Social Insurance Fund (KRUS), Ministry of Labour and Social Policy, Ministry of the

Interior and, Ministry of National Defence, Ministry of Justice, the annual report on execution of the

plans of the State budget expenses (Rb-28) and also annual report on execution of the plans of the

- 44 -

budgetary expenses by local self-governments (Rb-28S), reports on the activities of NGOs (SOF-1) and

annual report of doctor conducting preventive examinations of employees (MZ-35A). The estimates

also use SP (Year’s results of the survey of companies) and SP-3 (Report on the economic activities

of enterprises). The information was supplemented with the expert estimates of households expenditure

on health care, based on the results of Households budgets survey as well as module survey Health care

in households in 2010.

The tables analysing the expenses of the State budget and the budgets of local self-government

entities were compiled on the basis of the data from the Ministry of Finance, derived from the annual

report on execution of the plans of the State budget expenses (Rb-28), and from the annual report on

execution of the plans of the budgetary expenses by local self-governments (Rb-28S). The tables

presenting the costs of health services provided to the persons insured, financed by the National Health

Fund (NHF), were developed on the basis of the report on execution of the financial plan of the National

Health Fund.

Information for the development of international comparisons was derived from OECD.Stat

2012, (state from October 2013).

2. BASIC METHODOLOGICAL EXPLANATIONS

The data concerning health care – unless otherwise stated – for the first time include not only

health care units subordinated to the Ministry of Health but also health care units subordinated to the

Ministry of National Defence, the Ministry of Interior and the Internal Security Agency; it means that

the presented data concerning medical personnel, out-patient and in-patient health care (including

hospitals and health resort treatment) cannot be directly compared with the data published in the

previous editions of this Yearbook, Hovever, data presented in this publication still do not include

information on prison health care.

The data in tables, maps and charts refer to the year 2012, unless otherwise stated. The numbers

describing the health care system resources are given as of 31.12., while the numbers describing the

activities of the surveyed facilities refer to the activities undertaken during the year.

The data and analysis presented in the publication are consistent with the structure of the health

care presented in Act on Health Care Activities32. Until the entry into force of Act on Health Care

Activities, the providers of health care services (performing health care activities) could be divided into

several groups:

health care facilities – public and private,

individual professional health care practices,

Individual specialized health care practices,

32 Act of 15 April 2011 on Health Care Activities, Journal of Laws No. 112, item 654.

- 45 -

group professional health care practices,

individual professional health care practices of nurses and midwives, Individual specialized health care

practices of nurses and midwives or group health care practices of nurses and midwives,

individuals (medical practitioners), providing health services under economic activities

Act on Health Care Activities in principle retained all forms of providing healthcare services, but introduced new terminology and classification of entities that provide health care services. All entities that provide health care services are defined as entities engaged in medical activities. Act on Health Care

Activities introduced simultaneously, unlike the Act on health care facilities, a division of all entities engaged in medical activities into two categories, namely medical entities and professional practices.

Medical entities – in accordance with the Act are included:

entrepreneurs within the meaning of the Act on Freedom of Economic Activity,

independent public health care providers,

budget units comprising in their organizational structure out-patient clinics, out-patient clinics with

infirmaries or primary care physician,

research institutes,

foundations and associations which statutory purpose is to perform tasks in the field of health care and

which statute allows health care activities,

churches, church legal persons and religious associations - to the extent to which these entities perform

health care activities.

In turn, the professional practices include:

professional practice performed by doctors,

professional practice performed by nurses.

The most significant changes introduced by the Act on Health Care Activities, include the statutory distinction of terms: a health care entity and a company of health care entity. In Act on Health

Care Activities legislature did not make a distinction between the entity running company in which health services are provided and the company itself. Legislator used only the term health care facility defined as a separate organization team of people and assets, and what is important the health care facility has not been seen as a legal entity, and yet in the Act on Health Care Services Financed from

Public Funds, contractor obliged to provision of health care was not health care entity but health care facility. The Act of 15 April 2011 on Health Care Activities eliminated those contradictions. In addition, the Law on Health Care Activities introduced changes in the classification of medical entities. Legislators resigned to use the International Classification of Health Care Providers (HP) instead they used the three types of activities:

• in-patient round-the-clock health care services - hospital (hospital);

• in-patient round-the-clock health care services – other than hospital (e.g.. chronic medical care homes,

nursing homes, rehabilitation facilities, hospices);

- 46 -

• out-patient health services - (e.g. out-patient departments, clinics, health centers, diagnostic

laboratories, diagnostic facilities).

Organizational units were relieved from the duty of classification, the burden of this task took the

the company of health care entities . The companies were also sought to be identified with the local unit

existing in REGON registry. Every company identified under the legislation of the Act of 15 April 2011

on medical activity and reflected in the Register of Health Care Provision should always have its own

counterpart in the form of a separate local unit under the Act of 29 June 1995 on public statistics

and reflected in the REGON registry.

Due to structural changes in the of health care in particular by introducing the concept of the

companies of health care entity there may be differences with respect to the statistics from previous

years.

Statistical surveys, which results are presented in this publication included companies or corporate

organizational entities providing health care services registered33 in the Register of Entities providing

health care. The register number in the register of the entity providing health care, part II, III and V of

the resort code and the type of medical practice and practice of medicine / dentistry acquired during the

process of registration of entity providing health services was used for identification of entities covered

by the surveys (forms DS-2, DS-3 and DS-4).

During creation of operators' to ZD-2 ZD-3 surveys there was also used data from information

systems of NHF containing data of health care providers providing services financed from public funds,

and in the case study ZD-4 - data from information systems voivodeship governors of emergency

medical services (as of 31.12.2012)

Data regarding incidence of diseases are presented according to the International Statistical

Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10 Revision – valid since 1997).

Presented in the publication data on out-patient health care also include doctors and dental

practices (individual, individual specialized and group) which signed a contract with the National Health

Fund for the provision of benefits under the public funds.

The survey on the out-patient health care, carried out through ZD-3 questionnaire, does not cover doctor

and dental practices operating exclusively within non-public funds. They are surveyed using a sample

method, based on SP-3 report.

The results of a study presented by the term out-patient departments should be understood also:

health centers, clinics, ambulatory departments, infirmaries, diagnostic facilities and medical diagnostic

laboratories.

The ambulatory health care includes consultations provided by physicians and dentists:

33 As of 31.12.2012.

- 47 -

provided within the primary health care include consultations provided by GP (General Practitioners)

and by primary care physician, treated as specialist include consultations provided by physicians

specialized in a given area of medicine and by dentists.

The ZD-5 survey covers generally available pharmacies and pharmaceutical outlets, dispensaries

in health care facilities created by the Minister of the National Defence, the Minister of Justice or

Minister of Interior. These do not include pharmacies which operate in the structure and for hospitals.

Pursuant to the Act34 on pharmaceutical outlets established after the above mentioned Act had entered

into force should be located only in rural areas.

To create a list of pharmacies and pharmacy outlets surveyed in ZD-5, the information from the

records of provincial pharmaceutical inspectorates (as of 31.12.2012) was used.

The various types of adaptations for disabled people mentioned in ZD-2, ZD-3 and ZD-5 surveys do not

have to meet the requirements of the Ministry of Infrastructure Regulation35.

Data on the medical personnel come from the Ministry of Health, Ministry of National Defence,

Ministry of Interior and the CSO. Data on the medical staff working directly with the patient include

those working in units in the health care sector and also in nurseries, children’s clubs and social welfare

facilities, when the provided work is recognized as the medical practising profession, regardless of the

form of employment (self-employed, employment contract or civil legal contract). Each person should

be counted only once, in the main workplace, defined on the basis of the declaration of the employee.

Data concern working directly with a patient may be lower than the reality, especially in the area

of private practice because of problems with the implementation of the reporting obligation. This

applies particularly to occupations in which the main place of work is relatively frequently private

practice (eg dentists).

Data on beds in in-patient health care facilities transmitted to international organisations were

elaborated according to OECD and Eurostat requirements and definitions. The transmitted data

represents the total number of beds in hospitals (HP.1) and in long term care facilities (HP.2) on the

terrain of Poland, excluding health care facilities located in prisons and established by the Ministry of

Justice.

Hospital beds (HP.1) comprise beds in all hospitals, including general hospitals (HP.1.1), mental

health hospitals (HP.1.2) and other specialty hospitals (HP.1.3) i.a. health resort hospitals and sanatoria.

According to definitions of OECD/Eurostat - hospital beds are all hospital beds which are regularly

maintained and staffed and immediately available for the care of admitted patients.

34 Act of 6 September 2001 – the Pharmaceutical Law, Consolidated text: Journal of Laws of 2008, No. 45, item 271, with subsequent amendments. 35 The Ministry of Infrastructure Regulation of 12 April 2002 (Journal of Laws No. 75, item 690, with subsequent amendments).

- 48 -

Long term care beds (HP.2) comprise available beds for people requiring ongoing health and

nursing care due to chronic impairments and a reduced degree of independence in activities of daily

living found in establishments primarily engaged in providing residential care combined with either

nursing, supervision or other types of care as required by the residents. The care provided can be a mix

of health and social services. Beds in all types of nursing and residential care facilities (HP.2) dedicated

to long term care are included (i.e. chronic medical care homes, nursing homes, hospices, social welfare

facilities for chronically ill with somatic disorders, chronically mentally ill, physically handicapped,

mentally retarded including children and young mentally retarded).

The data on particular types of inpatient health care facilities refer to enterprises of the therapeutic

entities or organizational units of such enterprises or cells (wards), in which the therapeutic entity

performs a specific type of activity.

The presented data on hospitals apply only to facilities that showed at least one bed of inpatient

care without one day hospitals providing health services with the intent to discharge a patient in time

not exceeding twenty-four hours. The exception is Table18 in which estimates are given.

Health care facilities (organizational units) which were treated as a hospital branches until 2011

according to re-registration in the Register of the Entities Conducting Therapeutic Activity might be

considered as an independent hospital.

In accordance with the methodology of counting beds in hospitals accepted by Ministry of Health

in 2008, number of beds in hospitals includes beds for newborns and incubators. Day care places are

not included in the number of beds.

Types of wards in general hospitals are provided in accordance with the Minister of Health

Regulation36.

Long term care facilities include chronic medical care homes, nursing homes, and hospices.

Psychiatric chronic medical care homes and psychiatric nursing homes are presented together with

psychiatric care facilities.

Health resort treatment operates on the basis of the Act on Health Care Facilities37, as well as the

Act on Health Resort Treatment and on the Areas of Health Protection, as well as on health resort

gminas.38

According to the Act on Health Resort Treatment, a health resort facility is a health care facility,

operating on the area of a health resort, established for the purpose of providing health services in the

scope of health resort treatment, as part of medical indications and contraindications laid down for

36 Regulation of 17 may 2012 concerning the system of identification codes for health care facilities and detailed principles related to the use Journal of Laws of 2012 item. 594. 37 Act of 15 April 2011 on Health Care Activities (Journal of Laws No. 112, item 654, with subsequent amendments). 38 The Act of 28 July 2005 on Health Resort Treatment and on the Areas of Health Resort Protection, as well as on Health Resort Gminas Journal of Laws of 2012, item 651, 742.

- 49 -

a given health resort, and benefiting from the natural healing properties while providing medical

services. Health resort facilities include: health resort hospitals (also for children) health resort sanatoria

(also for children), health resort outpatient units, natural healing centres, sanatoria and health resort

hospitals in underground mining excavations.

Pursuant to the Act39 on the State Emergency Medical, the following units are classified within the

system:

hospital emergency wards,

emergency rescue teams, including medical air rescue teams,

Trauma centers and organizational units of hospitals specialized in the provision of emergency health

services cooperate with the state Emergency Medical System.

Data on patients in cross territorial location are presented according to the location of provided

health care services regardless of a place of residence. The basis of the presented data in cross territorial

location of the units taken, in some cases, other than the location of superior unit.

Inpatients without a patient flow between hospital wards means inpatients entered in the

main hospital register. A person who stayed in hospital more than once during the year, each

time was counted independently.

National Health Account is a compilation of expenditure on health, according to the ICHA

(International Classification for health Accounts) implemented in Poland since 2002, in accordance with

a common methodology of OECD, Eurostat and WHO. Expenditure is presented in three dimensions:

ICHA-HC (functions of health care and related to health), ICHA-HP (suppliers of goods and services in

health care) and ICHA-HF (financing agents)40. Sience 2006 complementary “Financing Sources” (FS)

has been developed.

Financing Sources of Healh Care (ICHA – FS)

ICHA code Źrodła finansowania

FS.1 General government units

FS.1.1 Territorial governments

FS.1.2 All otrher public units

FS.2 Private sector

FS.2.1; FS.2.3 Corporations and NPISHs

FS.2.2 Households

FS.3 Rest of the world

39 Act of 8 September 2006 on the State Emergency Medical Services (Journal of Laws No. 191, item 1410, with subsequent amendments). 40 A detailed ICHA classification was provided, i.a., in the following works: “A System of Health Accounts,” OECD, 2000; Alina Baran, Małgorzata Żyra: ”The National Health Account, Expenses on Health Protection. 1999, 2002, 2003,” and “Statistics in Practice,” the CSO, Warsaw.

- 50 -

The financing agents (ICHA – HF)

ICHA code Financing agents/schemes HF.1 General government

HF.1.1 General government (excl. social security) = Territorial government

HF.1.2 Social security funds

HF.2 Private sector

HF.3 Rest of the world

Health care functions (ICHA – HC)

ICHA code Health care functions HC.1 - HC.5 PERSONAL HEALTH CARE SERVICES AND GOODS

HC.1 Services of curative care

HC.2 Services of rehabilitative care

HC.3 Services of long-term nursing care

HC.4 Auxiliary services to health care

HC.5 Medical goods dispensed to out-patients

HC.5.1 Pharmaceutical and other medical non-durables

HC.5.2 Therapeutic appliances and other medical durables

HC.6 - HC.7 COLLECTIVE HEALTH CARE SERVICES

HC.6 Prevention and public health services

HC.7 Health administration and health insurance

HC.R HEALTH RELATED FUNCTIONS

HC.R.1 Capital formation of health care provider institutions

Health care providers (ICHA – HP)

ICHA code Providers of health care

HP.1 Hospitals

HP.2 Nursing and residential care facilities

HP.3 Providers of ambulatory health care

HP.4 Retail sale and other providers of medical goods

HP.5 Provision and administration of public health programs

HP.6 General health administration and insurance

HP.7 Other industries (rest of the economy)

HP.9 Rest of the world

- 51 -

In the account for 2011 social security expenditure for the first time appeared, which could not be

assigned to any group of expenses (because of the lack of data), and therefore, they are included in the

sub-classification called: Memorandum Items.

In the account for 2010, there was made an adjustment of Non-Profit Institutions expendirure

(HF.2.4), using estimates frim the complete data from SOF surveys for 2010. In addition, a revision of

the amount of direct out of pocket expenditure of households using the results of the census of 2010.

Accounts for 2009 and 2010 were revised in area of spending on Social Security (HF1.2), beacuse

of new possibilities of recognizing foreign expenditure.

Therefore, the dynamics of expenditure in some cases and structure of expenditure may differ slightly

from those presented in previous editions of this publication.

The statistical data concerning international comparisons presented herein was derived from the

OECD Stat 2013 (state from October 2013). The discussed data refers to the year 2012 and to the

preceding years. The statistical data discussed in this section may differ from the data provided at the

national level. Any such discrepancies result from the application of various methodological (field-

oriented) solutions developed for the purposes of all countries, which are very frequently inconsistent

with country-specific solutions.

In some tables sums do not respond certain aggregates, because of rounding integers to thousands.

Note: translation of hospital wards:

Chirurgiczny dla dzieci - Children’s Surgery, Chirurgiczny ogólny - General Surgery, Chirurgii szczękowo-twarzowej – Maxillo-facial Surgery, Chirurgii urazowo-ortopedycznej – Trauma-orthopedic

Surgery, Chorób wewnętrznych - Internal medicine, Chorób zakaźnych - Infectious diseases, Dermatologiczny - Dermatology, Endokrynologiczny - Endocrinology, Gastrologiczny - Gastrology, Geriatryczny - Geriatrics, Ginekologiczno-położniczy - Obstetrics and Gynecology, Gruźlicy i chorób płuc – Tubercular and pulmonary, Hematologiczny -Hematology, Intensywnej terapii - Intensive care, Kardiochirurgiczny - Cardiosurgery, Kardiologiczny - Cardiology, Nefrologiczny - Nephrology, Neonatologiczny - Neonatology, Neurochirurgiczny - Neurosurgery, Neurologiczny - Neurology, Obserwacyjno-zakaźny - Infectious disease, Odwykowy - Detoxication, Okulistyczny - Ophthalmology, Onkologiczny - Oncology, Otolaryngologiczny - Otolaryngology, Pediatryczny - Pediatrics, Przewlekle chorych - Chronic, Psychiatryczny - Psychiatric, Rehabilitacyjny - Rehabilitation, Reumatologiczny - Rheumatologic, Toksykologiczny - Toxicology, Transplantologiczny - Transplantation, Urologiczny - Urology, Ratunkowy - Emergency medicine, Inne – Others.

- 52 -

3. BASIC DEFINITIONS

Out-patient health care - according to the Act41 - provision of health services by health care providers

to patients not requiring treatment on a 24-hour or on a daytime basis.

Out-patient health services include the provision of primary health care, or specialized health care

and benefits in the field of rehabilitation, provided in conditions not involving the provision of the full-

time and all day in a suitably equipped, permanent room. The provision of these benefits can be carried

out in the rooms of entites, including the vehicles designed to provide the benefits, or in the patient's

place of residence42.

Specialised out-patient services financed from public funds43 are provided on the basis of a referral

from a health insurance doctor.

No referral is required for services provided by:

gynaecologists and obstetricians, dentists, dermatologists, venereologists, oncologists, ophthalmologists, psychiatrists, people suffering from tuberculosis, people infected with HIV, war and military invalids, people who were politically oppressed, and veterans, blind civilian victims of hostilities, people addicted to alcohol, intoxicants or psychotropic substances, in the field of detoxification treatment, entitled soldiers or employees, in the field of the treatment of injuries or diseases contracted while conducting operations outside the country.

In emergency situations, health care services are rendered without any of the referrals required

in ordinary cases. Specialised out-patient services are provided by out-patient clinics and specialised

out-patient departments or by specialised medical practices.

Donation – collection of blood or blood components for clinical, diagnostic or manufacturing purposes.

Administrator of a system unit – health care facility comprising a unit of State Emergency Medical

Services according to the Act44.

41 Act of 27 August 2004 on Health Services Financed from Public Funds – Journal of Laws 2008 No. 164, item 1027, with subsequent amendments. 42 The Act of 15 April 2011 on medical activity, uniform text. Laws 2011, No. 112, item. 654, with subsequent amendments. 43 Act of 27 August 2004 on Health Services Financed from Public Funds, consolidated text: Journal of Laws of 2008, No. 164, item 1027, with subsequent amendments. 44 Act on the State Medical Emergency System of 8 September 2006, Journal of Laws No. 191, item 1410, with subsequent amendments.

- 53 -

Hospice – health care institution providing multidisciplinary medical, psychological and social care

over ill persons, in terminal stage of illness (mainly due to cancer), as well as care over the families

of these ill persons.

One unit of fresh whole blood – 450 ml (one litre of fresh whole blood approximately equals 2.22

units).

One unit of fresh frozen plasma – 200 ml (one litre of plasma equals 5 units).

Organisational units of public blood service: scientific research institutes, Regional Blood Donation

and Treatment Centre, the Military Blood Donation and Treatment Centre, the Blood Donation

and Treatment Centre established by the relevant the Minister of the Interior. Blood donation is

regulated by the Act on Public Blood Service45 .

Occupational medicine service organizational units - entities, excluding nurses and midwives (as

defined by the provisions of separate regulations), which deliver preventive occupational health care as

a part of their curative activities. Such entities constitute basic occupational medicine service units

and voivodship occupational medicine service centres. Occupational medicine service organizational

units are defined in art. 2, paragraph 2 of the OMS Act46

Blood donation is a campaign of voluntary bodies / grassroots initiative aimed at the voluntary

acquisition of blood from people in good health, either for the benefit of people requiring blood

transfusion (e.g. during surgical treatment), or for use in the manufacture of blood derivative products.

The principles related to the collection of blood, the separation of its elements, its storing and marketing,

as well as the issues related to the organisation of the public blood services, are regulated under the Act

on Public Blood Service45.

Patients in health resort facilities – persons benefiting from treatment services on the basis of patient

referrals or on basis of medical certificate on the lack of contraindications for health resort treatment.

A physician – a person who has required qualifications, confirmed by appropriate documents, to

perform the profession of a doctor, which consists of providing health services, and in particular

of examining health state, diagnosing diseases and preventing them, treatment and rehabilitation of the

sick, providing consultations, as well as issuing medical statements and opinions. The profession

of doctor can be practised according to various legal forms47.

45 Act on Public Blood Service of 22 August 1997 Journal of Laws No. 106, item 681/1997, with subsequent amendments. 46 Occupational Medicine Service Act of 27 June 1997, Official Journal 2004, no. 125, pos. 1317 with subsequent amendments. 47 Act of 5 December 1996 on the Profession of Doctor and Dentist, consolidated text: Journal of Laws of 2011 No. 277, item 1634 with subsequent amendments.

- 54 -

A dentist (up to 31 May 2004 – a stomatologist) – a person who has required qualifications, confirmed

by appropriate documents, to perform the profession of a dentist, which consists of providing services

specified in item 1, in the scope of teeth, oral cavity, facial part of the skull and adjacent area48.

Primary care physician – a physician specialized or in course of specializing in family medicine (GP)

or specialized in general medicine (II°) providing services within the framework of primary health care

who has entered into a contract with National Health Fund to provide health care services or who is

employed with, or performs the profession at the medical care provider with whom the National Health

Fund has concluded a contract for providing primary health services49.

Doctor specialist, dentist - a doctor (dentist) holding grade II specilization or title of a specialist in the

relevant field of medicine in accordance with Art. 16 par. 2 of the Act50, and the regulation51.

The medical air rescue team consists of at least three people, including at least one professional pilot,

one system doctor, and one rescue worker or a system nurse.

Hospital bed – bed permanently located in wards, fully equipped, and occupied, or ready to be occupied,

by patient.

Occupational medicine - theoretical and practical field of medicine, which focuses on the examination

of impact exerted by the work environment, and the way in which work is performed, on the health

status of workers. Occupational medicine also focuses on the minimization of negative health effects

of work through appropriate prevention activities. In accordance with the provisions of the Labour

Code Act52, employers are obliged to finance preventive medical examinations of the employees

and other necessary prophylactic health care activities as per the working conditions.

The place of occurrence (in accordance with the Act53 is the place of occurrence of a situation posing

an immediate health risk, and its area of impact.

Persons performing medical professions are persons who hold the right, in accordance with separate

provisions, to provide health services, as well as persons who hold relevant documents confirming

professional qualifications to provide medical services in a specified scope, or in a given branch

of medicine.

48 as above. 49 Act of 27 August 2004 on Health Services Financed from Public Funds, consolidated text: Journal of Laws of 2008, No 164, item 1027 with subsequent amendments. 50 Act of 5 December 1996 on the Profession of Doctor and Dentist, consolidated text: Journal of Laws of 2011 No. 277, item 1634 with subsequent amendments. 51 Regulation of the Minister of Health of 8 December 2011 r. on the specialization of Doctors and Dentists (Journal of Laws

No 274 item 1627). 52 Labour Code Act of 26 June 1974, Official Journal 1998, no. 21, pos. 94 with subsequent amendments. 53 Act of 8 September 2006 on the State Emergency Medical Services (Journal of Laws No. 191, item 1410, with subsequent amendments).

- 55 -

Bed-days – total number of days of patient stay in a facility within the reporting period. The admission

day and the discharge day are counted as one day of patient stay in a facility.

A nurse – a person who has required qualifications, confirmed by appropriate documents, to perform

the profession of a nurse, which consists of providing health services, and in particular in the scope

nursing, prevention, diagnosis, curative, rehabilitation and health promotion services 54.

Primary health care – preventive, diagnostic, treatment, rehabilitation, and nursing services in the

scope of general medicine, GP, and paediatrics, provided within the framework of outpatient health

care55.

A midwife – a person who has required qualifications, confirmed by appropriate documents, to perform

the profession of a nurse, which consists of providing health services, and in particular in the scope

of ursing, prevention, diagnosis, curative, rehabilitation and health promotion services, connected with

care over a pregnant woman, a childbearing woman, a woman lying-in and an infant24

Working directly with the patient (performing health care activities) - persons whose main workplace

is a public or non-public health care facility, a pharmacy, a pharmaceutical outlet,

a stationary facility of social welfare or a practice. This group does not include persons for whom the

main workplace is the National Health Fund, university or government entity or local government, the

Ministry of Justice, as well as those working in the Social Insurance Institution, Agricultural Social

Insurance Fund and in pharmaceutical companies, even if the work performed requires medical

education. The methodology is consistent with international recommendations.

Professional practices of medical doctors, dentists, nurses or midwives – the form of practicing the

profession in the framework of medical activities on the principles specified in the act and in separate

regulations after entering the register of entities providing the health care56.

Average bed use (in days) – the number of bed-days divided by the average number of beds.

Average patient stay (in days) – the number of bed-days divided by the number of patients in the year.

Out-patient department - health centres, clinics, ambulatory departments and infirmaries, diagnostic

facilities and medical diagnostic laboratories which provide primary health care or specialized health

care and benefits in the field of rehabilitation.

Pharmaceutical outlets – generally available sales outlets for selling prepared medicines, the range

of which is precisely defined. They should be located only in rural areas.

54 Act of 15 July 2011 on the Profession of Nurses and Midwives, Journal of Laws of 2011, No. 174, item 1039. 24 ibidem, p.15. 55 Act of 27 August 2004 on Health Services Financed from Public Funds, consolidated text: Journal of Laws of 2008, No.

164, item 1027, with subsequent amendments. 56The Act of 15 April 2011 on medical activity, uniform text. Laws 2011, No. 112, item. 654, with subsequent amendments.

- 56 -

Professional registers - registers of persons with the right to perform medical profession: Central

Register of Physicians of Poland, the Central Register of Nurses and Midwives, Pharmacists Register,

a list of laboratory diagnosticians.

Register of medical practices is run by the Regional Medical Chamber appropriate to the place

of practice. Prior to commencement of any activity, a doctor or a dentist is obliged to obtain the relevant

entry into the register of economic activities, and, in the case of a specialist practice, to hold a specialist

degree in the medical field corresponding to the type and scope of medical services performed. Authority

keeping the register deletes the practice from the register if the doctor submits a statement on the

cessation of the activity covered by the entry. The register is a part of of the Register of Entities Engaged

in Medical Activities and its IT maintenance is run by Centre for Health Information Systems

(a specialized unit established by the Minister of Health) in accordance with the requirements of the

Act on Health Care Activities.

The register of nurses and midwives practices is run by the by the Regional Medical Chamber

of nurses and midwives appropriate to the place of practice. The register is part of the Register

of Entities Engaged in Medical Activities and its IT maintenance is run by Centre for Health

Information Systems (a specialized unit established by the Minister of Health) in accordance with the

requirements of the Act on Health Care Activities.

Hospital – An enterprise of the therapeutic entities or organizational units of such enterprise, in which

an entity conducts medical activity in kind of hospital services. Enterprises of the therapeutic entities

providing health services with the intent to discharge a patient in time not exceeding twenty-four hours

(day care hospitals) are excluded.

Hospital services - is carried out round the clock comprehensive health benefits involving the diagnosis,

treatment, care and rehabilitation, which can not be implemented under other fixed and twenty-four hour

ambulatory health care services or health services, hospital services are the benefits provided with the

intention of terminating their provision in period not exceeding 24 hours. Hospitals are divided into:

general hospitals, psychiatric hospitals, hospitals health resort.

A hospital emergency ward – a hospital ward, which provides health care services, consisting of initial

diagnosis and making treatment to stabilize the vital signs of persons in crisis situation. This ward may

have medical rescue teams in its structure57.

The average number of beds – the total number of beds as of the end of each month, divided by 12,

i.e. by the total number of months in the year.

57 Act of 8 September 2006 on the State Emergency Medical Services (Journal of Laws No. 191, item 1410, with subsequent amendments).

- 57 -

Health care services are measures to maintain, save, restore and improve health and other medical

interventions resulting from the treatment process and under separate provisions governing the rules

of their exercise. These services include:

doctor’s examination and consultation, treatment, psychological examination and therapy, medical rehabilitation, care for women during pregnancy, childbirth and puerperium as well as for the foetus and the newborn child, care for healthy children, diagnostic tests including medical analytics, nursing services, care for the disabled, palliative and hospice care, adjudication and evaluation of health status, prevention of injuries and diseases through preventive measures and vaccination, technical activities in the field of prosthetics and orthodontics, activities in the field of orthopedic supplies and resources accordance with the law. Health care services may be rendered by health care facilities, by natural persons performing medical

professions, or by a group practice of doctors, nurses and midwives.

Natural treatments:

mineral baths – healing baths prepared in tubs or pools filled with healing water, with the addition

of various types of brine, accompanied by simultaneous physical exercises;

CO2 baths – tube baths, in which carbon dioxide is dissolved in the water, or applied in a gaseous form

in dry baths,

mud baths – healing baths, which involve the application of crumbled peat and peloids, which are

natural mineral substances,

inhalations – the application of medicines and natural substances directly to the respiratory system (to

the upper respiratory tract and to the bronchia), using specific devices which produce aerosols with

various degrees of dispersion. The inhalations may be individual or organised in groups,

cryotherapy – a therapy consisting of the exposure of the whole body to extremely low temperatures

for a short time,

electrotherapy – a therapy consisting of the application of various healing currents. This includes such

treatments as galvanisation, iontophoresis, interference currents, or diadynamic currents,

light therapy – a light-based treatment method using e.g. lamps, generating mainly infra-red light

(sollux) or ultra-violet light (quartz lamps), or the combined light of both radiation types, hydrotherapy – a stimulus treatment method consisting of the external application of cold, cool or hot water

(healing baths, semi-baths, showers, water jets, compresses),

kinesiotherapy – a treatment method involving exercise, such as healing gymnastics, both local and general. Local

kinesiotherapy refers directly to the compromised organ, while general kinesiotherapy consists of exercising the

non-compromised parts of the body,

- 58 -

paraffin wax treatment – paraffin packs, compresses or direct limb baths (so-called “gloves” or “socks”),

and face masks.

Spa therapeutics department - a company or enterprise or organizational unit cell

performing medical activities as outpatient or stationary round-the-clock health benefits under the

provisions of medical activity. Spa treatment plant operates in the area of the spa, has been created

in order to provide health benefits in the field of spa treatment or rehabilitation spa. According to the

Law58 spa treatment plants are spa hospitals, sanatoriums health resort, spa hospitals for children

and health resort sanatoriums for children, health resort clinics, naturopathy, hospitals and sanatoriums

in equipped underground mining.

Chronic medical care home – a company of health care entity or an organizational unit of the company

in which a health care entity is engaged in medical activities of kind of stationary and 24-hour health

care services other than hospital. The services may rely in particular on providing 24-hour health care

services which cover the scope of nursing and rehabilitation of patients who do not require

hospitalization and providing them with pharmaceutical agents and medical materials, accommodation

and food appropriate to their health condition and also conducting health education for patients

and members of their families and preparation these patients for self-care and personal care at home.

Nursing home –a company of health care entity or an organizational unit of the company in which

a health care entity is engaged in medical activities of kind of stationary and 24-hour health care

services other than hospital. The services may rely in particular on providing 24-hour health care

services which cover the scope of nursing and rehabilitation of patients who do not require

hospitalization and providing them with pharmaceutical agents needed for continuation of a treatment,

accommodation and food appropriate to their health condition and also conducting health education

for patients and members of their families and preparation these patients for self-care.

Emergency rescue teams, pursuant to the Act on the State Emergency Medical Services59, are divided

into:

specialised teams, consisting of at least three people holding licences to perform medical rescue

activities, including a system doctor and a system nurse, or a medical rescuer;

basic teams, consisting of at least two people holding licences to perform medical rescue activities,

including a system nurse, or a medical rescuer;

Both teams also include a driver, in the event that no member of such a team fulfils the conditions

referred to the Article 106 , paragraph 1 of the Act60

58The Act of 28 July 2005 on Health Resort Treatment and on the Areas of Health Resort Protection, as well as on Health Resort Gminas Journal of Laws of 2012, item 651, 742. 59Act on the National Emergency Medical Services of 8 September 2006 (Journal of Laws No. 191, item 1410, with subsequent amendments). 60 Act of 5 January 2011 on vehicle drivers (Journal of Laws No. 30, item. 151, with subsequent amendments).

CZĘŚĆ 2

Part 2

WYNIKI BADAŃ - SYNTEZA

Results - Summary

- 60 -

1. STAN ZDROWIA

1.1. Zachorowalność na wybrane choroby

Podstawowy zestaw danych statystycznych charakteryzujących zdrowie społeczeństwa polskiego

pochodzi ze stałych badań statystycznych resortu zdrowia. Zakres tematyczny tych badań dotyczy

zachorowalności (tj. nowych przypadków zachorowań) na wybrane choroby oraz przyczyn

hospitalizacji.

Stałą obserwacją statystyczną objęte są choroby społeczne oraz choroby istotne dla oceny sytuacji

zdrowotnej ludności Polski. Wśród nich wyróżnić można: ostre choroby zakaźne i pasożytnicze (w tym

także gruźlica oraz choroby weneryczne), nowotwory złośliwe, choroby i zaburzenia psychiczne oraz

uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Prezentowane w niniejszej publikacji

informacje za 2012 r. nie obejmują danych statystycznych dotyczących osób leczonych ambulatoryjnie

w 2012 r. z powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania z uwagi na niezakończony jeszcze

cykl weryfikacji pozyskanych wyników.

Zachorowalność na wybrane choroby zakaźne w 2012 r.

Bezpłatne szczepienia ochronne wśród dzieci i młodzieży w Polsce są powszechne. Choroby

zakaźne, zwłaszcza wieku dziecięcego nie są już tak groźne i nie występują już tak często. Od 2001 r.

nie stwierdzono na przykład zachorowań na błonicę, jak również zachorowań na porażenie dziecięce

nagminne wywołane dzikim szczepem wirusa polio, natomiast tylko incydentalnie stwierdzano

zachorowanie wywołane wirusem szczepionkowym (po jednym przypadku w latach 2009-2010).

W 2012 r. stwierdzono jedynie 19 przypadków zachorowań na tężec, tj. o 5 przypadki więcej niż

rok wcześniej. Wzrosła jednak bardzo istotnie liczba zachorowań na krztusiec – wykryto prawie 4,7

tys. przypadków, tj. prawie trzykrotnie więcej niż w roku ubiegłym. Krztusiec występował na terenie

całego kraju, zwłaszcza w województwie podlaskim, łódzkim i wielkopolskim (20-34 przypadków

zachorowań na 100 tys. ludności), najrzadziej natomiast w województwie zachodniopomorskim

i lubuskim (mniej niż 4 przypadki zachorowań na 100 tys. ludności).

W 2012 r. wzrosła również liczba zachorowań na odrę – stwierdzono bowiem aż 71 przypadków,

podczas gdy przed rokiem jedynie 38. Zachorowania na odrę występowały głównie u mieszkańców

województwa śląskiego, mazowieckiego i dolnośląskiego (odpowiednio 23, 21 i 18 przypadków), zaś

nieliczne przypadki odry odnotowano u mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego,

łódzkiego, małopolskiego, podkarpackiego, pomorskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego.

W pozostałych województwach odry nie stwierdzono.

Zwiększyła się również liczba zachorowań na różyczkę. W ciągu całego roku 2012 stwierdzono

prawie 6,3 tys. przypadków zachorowań, tj. o blisko 2 tys. więcej niż przed rokiem. Ponad ¼

- 61 -

zachorowań stwierdzono tylko w województwie lubelskim, co szóste zachorowanie w województwie

śląskim, a w następnej kolejności - w województwie małopolskim.

Nie odnotowano poprawy w częstości występowania wirusowego zapalenia wątroby (WZW)

wszystkich typów. Liczba nowo wykrytych zachorowań na WZW typu B utrzymała się na poziomie

roku ubiegłego (1,6 tys. przypadków). Nieznaczenie natomiast wzrosła liczba zachorowań na WZW

typu A i C , odpowiednio 71 i 2,3 tys. Relatywnie najwięcej przypadków zachorowań na WZW typu

B stwierdzono u mieszkańców łódzkiego, podlaskiego i wielkopolskiego, na 100 tys. ludności

przypadało bowiem ponad 7 zachorowań , podczas gdy wskaźnik ten na poziomie kraju wynosił nieco

ponad 4 zachorowania na 100 tys. ludności.

W przypadku zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C stosunkowo najliczniej

chorowali mieszkańcy województwa lubuskiego – 14 zachorowań na 100 tys. ludności (ponad 2-

krotnie częściej niż statystyczny mieszkaniec kraju), a w następnej kolejności mieszkańcy województwa

łódzkiego – 11 przypadków zachorowań na 100 tys. ludności.

Pozytywne tendencje odnotowano w zakresie chorób zakaźnych układu pokarmowego. Spadła

znacząco liczba stwierdzonej czerwonki bakteryjnej oraz salmonelloz, jak również liczba

zarejestrowanych biegunek u dzieci do lat 2 oraz innych bakteryjnych zatruć pokarmowych. Na 100

tys. mieszkańców naszego kraju przypadało tylko 22 przypadki salmonelloz i niespełna 5

bakteryjnych zatruć pokarmowych. W grupie najmłodszych odnotowano 436 biegunek na 10 tys. dzieci

do lat 2, podczas gdy w poprzednim roku aż 444. W ciągu roku 2012 stwierdzono tylko 13 przypadków

zachorowań na czerwonkę bakteryjną, tj. o 5 mniej niż przed rokiem, z tego większość (4 przypadki)

odnotowano w województwie łódzkim, kolejne 3 przypadki w województwie mazowieckim, po 2

przypadki w województwie małopolskim i śląskim i po 1 przypadku w województwie wielkopolskim

i zachodniopomorskim. Zachorowania na salmonellozy najczęściej rejestrowano wśród mieszkańców

województw mazowieckiego, podkarpackiego i podlaskiego. Na 100 tys. mieszkańców tych

województw przypadało bowiem ponad 30 zachorowań, podczas gdy analogiczny wskaźnik dla całego

kraju wyniósł mniej niż 22 przypadki. Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe najczęściej występowały

u mieszkańców województwa śląskiego (prawie 18 zatruć na 100 tys. ludności) i dolnośląskiego (10

zatruć). W ciągu całego 2012 roku zarejestrowano ponad 34 tys. przypadków biegunek u dzieci do lat

dwóch. Najliczniej występowały one u małych dzieci mieszkających w województwach pomorskim

i kujawsko pomorskim – ponad 600 zachorowań na 10 tys. dzieci, zatem 2-krotnie częściej niż wśród

dzieci z województwa dolnośląskiego i ponad 1,5–krotnie częściej niż w całej Polsce.

Odnotowano postęp w zwalczaniu gruźlicy. W ciągu 2012 roku gruźlicę wykryto u ponad 7,5

tys. osób, tj. o blisko 1 tys. osób mniej niż przed rokiem. 93% nowych zachorowań dotyczyło gruźlicy

płuc, a tylko 7% - gruźlicy pozapłucnej. Uwzględniając zróżnicowanie terytorialne można stwierdzić,

że w 2012 r. gruźlica relatywnie najczęściej była wykrywana u mieszkańców województwa lubelskiego

- 62 -

i świętokrzyskiego – prawie 30 przypadków na 100 tys. ludności, podczas gdy analogiczny wskaźnik

dla kraju był znacznie niższy – niespełna 20 zachorowań na 100 tys. ludności.

W 2012 r. wzrosła znacząco liczba wykrywanych chorób wenerycznych, w tym zwłaszcza

rzeżączki. Stwierdzono bowiem ponad 730 przypadków zachorowań na rzeżączkę, tj. prawie 2,5 –

krotnie więcej niż przed rokiem. Podobnie jak w roku ubiegłym odnotowano prawie 1 tys. zachorowań

na kiłę. Stosunkowo najwięcej przypadków chorób wenerycznych wykryły laboratoria zlokalizowane

w województwie mazowieckim, pomorskim, małopolskim, łódzkim i śląskim, a także w kujawsko-

pomorskim (ponad 80% wszystkich zachorowań w kraju). Z uwagi na zagwarantowaną możliwość

leczenia choroby wenerycznej w dowolnej przychodni skórno-wenerycznej na terenie całego kraju

analiza terytorialna może nie oddawać prawidłowego rozkładu, tym niemniej relatywnie najczęściej

choroby weneryczne stwierdzano w województwie pomorskim – 15 przypadków na 100 tys. ludności

oraz w województwie mazowieckim – 11 przypadków na 100 tys. ludności.

Zachorowania na nowotwory złośliwe w 2010 r.61

Nowotwory złośliwe stanowią narastający problem zdrowotny polskiego społeczeństwa. Od 2003

r. co roku stwierdza się ponad 120 tys. nowych zachorowań na nowotwory złośliwe, przy czym w ciągu

2010 r. stwierdzono ich już ponad 138 tys., tj. prawie 2,5 tys. więcej niż w roku 2009. Stosunkowo

najczęściej nowotwory złośliwe lokalizują się w narządach trawiennych, oddechowych i klatki

piersiowej oraz w narządach płciowych – stanowiły one prawie 55% wszystkich nowotworów

wykrytych w 2010 r. Rosnącą liczbę zachorowań na nowotwory złośliwe odzwierciedla wskaźnik

zachorowalności. W 2010 r. stwierdzono blisko 359 nowych zachorowań na 100 tys. ludności, podczas

gdy na początku dekady (w 2000 r.) – 299, czyli o 60 przypadków mniej. Wzrost liczby zachorowań

odnotowano prawie na terenie całego kraju, za wyjątkiem województwa dolnośląskiego, śląskiego

i małopolskiego. Stosunkowo najbardziej wzrosła liczba nowo wykrytych nowotworów u mieszkańców

województw: zachodniopomorskiego i lubelskiego (wzrost o około 10% w porównaniu z rokiem

ubiegłym).

W 2010 r. największą zachorowalność na nowotwory złośliwe stwierdzono u mieszkańców

województwa pomorskiego (415 zachorowań na 100 tys. ludności), a w następnej kolejności wśród

mieszkańców województwa łódzkiego i świętokrzyskiego (prawie 400 nowych zachorowań na 100 tys.

ludności) oraz dolnośląskiego, wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego (co najmniej 380

przypadków). Najrzadziej nowotwory złośliwe były wykrywane u mieszkańców województwa

podlaskiego - mniej niż 300 przypadków na 100 tys. mieszkańców.

61Najnowsze, dostępne dane z Krajowego Rejestru Nowotworów dotyczą 2010 r..

- 63 -

Uwzględniając rodzaje nowotworów wykrytych w ciągu 2010 r. można stwierdzić, że (podobnie

jak w roku poprzednim) najczęściej nowotwory narządów trawiennych stwierdzano u mieszkańców

województwa świętokrzyskiego (90 zachorowań na 100 tys. ludności) i dolnośląskiego, łódzkiego,

wielkopolskiego i pomorskiego, natomiast nowotwory złośliwe narządów oddechowych i klatki

piersiowej – u mieszkańców województwa warmińsko-mazurskiego, łódzkiego, kujawsko-

pomorskiego i pomorskiego – co najmniej po 67 przypadków zachorowań na 100 tys. mieszkańców,

najrzadziej natomiast u mieszkańców województwa podlaskiego. Z kolei nowotwory złośliwe

narządów płciowych relatywnie najczęściej były wykrywane u mieszkańców województwa

pomorskiego i kujawsko-pomorskiego – co najmniej 70 przypadków na 100 tys. ludności, a najrzadziej

u mieszkańców warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego – około 50 zachorowań na 100 tys.

ludności tych województw.

Mapa 1. Zachorowalność na nowotwory złośliwe w 2010 r. (na 100 tys. ludności)

- 64 -

2. OPIEKA ZDROWOTNA

2.1. Kadra medyczna

Jednym z zasadniczych elementów systemu opieki zdrowotnej są jego pracownicy. Istotna jest

zarówno liczba osób uprawnionych do wykonywania zawodu, jak i liczba osób faktycznie pracujących

w ochronie zdrowia, a także ich kwalifikacje.

Dane w tym zakresie, które są zawarte w niniejszym rozdziale odnoszą się do stanu na dzień 31

grudnia 2012 roku (z wyjątkiem danych o absolwentach).

Uprawnieni do wykonywania zawodów medycznych

W 2012 roku, zgodnie z rejestrami prowadzonymi przez izby lekarskie, izby pielęgniarek

i położnych, izby aptekarskie oraz izby diagnostów laboratoryjnych, prawo wykonywania zawodu

posiadało 137,1 tys. lekarzy, 38,8 tys. lekarzy dentystów, 285,3 tys. pielęgniarek, 35,1 tys. położnych,

29,9 tys. farmaceutów i 11,8 tys. diagnostów. W porównaniu z rokiem poprzednim w prawie wszystkich

z wymienionych zawodów medycznych dał się zauważyć wzrost liczby uprawnionych do wykonywania

zawodu, przy czym największy odnotowano w grupie pielęgniarek (wzrost o ponad 3 tys. osób).

Jednocześnie wśród diagnostów laboratoryjnych odnotowano znaczny spadek o ponad tysiąc osób

uprawnionych do wykonywania zawodu mniej, tj. spadek o 11%.

Tendencja niewielkiego wzrostu liczby osób uprawnionych do wykonywania zawodu

medycznego utrzymuje się – z wyjątkiem 2007 r. - w obserwowanym okresie – od 2003 roku.

Wykres 1. Osoby uprawnione do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki,

położnej w latach 2003-2012

0

50

100

150

200

250

300

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

pielegniarki

lekarze

lekarzedentyścipołożne

liczb

a os

ób w

tys

.

- 65 -

Dynamika liczby osób posiadających prawo do wykonywania zawodu medycznego jest

wypadkową napływu nowych osób i naturalnych ubytków związanych z odchodzeniem roczników

starszych oraz podejmowaniu pracy za granicą. W 2012 r. utrzymały się niepokojące tendencje

w strukturze wiekowej lekarzy i lekarzy dentystów uprawnionych do wykonywania zawodu.

W różnym stopniu dotyczyło poszczególnych zawodów i specjalności. Poniższe wykresy ilustrują

zmianę struktury wieku w latach 2005-2012 dla grup zawodowych lekarzy i lekarzy dentystów.

Wykres 2. Lekarze uprawnieni do wykonywania zawodu – struktura wieku

Wykres 3. Lekarze dentyści uprawnieni do wykonywania zawodu – struktura wieku

Zmiany w strukturze wiekowej widoczne były również w grupie pielęgniarek i położnych.

Najwięcej pracujących pielęgniarek było w wieku 45-54 lata – 95,4 tys. Najmniej liczną grupę stanowiły

pielęgniarki w wieku 65 lat i więcej – 15,5 tys., których było o 23% mniej niż w 2011 r.

0

5

10

15

20

25

30

35

poniżej 35 lat 35-44 45-54 55-64 65 lat i więcej

liczb

a o

só

b w

tys

.

2005 2010 2011 2012

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

poniżej 35 lat 35-44 45-54 55-64 65 lat i więcej

liczb

ao

só

b w

tys

.

2005 2010 2011 2012

- 66 -

Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku położnych. Największą grupę stanowiły położne

w wieku 45-54 lata – 12,5 tyś, natomiast najmniej liczna była grupa położnych w wieku 65 lat i więcej

– 2015 osób, tj. o 25,4% więcej niż w roku poprzednim.

Napływ nowych osób uprawnionych do wykonywania omawianych zawodów uwarunkowany

jest liczbą osób kończących uczelnie i szkoły medyczne. Limity przyjęć na studia medyczne określa

corocznie Minister Zdrowia. Wykres poniżej obrazuje zmiany w liczbie absolwentów wybranych

kierunków medycznych na przestrzeni ostatnich lat62.

Wykres 4. Liczba absolwentów wybranych kierunków medycznych na uczelniach wyższych

w Polsce w latach 1995-2013

Zwraca uwagę znaczny spadek liczby absolwentów wydziałów lekarskich (medycyna,

stomatologia) w drugiej połowie lat 90-tych oraz znaczny wzrost liczby absolwentów na kierunku

pielęgniarstwo w latach 2005-2011, a następnie gwałtowny ich spadek w 2012 r. W przypadku grupy

zawodowej pielęgniarek i położnych na dynamikę liczby absolwentów miało wpływ kilka czynników.

Zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem, pielęgniarką lub położną można zostać po ukończeniu

szkoły wyższej i uzyskaniu tytułu licencjata lub magistra na kierunku pielęgniarstwo. Oznacza to, że

osoba, która uzyskała najpierw licencjat, w jednym roku a np. 2 lata później magisterium, była liczona

dwukrotnie (w różnych latach). Po wprowadzeniu w Polsce standardów Unii Europejskiej dyplom, który

pielęgniarki i położne uzyskiwały kończąc średnie szkoły medyczne nie stanowi już wystarczającego

potwierdzenia kwalifikacji zawodowych polskich pielęgniarek i położnych w Unii Europejskiej.

Obecnie muszą one mieć ukończone trzyletnie studia licencjackie lub studia zawodowe tzw.

62 Dane GUS – formularz S-10.

3,5

1,0

1,2

0123456789

1011121314151617

licz

ba o

sób

w t

ys.

medycyna

stomatologia

farmacja

pielęgniarstwo

12,4

- 67 -

pomostowe, które są krótsze niż w przypadku standardowego programu licencjackiego. Ostatni nabór

na studia pomostowe miał odbyć się w roku 2010/2011. Wiąże się z tym wyraźny wzrost liczby

absolwentów kierunku pielęgniarstwa widoczny na wykresie w latach 2003 – 2011 (z niewielką korektą

w 2009 r.). Spadek odnotowany w 2012 r. roku (z 17,3 tys. do 12,4 tys.) może być związany

z zaspokojeniem potrzeb na skróconą formę uzupełnienia wykształcenia jak również z faktem, że Unia

Europejska wyraziła zgodę, aby studia tego typu mogły być prowadzone do czasu wygaśniecia

zainteresowania nimi przez potencjalnych studentów.

Wzrost wymogów, jeśli chodzi o poziom wykształcenia, dotyczy również fizjoterapeutów

- obecnie nie kształci się już fizjoterapeutów na poziomie średnim.

Pracujący bezpośrednio z pacjentem, specjaliści

Jeśli chodzi o rozmieszczenie przestrzenne kadry medycznej, występowały znaczne różnice

między województwami. Liczba lekarzy przypadająca na 10 tys. ludności wahała się od 14

w województwie wielkopolskim do ponad 26 w województwie mazowieckim. Liczba pielęgniarek na

10 tys. mieszkańców również była najmniejsza w województwie wielkopolskim – 43, natomiast

największa w województwie lubelskim - niemal 65.

Wykres 5. Lekarze i pielęgniarki pracujący bezpośrednio z pacjentem na 10 tys. ludności według

województw

Poza dostępnością pracowników medycznych, ważnym czynnikiem wpływającym na jakość

opieki zdrowotnej są ich kwalifikacje. Na potrzeby nieniejszej publikacji przyjęto, że miernikiem

0 10 20 30 40 50 60 70

wielkopolskielubuskie

warmińsko-mazurskiekujawsko-pomorskie

małopolskiezachodniopomorskie

pomorskiemazowieckie

podlaskieśląskie

świętokrzyskieopolskie

podkarpackiedolnośląskie

łódzkielubelskie

pielęgniarki lekarze

- 68 -

poziomu kwalifikacji dla lekarzy i lekarzy dentystów jest odsetek specjalistów63, a w odniesieniu do

pielęgniarek, położnych i fizjoterapeutów, odsetek osób z wyższym wykształceniem, w tym z tytułem

magistra.

W roku 2012 wśród lekarzy pracujących bezpośrednio z pacjejntem było 58,4 tys. specjalistów

(68,7%), a wśród lekarzy dentystów specjalizację miało 2,5 tys. (20,3%) osób.

Warto dodać, że w systemie opieki zdrowotnej pracowało także ok. 11 tys. lekarzy i 4,8 tys.

dentystów z I stopniem specjalizacji, którzy obecnie nie są zaliczani do grona specjalistów. Grupa ta

systematycznie maleje – starsze roczniki odchodzą, natomiast część lekarzy posiadających I stopień

specjalizacji korzysta z przyspieszonego trybu podwyższenia kwalifikacji i zdobywa tytuł specjalisty.

Mimo, że w większości dziedzin medycyny liczba specjalistów pracujących z pacjentem

zwiększa się z roku na rok, np. w dziedzinie chirurgii, psychiatrii czy medycyny rodzinnej, to według

opinii krajowych konsultantów można wskazać jeszcze wiele dziedzin medycyny, gdzie występują

deficyty specjalistów i zachodzą obawy o powiększanie się tych deficytów w przyszłości. Powodem

obaw jest:

- starzenie się kadry medycznej,

- brak chętnych do robienia niektórych specjalizacji64

- migracje zagraniczne lekarzy specjalistów do innych krajów,

- zwiększone zapotrzebowanie na lekarzy niektórych specjalności wynikające z postępu w medycynie

oraz starzenie się ludności.

W ramach podejmowanych działań mających zachęcić młodych lekarzy do wybierania danych

specjalności w 2003 r. sześć dziedzin medycyny zostało uznane za priorytetowe (epidemiologia,

geriatraia, medycyna rodzinna, onkologia kliniczna, patomorfologia, rehabilitacja medyczna). W latach

2009 i 2012 lista specjalizacji priorytetowych była już znacznie dłuższa (obejmowała odpowiednio 21

i 16 specjalizacji)64. Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego organizuje i koordynuje projekt

„Kształcenie w ramach procesu specjalizacji lekarzy deficytowych”. Projektem zostały objęte

następujące specjalizacje deficytowe: kardiologia, medycyna pracy, onkologia kliniczna, radioterapia

onkologiczna, chirurgia onkologiczna, onkologia i hematologia dziecięca, ginekologia onkologiczna,

kardiologia dziecięca oraz patomorfologia.

Na koniec 2012 roku najwięcej lekarzy posiadało specjalizację z zakresu chirurgii, chorób

wewnętrznych oraz medycyny pracy - średnio na 10 tysięcy ludności przypadało ok. 2 lekarzy

z wymienionych specjalizacji. Spośród pracujących lekarzy specjalistów, najmniej liczną grupę

stanowili lekarze specjalizujący się w dziedzinach takich jak: choroby płuc, otolaryngologia,

63 Patrz ”Uwagi metodologiczne” str 35 i 36, definicja o zawodzie lekarza i lekarza dentysty. 64 Zgodnie z rosporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 grudnia 2012r. dziedziny medycyny uznane za priorytetowe są

obecnie: anestezjologia i intensywna terapia, chirurgia onkologiczna, geriatria, ginekologia onkologiczna, hematologia, medycyna ratunkowa, medycyna rodzinna, neonatologia, neurologia dziecięca, onkologia kliniczna, onkologia i hematologia dziecięca, patomorfologia, pediatria, psychiatria dzieci i młodzieży, radioterapia onkologiczna, stomatologia dziecięca.

- 69 -

dermatologia i wenerologia, medycyna rodzinna oraz onkologia. Jak widać z poniższego wykresu liczba

lekarzy specjalistówz tych deficytowych dziedzin wyniosła niespełna 0,5 osoby.

Wykres 6. Lekarze specjaliści (ze specjalizacją II stopnia i z tytułem specjalisty) na 10 tys.

ludności według specjalizacji.

Analiza poziomu wykształcenia pielęgniarek i położnych wykazuje, że spośród pielęgniarek

pracujących bezpośrednio z pacjentem 26% posiadało wyższe wykształcenie, 8% ogółu - tytuł magistra

pielęgniarstwa.

Wykres 7. Poziom wykształcenia pielęgniarek, położnych i fizjoterapeutów w 2012 r.

* w przypadku pielęgniarek – magistrzy pielęgniarstwa, w przypadku położnych – magistrzy położnictwa, w przypadku fizjoterapeutów – magistrzy fizjoterapii lub rehabilitacji

0 0,5 1 1,5 2 2,5

OnkologiiMedycyny rodzinnej

Dermatologii i wenerologiiOtolaryngologii

Chorób płucOkulistyki

KardiologiiRadiodiagnostyki

PsychiatriNeurologi

PediatriiAnestezjologii i intensywnej terapii

Położnictwa i ginekologiiMedycyny pracy

Chorób wewnętrznychChirurgii

lekarze specjaliści

8 10

4718

21

2274 69

31

0102030405060708090

100

pielęgniarki położne fizjoterapeuci

%

mgr* wykształcenie wyższe bez mgr wykształcenie średnie

- 70 -

Najwyższy odsetek osób z wyższym wykształceniem w wybranych zawodach medycznych

wystąpił w grupie fizjoterapeutów i wyniósł 68%, przy czym 47% pracujących w tej grupie posiadało

tytuł magistra fizjoterapii lub rehabilitacji.

W przypadku ratownika medycznego zdobycie uprawnień zawodowych w Polsce możliwe jest

obecnie poprzez dwie alternatywne ścieżki kształcenia – szkoła policealna lub studia I stopnia na

kierunku/specjalności ratownictwo medyczne jednak zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji

Narodowej ostatni nabór do szkół policealnych kształcących w zawodzie ratownik medyczny odbył się

w roku szkolnym 2012/2013. W zawodzie ratownika medycznego nie przewiduje się kształcenia na

poziomie magisterskim.

W 2012 r. w systemie ratownictwa medycznego pracowało 8 822 ratowników medycznych ze

średnim wykształceniem. Natomiast ratowników z wyższym wykształceniem (licencjat w zakresie

ratownictwa) było 2 965.

W roku 2012 uprawnionych do wykonywania zawodu było – 29,3 tys. farmaceutów, natomiast

w zbadanych aptekach i punktach aptecznych były zatrudnione 26,8 tys. osób, czyli 92% wszystkich

uprawnionych pracowało bezpośrednio z pacjentem.

Wykres 8. Farmaceuci pracujący bezpośrednio z pacjentem oraz uprawnieni do wykonywania

zawodu

Biorąc pod uwagę pracujących i uprawnionych do wykonywania zawodu, można zauważyć stałą

tendencję wzrostową liczby farmaceutów w skali kraju.

W aptekach ogólnodostępnych i punktach aptecznych pracowało łącznie 24,9 tys. magistrów

farmacji oraz 26,2 tys. techników farmaceutycznych. Podobnie jak w ubiegłym roku zdecydowaną

większość pracujących stanowiły kobiety (odpowiednio – 84% i 94%).

0

5

10

15

20

25

30

35

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

uprawnieni do wykonywania zawodu medycznego pracujący bezpośrdnio z pacjentem

Licz

ba

osó

b w

tys

.

- 71 -

Wykres 9. Farmaceuci w aptekach i punktach aptecznych na 10 tys. mieszkańców, według

województw.

W roku 2012 najwięcej farmaceutów pracowało w aptekach i punktach aptecznych województwa

mazowieckiego – 376 osób, natomiast najmniej w województwie lubuskim – 513 osób.

Nieco inaczej wyglądał wskaźnik liczby farmaceutów przypadających na 10 tys. ludności.

Najwyższy był w województwie łódzkim i lubelskim – 8 farmaceutów, najniższy – w województwach:

lubuskim, opolskim, warmińsko-mazurskim, podkarpackim oraz kujawsko-pomorskim – 5

farmaceutów.

0123456789

0500

1000150020002500300035004000

Farmaceuci Farmaceuci na 10000 mieszkańców

- 72 -

2.2. Stacjonarna opieka zdrowotna

Szpitale ogólne

W Polsce na koniec 2012 r. odnotowano łącznie 913 szpitali65 ogólnych dysponujących

188,8 tys. łóżek66, z których w ciągu roku skorzystało blisko 7,9 mln pacjentów. Wskaźnik liczby łóżek

na 10 tys. ludności wyniósł 49,0 co oznacza, że na jedno łóżko - podobnie jak przed rokiem - przypadały

przeciętnie 204 osoby. W porównaniu do 2011 r. nie odnotowano istotnych zmian w zakresie liczby

łóżek czy liczby pacjentów. Liczba łózek spadła w skali kraju o 176 łóżek tj. o 0,1%, natomiast liczba

osób hospitalizowanych wzrosła o 0,2% tj. 14,8 tys. Na przestrzeni ostatnich ośmiu lat utrzymywała się

tendencja wzrostowa w zakresie liczby pacjentów oraz trend spadkowy w zakresie liczby łóżek.

W stosunku do 2005 r. liczba pacjentów wzrosła o 11% zaś liczba łóżek spadła o 5,1% uwzględniając

miejsca i inkubatory dla noworodków, które do 2007 nie były wliczane do liczby łóżek67.

Wykres 10. Liczba łóżek w szpitalach ogólnych i leczeni w latach 2005 – 2012

Najwięcej łóżek szpitalnych było w dwóch największych pod względem liczby ludności

województwach: mazowieckim - 26,3 tys. tj. 13,9% wszystkich łóżek i śląskim (26,0 tys. tj. 13,8%),

a najmniej - w lubuskim (4,5 tys. tj. 2,4 %) oraz opolskim (5,0 tys. tj. 2,6%). Podobnie przedstawiała

65 Z uwagi na zmiany prawne (ustawa o działalności leczniczej) mające wpływ na sposób wyodrębniania i rejestracji placówek (w tym szpitali) dane dotyczące liczby szpitali są nieporównywalne z danymi z lat poprzednich. liczba szpitali odnosi się do przedsiębiorstw albo wydzielonych jednostek organizacyjnych przedsiębiorstw, w których podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne. Przedsiębiorstwa podmiotów leczniczych udzielających wyłącznie świadczeń z zamiarem ich zakończenia w okresie nieprzekraczającym 24 godzin (szpitale dzienne) nie zostały uwzględnione. Dane nie obejmują szpitali w zakładach karnych, utworzonych przez Ministra Sprawiedliwości. 66 Łącznie z inkubatorami i łóżkami dla noworodków; bez miejsc dziennych. 67 W 2008 r. Ministerstwo Zdrowia przyjęło nową metodologię liczenia łóżek szpitalnych, zgodnie z którą miejsca (inkubatory i łóżka dla dzieci w oddziałach neonatologocznych) włączono do liczby łózek.

- 73 -

się struktura liczebności szpitali. Także w tym przypadku najwięcej odnotowano ich w województwie

śląskim (134 tj. 14,7%) i mazowieckim (115 tj. 12,6%), a najmniej w lubuskim oraz świętokrzyskim

(po 25 tj. 2,7%). W sumie szpitale w tych dwóch województwach dysponowały ponad ¼ wszystkich

łóżek szpitalnych w Polsce68.

Wykres 11. Liczba szpitali i łóżek w szpitalach ogólnych według województw w 2012 r.

W przeliczeniu na liczbę mieszkańców liczba szpitali w kraju wyniosła 2,4 szpitale na 100 tys.

mieszkańców i 49,0 łóżek na 10 tys. mieszkańców. Biorąc pod uwagę liczbę łózek na 10 tys.

mieszkańców wskaźnik ten był największy w województwie śląskim (56,3) oraz lubelskim (54,7)

a najmniejszy w województwie pomorskim (39,6). Analizując dostępność łóżek szpitalnych

w poszczególnych województwach należy uwzględnić możliwość wyboru szpitala przez pacjenta.

Wykres 12. Liczba szpitali ogólnych na 100 tys. mieszkańców oraz liczba łóżek w szpitalach

ogólnych na 10 tys. mieszkańców w 2012 r. według województw

68 Bez szpitali w zakładach karnych.

- 74 -

Struktura łóżek w szpitalach ogólnych nie uległa zmianie. W 2012 r. podobnie jak w latach

poprzednich największą liczbą łóżek dysponowały oddziały o specjalnościach chirurgicznych69 -22,4%

wszystkich łóżek (tj. 42,2 tys.) z czego ponad połowa to łóżka na oddziałach chirurgii ogólnej (21,8 tys.)

a prawie ¼ to łóżka chirurgii urazowo-ortopedycznej (11.0 tys. łóżek). Najmniej łóżek o specjalności

chirurgicznej odnotowuje się na oddziałach chirurgii szczękowo-twarzowej (0,5 tys.).

Poza omówioną grupą oddziałów chirurgicznych największą liczbą łóżek dysponowały jak co

roku oddziały chorób wewnętrznych – 26,5 tys. (14,0%), a następnie ginekologiczno-położnicze –

18,5 tys. (9,8%) i rehabilitacyjne - 16,9 tys. (8,9%).

Najmniejszą liczbą łóżek dysponowały oddziały toksykologiczne (0,2 tys.) transplantologiczne

(0,5 tys.) oraz geriatryczne (0,7 tys.), które łącznie stanowiły 0,7% wszystkich łóżek w szpitalach.

Łóżka na oddziałach neonatologicznych przeznaczone dla najmłodszych pacjentów stanowiły

blisko 5% ogółu łóżek szpitalnych.

Wykres 13. Łóżka w szpitalach ogólnych według oddziałów69 w 2012 r.

69 Do oddziałów chirurgicznych zaliczono: chirurgię ogólną, dziecięcą, urazowo-ortopedyczną, neurochirurgię, urologię,

chirurgię szczękową i kardiochirurgię oraz inne o charakterze chirurgicznym; do oddziałów zakaźnych – oddziały obserwacyjno-zakaźne; do oddziałów gruźlicy i chorób płuc – oddziały pulmonologiczne; do oddziałów psychiatrycznych – oddziały odwykowe.

- 75 -

Łącznie w szpitalach ogólnych w 2012 r. przyjęto 7,9 mln pacjentów70, co oznacza że na 10 tys.

ludności przypadało 2050 osób leczonych w trybie stacjonarnym.

Liczba leczonych dzieci i młodzieży (do 18 roku życia) wyniosła 1,4 mln. Udział dzieci w liczbie

ogółem leczonych wyniósł 17,6% i był zbliżony do roku poprzedniego. W poszczególnych

województwach młodzi pacjenci stanowili od 13,8% w województwie świętokrzyskim do 21,0%

w województwie pomorskim.

Wykres 14. Dzieci i młodzież na tle ogólnej liczby leczonych70 w szpitalach ogólnych według

województw w 2012 r.

Miernikiem opisującym działalność oddziałów szpitalnych jest liczba osób leczonych na

poszczególnych oddziałach. Łącznie w skali kraju wyniosła ona 8,3 mln osób71.

Podobnie jak w latach poprzednich najliczniejszą grupę pacjentów - 24,8%, prawie 2,1 mln,

stanowili pacjenci oddziałów o specjalnościach chirurgicznych, do których zalicza się chirurgię ogólną,

na której przebywało więcej niż połowa pacjentów tej specjalności (52,2%) oraz chirurgię urazowo-

ortopedyczną (22,2%) a także chirurgię dziecięcą, neurochirurgię, kardiochirurgię, urologię, chirurgię

szczękową oraz inne o charakterze chirurgicznym. Na oddziałach chorób wewnętrznych przebywało

blisko 1,2 mln pacjentów (13,8%), na oddziałach ginekologiczno-położniczych - 1,1 mln (13,4%), a na

kardiologicznych 575,9 tys. (6,9%).

70 Pacjenci wpisani w księdze głównej szpitala (bez ruchu chorych między oddziałami szpitala). 71 Łącznie z ruchem międzyoddziałowym co oznacza że pacjent przebywający na kilku oddziałach szpitalnych podczas

jednego pobytu w szpitalu na każdym oddziale liczony był oddzielnie.

- 76 -

Pacjenci oddziałów onkologicznych stanowili 4,0% (333,2 tys.) ogółem leczonych a oddziały

o profilu psychiatrycznym (psychiatryczne i odwykowe,) na których pacjenci przebywają najdłużej,

odnotowały około 80,3 tys. pacjentów co stanowi 1,0% ogółem leczonych na oddziałach.

Liczbę osób korzystających z pomocy na poszczególnych rodzajach oddziałów przedstawia

poniższy wykres.

Wykres 15. Pacjenci leczeni na poszczególnych oddziałach72 w szpitalach ogólnych w 2012 r.

72 Łącznie z ruchem między oddziałami szpitala. Do oddziałów chirurgicznych zaliczono: chirurgię ogólną, dziecięcą, urazowo-ortopedyczną, neurochirurgię, urologię, chirurgię szczękową i kardiochirurgię oraz inne o charakterze chirurgicznym; do oddziałów zakaźnych – oddziały obserwacyjno-zakaźne; do oddziałów gruźlicy i chorób płuc – oddziały pulmonologiczne; do oddziałów psychiatrycznych - oddziały odwykowe.

- 77 -

Innym wskaźnikiem opisującym działalność oddziałów jest liczba leczonych na oddziałach

w odniesieniu do średniej liczby łóżek na oddziałach73 (wykres 16). Wskaźnik ten łącznie dla

wszystkich rodzajów oddziałów wyniósł 44,6 osób na jedno łóżko.

Największą liczbę pacjentów przypadających na jedno łóżko odnotowano na oddziałach:

urologicznych (71,1), okulistycznych (70,5), onkologicznych (65,6), kardiologicznych (65,3)

i chirurgicznych dla dzieci (63,9) a najmniejszą - na oddziałach psychiatrycznych (12,2),

rehabilitacyjnych (13,4), odwykowych (16,1) i dla przewlekle chorych (16,6), czyli na oddziałach gdzie

pobyty są dłuższe.

Wykres 16. Łóżka i liczba leczonych na 1 łóżko na oddziałach szpitalnych w 2012 r.

Wskaźnik ten zróżnicowany był także pomiędzy województwami. Najwięcej pacjentów na jedno

łóżko w szpitalu odnotowano w województwie mazowieckim (50,4), wielkopolskim (50,3),

warmińsko-mazurskim (49,0) i łódzkim (48,4) natomiast najmniej - w województwie śląskim (36,5),

opolskim (38,4), lubuskim i kujawsko-pomorskim (po 42,6).

73 Wskaźnik tzw. przelotowości - iloraz liczby pacjentów na oddziale i średniej liczby łóżek na oddziale.

- 78 -

Średni pobyt chorego na oddziale trwał przeciętnie 5,5 dnia. Krótsze przeciętne pobyty (poniżej

4 dni) odnotowano na oddziałach: okulistycznych (2,3 dnia), urologicznych (3,2 dnia)

otolaryngologicznych i chirurgicznych dla dzieci (po 3,1 dnia), toksykologicznych (3,5 dnia)

i ginekologiczno-położniczych (po 3,6 dnia). Najdłuższe pobyty miały miejsce na oddziałach:

psychiatrycznych (28,0 dna), rehabilitacyjnych (23,3 dnia), odwykowych (19,8 dnia) i przewlekle

chorych (17,7 dnia).

Średnio najdłużej trwał pobyt pacjenta na oddziałach szpitalnych na terenie województwa

śląskiego (6,4 dnia), opolskiego (6,3 dnia) i lubelskiego (6,1 dnia), natomiast najkrócej w województwie

wielkopolskim (4,8) oraz łódzkim i warmińsko-mazurskim (po 5,2).

Kolejnym wskaźnikiem opisującym działalność oddziałów jest przeciętne wykorzystanie74 łóżka.

Wskaźnik ten liczony ogółem dla wszystkich szpitali w Polsce wyniósł 246 dni. Był on najwyższy

w województwie - lubelskim (266), mazowieckim (265) i warmińsko-mazurskim (256) a najniższy

w województwach: lubuskim (226), kujawsko-pomorskim (229) i śląskim (233).

Wykres 17. Wykorzystanie łóżek i średnia liczba dni pobytu pacjenta na oddziale w szpitalu75

według województw w 2012 r.

Dokonując oceny działalności oddziałów poprzez wymienione wskaźniki należy uwzględnić

charakter i specyfikę danego oddziału. Inną funkcję pełnią oddziały np. intensywnej terapii, gdzie

prowadzony jest wzmożony nadzór (kardiologiczny, internistyczny, chirurgiczny, pediatryczny itd.)

74 Iloraz osobodni i średniej liczby łóżek. 75 Średni pobyt na oddziale szpitalnym (iloraz osobodni pobytów pacjentów i leczby leczonych na oddziałach)

- 79 -

w stanach zagrożenia życia lub gdy istnieje potrzeba ciągłego monitorowania podstawowych funkcji

życiowych chorego a inny zakres zadań mają np. oddziały kardiochirurgiczne, w których prowadzona

jest diagnostyka, przeprowadzane są operacje, leczone są powikłania po operacjach

kardiochirurgicznych a także prowadzona jest szeroka opieka przed- i pooperacyjna. Na oddziałach tych

występuje zwykle większa rotacja pacjentów niż na oddziałach, w których przebywają pacjenci, którzy

zakończyli leczenie szpitalne na oddziałach opieki krótkoterminowej, ale wymagają dalszej

hospitalizacji, rehabilitacji, stałego nadzoru lekarskiego, profesjonalnej pielęgnacji. Należą do nich

oddziały dla przewlekle chorych czy oddziały rehabilitacyjne, na których pobyty są znacznie dłuższe.

Zakłady stacjonarnej opieki psychiatrycznej

Wśród zakładów stacjonarnej całodobowej opieki psychiatrycznej wyróżniamy: szpitale

psychiatryczne, ośrodki leczenia odwykowego alkoholowego, ośrodki rehabilitacyjne dla

uzależnionych od substancji psychoaktywnych, zakłady MONAR, zakłady opiekuńczo-lecznicze

i pielęgnacyjno-opiekuńcze typu psychiatrycznego, oraz krajowe i regionalne ośrodki psychiatrii

sądowej. Opieka psychiatryczna realizowana jest także na oddziałach psychiatrycznych i odwykowych

w szpitalach ogólnych.

Strukturę łóżek poszczególnych typów zakładów opieki psychiatrycznej (łącznie z oddziałami

psychiatrycznymi i odwykowymi w szpitalach ogólnych) ilustruje poniższy wykres.

Wykres 18. Struktura łóżek zakładów całodobowej opieki psychiatrycznej w 2012 r.

- 80 -

Na koniec 2012 r. w Polsce było 49 szpitali psychiatrycznych dysponujących razem 17,5 tys.

łóżek, tj. o 1,3% (232 łóżka) mniej niż przed rokiem. Przebywało w nich 197,1 tys. pacjentów, o 2,0%

(4,1 tys.) mniej niż przed rokiem.

Największą liczbę łóżek odnotowano w szpitalach psychiatrycznych województwa

mazowieckiego (2,8 tys.), śląskiego (2,2 tys.) i wielkopolskiego (1,5 tys.). Także najwięcej pacjentów

przebywało w szpitalach tych województw - łącznie około 40% ogółu leczonych. Najmniej pacjentów

skorzystało z tej formy opieki w województwach: podkarpackim (5,4 tys.), kujawsko-pomorskim (7,6

tys.) i lubuskim (7,4 tys.). Są to także województwa należące do grupy o najmniejszej liczbie łóżek

(poniżej 850 łóżek).

Średni pobyt chorego w szpitalu psychiatrycznym wyniósł 30,2 dnia i był o dwa dni dłuższy niż

średni pobyt pacjenta na oddziałach psychiatrycznych w szpitalach ogólnych (28,0 dni). Długość

pobytu pacjentów w szpitalach psychiatrycznych była zróżnicowana w poszczególnych

województwach. Najdłuższe pobyty odnotowano w województwie podkarpackim (45 dni) i pomorskim

(40 dni), a najkrótsze - w szpitalach psychiatrycznych w województwie opolskim (19 dni)

i wielkopolskim (23 dni).

W 2012 r. w szpitalach ogólnych funkcjonowało 179 oddziałów psychiatrycznych i odwykowych,

w których dostępnych było łącznie 6,6 tys. łóżek. Największą liczbą łóżek na tych oddziałach

dysponowały szpitale ogólne w województwie lubelskim (790 łóżek), ale najwięcej pacjentów

przebywało na oddziałach psychiatrycznych w województwie mazowieckim (9,9 tys.), następnie

łódzkim (8,5 tys.) oraz zachodnio-pomorskim (8,0 tys.). Łącznie w szpitalach ogólnych na oddziałach

psychiatrycznych przebywało w ciągu 2012 r. – 81,9 tys. pacjentów. Najmniej osób skorzystało z opieki

psychiatrycznej w szpitalach ogólnych w województwie opolskim (1,0 tys.), podlaskim (2,1 tys.),

lubuskim i pomorskim (po 2,2 tys.).

Innym rodzajem psychiatrycznych placówek całodobowych są ośrodki rehabilitacyjne dla

uzależnionych od substancji psychoaktywnych oraz zakłady MONAR. W 2012 r. podobnie jak

przed rokiem, dysponowały one łącznie 2,4 tys. łóżek, z których skorzystało w ciągu roku 8,2 tys.

pacjentów (o 1,1% mniej niż w 2011 r.).

W 2012 r. działały 32 ośrodki rehabilitacyjne dla uzależnionych od substancji

psychoaktywnych. Dysponowały one łącznie 1,4 tys. łóżek, z których skorzystało 3,8 tys. osób

uzależnionych (o 2,7% więcej niż rok temu). Najwięcej łóżek tego typu, było w województwach:

pomorskim (350), lubuskim (245) śląskim (217) i mazowieckim (195) czyli łącznie 73,7% wszystkich

łóżek. W związku z tym, ponad 3/4 ogółu pacjentów, bez względu na miejsce zamieszkania, przebywało

w ośrodkach dla uzależnionych od substancji psychoaktywnych w tych czterech województwach.

Osoby uzależnione mogły znaleźć pomoc, podobnie jak przed rokiem, w 26 zakładach MONAR.

Baza łóżkowa tych ośrodków (1,1 tys. łóżek) utrzymała się na poziomie zbliżonym do poprzedniego

- 81 -

roku a pomocy udzielono 4,4 tys. osób i jest to o 4,2% mniej niż w 2011 r. Najwięcej placówek tego

typu działało w województwie mazowieckim (6), zachodniopomorskim (4), wielkopolskim (3)

i łódzkim (3).

Podobnie jak w latach ubiegłych na terenie kraju funkcjonowały 4 regionalne ośrodki

psychiatrii sądowej dysponujące 245 łóżkami oraz 21 ośrodków leczenia odwykowego

alkoholowego dysponujących 1106 łóżkami. Baza łóżkowa tych zakładów oraz liczba leczonych

pacjentów utrzymała się na poziomie zbliżonym do roku poprzedniego. W ośrodkach leczenia

odwykowego alkoholowego odnotowano 12,4 tys. pacjentów (o 0,8% mniej), z czego blisko 33% (4,1

tys.) leczonych było w placówkach województwa śląskiego, dysponujących ponad ¼ (266 łóżek)

wszystkich łóżek ośrodków leczenia odwykowego alkoholowego.

Opieka długoterminowa i hospicyjna

Kolejną formą stacjonarnej opieki zdrowotnej jest opieka długoterminowa, która wobec postępującego

procesu starzenia się społeczeństwa odgrywa coraz ważniejszą rolę. Zakładami opieki długoterminowej

są zakłady opiekuńczo-lecznicze oraz pielęgnacyjno-opiekuńcze o profilu ogólnym i zakłady

opiekuńczo-lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze o profilu psychiatrycznym. W 2012 roku

funkcjonowało łącznie 516 tego typu zakładów, tj. o 2,2% więcej niż w 2011 roku. Hospicjów

odnotowano 83 czyli o 5,1% więcej niż przed rokiem.

Placówki opieki długoterminowej i hospicja dysponowały łącznie 29,2 tys. łóżek, czyli o 4,2%

więcej niż w roku poprzednim. Zapewniły opiekę w warunkach stacjonarnych 76,6 tys. osób, co stanowi

blisko 7% wzrost w stosunku do 2011 r.

Oprócz działalności stacjonarnej niektóre zakłady prowadzą także działalność domową i/lub

dzienną. Opieką w domu pacjenta objęto łącznie 5,5 tys. osób (7,8% więcej niż przed rokiem) głównie

w ramach działalności hospicjów z pomocy których skorzystało 3,1 tys. osób, o ponad 1,0 tys. osób

więcej niż przed rokiem. Taką formę opieki świadczą także zespoły opieki domowej, funkcjonujące

przy zakładach opieki długoterminowej76, które udzieliły pomocy 2,2 tys. osób i było to prawie o 1/5

mniej niż w 2011r. Z działalności dziennej tych placówek podobnie jak w roku poprzednim łącznie

skorzystało 0,6 tys. osób.

Struktura wieku pacjentów stacjonarnych zakładów opieki długoterminowej (łącznie

z hospicjami) wskazuje że ponad 60% stanowiły osoby w wieku powyżej 65 lat (o 12 p. proc. mniej niż

przed rokiem), z tego ponad połowa to osoby 80 - letnie i starsze. Pacjenci w wieku 41-64 lat stanowili

blisko 1/4 wszystkich leczonych a osoby do 40 roku życia –niespełna 7% pacjentów.

76 Opieka domowa była prowadzona także przy poradniach specjalistycznych.

- 82 -

Wykres 19. Struktura wieku pacjentów w stacjonarnych zakładach opieki długoterminowej

i hospicyjnej w 2012 r.

W zakładach opieki długoterminowej77 przebywało więcej kobiet (63%) niż mężczyzn. Struktura

wieku kobiet wskazuje że udział procentowy kobiet w wieku 65 lat i więcej wyniósł około 71% i był

większy o blisko 29 p. proc. niż mężczyzn w tej samej grupie wiekowej.

Mężczyźni stanowili 37% ogółu pacjentów tych placówek i więcej ich było w młodszych grupach

wiekowych 19-64 lat (o 1,2 tys. więcej). Mężczyźni w tym wieku stanowili ponad połowę (55,4%)

przebywających w tych placówkach.

Wykres 20. Struktura wieku kobiet w stacjonarnych zakładach opieki długoterminowej

i hospicyjnej w 2012 r.

77 Łącznie z hospicjami.

- 83 -

Wykres 21. Struktura wieku mężczyzn w stacjonarnych zakładach opieki długoterminowej

i hospicyjnej w 2012 r.

Baza łóżkowa zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych

o charakterze ogólnym i psychiatrycznym wyniosła na koniec roku 27,9 tys. łóżek (1,0 tys. więcej

niż w 2011 r.). Opieką stacjonarną, objęto łącznie 58,1 tys. osób, o 3,6 tys. więcej niż przed rokiem.

Strukturę łóżek w opiece długoterminowej przedstawia poniższy wykres.

Wykres 22. Łóżka w stacjonarnych zakładach długoterminowej opieki zdrowotnej według

rodzaju zakładu w 2012 r. (w %)

Zdecydowana większość (90%) placówek opieki długoterminowej to zakłady opiekuńczo-

lecznicze i pielęgnacyjno-opiekuńcze o profilu ogólnym. Zakłady te dysponowały 80,5% wszystkich

łóżek opieki długoterminowej, tj. 22,4 tys. łóżek. Było to o 2,8% więcej niż w 2011 roku. Łącznie

w placówkach o profilu ogólnym odnotowano 51,1 tys. pacjentów, o 7,0% więcej niż przed rokiem.

- 84 -

Liczba osób leczonych w ciągu roku zwiększyła się w obu typach zakładów, ale zdecydowanie większy

wzrost blisko o 1/5 (tj. 2,4 tys.) wystąpił w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych.

Na koniec 2012 r. funkcjonowało 151 zakładów pielęgnacyjno – opiekuńczych o profilu

ogólnym. Było to o 14,4% (19 zakładów) więcej niż przed rokiem. Baza łóżkowa tych placówek

wynosiła 6,4 tys. i jest to więcej o 18,5%. w stosunku do roku poprzedniego. Najwięcej takich zakładów

a zarazem i łóżek zarejestrowano w trzech województwach: mazowieckim (26 zakładów i 1,4 tys.

łóżek), śląskim (24 zakłady i 1,2 tys. łóżek) oraz dolnośląskim (22 zakłady i 0,9 tys. łóżek). Łącznie

w placówkach tych trzech województw zapewniono opiekę 3,5 tys. osób, co stanowiło ponad połowę

(55,2%) wszystkich osób leczonych w zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych o profilu ogólnym.

Średni pobyt pacjenta trwał 139 dni. Zmiany liczby łóżek oraz pacjentów na przestrzeni ostatnich kilku

lat przedstawia poniższy wykres.

Wykres 23. Łóżka i pacjenci zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych78 w latach 2005-2012

Odnotowano mniejszą liczbę placówek opiekuńczo-leczniczych o profilu ogólnym. Na koniec

2012 roku było ich 310, o 10 mniej niż przed rokiem. Baza łóżkowa zmniejszyła się o 2,2% osiągając

na koniec roku 16,1 tys. łóżek.

Najwięcej łóżek tego typu było w województwie mazowieckim (2,7 tys.) a następnie

w województwach – małopolskim (2,3 tys.), śląskim (1,8 tys.) i dolnośląskim (1,7 tys.). Łącznie w tych

czterech województwach odnotowano ponad połowę (53,6 %) wszystkich łóżek tej formy opieki.

Niemal co drugi pacjent tych zakładów (49,3%) przebywał na leczeniu w jednym z czterech

ww. województw. Ogółem opieką w trybie stacjonarnym otoczono 36,4 tys. osób, o 2,5% więcej niż

przed rokiem. Średni pobyt pacjenta w placówce opiekuńczo-leczniczej o profilu ogólnym trwał 152

dni. Zmiany liczby łóżek oraz pacjentów na przestrzeni ostatnich kilku lat przedstawia poniższy wykres.

78 Łącznie z zakładami o profilu psychiatrycznym

- 85 -

Wykres 24. Łóżka i pacjenci zakładów opiekuńczo-leczniczych79 w latach 2005-2012

Rok 2012 był kolejnym, w którym odnotowano wzrost liczby łóżek w zakładach opiekuńczo-

leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych typu psychiatrycznego. Razem łóżek takich było 5,4 tys.,

o 8,3% więcej niż w poprzednim roku. Zwiększenie liczby łóżek (o 417) wiąże się z większą liczbą

zakładów opiekuńczo-leczniczych, których było o 3 więcej. W obu rodzajach zakładów, łącznie

przebywało około 7,0 tys. osób, o 4,4% więcej niż przed rokiem. Pobyty pacjentów w zakładach

o profilu psychiatrycznym są dłuższe niż w zakładach o profilu ogólnym. W zakładach opiekuńczo-

leczniczych pacjenci przebywali średnio 268 dni, a w przypadku zakładów pielęgnacyjno-opiekuńczych

- 242 dni.

Inną formę opieki stanowią hospicja, przeznaczone przede wszystkim dla pacjentów z trudnymi

do kontroli objawami, bez nadziei na wyleczenie, często w schyłkowym okresie życia. Zmiany liczby

łóżek i pacjentów od 2005 r. prezentuje wykres 25.

W 2012 r. placówek tego typu odnotowano 83, o 4 więcej niż przed rokiem. Dysponowały one

1,4 tys. łóżek, o 10,0% więcej niż rok wcześniej. Najwięcej tego typu placówek a zarazem łóżek było

79 Łącznie z zakładami o profilu psychiatrycznym

Wykres 25. Łóżka i pacjenci hospicjów w latach 2005-2012

- 86 -

w województwie mazowieckim (13 placówek, 216 łóżek), następnie - kierując się liczbą łóżek -

w województwach: małopolskim (8 placówek, 179 łóżek), pomorskim (9 placówek, 153 łóżka)

i dolnośląskim (7 placówek, 135 łóżka). Ogółem z tej formy opieki skorzystało 18,5 tys. osób, o 8,0%

(tj. 1,4 tys.) więcej niż w 2011 r. W dłuższej perspektywie czasu, w odniesieniu do 2005 r., liczba

łóżek wzrosła o blisko 0,5 tys. łóżek, tj. o 54,8%, a liczba pacjentów o 5,9 tys. tj. o 47,5%.

Lecznictwo uzdrowiskowe80

Inną formą opieki stacjonarnej jest lecznictwo uzdrowiskowe. Na terenie kraju na koniec 2012 r.

funkcjonowało łącznie 285 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego81 o 0,7% mniej niż przed rokiem.

Wśród placówek lecznictwa uzdrowiskowego, były 63 szpitale uzdrowiskowe (w tym 9 szpitali

dziecięcych), 190 sanatoriów (w tym 5 sanatoriów dziecięcych), 19 przychodni uzdrowiskowych oraz

13 samodzielnych zakładów przyrodoleczniczych, obsługujących kompleksy uzdrowiskowe. Ponadto

działało 85 zakładów przyrodoleczniczych funkcjonujących jako komórki szpitali uzdrowiskowych,

przychodni uzdrowiskowych lub sanatoriów.

Rozmieszczenie zakładów lecznictwa uzdrowiskowego w kraju jest nierównomierne i wynika

z lokalizacji zakładów na terenach charakteryzujących się szczególnymi uwarunkowaniami

geologiczno-klimatycznymi.

Według stanu na dzień 31 grudnia 2012 r. zakłady lecznictwa uzdrowiskowego występowały

w 13 województwach. Większość placówek – 58,6% (167) odnotowano w trzech województwach:

dolnośląskim (64), zachodniopomorskim (55) i małopolskim (48). Natomiast największą liczbę łóżek

(sanatoryjnych i szpitalnych łącznie), odnotowano w województwach zachodniopomorskim (9,8 tys.),

kujawsko-pomorskim i dolnośląskim (po 6,4 tys.). Znajduje to odzwierciedlenie w liczbie kuracjuszy

przybywających na leczeniu stacjonarnym, których było najwięcej w tych trzech województwach -

łącznie stanowili oni 57,3% osób leczonych stacjonarnie.

Z leczenia uzdrowiskowego w trybie stacjonarnym i ambulatoryjnym łącznie skorzystało

741,6 tys. osób. Podobnie jak w latach ubiegłych większość pacjentów (89,7% tj. 671,3 tys.) to

kuracjusze korzystający ze stacjonarnej formy leczenia i było ich o 6,5% więcej niż przed rokiem.

Największą liczbę kuracjuszy przebywających na leczeniu w tym trybie odnotowano w powiecie

kołobrzeskim (106,5 tys. osób i 6,8 tys. łóżek - teren uzdrowiska Kołobrzeg), następnie w powiatach:

aleksandrowskim (76,6 tys. osób i 4,4 tys. łóżek - teren uzdrowiska Ciechocinek) i powiecie kłodzkim

80 Analiza dotyczy wszystkich zakładów lecznictwa uzdrowiskowego w Polsce (łącznie ze szpitalami uzdrowiskowymi MON oraz sanatoriami MSW). 81 W rozumieniu ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz.U. z 2012 poz. 651, 742) zakładami lecznictwa uzdrowiskowego są: szpitale uzdrowiskowe, sanatoria uzdrowiskowe, szpitale i sanatoria uzdrowiskowe dla dzieci, przychodnie uzdrowiskowe, zakłady przyrodolecznicze oraz szpitale i sanatoria w urządzonych podziemnych wyrobiskach górniczych.

- 87 -

(61,2 tys. osób i 3,6 tys. łóżek na obszarze uzdrowisk: Duszniki-Zdrój, Kudowa Zdrój, Polanica Zdrój

i Lądek –Zdrój).

W 2012 r. w szpitalach i sanatoriach uzdrowiskowych odnotowano 196,7 tys. kuracjuszy

pełnopłatnych tj. 29,3% ogółu leczonych stacjonarnie. Najwięcej pacjentów pełnopłatnych było

w uzdrowiskach w województwie zachodniopomorskim (67,6 tys.) a następnie dolnośląskim (33,4 tys.)

i kujawsko-pomorskim (31,5 tys.). Są to też najliczniej odwiedzane tereny uzdrowiskowe.

Dofinansowanie z Narodowego Funduszu Zdrowia do pobytu w uzdrowisku otrzymało 59,0%

kuracjuszy (tj. 396,1 tys. osób) przebywających na leczeniu stacjonarnym a z pozostałych źródeł (z ZUS,

KRUS, PFRON i innych) łącznie - 11,7% kuracjuszy (tj. 78,5 tys. osób).

W 2012 r. z polskich uzdrowisk korzystało 40,4 tys. cudzoziemców tj. 6,0% ogółu kuracjuszy

stacjonarnych. Podobnie jak w latach ubiegłych, zdecydowanie najwięcej cudzoziemców - blisko 33,4

tys. przebywało w województwie zachodniopomorskim.

Poza leczeniem stacjonarnym prowadzonym w uzdrowiskach znaczną grupę kuracjuszy – 9,5%

(70,2 tys.) ogółu leczonych stanowili kuracjusze ambulatoryjni.

Łącznie w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego udzielono kuracjuszom stacjonarnym

i ambulatoryjnym około 86,3 tys. porad oraz 34,7 mln zabiegów. Średnio wykonano blisko 47 zabiegów

na osobę. Struktura udzielonych zabiegów nie zmieniła się istotnie. Najwięcej było zabiegów z zakresu

kinezyterapii (22,5%), elektrolecznictwa (13,5%) wodolecznictwa (11,0%) i masaży (10,4%). Zabiegi

przyrodolecznicze takie jak zabiegi borowinowe, solankowe, kąpiele CO2 oraz inhalacje stanowiły

24,5% wszystkich wykonanych zabiegów i skorzystało z nich 90,2% kuracjuszy leczonych stacjonarnie

i ambulatoryjnie (tj. 669,3 tys. osób).

Wykres 26. Zabiegi wykonane w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego w 2012 r. (w %)

- 88 -

Mapa 2. Rozmieszczenie łóżek lecznictwa uzdrowiskowego i liczba kuracjuszy leczonych

stacjonarnie82 według województw w 2012 r.

Mapa 3. Liczba kuracjuszy korzystających z leczenia uzdrowiskowego w trybie stacjonarnym

w szpitalach i sanatoriach uzdrowiskowych19 według powiatów w 2012 r.

82 Łącznie z zakładami lecznictwa uzdrowiskowego resortów obrony narodowej i spraw wewnętrznych.

- 89 -

Stopień przystosowania zakładów lecznictwa uzdrowiskowego do potrzeb osób

niepełnosprawnych jest zróżnicowany. W 2012 r. najlepiej przystosowane były szpitale uzdrowiskowe,

spośród których 92% dysponowało windą, 87% posiadało pochylnię, podjazd czy platformę, 86% miało

przystosowane pokoje i łazienki, a 51% zadeklarowało, że posiadają automatycznie otwierane drzwi.

W przypadku sanatoriów - 82% posiadało windy, 79% - pochylnie i platformy, a 79%

dysponowało przystosowanymi pokojami i łazienkami. Natomiast udogodnienia dla niewidomych

wykazał niewielki procent szpitali (5%) i sanatoriów (10%).

Szpitale uzdrowiskowe w 2012 r. dysponowały 11,1 tys. łóżek. Prawie 65% łóżek

zlokalizowanych było w trzech województwach: dolnośląskim, kujawsko-pomorskim

i zachodniopomorskim a w samym województwie dolnośląskim odnotowano 31,2% wszystkich łóżek

w szpitalach uzdrowiskowych. W placówkach tych leczonych było w trybie stacjonarnym 165,7 tys.

kuracjuszy z czego blisko 69% leczyło się w ramach środków Narodowego Funduszu Zdrowia a nieco

ponad 10% pacjentów skorzystało z dofinansowania ZUS. Odnotowano 30,7 tys. pacjentów

pełnopłatnych z czego najwięcej w dwóch województwach (65,5%): kujawsko-pomorskim

i dolnośląskim. Udział kuracjuszy pełnopłatnych w ogólnej liczbie leczonych w szpitalach

uzdrowiskowych wyniósł 18,5%.

Wykres 27. Stopień przystosowania zakładów lecznictwa uzdrowiskowego do

potrzeb osób niepełnosprawnych w 2012 r. (w %)

- 90 -

Pacjent w szpitalu uzdrowiskowym przebywał średnio 19 dni. Natomiast leczenie dzieci było

dłuższe i średnio trwało 24 dni. Liczba kuracjuszy cudzoziemców wyniosła 1,4 tys. (tj. 0,8% ogółu

pacjentów szpitali uzdrowiskowych), z czego blisko ¾ korzystało ze szpitali uzdrowiskowych na terenie

województwa dolnośląskiego.

Powszechną formą opieki lecznictwa uzdrowiskowego są sanatoria uzdrowiskowe, które na

koniec 2012 r. dysponowały 30,7 tys. łóżek (stan w dniu 31 grudnia 2012 r.). Sanatoria podobnie jak

w latach poprzednich miały w swych zasobach ponad ¾ łóżek leczenia uzdrowiskowego, ale mimo

zmniejszenia liczby łóżek o 2,4% z leczenia stacjonarnego skorzystało blisko o 7,6% więcej kuracjuszy

niż w roku 2011. Zatem liczba osób objętych leczeniem stacjonarnym w sanatoriach wzrosła o 35,7 tys.

i przekroczyła pół miliona (505,6 tys.).

Najwięcej łóżek wykazały sanatoria w województwach: zachodniopomorskim 27,6%

(tj. 8,5 tys.), małopolskim 14,4% (tj. 4,4 tys.) oraz kujawsko-pomorskim 13,0% (4,0 tys.). Także

najwięcej kuracjuszy przebywało na leczeniu stacjonarnym w tych trzech województwach – łącznie

56,3%. Średni pobyt w sanatorium trwał 16,6 dnia, a w przypadku pobytu dzieci nieco dłużej – 17 dni.

Z polskich sanatoriów korzystało 39,0 tys. cudzoziemców, którzy stanowili 7,7% kuracjuszy

leczonych stacjonarnie. Zdecydowaną większość zagranicznych kuracjuszy odnotowano

w województwie zachodniopomorskim – 85,0% (33,2 tys.) a następnie w dolnośląskim - 10,5% (4,1

tys.). Średni pobyt cudzoziemca na leczeniu uzdrowiskowym trwał 11,6 dnia.

Blisko co trzeci kuracjusz korzystający z leczenia stacjonarnego w sanatorium był pacjentem

pełnopłatnym (32,8%, tj. 166,0 tys.). Podobnie jak w latach ubiegłych najwięcej takich pacjentów

odnotowano w województwie zachodniopomorskim (63,0 tys.) a następnie w województwach:

dolnośląskim (23,3 tys.), kujawsko-pomorskim (21,6 tys.) i małopolskim (21,4 tys.). Stanowili oni

65,7% wszystkich kuracjuszy pełnopłatnych przebywających w szpitalach uzdrowiskowych

i senatoriach w Polsce. Dofinansowanie z NFZ do pobytu stacjonarnego uzyskało 281,5 tys. osób, co

stanowi 55,7% ogółu leczonych w tym trybie. Największy udział pacjentów dofinansowanych z NFZ

w ogólnej liczbie przebywających w sanatoriach na leczeniu stacjonarnym odnotowano

w województwach: lubelskim (80,2%), śląskim (75.4%) i pomorskim (74,6%). W ramach rehabilitacji

ZUS, dofinansowanie otrzymało 5,8% (29,2 tys.) kuracjuszy stacjonarnych, z KRUS – 1,5% (tj. 7,6

tys.), a z PFRON – 3,6% (tj. 18,3 tys.). Stosunkowo niewielką grupę (0,7%) wśród leczonych

stacjonarnie stanowili kuracjusze, których leczenie dofinansowali pracodawcy.

Oprócz zakładów lecznictwa uzdrowiskowego działających na terenach uzdrowiskowych,

zbadano 16 samodzielnych zakładów rehabilitacji leczniczej, których profil działania zbliżony jest do

działalności sanatoryjnej.

- 91 -

Stacjonarne zakłady rehabilitacji leczniczej zarejestrowane w Rejestrze Podmiotów

Wykonujących Działalność Leczniczą83 są grupą placówek zróżnicowaną funkcjonalnie. Są to zarówno

zakłady, których profil działania zbliżony jest do działalności sanatoryjnej jak i zakłady zbliżone

działalnością do szpitalnych oddziałów rehabilitacyjnych.

Spośród 16 zbadanych placówek aż 9 znajdowało się w województwie zachodniopomorskim,

w którym także odnotowano najwięcej łóżek (2/3 ogólnej liczby łóżek badanych zakładów).

Na koniec 2012 r. stacjonarne zakłady rehabilitacji leczniczej dysponowały 3,2 tys. łóżek,

z których skorzystało blisko 44,2 tys. osób (o 8,0% więcej niż w 2011 r.) a średni pobyt trwał 15,7 dnia.

W trybie ambulatoryjnym przyjęto 2,9 tys. osób. Łącznie wykonano blisko 1,2 mln zabiegów (o 15,0%

mniej), z czego większość (74%) stanowiły zabiegi fizjoterapeutyczne z zakresu elektrolecznictwa,

światłolecznictwa, wodolecznictwa, masaży i kinezyterapii. Niecałe 8% stanowiły zabiegi

przyrodolecznicze (zabiegi borowinowe, solankowe, kąpiele CO2 oraz inhalacje), z których skorzystało

54,2% (tj. 25,5 tys.) ogółem leczonych w trybie stacjonarnym i ambulatoryjnym (wzrost o 13 p. proc.

w stosunku do roku 2011). Blisko 56% (24,7 tys.) ogółem leczonych stacjonarnie stanowili pacjenci

pełnopłatni, z czego 77,1% (19,1 tys.) to pacjenci przebywający w placówkach województwa

zachodniopomorskiego, spośród których 1/3 to cudzoziemcy.

Według danych otrzymanych z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w 2012 roku odbyło się

około 4,4 tys. turnusów rehabilitacyjnych84 dla osób niepełnosprawnych, o 27,5% (948) więcej niż

w poprzednim roku. Turnusy takie organizowane były zarówno w zakładach lecznictwa

uzdrowiskowego, jak też w ośrodkach wypoczynkowych, pensjonatach i hotelach. Podobnie jak

w latach ubiegłych zdecydowaną większość stanowiły turnusy usprawniająco - rekreacyjne (97,1%),

a następnie kolejno, obejmujące programy: nauki niezależnego funkcjonowania z niepełnosprawnością

(1,6%), psychoterapeutyczne (0,5%), rekreacyjno-sportowe (0,5%) oraz programy szkoleniowe (0,2%).

Dofinansowanie do uczestnictwa w tych turnusach otrzymało łącznie 136,0 tys. osób i było to

ponad 2,5 krotnie więcej (osoby niepełnosprawne i ich opiekunowie) niż przed rokiem. W grupie tej

osoby niepełnosprawne stanowiły 73,1% (99,5 tys.), z czego 14,9 tys. tj. 15% to dzieci, a pozostałe

36,6 tys. osób to opiekunowie.

83 Stan na dzień 31.12 2012 r. 84 Organizowanych przy udziale środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (Rozporządzenie

Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 listopada 2007r. w sprawie turnusów rehabilitacyjnych (Dz.U. 2007. Nr 230, poz.1694).

- 92 -

2.3. Ambulatoryjna opieka zdrowotna

Przychodnie i praktyki lekarskie

Świadczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej realizowane są przez przychodnie i praktyki

lekarskie. W niniejszej publikacji po raz pierwszy informacje o ambulatoryjnej opiece zdrowotnej

prezentowane są w ujęciu zgodnym z nowymi przepisami, tj. zgodnie z ustawą z dnia 15 IV 2011

o działalności leczniczej (Dz. U. 2011, Nr 112, poz. 654), z późniejszymi zmianami, która zniosła

ustawę o zakładach opieki zdrowotnej.

Ponadto dane za 2012 r. podaje się łącznie z danymi o placówkach podległych resortom obrony

narodowej i spraw wewnętrznych. Jednak ani zmiany ustawowe ani włączenie placówek MON i MSW

nie spowodowały znacznych zmian w danych z zakresu liczby przychodni, jak też liczby porad

ambulatoryjnych.

W końcu 2012 roku w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej funkcjonowało ogółem 19,4 tys.

przychodni85 (o 133 przychodni więcej niż w roku poprzednim).

Wykres 28. Przychodnie w latach 2005 – 2012

Nieco odmienne tendencje można było zauważyć w przypadku praktyk lekarskich

i stomatologicznych realizujących (obok przychodni) świadczenia ambulatoryjnej opieki zdrowotnej

w ramach środków publicznych. W latach 2001 – 2010 systematycznemu wzrostowi liczby praktyk

85 Przychodnie łącznie z ośrodkami zdrowia, poradniami, ambulatoriami i izbami chorych oraz zakładami badań diagnostycznych i medycznymi laboratoriami diagnostycznymi. Łącznie z danymi o placówkach podległych resortom obrony narodowej i spraw wewnętrznych.

- 93 -

stomatologicznych, towarzyszył trwający od 2004 roku coroczny spadek liczby praktyk lekarskich

realizujących świadczenia w ramach NFZ.

Jednak w 2011 i 2012 roku, po 10 latach wzrostu, zaczęła się kształtować tendencja spadkowa

w zakresie liczby praktyk stomatologicznych. Zatem w 2012 r., zmalała zarówno liczba praktyk

stomatologicznych jak i lekarskich, odpowiednio o 3% i 10% w porównaniu z ubiegłym rokiem.

Wykres 29. Praktyki lekarskie i stomatologiczne realizujące świadczenia

finansowane w ramach środków publicznych w latach 2001 - 2012

Wykres 30. Struktura praktyk lekarskich i stomatologicznych świadczących usługi w ramach

środków publicznych w 2012 r.

35963767

4237 43433848

38103255

1883 1682 1594 1479 13302812

32293603 3627 3735

4352 43554619

5227 5333

5108 4960

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

lekarskie stomatologiczne

9%

60%

85%

2%

6%

38%

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

Praktyki stomatologicznPraktyki lekarskie

praktyki grupowe

praktykiindywidualnespecjalistycznepraktykiindywidualne

- 94 -

W 2012 roku odnotowano łącznie 6,3 tys. praktyk lekarskich i stomatologicznych (o 4 % mniej

niż w ubiegłym roku), przy czym 79% z nich stanowiły praktyki stomatologiczne.

W omawianej grupie praktyk lekarskich przeważały indywidualne specjalistyczne praktyki

lekarskie (85%), a udziały indywidualnych praktyk lekarskich (niespecjalistycznych) oraz grupowych

praktyk lekarskich były na zbliżonym poziomie (odpowiednio (9% i 6%). Struktura praktyk lekarskich

była podobna jak przed rokiem. Nie zmieniła się również znacząco struktura praktyk stomatologicznych.

Najczęściej były to indywidualne praktyki stomatologiczne (60%). Ta forma ambulatoryjnej opieki była

zdecydowanie bardziej popularna w miastach (40% ogółu) niż na wsi (30% praktyk).

Porady udzielone w 2012 r. i w latach poprzednich

Ogółem w ciągu 2012 roku w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej udzielono ponad 300 mln

porad86. Spośród porad udzielonych przez lekarzy - 52% udzielono w podstawowej opiece zdrowotnej,

a 48% - w opiece specjalistycznej. Liczba porad stomatologicznych utrzymała się na tym samym

poziomie co w roku ubiegłym i wyniosła - 33 mln. Porady udzielone w przychodniach stanowiły 94%

wszystkich porad.

Wykres 31. Przychodnie i udzielone w nich porady w latach 2005 – 2012

Zmalała natomiast o prawie 10% liczba porad udzielonych w ramach praktyk lekarskich oraz

stomatologicznych, a spadek ten dotyczył zarówno wsi (o ponad 10%) jak i miast (o 9%). Przeciętna

liczba porad w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (przychodnie i praktyki) w przeliczeniu na

1 mieszkańca w 2012 r. wyniosła 7,9 porady.

86 Łącznie z danymi o placówkach i poradach podległych resortom obrony narodowej i spraw wewnętrznych. W liczbie

porad ambulatoryjnych mogą znaleźć się również porady z zakresu służby medycyny pracy, jeżeli przychodnie i praktyki lekarskie świadczyły również takie usługi.

- 95 -

Wykres 32. Praktyki lekarskie a) i udzielone w nich porady w latach 2000 – 2012

a) Praktyki lekarskie (indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe) realizujące świadczenia zdrowotne finansowane ze środków publicznych.

Struktura udzielonych porad

Porady w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej przeanalizowano również ze względu na wiek

i płeć pacjentów, a także ze względu na rodzaj miejscowości, w której udzielono porad (miasto – wieś).

Wśród porad udzielonych przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i lekarzy rodzinnych

w miastach, 56% stanowiły porady udzielone kobietom, 23,5% to porady udzielone dzieciom

i młodzieży do lat 18, a 29% - osobom w wieku 65 lat i więcej.

Tabl. 2A. Struktura porad ambulatoryjnych według wieku pacjentów oraz struktura populacji

w 2012 r.

Wyszczególnienie Ludność (Stan 30 VI)

Porady

POZ specjalistyczne lekarskie

stomatolo- giczne

Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0

0-18 lat 19,7 22,9 13,7 29,3

19-64 66,3 48,0 62,0 57,4

65 + 14,0 29,1 24,3 13,3

- 96 -

Analizując strukturę udzielonych porad ambulatoryjnych w odniesieniu do struktury populacji

Polski za 2012 r. można zauważyć 15 p. proc. więcej porad w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ)

udzielonych osobom w wieku 65 lat i więcej, niż udział tej grupy wiekowej w populacji.

Znaczący jest również udział porad udzielonych osobom w wieku 19-64 lata w specjalistycznej

lekarskiej opiece zdrowotnej. Dzieci i młodzież do lat 18 miały natomiast najwyższy wskaźnik

udzielonych porad stomatologicznych w odniesieniu do udziału w populacji tej grupy wiekowej.

Wykres 33. Struktura porad ambulatoryjnych

W podstawowej opiece zdrowotnej struktura porad udzielonych na wsi niewiele różniła się od

tej w miastach. Odsetek porad udzielonych kobietom wynosił 56%, 21% stanowiły porady udzielone

dzieciom i młodzieży do lat 18, natomiast udział porad udzielonych pacjentom w wieku 65 lat i więcej

to 31%.

Analiza porad w zakresie opieki specjalistycznej wykazała, że zdecydowanie częściej niż

w przypadku podstawowej opieki zdrowotnej, pacjentkami były kobiety (61%). Porady udzielone

kobietom stanowiły 61% porad w miastach i 70% na wsi. Dzieci i młodzież rzadziej korzystały z takich

porad, stanowiły one 13,7% porad w miastach i 13% na wsi. Na uwagę zasługuje odsetek porad

udzielonych w specjalistycznej ambulatoryjnej opiece zdrowotnej osobom starszym. Wyniósł on 24%

w miastach i 18% na wsi i był znacząco niższy niż w przypadku podstawowej opieki zdrowotnej.

Porady udzielone kobietom przeważały również w przypadku porad stomatologicznych.

Zarówno w miastach jak też na wsi stanowiły one 55% ogółu porad stomatologicznych. Niespełna 30%

porad stomatologicznych dotyczyło dzieci i młodzieży do lat 18 (w przypadku porad udzielonych

w miastach było to 29%, a w przypadku wsi odsetek ten był o 3 p. proc. wyższy). Porady udzielone

osobom w wieku 65 lat i więcej w miastach stanowiły 14% porad stomatologicznych; na wsi

zaobserwowano tych porad o 3 p. proc. mniej.

POZ - 52%

specjalistyczne lekarskie -

37%

stomatologicze - 11%

- 97 -

Wykres 34. Struktura specjalistycznych porad lekarskich w wybranych poradniach w 2012 r.

Ambulatoryjna opieka zdrowotna w województwach i powiatach

Najwięcej przychodni oraz praktyk lekarzy i lekarzy dentystów, realizujących świadczenia

zdrowotne finansowane za środków publicznych (umowy z NFZ), zlokalizowanych było na terenie

województwa śląskiego (3,2 tys.), a najmniej odnotowano w województwie lubuskim i opolskim

odpowiednio 0,7 tys. i 0,8 tys. Z łącznej liczby 6,3 tys. praktyk lekarskich i stomatologicznych, które

podpisały umowę z NFZ, najwięcej (799), czyli 13% było zlokalizowanych na terenie województwa

wielkopolskiego, a najmniej na obszarze województwa lubuskiego (222, tj. 3,5%).

3,2%

0,5%

0,6%

0,7%

1,2%

1,9%

2,1%

2,2%

2,4%

2,7%

2,7%

2,8%

2,9%

3,4%

4,5%

5,3%

6,4%

6,6%

6,7%

10,4%

12,6%

17,8%

0% 5% 10% 15% 20%

pozostałe poradnie

chorób zakaźnych

nefrologiczna

poradnia leczenia uzależnień

pediatryczna

reumatologiczna

diabetologiczna

onkologiczna

rehabilitacyjna

gruźlicy i chorób płuc

urologiczna

endokrynologiczna

chorób wewnętrznych

alergologiczna

zdrowia psychicznego

kardiologiczna

dermatologiczna

neurologiczna

otolaryngologiczna

okulistyczna

ginekologiczno-położnicza

chirurgiczna

- 98 -

Wykres 35. Liczba podmiotów ambulatoryjnych (przychodni i praktyk lekarskich) na 10 000 tys.

mieszkańców w 2012r. według województw

Wykres 36. Porady udzielone w ambulatoryjnej opiece zdrowotneja) na 1 mieszkańca według

województw.

a) Łącznie z poradami w izbach przyjęć szpitali ogólnych.

0,6

0,8

0,8

0,8

0,8

0,8

0,7

0,9

1,0

1,2

0,8

0,9

0,8

0,9

0,9

0,9

6,16,36,46,46,5

6,86,86,8

7,07,0

7,17,27,27,2

7,37,3

0 1 2 3 4 5 6 7 8

opolskielubuskie

podkarpackiewarmińsko-mazurskie

świętokrzyskiepomorskie

wielkopolskiemałopolskie

zachodniopomorskielubelskie

dolnośląskiemazowieckie

kujawsko-pomorskiepodlaskie

łódzkieśląskie

lekarskie stomatologiczne

- 99 -

Największą liczbę porad lekarskich i stomatologicznych udzielonych w ramach ambulatoryjnej

opieki zdrowotnej odnotowano w województwie mazowieckim (43 mln, czyli 14% wszystkich porad),

a najniższą - w województwie opolskim (6,7 mln, czyli 2,2%). Wskaźnik udzielonych porad ogółem,

przypadających na jednego mieszkańca w poszczególnych województwach, wyniósł od 6,7 w opolskim

do 8,3 w lubelskim.

Wśród wszystkich porad lekarskich i stomatologicznych udział porad udzielonych w ramach

podstawowej opieki zdrowotnej w poszczególnych województwach wyniósł od 43% (województwo

mazowieckie) do 60% (województwo opolskie).

Porady podstawowej opieki zdrowotnej udzielone dzieciom i młodzieży do lat 18 stanowiły

średnio 23% wszystkich porad udzielonych w podstawowej opiece zdrowotnej. Ich udział

w poszczególnych województwach zawierał się w przedziale od 20% do 25% (wartość maksymalną

odnotowano w województwie pomorskim, a minimalną w zachodniopomorskim). W przypadku osób

starszych, odsetek ten wyniósł średnio 28% i wahał się od 26% w województwie pomorskim do 32%

w województwie opolskim.

W specjalistycznej opiece zdrowotnej porady dotyczące dzieci i młodzieży stanowiły średnio

14%. Odsetek tej grupy porad kształtował się od 12% w województwie zachodniopomorskim do 16%

w województwie warmińsko-mazurskim.

Porady udzielone starszym osobom stanowiły 24% wszystkich porad lekarskich udzielonych

w ramach opieki specjalistycznej. W poszczególnych województwach ich udział wyniósł od 21%

(województwo warmińsko-mazurskie) do 27% (województwo śląskie).

Dane na temat dostępności podmiotów ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (przychodnie,

praktyki lekarskie) w powiatach zaprezentowane w mapie 4 pokazują, że największa liczba

mieszkańców przypadająca na 1 podmiot ambulatoryjnej opieki zdrowotnej występowała w 2012 r.

w powiatach województwa pomorskiego (powiat kartuski, starogardzki, kościerski, wejherowski),

kujawsko-pomorskiego (powiat grudziądzki, rypiński, żniński), mazowieckiego (powiat miński,

wołomiński, otwocki, radomski, warszawski zachodni), małopolskiego (powiat dąbrowski, wielicki,

chrzanowski, wadowicki, olkuski, oświęcimski).

Natomiast największą liczbę porad na 1 mieszkańca (mapa 5) zaobserwowano w powiatach:

puławskim, parczewskim, ryckim (woj. lubelskie), sieradzkim, bełchatowskim, rawskim,

radomszczańskim, pabianickim, brzezińskim (woj. łódzkie), lublinieckim, myszkowskim,

zawierciańskim, bieruńsko-lędzińskim (woj. śląskie), bielskim, hajnowskim, sokólskim (woj.

podlaskie) oraz łosickim, legionowskim, ciechanowskim (woj. mazowieckie).

- 100 -

Mapa 4. Liczba mieszkańców na 1 podmiot ambulatoryjnej opieki zdrowotnej według powiatów

Mapa 5. Liczba porad ambulatoryjnych na 1 mieszkańca według powiatów

- 101 -

Dostosowanie do potrzeb osób z niepełnosprawnościami

Analiza stopnia przystosowania jednostek świadczących ambulatoryjną opiekę zdrowotną do

potrzeb osób niepełnosprawnych wykazała, że spośród prawie 26 tys. jednostek (przychodni i praktyk

lekarskich) ponad 16% wykazało brak jakichkolwiek udogodnień dla osób niepełnosprawnych.

W przypadku przychodni najczęściej występowały udogodnienia dla osób mających

ograniczenia w poruszaniu się: pochylnia/podjazd/platforma (68%), windy (26%) oraz drzwi

automatycznie otwierane (8%). Udogodnienia dla osób niewidomych miało tylko 4% przychodni. Brak

jakichkolwiek udogodnień dla osób niepełnosprawnych zarejestrowano w 13% przychodni.

Jeśli chodzi o praktyki lekarskie i stomatologiczne, ponad 70% z nich deklarowało posiadanie

jakichkolwiek udogodnień dla osób niepełnosprawnych. Najczęściej była to pochylnia/podjazd/

platforma, którą posiadało 54% praktyk.

- 102 -

2.4. Ratownictwo medyczne

Jednostkami systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne (PRM) są zespoły ratownictwa

medycznego (ZRM) oraz szpitalne oddziały ratunkowe (SOR)87. Z systemem współpracują jednostki

organizacyjne szpitali wyspecjalizowane w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych niezbędnych

dla ratownictwa medycznego, które zostały ujęte w wojewódzkim planie działania systemu PRM (izby

przyjęć, wyspecjalizowane odziały szpitalne, centra urazowe).

Zespoły ratownictwa medycznego

W 2012 r. w ramach ratownictwa medycznego pomoc medyczną w razie nagłego wypadku

świadczyło 1493 zespołów ratownictwa medycznego (o 44 więcej niż przed rokiem), w tym 879 (59%)

zespołów podstawowych i 614 (41%) specjalistycznych. Zgodnie z przepisami, w składzie zespołu

podstawowego znajdują się co najmniej 2 osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności

ratunkowych, w tym pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny. Natomiast skład zespołu

specjalistycznego obejmuje co najmniej 3 osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności

ratunkowych, w tym lekarza systemu oraz pielęgniarkę systemu lub ratownika medycznego.

Wskaźnikiem ilustrującym dostępność świadczeń udzielanych przez system ratownictwa

medycznego jest liczba ZRM przypadająca na 100 tys. ludności. Wskaźnik ten był największy

w województwie podlaskim, zachodniopomorskim, lubuskim i warmińsko-mazurskim – od 4,5 do 5,2

zespołu na 100 tys. ludności, a najmniejszy w małopolskim, śląskim, wielkopolskim - 3,3 zespołu na

100 tys. ludności. Wskaźnik wykazuje ujemną korelację z gęstością zaludnienia w danym

województwie - im wyższa gęstość zaludnienia, tym mniej zespołów przypada na 100 tys. ludności.

Wykres 37. Gęstość zaludnienia a liczba ZRM na 100 tys. ludności według województw w 2012 r.

87 System ratownictwa medycznego działa od 2007 r. na podstawie ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz. 1410 z późn. zm.).

02

0406

08

10

12

1416

18

20

222426

28

30

32

3

3,5

4

4,5

5

5,5

0 100 200 300 400licz

ba

zesp

ołó

w/1

00

ty

s. l

ud

no

ści

gęstość zaludnienia w osobach/km2

02 dolnośląskie 04 kujawsko-pomorskie 06 lubelskie 08 lubuskie 10 lódzkie 12 małopolskie 14 mazowieckie 16 opolskie 18 podkarpackie 20 podlaskie 22 pomorskie 24 śląskie 26 świętokrzyskie 28 warmińsko-mazurskie 30 wielkopolskie 32 zachodniopomorskie

- 103 -

Oprócz opisanych zespołów wyjazdowych, jednostkami systemu PRM są również lotnicze

zespoły ratownictwa medycznego. W 2012 r. w Polsce działało 19 takich zespołów,

w tym 17 zaopatrzonych w śmigłowce, a 2 w samoloty (samoloty były używane tylko do lotów

transportowych). Zespoły lotnicze funkcjonowały we wszystkich województwach, z wyjątkiem

województwa opolskiego, z kolei w województwie mazowieckim były 4 takie zespoły (w tym 2

samoloty), a w podlaskim – 2.

Wyniki badania jednostek pomocy doraźnej i ratownictwa medycznego88 wykazały, że

w 2012 r. załogę zespołów podstawowych, specjalistycznych i lotniczych ratownictwa medycznego89

stanowiło 11141 ratowników medycznych, 1998 pielęgniarek systemu i 1884 lekarzy systemu. Wykres

poniżej pokazuje, że w latach 2010 – 2012 rosła liczba ratowników medycznych, malała natomiast

liczba pielęgniarek systemu zaś liczba lekarzy systemu zmalała w 2011 r., ale w 2012 straty te zostały

nadrobione z nawiązką.

Wykres 38. Kadra medyczna w zespołach ratownictwa medycznego w latach 2010 – 2012

Wyjazdy zespołów ratownictwa medycznego

W ramach ratownictwa medycznego w 2012 r. zrealizowano ok. 2,8 mln wyjazdów na miejsce

zdarzenia, co było bliskie liczby wyjazdów sprzed roku.

Zdecydowaną większość, bo ok. 72% ogólnej liczby zrealizowanych wyjazdów zespołów PRM,

stanowiły wyjazdy do domu pacjenta, podobnie jak przed rokiem. Wyjazdy do zdarzeń zaistniałych

w ruchu uliczno-drogowym stanowiły ok. 6%, a do zdarzeń w pracy lub w szkole po ok. 1%. Miejsca

88 Dane GUS – formularz ZD-4. 89 Dotyczy liczby osób pracujących bez względu na formę zatrudnienia, dla których jest to główne miejsce pracy.

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

2010 2011 2012

ratownicy medyczni

pielęgniarki systemu

lekarze systemu

- 104 -

zaliczone do kategorii „inne”, obejmujące np. ulicę (wyłączając ruch uliczno-drogowy), sklep, kościół,

itp. stanowiły drugie co do liczebności miejsce zdarzenia – ok. 20%.

Strukturę miejsc zdarzeń, w jakich przeprowadzono interwencje zespołów wyjazdowych,

przedstawia poniższy wykres.

Wykres 39. Wyjazdy zespołów ratownictwa medycznego według miejsc zdarzenia w 2012 r.

Liczba osób, którym udzielono świadczeń w trakcie wyjazdów zespołów ratownictwa była

nieco większa niż liczba wyjazdów (w trakcie jednego wyjazdu mogła zostać udzielona pomoc więcej

niż jednej osobie) i wyniosła 2,8 mln. Wskaźnik na 1 tys. ludności, wyniósł 74,1 - tak jak przed rokiem.

Podobnie jak w roku 2011, najwięcej pacjentów, którym zespoły ratownictwa medycznego udzieliły

pomocy, w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców odnotowano w województwie dolnośląskim (94),

a najmniej w wielkopolskim (54).

Struktura płci i wieku osób, którym udzielono świadczenia, nie zmieniła się znacząco

w porównaniu z rokiem poprzednim: prawie 6% stanowiły dzieci i młodzież do 18 lat, 54% - osoby

w wieku od 18 do 64 lat, a 40% - osoby w wieku 65 lat lub więcej.

Wśród osób, którym udzielono pomocy, większość stanowili mężczyźni (55% - tak jak przed

rokiem). Udział procentowy mężczyzn był różny w zależności od miejsca zdarzenia i wynosił ponad

60% w większości kategorii.

6%1% 1%

72%

20%

ruch uliczno-drogowy

praca

szkoła

dom

inne

- 105 -

Wykres 40. Struktura płci osób, którym udzielono świadczenia medycznego w ramach

wyjazdowych działań ratowniczych według miejsca świadczenia w 2012 r.

Jednym z podstawowych mierników służących do oceny skuteczności funkcjonowania systemu

PRM jest czas dotarcia zespołu ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia, liczony od chwili

przyjęcia zgłoszenia przez dyspozytora medycznego do przybycia zespołu ratownictwa medycznego na

miejsce zdarzenia. Zgodnie z ustawą czas dotarcia badany jest w skali każdego miesiąca za pomocą

ustalenia wartości mediany oraz trzeciego kwartyla. Każdy wojewoda ma obowiązek takiej organizacji

systemu PRM na terenie województwa, żeby mediana czasu dotarcia nie była większa niż 8 minut

w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców i 15 minut poza miastem powyżej 10 tysięcy mieszkańców,

a trzeci kwartyl czasu dotarcia odpowiednio 12 i 20 minut. Natomiast maksymalny czas dotarcia zespołu

nie powinien przekraczać 15 minut w mieście powyżej 10 tysięcy mieszkańców i 20 minut poza miastem

powyżej 10 tysięcy mieszkańców. W 2012 r. mediana czasu dotarcia zespołów ratownictwa

medycznego na miejsce zdarzenia dla każdego województwa spełniała wymienione wyżej kryteria.

W celu sprawnego działania systemu i zapewnienia ustawowych parametrów czasu dotarcia

ZRM do miejsca zdarzenia, każde województwo podzielone zostało przez swoich wojewodów na rejony

operacyjne. Ich liczba kształtuje się od 3 w województwie świętokrzyskim do 31 w wielkopolskim.

Do uzyskania pomocy udzielanej przez zespoły ratownictwa medycznego uprawnione są osoby

znajdujące się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Pomimo to zdarzały się wezwania do sytuacji

nie zagrażających bezpośrednio zdrowiu lub życiu. Poniższy wykres przedstawia dane opracowane na

podstawie informacji uzyskanych z Urzędów Wojewódzkich o liczbie wyjazdów niezwiązanych ze

stanem nagłego zagrożenia zdrowotnego w stosunku do ogólnej liczby wyjazdów. W województwach

mazowieckim i opolskim było najwięcej takich wyjazdów, a w świętokrzyskim, dolnośląskim

i pomorskim - najmniej.

50% 57% 64% 64% 61%

50% 43% 36% 36% 39%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

dom praca inne ruch uliczno-drogowy

szkoła

kobietymężczyźni

- 106 -

Wykres 41. Wyjazdy niezwiązane ze stanem nagłego zagrożenia zdrowotnego do ogólnej liczby

wyjazdów zespołów ratownictwa medycznego w 2012 r.

Szpitalne oddziały ratunkowe i izby przyjęć

W końcu 2012 roku w ramach systemu ratownictwa medycznego funkcjonowały 208 szpitalne

oddziały ratunkowe (SOR). Ich liczba zmalała w porównaniu z rokiem 2011.

SOR udzielały świadczeń ratowniczych w trybie ambulatoryjnym, dziennym tzw. „jednego

dnia” (z zamiarem zakończenia udzielania świadczeń w ciągu 24 godzin) i stacjonarnym powyżej 24

godzin.

Większość pacjentów SOR i izb przyjęć otrzymała świadczenia ambulatoryjne (patrz wykres poniżej).

Wykres 42. Pacjenci szpitalnych oddziałów ratunkowych i izb przyjęć w latach 2009-2012

według udzielonych świadczeń

Ponadto z systemem PRM współpracowały 154 izby przyjęć w szpitalach.

0%5%

10%15%20%25%30%35%40%45%

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

leczeni ambulatoryjnie leczeni w trybie "jednegodnia"

leczeni stacjonarnie >24h

licz

ba ś

wia

dcz

eń w

ty

s.

2009

2010

2011

2012

- 107 -

W 2012 roku w izbie przyjęć lub SOR udzielono pomocy medycznej w trybie

ambulatoryjnym 4,2 mln osób, o ponad 100 tys. mniej niż w roku 2011. Większość pacjentów

stanowili mężczyźni – 55%. Dzieci i młodzież do lat 18 stanowili 20%, a osoby powyżej 65 roku życia

- 22%. Pacjenci SOR lub izb przyjęć, przyjmowani ambulatoryjnie, byli kwalifikowani do różnych

poradni specjalistycznych lub były im udzielone świadczenia w zakresie ogólnym.

Wykres 43. Osoby, którym udzielono porad w izbach przyjęć lub szpitalnych oddziałach

ratunkowych w trybie ambulatoryjnym według rodzajów poradni (w tys.)

*niezakwalifikowanym do wymienionych poradni specjalistycznych

Szpitalne oddziały ratunkowe dysponowały 642 łóżkami (o 9% mniej niż w 2011 r.) oraz 926

miejscami dziennymi (przeznaczonymi do udzielania świadczeń w trybie „jednego dnia”).

SOR w trybie stacjonarnym powyżej 24 godzin udzieliły pomocy 61,9 tys. osób. Było to

o 36% mniej niż w roku 2011. Z ogólnej liczby osób, którym udzielono pomocy, 6% stanowiły dzieci i

młodzież do lat 18. Osoby powyżej 65 roku życia stanowiły 40% wszystkich pacjentów. Zmalała

również liczba osób leczonych w SOR w trybie „jednego dnia”: wyniosła ona 983,7 i było to o 0,7%

mniej niż w 2011 roku.

Oprócz jednostek systemu PRM i izb przyjęć ważną rolę pełnią centra urazowe. Są one

wydzielonymi funkcjonalnie częściami szpitali, w których działają SOR. W ramach centrów urazowych

specjalistyczne oddziały są powiązane ze sobą w sposób pozwalający na szybkie diagnozowanie

i leczenie pacjenta z ciężkimi, mnogimi lub wielonarządowymi obrażeniami ciała.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

oso

by

w t

ys.

2010

2011

2012

- 108 -

Jednostki współpracujące z systemem (poza podmiotami leczniczymi)90

Jednostkami współpracującymi z systemem są ponadto służby ustawowo powołane do niesienia

pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, w szczególności: jednostki organizacyjne

Państwowej Straży Pożarnej, jednostki ochrony przeciwpożarowej włączone do krajowego systemu

ratowniczo-gaśniczego, jednostki podległe lub nadzorowane przez ministra właściwego do spraw

wewnętrznych i Ministra Obrony Narodowej.

Do jednostek, które współpracują z systemem PRM zaliczają się również wyspecjalizowane

społeczne organizacje ratownicze, takie jak Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR),

Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) i Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe

(WOPR), które w warunkach szczególnych, w górach i nad wodą udzielają pomocy ratowniczej oraz

inne społeczne organizacje ratownicze, które, w ramach swoich zadań ustawowych lub statutowych, są

obowiązane do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, jeżeli zostaną

wpisane do rejestru jednostek współpracujących z systemem.

W 2012 roku w GOPR i TOPR91 pracowało łącznie 1712 ratowników. Odnotowano 3569

działań (interwencji, akcji ratunkowych i wypraw ratunkowych)92. Liczba ratowanych osób wynosiła

2496.

W 2012 r. WOPR93 w swoich szeregach zrzeszało 85,8 tys. członków, o 3,7 tys. więcej niż

w 2011 r. Wśród członków WOPR niemal 96% stanowili ratownicy wodni (osoby posiadające

uprawnienia ratownika), którzy strzegli bezpieczeństwa osób korzystających z kąpieli lub

przebywających nad wodą. WOPR obejmowało ochroną łącznie 1551 kąpielisk, pływalni krytych

i otwartych. Ponadto przeprowadziło akcje ratownicze, w trakcie których uratowano 3498 osób, a 449

osób utonęło.

90 Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz. 1410 z późn. zm.). 91Dane pozyskane ze sprawozdań z działalności Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego i Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. 92Statystyki nie obejmują wypadków na zorganizowanych terenach narciarskich, które w zeszłym roku stanowiły 46% ogólnej liczby działań. 93 Dane pozyskane z Zarządu Głównego Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

- 109 -

2.5. Krwiodawstwo

W 2012 roku obraz krwiodawstwa w Polsce niewiele się zmienił. Funkcjonowały 23 regionalne

centra krwiodawstwa oraz 147 oddziałów terenowych, łącznie z resortowymi. Zbiorowość

krwiodawców liczyła 638 tys. osób. Niemal 73% spośród nich stanowili dawcy, którzy oddali krew

więcej niż jeden raz, tj. dawcy wielokrotni stali i powtórni. Przekazali oni łącznie 1,2 mln donacji krwi

pełnej, czyli ok. 540 tys. litrów.

Wykres 44. Krwiodawcy według płci i wieku w 2012 r.

Źródło: Narodowe Centrum Krwi

Tabl. 2B. Krwiodawcy i pobrana krew w latach 2007, 2011 i 2012 r.

Wyszczególnienie 2007 2011 2012

Krwiodawcy 604 074 634 955 638 079

Pobrana krew pełna w donacjach 982 482 1 180 884 1 181 309

Wyprodukowano w jednostkach: koncentrat krwinek czerwonych 974 574 1 160 729 1 222 106

świeżo mrożone osocze 1 051 395 1 159 711 1 219 413

Źródło: Instytutu Hematologii i Transfuzjologii oraz Narodowego Centrum Krwi

0

50000

100000

150000

200000

250000

18-24 lata 25-44 45-64

kobiety mężczyźni

- 110 -

Najwięcej krwi pobrano w największych województwach pod względem liczby mieszkańców:

śląskim, mazowieckim i wielkopolskim, gdzie zarejestrowanych było łącznie 214,9 tys. krwiodawców

i pobrano łącznie 407,6 tys. donacji krwi pełnej. Krwiodawcy z tych województw stanowili 34%

wszystkich zarejestrowanych krwiodawców i oddali 34% krwi pełnej pobranej w całej Polsce. Odsetek

krwiodawców był zbliżony do udziału mieszkańców trzech województw w liczbie ludności Polski.

Aktywność mieszkańców poszczególnych województw w tym względzie dokładniej obrazują

wskaźniki: liczba krwiodawców na 10 tys. ludności i liczba pobrań na 1 krwiodawcę przedstawione na

wykresie 45 oraz mapie 6.

Niedobory krwi i jej składników występują okresowo w ciągu roku, a najdłużej utrzymują się

w okresie wakacyjnym. Jest to spowodowane między innymi większą liczbą wypadków i faktem, iż

krwiodawcy przebywają w tym okresie na urlopach. Zapotrzebowanie na krew występuje przez cały

rok. Wszystkie grupy krwi są pożądane, ale najbardziej oczekiwana jest krew zero mająca ujemne RH,

jest to jedna z rzadziej występujących grup - posiada ją zaledwie ok. 6% Polaków. (http://www.nck.gov.pl/uploads/Media/BCKGROUNDER.pdf)

Wykres 45. Krwiodawcy według województw w 2012 r.

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

0

50

100

150

200

250

300

śred

nia

lic

zba p

ob

rań

prz

yp

ad

ają

ca n

a 1

krw

iod

aw

cę

licz

ba k

wri

od

aw

ców

w p

rzel

icze

niu

na 1

0 t

ys.

lu

dn

ośc

i

Liczba krwiodawców na 10 tys. ludności Średnia liczba pobrań przypadająca na krwiodawcę

- 111 -

Mapa 6. Krwiodawcy według województw

Mapa 7. Liczba ludności na aptekę ogólnodostępną/punkt apteczny według powiatów

- 112 -

2.6. Apteki

Istotnym elementem systemu ochrony zdrowia są apteki i punkty apteczne zaopatrujące

ludność w leki i środki medyczne. Punkty apteczne, zgodnie z zamiarem ustawodawcy, działają niemal

w całości na terenach wiejskich (99%) i uzupełniają sieć aptek. Ich oferta jest węższa niż aptek, gdyż

mogą sprzedawać wyłącznie leki gotowe.

W 2012 r. na terenie Polski zbadano łącznie 12 tys. aptek ogólnodostępnych, 39 aptek

zakładowych94 i 1,2 tys. punktów aptecznych. Niemal wszystkie apteki ogólnodostępne należały do

prywatnych właścicieli (99,6%). Liczba aptek ogólnodostępnych z roku na rok wzrasta,

a w konsekwencji spada liczba ludności przypadająca na 1 aptekę. W 2012 r. na jedną aptekę

ogólnodostępną przypadało przeciętnie 3,2 tys. osób. W poszczególnych województwach wskaźnik ten

zawierał się w przedziale od 2,7 tys. (dla województwa lubelskiego) do 3,7 tys. (dla województwa

warmińsko-mazurskiego). Na wsi na 1 aptekę ogólnodostępną przypadało 7,9 tys. mieszkańców. Po

uwzględnieniu działających na obszarach wiejskich punktów aptecznych, liczba ludności wiejskiej

przypadającej na aptekę ogólnodostępną lub punkt apteczny w 2012 r. wyniosła przeciętnie 4,8 tys.

Wykres 46. Liczba ludności przypadająca na aptekę ogólnodostępną/punkt apteczny

w latach 2000-2012

3,53,2 3,1 3,0 2,9 2,8 2,7 2,6 2,6 2,6 2,5 2,4 2,3

8,3 8,17,7

6,6

5,9 5,65,3 5,1 5,1 5,1 5,1 5,0 4,8

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

tys.

miasta wieś

94 Apteki zakładowe - zaopatrujące w podmiotach leczniczych wykonujących działalność leczniczą, utworzonych przez Ministra. Obrony Narodowej i Ministra Sprawiedliwości, gabinety, pracownie, izby chorych i oddziały terapeutyczne, a także inne przedsiębiorstwa podmiotów leczniczych wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne (Prawo farmaceutyczne. art. 87, Dz.U. 2008 nr 45 poz. 271).

- 113 -

Najwięcej aptek zlokalizowanych było na terenie województwa mazowieckiego (odpowiednio

13% wszystkich aptek ogólnodostępnych i 12% wszystkich punktów aptecznych). Na obszarze

województwa opolskiego i lubuskiego znajdowała się najmniejsza liczba aptek ogólnodostępnych – po

ok. 2-3% ogółu, a w województwie zachodniopomorskim odnotowano najmniej punktów aptecznych

(37, tj. 3% punktów aptecznych ogółem). Województwo mazowieckie i wielkopolskie

charakteryzowało się największym wzrostem liczby aptek ogólnodostępnych – odpowiednio o 6% i 8%

w stosunku do roku 2011. Z kolei najwięcej punktów aptecznych ubyło w województwie lubuskim

(spadek o 9%) oraz świętokrzyskim (spadek o 7%), a najwyższy wzrost odnotowano na terenie

województwa pomorskiego (o 40%) oraz małopolskiego (o 14%, podobnie jak przed rokiem)

i wielkopolskiego (o 13%).

Utrzymał się trwający od kilku lat trend spadkowy w zakresie liczby aptek i punktów aptecznych

pełniących dyżury nocne. W omawianym roku niecałe 4% aptek ogólnodostępnych pełniło stałe dyżury

nocne, a 23% placówek pełniło je okresowo.

Analiza liczby ludności przypadającej na 1 aptekę ogólnodostępną lub punkt apteczny

w poszczególnych powiatach wykazała, że najwyższą liczbę ludności na placówkę zanotowano

w powiecie przemyskim, a najniższą w miastach na prawach powiatu - Krosno i Zamość. Szczegółową

sytuację przedstawia mapa 7. Podobnie jak przed rokiem najmniejszą dostępność aptek stwierdzono

w powiatach na północy kraju, gdzie liczba osób przypadających na 1 aptekę ogólnodostępną bądź punkt

apteczny była najwyższa.

Od 2009 r. w badaniu aptek znajduje się pytanie o dostosowanie placówek do potrzeb osób

niepełnosprawnych. W 2012 r. 76% aptek posiadało jakiekolwiek udogodnienia. Najczęściej były to

pochylnie, podjazdy, platformy (50% aptek). W przypadku punktów aptecznych na wsi analogiczny

wskaźnik wyniósł 79%, a większość udogodnień to również pochylnie, podjazdy, platformy. Stopień

dostosowania aptek i punktów aptecznych do potrzeb osób niepełnosprawnych nie zmienił się istotnie

od 2009 r.

W aptekach ogólnodostępnych i punktach aptecznych pracowało łącznie 24,9 tys. magistrów

farmacji oraz 26,2 tys. techników farmaceutycznych. Podobnie jak w ubiegłym roku zdecydowaną

większość pracujących stanowiły kobiety (odpowiednio – 84% i 94%).

- 114 -

2.7. Służba medycyny pracy w 2012 r.

Zgodnie z ustawą95, jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są wojewódzkie

ośrodki medycyny pracy oraz podstawowe jednostki służby medycyny pracy, którymi są podmioty

wykonujące działalność leczniczą w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracującymi (z wyłączeniem pielęgniarek i położnych wykonujących zawód w formach określonych

odrębnymi przepisami).

W 2012 r. w Polsce zarejestrowanych było 6644 jednostek podstawowych służby medycyny

pracy (smp), w tym 3038 praktyk lekarskich. W porównaniu do 2011 r., liczba jednostek podstawowych

zmniejszyła się nieznacznie - o 0,5%.

Od wielu lat w Polsce funkcjonuje 20 wojewódzkich ośrodków medycyny pracy. Zapis

w ustawie o służbie medycyny pracy wskazuje, że w każdym z województw musi funkcjonować

przynajmniej jeden ośrodek rangi wojewódzkiej, który może mieć swoje oddziały terenowe. W dwóch

województwach funkcjonują po 2 ośrodki rangi wojewódzkiej (lubuskie, zachodniopomorskie),

a w kujawsko-pomorskim działają trzy ośrodki szczebla wojewódzkiego. Wojewódzkie ośrodki

medycyny pracy (WOMP) prowadzą swoją działalność w dwóch formach organizacyjno-finansowych:

jako jednostki budżetowe (Gdańsk, Zielona Góra i Gorzów Wielkopolski) oraz jako samodzielne

publiczne zakłady opieki zdrowotnej (pozostałych 17 WOMP).

Do wykonywania zadań służby medycyny pracy w zakresie przeprowadzania badań wstępnych,

okresowych i kontrolnych oraz sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami,

niezbędnej z uwagi na warunki pracy, uprawnieni są lekarze spełniający dodatkowe wymagania

kwalifikacyjne96.

W 2012 r. liczba lekarzy uprawnionych do sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracującymi wynosiła 6834 lekarzy97. Chociaż nie wszyscy ci lekarze dopełnili obowiązku

sprawozdawczego, z pozyskanych danych można wnioskować o strukturze kwalifikacji lekarzy

uprawnionych do przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich pracowników i przedstawia ją

poniższy wykres.

95 art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz.U.2004.125.1317 z późn. zm.). 96 Wymagania te są określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. 96.69.332 z późn. zm.). 97 Dane na podstawie rejestrów prowadzonych przez wojewódzkie ośrodki medycyny pracy – womp.).

- 115 -

Wykres 47. Struktura lekarzy uprawnionych do przeprowadzania badań profilaktycznych

według wymogów kwalifikacyjnych w 2012 r.

Spośród lekarzy uprawnionych do przeprowadzania profilaktycznych badań pracowników

dodatkowe kwalifikacje posiadało 1225 lekarzy. Te dodatkowe kwalifikacje dotyczyły wykonywania

badań profilaktycznych pracowników: narażonych na działanie promieniowania jonizującego

(kwalifikacje oznaczone symbolem J), wykonujących pracę w warunkach tropikalnych, morskich lub

podwodnych lub powracających z pracy w warunkach tropikalnych (symbol T) oraz pracowników

wykonujących pracę na stanowiskach związanych z bezpieczeństwem ruchu kolejowego (symbol K).

Kolejną grupą lekarzy posiadającą uprawnienia do przeprowadzania profilaktycznych badań lekarskich

są lekarze odbywający w wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy staże specjalizacyjne w dziedzinie

medycyny pracy. Lekarzy takich w roku 2012 było 129.

W 2012 r. wykonano ponad 3,7 mln badań lekarskich dla celów przewidzianych w Kodeksie

pracy, w tym: ponad 1,3 mln badań wstępnych, blisko 2,1 mln badań okresowych i ponad 276 tys. badań

kontrolnych.

Wykres 48. Liczba profilaktycznych badań lekarskich według rodzaju, w latach 2010-2012

43%

7%

29%

3%

18%specjalizacja w dziedziniemedycyny pracy

inna specjalizacja

uprawnienia z tytułu 6-letniegostazu pracy w psz

uprawnienia z tytułuodbywania specjalizacji

specjalizacja w dziedziniemedycyny ogólnej i medycynyrodzinnej

1619

2326

293

1591

2263

305

1384

2098

276

0

500

1 000

1 500

2 000

2 500

badania wstępne badania okresowe badania kontrolne

2010 r.2011 r.2012 r.

licz

ba

bad

ań

w t

ys.

- 116 -

Od wielu lat struktura wydawanych orzeczeń jest mało zróżnicowana. Także w 2012 r.

zaświadczenia stwierdzające brak przeciwwskazań do podjęcia lub kontynuowania pracy na określonym

stanowisku stanowiły ponad 99 % wszystkich wydanych orzeczeń.

Jedną z działalności lekarzy medycyny pracy jest wizytowanie zakładów i stanowisk pracy.

W 2012 r. lekarze smp przeprowadzili wizytację w 12,8 tys. zakładów i skontrolowali 60,9 tys.

stanowisk pracy. Zgodnie z obowiązującym prawem są to zadania fakultatywne dla lekarzy służby

medycyny pracy, jednak niezwykle istotne w kontekście jakości oceny warunków pracy.

W porównaniu do roku 2011 odnotowano spadek o 11,2% liczby osób skierowanych przez

lekarzy smp do wojewódzkich ośrodków medycyny pracy z podejrzeniem choroby zawodowej.

W 2012 r. zarejestrowano 1381 takich podejrzeń.

Wykres 49. Dynamika liczby wizytowanych zakładów i stanowisk pracy oraz zarejestrowanych

podejrzeń chorób zawodowych

Ustawa o służbie medycyny pracy określa, w jaki sposób pracodawcy powinni realizować swoje

zobowiązania z zakresu zapewnienia swoim pracownikom profilaktycznych badań lekarskich oraz

innych form profilaktycznej opieki zdrowotnej niezbędnej z uwagi na warunki pracy98. Badania

wstępne, okresowe i kontrolne pracowników powinny być wykonywane na podstawie pisemnej umowy

zawartej przez pracodawcę z podstawową jednostką służby medycyny pracy.

Liczba umów, jaką w kraju posiadały wszystkie jednostki smp (łącznie z jednostkami szczebla

wojewódzkiego) kształtowała się na poziomie niespełna 200 tys.

98 Artykuł 12 ustawy o służbie medycyny pracy.

100

96,4

108,6

95,8

83,2

111,6

99,1

80

85

90

95

100

105

110

115

2010 r. 2011 r. 2012 r.

zakłady pracy stanowiska pracy ogółem zarejestrowane podejrzenia chorób zawodowych

%

- 117 -

Wykres 50. Liczba umów zawieranych przez pracodawców z jednostkami podstawowymi smp

w latach 2008-2012

Jednym z zadań wojewódzkich ośrodków medycyny pracy jest rozpatrywanie odwołań od

orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Corocznie z trybu

odwoławczego korzysta niewielki procent osób. W 2012 r. ośrodki wojewódzkie rozpatrzyły 1390

odwołań, w tym 616 przypadków, w których po ponownym przeprowadzeniu badania lekarskiego,

lekarze womp utrzymali w mocy orzeczenia wydane przez jednostki podstawowe smp.

W porównaniu do 2011 r. odnotowano spadek o blisko 6% przypadków utrzymania w mocy

wydanego wcześniej orzeczenia.

Służba medycyny pracy, zgodnie z przepisami prawa99 „jest właściwa do realizowania zadań

w zakresie prowadzenia działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii

zawodowej”. Świadczenia te są realizowane w wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy. W 2012 r.

ośrodki wojewódzkie łącznie objęły ambulatoryjną rehabilitacją leczniczą uzasadnioną patologią

zawodową 14 144 osoby (wzrost o 59,3% w porównaniu do 2011 r.) i wykonały 282 291 zabiegów

(wzrost o 4%).

W 2012 r. świadczenia rehabilitacyjne uzasadnione patologią zawodową wykonywane były

w 14 wojewódzkich ośrodkach medycyny pracy. Odnotowano, iż ośrodki wojewódzkie w Gorzowie

Wlkp., Krakowie oraz w Poznaniu realizowały wyłącznie świadczenia mające na celu

zminimalizowanie dolegliwości spowodowanych charakterem wykonywanej pracy, przyśpieszające

powrót pracownika do aktywności zawodowej oraz zapobiegające dalszemu rozwojowi choroby.

99 Art. 6 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz.U. 97.96.593 z późn. zm.).

237

204

170

202 199

0

50

100

150

200

250

2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r.

liczb

a u

mó

w w

tys

.

- 118 -

Wykres 51. Udział świadczeń rehabilitacyjnych związanych z patologiami zawodowymi

W pozostałych womp, udział tych świadczeń w stosunku do zabiegów rehabilitacyjnych

wykonywanych na podstawie kontraktów z NFZ i ZUS wahał się w przedziale od 93%

w Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy w Zielonej Górze do 2% w Wojewódzkim Ośrodku

Medycyny Pracy w Olsztynie.

44,4

24,9

10092,7

6,5

100

73,2

5,1

42,4

92,2

3,2 1,7

100

25,8

0

20

40

60

80

100

120%

- 119 -

3. EKONOMICZNE ASPEKTY OPIEKI ZDROWOTNEJ

3.1. Narodowy Rachunek Zdrowia Narodowy Rachunek Zdrowia100 (NRZ) obejmuje wydatki na ochronę zdrowia, opisane

przez funkcje usług ochrony zdrowia, płatników i dostawców usług zdrowotnych w podziale na wydatki

publiczne (instytucje rządowe i samorządowe, NFZ, ZUS, KRUS ) oraz wydatki sektora prywatnego

i sektora zagranica. Poniżej przedstawiono wyniki Narodowego Rachunku Zdrowia (NRZ) za 2011 r.

oraz zasygnalizowano zmiany, jakie zaszły w strukturze wydatków w porównaniu z poprzednim rokiem,

jak również w ostatnich latach (2003-2011). Ze względu na walidację101 NRZ za lata 2010, 2009 i 2008,

niektóre wielkości mogą się nieznacznie różnić od publikowanych wcześniej.

Wyniki Narodowego Rachunku Zdrowia za 2011 rok.

Wydatki ogółem na ochronę zdrowia tj. wydatki bieżące i inwestycyjne wyniosły w 2011 r.

105 mld zł i stanowiły 6,9% Produktu Krajowego Brutto (7,0% PKB w 2010 r.). Z kolei bieżące wydatki

publiczne w zakresie ochrony zdrowia wyniosły 69,2 mld zł i stanowiły 4,5% PKB (4,7% PKB w 2010

r.). Wartości podstawowych kategorii Narodowego Rachunku Zdrowia przedstawia poniższa tablica.

Tabl. 3A. Wydatki ogółem na ochronę zdrowia w 2010 i 2011 r.a)

Wyszczególnienie 2010 2011

mln zł % PKB mln zł % PKB PRODUKT KRAJOWY BRUTTO 1 416 585 100,00 1 528 127 100,00

Publiczne wydatki bieżące 66 500 4,69 69 224 4,53

z tego:

Wydatki budżetu państwa 1 880 0,13 1 973 0,13 Wydatki budżetów jednostek samorządu

terytorialnego 3 547 0,25 4 220 0,28

Fundusze ubezpieczeń społecznych 61 074 4,31 63 031 4,12

Prywatne wydatki bieżące 26 274 1,85 28 450 1,86

z tego:

Wydatki bezpośrednie gospodarstw domowych 22 001 1,55 23 397 1,53

Inne wydatki prywatne na ochronę zdrowia 4 273 0,30 5 052 0,33

Razem wydatki bieżące 92 775 6,55 97 673 6,39

Inwestycje 6 710 0,47 7 323 0,48 Wydatki ogółem na ochronę zdrowia 99 485 7,02 104 997 6,87 a) Łącznie z wydatkami sektora Zagranica

100 Więcej informacji na temat Narodowego Rachunku Zdrowia znaleźć można m.in. w pracach: „A System of Health

Accounts” OECD, 2000 oraz „Narodowy Rachunek Zdrowia, Wydatki na ochronę zdrowia 1999, 2002, 2003”, Alina Baran, Małgorzata Żyra.

101 Patrz uwagi ogólne, str. 32

- 120 -

Zależności pomiędzy poszczególnymi agregatami wydatków na opiekę zdrowotną stosowanymi

w metodologii NRZ przedstawia poniższy rysunek.

Schemat głównych agregatów wydatków w Narodowym Rachunku Zdrowia (w mld zł)

Wydatki bieżące na ochronę zdrowia w 2011 r. wyniosły 97,7 mld zł (6,4% PKB). W relacji do

PKB bieżące wydatki prywatne były w 2011 r. na podobnym poziomie jak w roku 2010, natomiast

udział bieżących wydatków publicznych na ochronę zdrowia zmniejszył się z 4,69% na 4,53%.

Wydatki powiązane z ochroną zdrowia wyniosły w 2011 roku 48,3 mld zł, co stanowiło 3,16%

PKB. Wydatki powiązane z ochroną zdrowia dodane do wydatków bieżących na ochronę zdrowia tj.

wydatki łączne, osiągnęły w 2011 r. wartość 146 mld zł czyli 9,6% PKB (9,8% PKB w 2010 r.).

Wykres 52. Wydatki łączne na ochronę zdrowia w 2011 r. według funkcji

Przytłaczającą większość nakładów ogółem na ochronę zdrowia (wydatki bieżące

i inwestycyjne) stanowią wydatki bieżące, których udział w 2011 r. wyniósł 93%.

Przedstawiona na wykresie 51 struktura wydatków bieżących ponoszonych przez

poszczególnych płatników nie zmieniła się zasadniczo w stosunku do lat ubiegłych. Nadal ponad 70%

wydatków stanowiły wydatki instytucji rządowych i samorządowych (łącznie z NFZ), chociaż ich udział

zmalał w porównaniu z 2010 r. o 1,3 p. proc. na korzyść wydatków prywatnych, które osiągnęły 29,1%

wydatków bieżących na zdrowie.

- 121 -

Wykres 53. Wydatki bieżące na ochronę zdrowia według płatników w 2011 r.

W ramach wydatków publicznych 87,6% stanowiły wydatki ponoszone przez NFZ, natomiast

w sektorze prywatnym największy strumień wydatków pochodził z gospodarstw domowych (82,2%),

przy czym proporcje te układały się różnie, w zależności od realizowanych funkcji. I tak na przykład,

nakłady na „indywidualną opiekę zdrowotną”102 w 70,5% były ponoszone przez płatników publicznych,

a w 29,5% - przez sektor prywatny. Płatnicy publiczni finansowali 94% „długoterminowej opieki

pielęgnacyjnej”, a tylko 39% wydatków w kategorii „leki i produkty medyczne dla pacjentów

ambulatoryjnych”.

Wykres 54. Wydatki ogółem na ochronę zdrowia według funkcji w 2011 r

102 Indywidualna opieka zdrowotna obejmuje usługi lecznicze i usługi rehabilitacyjne, długotrwałą opiekę pielęgnacyjną, usługi

pomocnicze oraz leki i inne produkty medyczne.

6,3%

64,5%0,7%

24,0%

1,3% 3,1% 0,0%Instytucje rządowe i samorzadowe(HF.1.1)

Fundusze zabezpieczeniaspołecznego (HF.1.2)

Prywatne ubezpieczenia (HF.2.1-HF.2.2)

Gospodarstwa domowe (HF.2.3)

Instytucje niekomercyjne (HF.2.4)

Przedsiębiorstwa (HF.2.5)

Zagranica (HF.3)

55%

6%4%

25%

2%1%

7%

usługi leczniczei rehabilitacyjne (HC.1, HC.2)

usługi długoterminowej opieki pielęgnacyjnej(HC.3)

usługi pomocnicze w ochronie zdrowia (HC.4)

produkty medyczne dla pacjentówambulatoryjnych (HC.5)

profilaktyka i zdrowie publiczne (HC.6)

administracja ochrony zdrowia i ubezpieczeń(HC.7)

inwestycje (HC.R.1)

- 122 -

Biorąc pod uwagę funkcjonalne przeznaczenie poniesionych wydatków ogółem (wykres. 54),

można stwierdzić, że zdecydowana większość (90%) to nakłady przeznaczone na „indywidualną opiekę

zdrowotną”, zaś pozostałe wydatki zostały przeznaczone na działania związane z profilaktyką

i zdrowiem publicznym, funkcje administracyjne oraz inwestycje.

W porównaniu z rokiem 2010 wydatki ogółem zwiększyły się nominalnie o 5,5%. Ze względu

na większościowy udział w strukturze wydatków ogółem „wydatki na usługi lecznicze” (kategoria HC.1

- 51,4 pkt. proc.), miały największy udział we wzroście kwotowym chociaż dynamika wydatków w tym

zakresie wynosiła tylko 4,5%. Największą dynamikę odnotowano natomiast w kategorii „administracja

ochrony zdrowia i ubezpieczeń” (HC.7) o 27,9%.

Wykres 55. Wydatki bieżące na ochronę zdrowia według dostawców dóbr i usług w 2011 r.

Środki na ochronę zdrowia od różnego rodzaju płatników trafiają do dostawców dóbr i usług

medycznych (wykres 55), realizujących poszczególne funkcje opieki zdrowotnej. I tak 95,7% nakładów

przeznaczonych na szpitale stanowiły środki publiczne, zaś 4,3% stanowiły środki pochodzące ze źródeł

prywatnych. W przypadku opieki ambulatoryjnej proporcje te wynosiły odpowiednio – 64,1% i 35,9%,

natomiast dla praktyk stomatologicznych – 14,3% i 85,7%. W porównaniu z 2010 r., zwiększyły się

nakłady trafiające do wszystkich wyróżnianych w NRZ grup świadczeniodawców. Najbardziej

znaczący kwotowo wzrost odnotowano w przypadku szpitali (o 3%), natomiast największą dynamikę

wzrostu (o 27,9%) –w grupie jednostek administrujących ochroną zdrowia.

W stosunku do lat poprzednich nie zmieniła się natomiast istotnie struktura dostawców usług

opieki zdrowotnej. Nadal największy udział w wydatkach miały szpitale – 34,3% (o 1 pkt. proc. mniej

niż przed rokiem). Drugą co do wielkości pozycję w wydatkach według dostawców stanowili

świadczeniodawcy ambulatoryjni (29,2%). Natomiast udział grupy sprzedawców i innych dostawców

dóbr medycznych (w tym leków) wynosił 25,9% i był mniejszy niż przed rokiem o 0,2 pkt. proc.

34%

2%29%

26%

1%2%

5%

1% szpitale (HP.1)

zakłady opieki pielęgnacyjnejdługoterminowej (HP.2)świadczeniodawcy amulatoryjnej ochronyzdrowia (HP.3)sprzedawcy i inni dostawcy sprzętu i dóbrmedycznych (HP.4)jednostki prowadzące i administrująceprogramami zdrowia publicznego (HP.5)instytucje administracji w ochroniezdrowia (HP.6)pozostałe jednostki gospodarcze (HP.7)

zagranica (HP.9)

- 123 -

Obok wydatków bezpośrednich na ochronę zdrowia występuje grupa wydatków powiązanych

z ochroną zdrowia. Należą do nich wydatki inwestycyjne103, a także nakłady polegające na dostarczaniu

świadczeń pieniężnych, wydatki na kształcenie personelu medycznego oraz na badania i rozwój

w ochronie zdrowia (tabl. 3B).

Tabl. 3B. Wydatki powiązane z ochroną zdrowia w 2010 i 2011 r.

Wyszczególnienie 2010 2011

mln zł % mln zł %

WYDATKI POWIĄZANE Z OCHRONĄ

ZDROWIA 46 404 100,00 48 337 100,00

w tym:

Inwestycje (HC.R.1) 6 710 14,46 7 323 15,15

Kształcenie i szkolenie personelu medycznego (HC.R.2) 1 845 3,98 1 916 3,96

Badania i rozwój w ochronie zdrowia (HC.R.3) 1082 2,33 1 331 2,75

Kontrola żywności, higieny i wody pitnej (HC.R.4) 795 1,71 851 1,76

Administracja i dostarczanie świadczeń pieniężnych (HC.R.7) 35 609 76,74 36 560 75,64

W wydatkach powiązanych z ochroną zdrowia dominująca jest grupa nakładów na

administrację i dostarczanie świadczeń pieniężnych (75,6%). Zalicza się do niej świadczenia pieniężne

wypłacane poszczególnym osobom lub gospodarstwom domowym. Podstawowym kryterium

przyznania tych świadczeń jest stan zdrowia danej osoby lub osoby będącej pod jej opieką.

Porównanie wyników za lata 2003-2011

Sporządzenie przez 9 kolejnych lat Narodowego Rachunku Zdrowia według niezmienionych

reguł, zgodnie z przyjętą międzynarodową metodologią, pozwala na obserwację dynamiki wielkości

przypisanych poszczególnym kategoriom wydatków (patrz wykresy 56-62), jak również zmian

występujących w ich strukturze.

W latach 2003-2011 wydatki ogółem (bieżące z inwestycyjnymi) na ochronę zdrowia

systematyczne rosły z roku na rok, z zachowaniem podstawowej struktury podziału na wydatki

publiczne i prywatne (odpowiednio: ok. 70% i 30%). W 2011 r., były one odpowiednio o 37 mld i 16

mld wyższe w porównaniu z 2003 r. Nieco szybsze średnioroczne tempo wzrostu odnotowano w grupie

wydatków publicznych – 8,9%, zaś w grupie wydatków prywatnych wskaźnik ten wyniósł 8,7%.

Zmiany w czasie przedstawiono na rysunkach 56 i 67.

103 Wydatki inwestycyjne - jedyna kategoria spośród wydatków powiązanych wchodząca w skład wydatków ogółem na

opiekę zdrowotną.

- 124 -

Wykres 56. Wydatki na ochronę zdrowia

w latach 2003-2011 w według grup płatników

Wykres 57. Wydatki na ochronę zdrowia w latach

2003-2011 według głównych rodzajów wydatków

Wydatki według klasyfikacji funkcji ochrony zdrowia w większości grup systematycznie wzrastały

w okresie 2003-2011. Największą kwotowo pozycję stanowiły wydatki na usługi lecznicze, które wzrosły

z 25,9 mld zł w 2003 r. do 54 mld zł w 2011r., tj. o 108%. Ich udział w bieżących wydatkach na ochronę

zdrowia wzrósł z 49% w 2003 r. do 56% roku 2011 (o 4,6 p. proc.).

Wykres 58. Wydatki na ochronę zdrowia

według wybranych funkcji w latach 2003 –

2011, w mld zł (1)

Wykres 59. Wydatki na ochronę zdrowia

według wybranych funkcji w latach 2003 –

2011, w mld zł (2)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

HF.1 instytucje rządowe isamorządowe

HF.2 sektor prywatny

0

20

40

60

80

100

120

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

wydatki bieżące wydatki powiązane(bez inwestycyjnych)

wydatki inwestycyjne

0

10

20

30

40

50

60

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

usługi lecznicze HC.1

produkty medyczne dla pacjentów ambulatoryjnych HC.5

suma HC.2, HC.3, HC.4, HC.6, HC.7

0

1

2

3

4

5

6

7

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

usługi rehabilitacyjne HC.2

usługi długoterminowej opieki pielęgnacyjnej HC.3

usługi pomocnicze w ochronie zdrowia HC.4

profilaktyka i zdrowie publiczne HC.6

administracja ochrony zdrowia i ubezpieczeń HC.7

- 125 -

Najszybszy wzrost odnotowano w grupie wydatków na „usługi pomocnicze w ochronie zdrowia”

(HC.4), które zwiększyły się o 281% w okresie od roku 2003 i wyniosły w 2011 roku 4,4 mld zł. Ich udział

w wydatkach bieżących zwiększył się z 3,4% w roku 2003 do 4,6% (o 1,2 p. proc.).

Pomiędzy rokiem 2003 a 2011 (wykres 59) odnotowano wzrost wydatków na „profilaktykę i zdrowie publiczne”

oraz na „administrację ochrony zdrowia i ubezpieczeń” (odpowiednio o 20% i 121%). Obie te funkcje mają jednak

niewielki udział w wydatkach bieżących na ochronę zdrowia – w roku 2011 odpowiednio: 2,1% i 1,4%.

W klasyfikacji dostawców dóbr i usług w latach 2003 – 2011 (wykres 60) największy wzrost można

zaobserwować w kategorii szpitale (HP.1) o 133%. Duży wzrost wydatków dotyczy też świadczeniodawców

opieki ambulatoryjnej (HP.3) – o 106%. W grupie sprzedawców i innych dostawców leków i sprzętu

medycznego (HP.4) odnotowano wzrost o 49% w stosunku do 2003 r.

Wykres 60. Wydatki na ochronę zdrowia

według dostawców usług w latach 2003-2011,

w mld zł(1)

Wykres 61. Wydatki na ochronę zdrowia

według dostawców usług w latach 2003-2011,

w mld zł (2)

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

szpitale HP.1

świadczeniodawcy opieki ambulatoryjnej HP.3

sprzedawcy i inni dostawcy leków i sprzętu medycznegoHP.4

suma HP.2, HP.5,HP.6 i HP.7

0

1

2

3

4

5

6

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

zakłady opieki pielęgnacyjnej długoterminowej HP.2

jednostki prowadzące i administrujące programy zdrowiapublicznego HP.5

instytucje administracji w ochronie zdrowia HP.6

pozostałe jednostki gospodarcze HP.7

-

126 -

Wykres 62. Struktura wydatków na ochronę zdrowia według dostawców w latach 2003 i 2011

Przedstawione trzy przekroje wydatków ujmowanych w Narodowym Rachunku Zdrowia

pozwalają odpowiedzieć na następujące pytania: (1) kto płaci za usługi zdrowotne (według grupowania

HF - płatnicy), (2) kto otrzymuje środki za realizację świadczeń ochrony zdrowia (według grupowania

HP – świadczeniodawcy usług medycznych) i (3) jakiego typu usługi ochrony zdrowia są nabywane

(według grupowania HC - funkcje ochrony zdrowia).

Począwszy od Narodowego Rachunku Zdrowia za 2006 r., (oprócz przekrojów według rodzaju

płatnika (HF), typu świadczeniodawcy (HP) i funkcjonalnego grupowania usług (HC), kwoty ujęte

w rachunku dodatkowo przyporządkowywane są do źródeł finansowania (FS), co pozwala szacunkowo

odpowiedzieć na pytanie, skąd pochodzą pieniądze trafiające do systemu opieki zdrowotnej (4).

Klasyfikacja ta identyfikuje pierwotne źródła finansowania, wskazujące grupy podmiotów ponoszących

ostateczne obciążenia kosztami opieki zdrowotnej. Środki, którymi dysponują instytucje pośredniczące

(np. fundusze ubezpieczeń społecznych, instytucje ubezpieczeniowe) są rejestrowane według

pierwotnych źródeł ich pochodzenia.

Wykres 63. Wydatki bieżące na ochronę zdrowia według źródeł finansowania w 2011 r.

29%

1%

27%

34%

3%1%5%

34%

2%

29%

26%

1%2%

5%

szpitale HP.1

zakłady opieki pielęgnacyjnejdługoterminowej HP.2

świadczeniodawcy opieki ambulatoryjnejHP.3

sprzedawcy i inni dostawcy leków i sprzętumedycznego HP.4

jednostki prowadzące i administrująceprogramy zdrowia publicznego HP.5

instytucje administracji w ochronie zdrowiaHP.6

pozostałe jednostki gospodarcze HP.7

zagranica HP.9

2011

2003

- 127 -

W wydatkach bieżących na ochronę zdrowia dominowały środki, których pierwotnym źródłem

finansowania były gospodarstwa domowe - stanowiły one 72,0% wydatków przekazywanych poprzez

płatników dostawcom dóbr i usług medycznych (w 2010 r. udział ten wynosił 73,5%). Wydatki

finansowane przez przedsiębiorstwa i instytucje niekomercyjne stanowiły 14,6%, zaś udziały funduszy

instytucji rządowych i samorządowych w finansowaniu wydatków bieżących ochrony zdrowia wyniosły

12,6%.

Szacunki wydatków według

źródeł finansowania za lata

2006-2011 wskazują, że

największy kwotowo wzrost

finansowania pochodził ze

środków gospodarstw domowych.

Wzrosły one z 46,3 mld zł

w 2006 r. do 70,4 mld zł w 2011

r., tj. o 52,0%. Jednakże ich udział

w finansowaniu bieżących

wydatków na zdrowie spadł w tym okresie o 2,6 p. proc. (z 74,6% do 72,0%). Wzrost udziału

odnotowano natomiast w przypadku środków instytucji rządowych i samorządowych – o 1,7 p. proc.

(z 10,9% do 12,6%) oraz przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych – o 1,3 p. proc. (z 13,3% do

14,6%). Fundusze instytucji rządowych i samorządowych przekazywane na ochronę zdrowia w latach

2006-2011 zwiększyły się z 6,8 mld zł do 12,3 mld zł tj. - o 82,3 %. Środki pochodzące od

przedsiębiorstw i instytucji niekomercyjnych wzrosły o 8,2% w okresie od 2006 r. i wyniosły 14,2 mld

zł w 2011 r.

Wykres 64. Wydatki bieżące na ochronę zdrowia w latach

2006 - 2011 według źródeł finansowania

-

128 -

3.2. Wydatki publiczne na opiekę zdrowotną

Wyniki badań104 wydatków publicznych pozwalają na prezentację wybranych zagadnień

finansowania ochrony zdrowia w 2012 r.

Wykres 65. Struktura wydatków publicznych na ochronę zdrowia w 2012 r.

Koszty świadczeń zdrowotnych dla ubezpieczonych poniesione przez NFZ105 wyniosły 59 458

mln zł (o 2,3% więcej niż przed rokiem) i były przeznaczone głównie na lecznictwo szpitalne (49,5%),

podstawową opiekę zdrowotną (12,7%) oraz refundację leków (11,5%).

Wykres 66. Struktura kosztów świadczeń zdrowotnych poniesionych przez NFZ

w latach 2010-2012

104 Na podstawie rocznego sprawozdania z wykonania planu wydatków budżetu państwa (Rb-28) oraz rocznego sprawozdania z wykonania planu wydatków budżetowych jednostek samorządu terytorialnego (Rb-28S). 105 Dane pochodzą ze sprawozdania finansowego NFZ za 2012 r.

NFZ85%

budżet państwa

10%

gminy15%

powiaty33%

miasta na prawach powiatu

25%

województwa27%

jednostkisamorządu

terytorialnego5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

40%

45%

50%

2010 2011 2012

lecznictwo szpitalne

refundacja leków

podstawowa opieka zdrowotna

ambulatoryjna opiekaspecjalistyczna

inne

- 129 -

Obok NFZ, dysponentami środków publicznych na ochronę zdrowia były: budżet państwa

i budżety jednostek samorządu terytorialnego, w gestii których znalazło się 15% wydatków.

Dane zamieszczone w tablicy 3C pokazują, że wydatki na opiekę zdrowotną w 2012 r. miały

mniejszy niż w roku poprzednim udział w budżetach wszystkich szczebli administracji państwowej.

Ponadto zarówno wydatki budżetu państwa, jak i wszystkich szczebli samorządu terytorialnego na

ochronę zdrowia obniżyły się także nominalnie (redukcja sięgała od 3 do 24%). Widać też, że struktura

jednostek administracyjnych, jako płatników ochrony zdrowia, ze względu na wielkość poniesionych

wydatków nie zmieniła się znacznie: 67,3% stanowiły wydatki budżetu państwa

(w 2011 r. – 64,7%), powiaty – 10,7% (w 2011 r. – 13,1%), województwa i miasta na prawach powiatu

odpowiednio 8,8% i 8,2%, a gminy – niespełna 5%.

TABL. 3C. Wydatki budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego na ochronę

zdrowia w latach 2010 – 2012

Wyszczególnienie

2010 2011 2012 2010 2011 2012

w mln złotych w procentach 2011

=100

Budżet państwa

BUDŻET PAŃSTWA OGÓŁEM 294893,9 302681,6 318001,9 100,00 100,00 100,00 105,1

w tym ochrona zdrowia........... 6864,3 7 492,4 7 242,0 2,33 2,48 2,28 96,7

Budżety samorządów terytorialnych

Województwa ogółem.............. 15245,0 16338,6 15760,5 100,00 100,00 100,00 96,5

w tym ochrona zdrowia........... 942,8 984,1 951,1 6,18 6,02 6,03 96,6

Miasta na pr. powiatu ogółem….. 58954,1 61510,5 63730,8 100,00 100,00 100,00 103,6

w tym ochrona zdrowia........... 1061,8 983,1 878,6 1,80 1,60 1,38 89,4

Powiaty ogółem.......................... 23826,4 24058,8 22476,5 100,00 100,00 100,00 93,4

w tym ochrona zdrowia........... 1394,7 1516,7 1149,0 5,85 6,30 5,11 96,5

Gminy ogółem.......................... 79740,6 79686,9 78491,4 100,00 100,00 100,00 96,6

w tym ochrona zdrowia........... 562,7 605,6 535,9 0,70 0,76 0,68 103,6

Źródło: Na podstawie rocznego sprawozdania z wykonania planu wydatków budżetu państwa (Rb-28) oraz rocznego sprawozdania z wykonania planu wydatków budżetowych jednostek samorządu terytorialnego (Rb-28S).

Wydatki z budżetu państwa na ochronę zdrowia (dział 851 klasyfikacji budżetowej) wyniosły

w 2012 r. 7 241,9 mln. Stanowiły one 2,3% łącznych wydatków z budżetu, podczas gdy w roku

poprzednim wyniosły one 2,5%. Oprócz spadku udziału ochrony zdrowia w budżecie państwa,

nastąpiło też znaczne obniżenie nominalnej sumy środków przeznaczanych z budżetu na te wydatki.

Natomiast samorządy terytorialne przeznaczyły ze swoich budżetów na ten cel 3 514,6 mln zł

(łącznie ze środkami otrzymanymi z budżetu państwa), co stanowiło 1,9% ogółu wydatków

samorządów terytorialnych (w roku poprzednim wynosiły one 2,5%).

- 130 -

Wykres 67. Wydatki samorządów terytorialnych na ochronę zdrowia na 1 mieszkańca według

województw w 2012 r.

Struktura wydatków z budżetu państwa oraz z budżetów samorządów terytorialnych była

podobna jak przed rokiem. Strumienie wydatków budżetu państwa skierowane były głównie na:

ratownictwo medyczne106 (26,5%), składki na ubezpieczenia zdrowotne oraz świadczenia dla osób nie

objętych obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego (23,4%). Istotny był również udział wydatków na

inspekcję sanitarną (12,6%), programy polityki zdrowotnej (12,5%) i funkcjonowanie szpitali (7,6%).

Gminy wydatkowały środki na ochronę zdrowia (535,9 mln zł) głównie w zakresie

przeciwdziałania alkoholizmowi (71,6%) i lecznictwa ambulatoryjnego (6,7%).

Spośród jednostek terytorialnych, powiaty dysponowały największym budżetem (łącznie

1 148,9 mln zł), który w dominującej części przeznaczony był na składki na ubezpieczenia zdrowotne

oraz świadczenia dla osób nie objętych obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego (łącznie 79,5%) oraz

na szpitale (15,8%).

Miasta na prawach powiatu rozdysponowały swoje środki (878,6 mln zł) głównie na 3 rozdziały

budżetowe: składki na ubezpieczenia zdrowotne i świadczenia dla osób nie objętych obowiązkiem

ubezpieczenia zdrowotnego, na przeciwdziałanie alkoholizmowi oraz szpitale (odpowiednio: 31,6%;

27,6%; 23%).

W wydatkach zdrowotnych ponoszonych przez województwa (951,1 mln zł) dominowały

wydatki na szpitale (729,5 mln zł, czyli 76,7% budżetu województw). Istotną częścią wydatków na

ochronę zdrowia w budżecie województw były też środki przeznaczone na medycynę pracy (8,6%) i na

lecznictwo psychiatryczne (4,4%).

106 Zgodnie z ustawą z 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. nr 191, poz. 1410, z późn. zm.)

główny ciężar finansowania ratownictwa medycznego został od 2007 r. nałożony na budżet państwa.

020406080

100120140160

wy

da

tki

w z

ł

- 131 -

4. WYBRANE PROBLEMY

4.1. Opieka zdrowotna w Polsce na tle krajów OECD

Stan opieki zdrowotnej w Polsce na tle krajów OECD został przedstawiony poprzez porównanie

wybranych wskaźników charakteryzujących zasoby kadrowe i materialne, korzystanie ze świadczeń

opieki zdrowotnej oraz wydatki na ochronę zdrowia. Informacje służące do ich opracowania

zaczerpnięto z bazy danych OECD Health Data 2013, która opracowywana jest na podstawie

wypełnianych corocznie przez poszczególne kraje Wspólnych Kwestionariuszy OECD, Eurostat

i WHO dla danych niefinansowych (Joint OECD/Eurostat/WHO (Europe) questionnaire on non-

monetary health care statistics) i dla danych finansowych w zakresie Narodowych Rachunków

Zdrowia (Joint OECD/Eurostat/WHO Health Accounts Questionnaire). Analizując sytuację

w wybranych obszarach opieki zdrowotnej należy podkreślić, że ze względu na różnice metodologiczne

występujące w opracowaniach statystycznych poszczególnych krajów prezentowane dane nie zawsze

są w pełni porównywalne.

Kadra medyczna

W części metodologicznej dołączanej corocznie do Wspólnego Kwestionariusza wyróżnia się

3 kategorie osób opisujące zasoby kadrowe opieki zdrowotnej:

pracujący bezpośrednio z pacjentem107 (practising),

pracujący zawodowo (proffesionally active) - pracujący bezpośrednio z pacjentem oraz inni

pracownicy, których wykonywana praca wymaga wykształcenia medycznego np. prowadzenie

prac badawczych, promocji zdrowia, nauczanie zawodu),

uprawnieni do wykonywania zawodów medycznych (licensed to practice).

Rekomendowaną przez organizacje międzynarodowe kategorią opisującą kadrę medyczną jest

grupa osób „pracujących bezpośrednio z pacjentem”. Ponadto na potrzeby organizacji

międzynarodowych przekazywana jest również informacja o liczbie osób posiadających prawo

wykonywania zawodu medycznego. Porównując dane o kadrze medycznej należy zwrócić uwagę na

odstępstwa od tego zalecenia występujące w poszczególnych krajach, a także na różne systemy

kształcenia pracowników medycznych. Dane o lekarzach w Holandii, Grecji, Kanadzie i Turcji dotyczą

lekarzy pracujących zawodowo, natomiast w Chile, Irlandii i w Portugalii liczba lekarzy odnosi się do

wszystkich osób uprawnionych do wykonywania zawodu lekarza.

107 Patrz „Uwagi metodologiczne”, str. 37

-

132 -

Wykres 68. Lekarze na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r.

(1) Lekarze pracujący zawodowo. (2) Lekarze uprawnieni do wykonywania zawodu.

W 2011 r. spośród 34 porównanych krajów OECD liczba lekarzy przypadających na 1000

ludności była w Polsce jedną z najniższych (2,2). Niższe wartości tego wskaźnika odnotowano jedynie

w Korei Płd. (2,0), Turcji (1,7) i Chile (1,6). Największą liczbę lekarzy na 1000 ludności odnotowano

w Grecji (6,1), gdzie wskaźnik, jak wspomniano, jest nieco zawyżony, następnie w Austrii (4,8) oraz

we Włoszech i Hiszpanii (po 4,1). Średnia dla krajów OECD wyniosła 3,1. W większości krajów, które

zaprezentowały dane o lekarzach dla lat 2005-2011, wystąpiła tendencja wzrostowa. Odnotowano ją

także w Polsce, gdzie między rokiem 2005 a 2011 omawiany wskaźnik wzrósł o 0,1. Jedynie w Islandii

w 2011 r. na 1000 ludności przypadało mniej lekarzy w porównaniu z 2005 r. (spadek z 3,6 na 3,5),

natomiast w Belgii i Czechach wskaźnik ten pozostał na tym samym poziomie.

Prezentowane przez OECD dane o lekarzach ze specjalizacją dotyczą lekarzy posiadających

specjalizację lub będących w trakcie108 uzyskiwania jej w takich dziedzinach medycyny jak: pediatria,

położnictwo i ginekologia, psychiatria, lekarskie specjalności zachowawcze i zabiegowe.

W przypadku Japonii dane o lekarzach specjalistach nie są dostępne, ze względu na brak możliwości

ich wyodrębnienia.

108 Definicja ta różni się od pojęcia lekarz specjalista zgodnie z art. 16 ustawy z 5 XII 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2005 roku Nr 226, poz. 1943), z póżn. zm. Patrz „Uwagi metodologiczne” str. 36

6,1

4,8

4,1 4,1 4,0 3,9 3,8 3,8 3,7 3,6 3,5 3,5 3,3 3,3 3,3 3,1 3,0 3,0 3,0 3,0 2,9 2,8 2,7 2,7 2,6 2,5 2,5 2,4 2,2 2,2 2,2 2,01,7 1,6

0

1

2

3

4

5

6

7G

recj

a (1

)A

ustri

aH

iszp

ania

Wło

chy

Portu

galia

(2)

Szw

ecja

(201

0)N

iem

cySz

waj

caria

Nor

weg

iaC

zech

yD

ania

(200

9)Is

land

iaA

ustra

liaEs

toni

aIz

rael

Fran

cja

Hol

andi

a (1

) (20

10)

Luks

embu

rgSł

owac

ja (2

007)

Węg

ryB

elgi

aW

ielk

a B

ryta

nia

Finl

andi

a (2

008)

Irla

ndia

Now

a Ze

land

iaSł

owen

iaSt

any

Zjed

nocz

one

Kan

ada

(1)

Japo

nia

(201

0)M

eksy

kPO

LSK

AK

orea

Płd

.Tu

rcja

(1)

Chi

le (2

)

- 133 -

W 2011 r. w większości krajów OECD lekarze ze specjalizacją stanowili ponad połowę wszystkich

lekarzy; wyjątkiem była Australia (49,5%), Chile (45,6%), Finlandia (44,4%) i Irlandia (33,6%).

W Polsce udział ten wyniósł 81,2% i był jednym z najwyższych wskaźników. Większy odsetek lekarzy

ze specjalizacją odnotowano jedynie w Stanach Zjednoczonych (87,9% w 2011 r.) oraz na Słowacji

(85,5% w 2007 r.).

Wykres 69. Lekarze ze specjalizacją na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r

Wskaźnik liczby lekarzy ze specjalizacją w przeliczeniu na 1000 ludności wyniósł w Polsce 1,8

i był niższy od średniej OECD (1,9). Najwyższe jego wartości odnotowano w Grecji (3,6) oraz we

Włoszech (3,1) i w Czechach (2,9). Najmniej lekarzy ze specjalizacją przypadało na 1000 ludności

w Chile (0,7). Większość krajów, która prezentowała dane dla lat 2005-2011, charakteryzowała się

wzrostem omawianego wskaźnika w tym okresie. W porównaniu z 2005 r. szczególnie wysoki wzrost

liczby lekarzy ze specjalizacją na 1000 ludności zaobserwowano w Irlandii (z 0,6 do 1,4) i Norwegii

(z 1,5 do 2,2), natomiast niewielki spadek wystąpił w Islandii (z 2,3 do 2,2).

W przypadku lekarzy dentystów również występują różnice metodologiczne odnośnie zakresu

prezentowanych danych. W niektórych krajach dane dotyczące dentystów obejmują lekarzy

pracujących zawodowo, np. w Grecji, Holandii, Kanadzie, Nowej Zelandii, Stanach Zjednoczonych,

Turcji, Włoszech. Natomiast w Chile, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii liczba ta odnosi się do wszystkich

lekarzy uprawnionych do wykonywania zawodu lekarza dentysty. W 2011 r. najwięcej lekarzy

dentystów na 1000 ludności miała Grecja (1,3), jednakże należy podkreślić, że wskaźnik ten jest

znacznie zawyżony, gdyż dane z tego zakresu obejmują nie tylko pracujących zawodowo, ale także

bezrobotnych lekarzy dentystów. Krajami OECD, w których odnotowano wysoką liczbę lekarzy

dentystów na 1000 ludności, były Estonia, Islandia, Luksemburg i Norwegia (po 0,9). Dla większości

3,6

3,12,9

2,62,4 2,4

2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2 2,1 2,1 2,1 2,1 2,0 1,9 1,8 1,8 1,7 1,7 1,7 1,6 1,5 1,5 1,4 1,4 1,4 1,4 1,31,1

0,7

0

1

2

3

4

Gre

cja

Wło

chy

Cze

chy

Słow

acja

(200

7)A

ustri

aH

iszp

ania

Esto

nia

Isla

ndia

Nie

mcy

Nor

weg

iaSt

any

Zjed

nocz

one

Szw

ajca

riaIz

rael

Luks

embu

rgPo

rtuga

liaSz

wec

ja (2

010)

Wie

lka

Bry

tani

aSł

owen

iaB

elgi

aPO

LSK

AFr

ancj

aH

olan

dia

(201

0)W

ęgry

(201

0)A

ustra

liaFi

nlan

dia

Kor

ea P

łd.

Dan

ia (2

009)

Irla

ndia

Mek

syk

Now

a Ze

land

iaK

anad

aTu

rcja

Chi

le

- 134 -

krajów wskaźniki były wyższe lub równe średniej OECD (0,6). Liczba lekarzy dentystów na 1000

ludności w Polsce była jedną z najniższych (0,3)109, podobnie jak w Turcji. Niższy wskaźnik

odnotowano jedynie w Meksyku (0,1).

Wykres 70. Lekarze dentyści na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r.

(1) Lekarze dentyści pracujący zawodowo. (2) Lekarze dentyści uprawnieni do wykonywania zawodu.

W przypadku zawodów pielęgniarki i położnej dane z większości krajów obejmują osoby

pracujące bezpośrednio z pacjentem. Pracujących zawodowo prezentują: dla pielęgniarek - Francja,

Grecja, Irlandia, Portugalia, Słowacja, Stany Zjednoczone, Turcja i Włochy, zaś w odniesieniu do

położnych - Belgia, Grecja, Irlandia, Izrael, Kanada, Portugalia, Słowacja, Turcja i Włochy. Z kolei

liczba pielęgniarek w Belgii i Chile dotyczy wszystkich uprawnionych do wykonywania zawodu

(w Chile taką definicję stosuje się także w odniesieniu do położnych). Brak jest danych o liczbie

pielęgniarek w Szwecji oraz o liczbie położnych w Meksyku i Stanach Zjednoczonych. Dla Irlandii

dane o położnych są podawane szacunkowo, ze względu na brak możliwości rozdzielenia danych

o pielęgniarkach i położnych.

W 2011 r. najwięcej pielęgniarek na 1000 ludności pracowało w Szwajcarii (16,6), Belgii (15,4)

i Danii (15,4 w 2009 r.). W Polsce wskaźnik ten był raczej niski i wyniósł 5,2, a krajami, w których

109 Dane dotyczące prywatnych praktyk stomatologicznych mogą być niższe niż stan faktyczny z powodu problemów z realizacją obowiązku sprawozdawczego; patrz „Uwagi metodologiczne”, str. 36

1,3

0,9 0,9 0,9 0,90,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8

0,7 0,7 0,70,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6 0,6

0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5 0,50,4

0,3 0,3

0,1

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

Gre

cja

(1)

Esto

nia

Isla

ndia

Luks

embu

rgN

orw

egia

Dan

ia (2

009)

Finl

andi

a (2

010)

Izra

elJa

poni

a (2

010)

Nie

mcy

Portu

galia

(2)

Szw

ecja

(201

0)B

elgi

aC

zech

yH

iszp

ania

(2)

Aus

tria

Chi

le (2

)Fr

ancj

aIr

land

ia (2

)K

anad

a (1

)Sł

owen

iaSt

any

Zjed

nocz

one

(1) (

2010

)W

łoch

y (1

)A

ustra

liaH

olan

dia

(1) (

2010

)N

owa

Zela

ndia

(1) (

2009

)Sł

owac

ja (2

007)

Szw

ajca

riaW

ęgry

Wie

lka

Bry

tani

aK

orea

Płd

.PO

LSK

ATu

rcja

(1)

Mek

syk

a

- 135 -

odnotowano najniższe jego wartości były: Chile (1,5), Turcja (1,7), Grecja (3,3 w 2009 r.), Korea Płd.

(4,7) i Izrael (4,8).

Wykres 71. Pielęgniarki na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r.

(1) Pielęgniarki pracujące zawodowo. (2) Pielęgniarki uprawnione do wykonywania zawodu.

W przypadku położnych najwyższe wskaźniki wystąpiły w Islandii (0,9), Szwecji (0,8

w 2010 r.), Australii i Turcji (po 0,7) oraz Polsce i Nowej Zelandii (po 0,6). Natomiast Korea Płd.

i Kanada charakteryzowały się najniższymi jego wartościami na tle innych krajów (odpowiednio 0,02

i 0,03).

Farmaceuci pracujący bezpośrednio z pacjentem według definicji OECD to osoby

przygotowujące, sporządzające lub sprzedające leki bezpośrednio pacjentom (klientom) i udzielające

porad w tym zakresie. Dane o farmaceutach nie są dostępne dla Meksyku. W przypadku Grecji,

Kanady, Nowej Zelandii, Turcji, Włoch oraz Stanów Zjednoczonych dane obejmują farmaceutów

pracujących zawodowo. W Chile i w Irlandii liczba ta dotyczy wszystkich farmaceutów uprawnionych

do wykonywania zawodu.

1,51,7

2,73,3

4,74,8

5,25,5

5,96,16,26,26,3

7,88,0

8,38,48,68,7

9,310,010,010,110,3

11,111,4

12,112,2

12,914,8

15,415,4

16,6

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

Chile (2)Turcja (1)

MeksykGrecja (1) (2009)

Korea Płd.Izrael

POLSKAHiszpania

Słowacja (1)Portugalia (1)

EstoniaWęgry

Włochy (1)AustriaCzechy

SłoweniaHolandia

Wielka BrytaniaFrancja (1)

KanadaJaponia (2010)Nowa Zelandia

AustraliaFinlandia (2010)

Stany Zjednoczone (1)Niemcy

LuksemburgIrlandia (1)

NorwegiaIslandia

Belgia (2)Dania (2009)

Szwajcaria

- 136 -

W 2011 r. największą liczbę farmaceutów w przeliczeniu na 1000 ludności odnotowano w

Japonii (1,5 w 2010 r.) oraz Belgii i Islandii (po 1,2). Najmniej farmaceutów przypadało na 1000

ludności Holandii (0,2) oraz Chile i Norwegii (po 0,3). W większości krajów w latach 2005-2011

wskaźnik ten nie zmienił się istotnie, z wyjątkiem Australii, dla której odnotowano wzrost z 0,7 do 1,1.

W Polsce wskaźnik ten utrzymywał się na poziomie średniej dla krajów OECD.

Wykres 72. Farmaceuci na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r.

(1) Farmaceuci pracujący zawodowo. (2) Farmaceuci uprawnieni do wykonywania zawodu.

Stacjonarna opieka zdrowotna

Istotnym miernikiem zasobów opieki zdrowotnej jest wskaźnik liczby łóżek szpitalnych

w stacjonarnej opiece zdrowotnej110 na 1000 ludności. Wśród łóżek szpitalnych wyróżnia się łóżka

lecznicze111 (curative/acute care beds), długoterminowe (long-term care beds), psychiatryczne

(psychiatric care beds) i inne (other hospital beds).

W 2011 r. najwięcej łóżek szpitalnych na 1000 ludności odnotowano w Japonii (13,4), Korei Płd.

(9,6) i Niemczech (8,3). Najniższe wartości tego wskaźnika wystąpiły w Meksyku (1,7), Chile (2,2)

i Turcji (2,5). W Polsce wskaźnik liczby łóżek szpitalnych na 1000 ludności wyniósł 6,6 - znacznie

powyżej średniej dla krajów OECD (4,8). W porównaniu z 2005 r. w większości krajów zanotowano

110 Patrz „Uwagi metodologiczne”, str. 29 111 Nazywane są także krótkoterminowymi/ostrymi.

1,5

1,2 1,21,1 1,1 1,1 1,1 1,1

1,0 1,00,9 0,9

0,8 0,8 0,8 0,80,7 0,7 0,7 0,7 0,7

0,6 0,6 0,6 0,6 0,60,5 0,5 0,5

0,40,3 0,3

0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

Japo

nia

(201

0)B

elgi

aIs

land

iaA

ustra

liaFi

nlan

dia

(201

0)Fr

ancj

aG

recj

a (1

)Ir

land

ia (2

)H

iszp

ania

Wło

chy

(1)

Kan

ada

(1)

Stan

y Zj

edno

czon

e (1

)Iz

rael

Luks

embu

rgPo

rtuga

liaSz

wec

ja (2

010)

Aus

tria

Kor

ea P

łd.

Now

a Ze

land

ia (1

)PO

LSK

AW

ielk

a B

ryta

nia

Cze

chy

Esto

nia

Nie

mcy

Słow

enia

Węg

ryD

ania

(200

9)Sł

owac

ja (2

007)

Szw

ajca

riaTu

rcja

(1)

Chi

le (2

)N

orw

egia

Hol

andi

a (2

010)

- 137 -

spadek wartości tego wskaźnika, przy czym najbardziej znaczący wystąpił w Irlandii (o 2,5), Finlandii

(o 1,6) i Belgii (o 1,0). Tylko w 5 krajach przybyło łóżek szpitalnych w przeliczeniu na 1000 ludności

– najwięcej w Korei Płd. (wzrost o 3,7).

Wykres 73. Łóżka szpitalne na 1000 ludności w krajach OECD w 2011 r

(1) Średnia roczna liczba łóżek.

Oprócz ogólnej liczby łóżek szpitalnych na 1000 ludności stacjonarną opiekę szpitalną

charakteryzują takie wskaźniki jak: liczba łóżek leczniczych na 1000 ludności oraz średni czas pobytu

pacjenta (curative care average length of stay) na tych łóżkach. Stosowana przez OECD definicja łóżek

leczniczych obejmuje łóżka przeznaczone dla pacjentów w sytuacji, gdy głównym celem klinicznym

jest jedno lub więcej z następujących działań: zapewnienie opieki położniczej, leczenie chorób innych

niż psychiczne lub leczenie wyraźnie ukierunkowane na urazy, leczenie chirurgiczne, łagodzenie

objawów chorób innych niż psychiczne oraz urazów, zapobieganie zaostrzeniom i/lub komplikacjom

urazów oraz chorób innych niż psychiczne, które mogą stanowić zagrożenie dla życia lub normalnego

funkcjonowania organizmu, a także wykonywanie badań diagnostycznych lub procedur leczniczych.

Nie wszystkie kraje przekazują dane dotyczące łóżek szpitalnych zgodnie z wymaganiami OECD.

Przykładowo, do łóżek leczniczych w Australii zalicza się łóżka opieki dziennej, długoterminowe

i inne rodzaje łóżek, natomiast dane dla Austrii obejmują również niektóre łóżka psychiatryczne

i opieki dziennej.

13,4

9,6

8,37,7 7,2 6,8 6,6 6,4 6,4 6,1

5,5 5,4 5,3 4,9 4,9 4,7 4,63,8 3,5 3,4 3,4 3,3 3,3 3,3 3,2 3,1 3,0 3,0 2,8 2,8 2,7 2,5 2,2 1,7

0

2

4

6

8

10

12

14

Japo

nia

Kor

ea P

łd.

Nie

mcy

Aus

tria

Węg

ryC

zech

yPO

LSK

AB

elgi

aFr

ancj

aSł

owac

jaFi

nlan

dia

Luks

embu

rg (2

010)

Esto

nia

Gre

cja

(200

9)Sz

waj

caria

(1)

Hol

andi

a (2

009)

Słow

enia

Aus

tralia

(201

0)D

ania

(201

0)W

łoch

yPo

rtuga

liaIs

ladi

aIz

rael

Nor

weg

iaH

iszp

ania

Stan

y Zj

edno

czon

e (2

010)

Irla

ndia

Wie

lka

Bry

tani

aK

anad

a (2

010)

Now

a Ze

land

iaSz

wec

jaTu

rcja

Chi

leM

eksy

k

- 138 -

Wykres 74. Łóżka lecznicze na 1000 ludności w wybranych krajach OECD w 2011 r.

W 2011 r. wskaźnik liczby łóżek leczniczych na 1000 ludności osiągnął najniższe wartości

w Meksyku (1,6), Izraelu (1,9) oraz Chile i Szwecji (po 2,0), a najwyższe w Japonii (8,0), Korei Płd.

(5,9) i Austrii (5,4). W Polsce wskaźnik ten wyniósł 4,3 i w porównaniu z 2005 r. zmniejszył się

o 0,4. W latach 2005-2011 spadek wskaźnika łóżek leczniczych na 1000 ludności odnotowano także

w większości krajów OECD - największy na Węgrzech (o 1,4) oraz w Czechach, Irlandii, Szwajcarii,

Wielkiej Brytanii i Włoszech (o 0,6). Dostępne dane wskazują, że w analizowanym okresie tylko 3

kraje zdecydowały się na rozszerzenie bazy szpitalnych łóżek leczniczych: Korea Płd., Holandia

i Turcja (wzrost wskaźnika odpowiednio o 1,5, 0,5 i 0,3).

Średni czas pobytu pacjenta na łóżkach leczniczych według definicji OECD stanowi iloraz

łącznej liczby dni pobytu (od daty przyjęcia do szpitala) i liczby pacjentów wypisanych, zmarłych

i przeniesionych do innych szpitali w danym roku.

W 2011 r. średnia długość hospitalizacji w Polsce wyniosła 7,1 dnia (o 0,8 dnia krócej

w porównaniu z 2005 r.). Przeciętnie najkrócej hospitalizowano pacjentów w Turcji (3,8 dnia)

i Izraelu (4,3 dnia), natomiast najdłużej w Japonii (aż 17,9 dni) i w Niemczech (7,9 dnia). W latach

2005-2011 w większości krajów OECD zmniejszył się średni czas pobytu pacjenta na łóżkach

leczniczych – najwięcej w Japonii (o 1,9 dnia) i Holandii (o 1,4 dnia). Tylko w 3 krajach OECD

przeciętna długość hospitalizacji nieznacznie się zwiększyła: we Włoszech (o 0,1 dnia), Portugalii

(o 0,2 dnia) i Słowenii (0,9 dnia).

8,0

5,95,4 5,3

4,74,5 4,3 4,1 4,1

3,4 3,3 3,0 2,8 2,5 2,4 2,42,0 2,0 1,9

1,6

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9Ja

poni

a

Kor

ea P

łd.

Aus

tria

Nie

mcy

Cze

chy

Słow

acja

POLS

KA

Bel

gia

Węg

ry

Fran

cja

Hol

andi

a

Szw

ajca

ria

Wło

chy

Turc

ja

Wie

lka

Bry

tani

a

Nor

weg

ia

Chi

le

Szw

ecja

Izra

el

Mek

syk

- 139 -

Wykres 75. Średni czas pobytu pacjenta na łóżkach leczniczych w wybranych krajach OECD

w 2011 r. (w dniach)

Do łóżek długoterminowych w szpitalach, zgodnie z definicją OECD, zalicza się łóżka na

oddziałach opieki długoterminowej szpitali ogólnych, łóżka opieki długoterminowej w szpitalach

specjalistycznych, w tym w szpitalach uzdrowiskowych, oraz łóżka opieki paliatywnej. Łóżka

długoterminowe nie obejmują łóżek w szpitalach psychiatrycznych i łóżek rehabilitacyjnych.

W 2011 r. wskaźnik liczby łóżek długoterminowych na 1000 ludności osiągnął najwyższe

wartości w Japonii i Korei Płd. (po 2,7). Było to znacznie więcej niż w Polsce (0,3), jednak nasz kraj

znajdował się dokładnie pośrodku porównywanych 17 krajów OECD. Najmniej łóżek

długoterminowych w przeliczeniu na 1000 ludności odnotowano w Chile, Irlandii, Słowenii, Belgii

i Włoszech (od mniej niż 0,05 do 0,2).

Zestawienie liczby łóżek długoterminowych w szpitalach z liczbą ludności w wieku 65 lat

i więcej nie powoduje zmiany kolejności w rankingu dostępności tej formy opieki, jednak różnice

w stopniu zaspokojenia potrzeb stają się bardziej wyraziste.

Należy zauważyć, że dane dotyczące łóżek długoterminowych w szpitalach nie odzwierciedlają

w pełni stanu stacjonarnej opieki długoterminowej, która realizowana jest przede wszystkim

w zakładach opiekuńczych i domach opieki przeznaczonych na opiekę długoterminową (HP.2)112.

112 Patrz definicja łóżek opieki długoterminowej „Uwagi metodologiczne”, str. 29

3,84,3

4,55,1

5,1

5,4

5,5

5,75,8

6,16,36,56,5

6,8

6,8

7,1

7,2

7,2

7,9

17,9

TurcjaIzrael

Norwegia (2010)

Szwecja

Francja

StanyZjednoczone

Estonia

Węgry

Holandia

HiszpaniaSłowacja

Wielka Brytania

Austria

Włochy

Czechy

POLSKA

Belgia (2010)

Portugalia

Niemcy

Japonia

- 140 -

W Polsce od 2010 r. liczba łóżek opieki długoterminowej w placówkach tego typu systematycznie

rośnie - w 2011 r. dysponowały 92,1 tys. łóżek (wzrost o 2,7% w stosunku do roku poprzedniego).

Wykres 76. Łóżka długoterminowe w szpitalach na 1000 ludności w wybranych krajach OECD

w 2011 r.

Wysokospecjalistyczny sprzęt medyczny

Statystyczny opis infrastruktury opieki zdrowotnej warto uzupełnić danymi o wyposażeniu

placówek w aparaturę medyczną. Do istotnych dla diagnostyki schorzeń przykładów aparatury

medycznej zaliczyć można tomografy komputerowe (Computed Tomography Scanners - CT)

i aparaty do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (Magnetic Resonance Imaging - MRI).

Tomografy to urządzenia, które przy pomocy komputera dokonują złożenia projekcji obiektu

wykonanych z różnych kierunków do utworzenia obrazów przekrojowych (2D) lub, w razie potrzeby,

obrazów przestrzennych (3D) organów i struktur ciała. Dane na temat tomografów obejmują aparaturę

wykorzystywaną w szpitalach i opiece ambulatoryjnej, chociaż w niektórych krajach odnoszą się tylko

do aparatury dostępnej w szpitalach (Belgia). Natomiast dane dotyczące liczby wykonanych badań

tomografii komputerowej w Austrii i Słowenii obejmują badania przeprowadzone wyłącznie w opiece

szpitalnej, podczas gdy na Węgrzech podaje się liczbę badań wykonanych poza szpitalami.

0,2

0,6

0,7

0,8

1,0

1,1

1,9

2,0

2,3

3,0

3,2

4,5

5,1

6,7

6,7

11,6

23,9

0

0,1

0,1

0,2

0,2

0,2

0,3

0,4

0,3

0,5

0,4

0,7

0,6

1,1

1,2

2,7

2,7

0 5 10 15 20 25

Chile

Irlandia

Słowenia

Włochy

Belgia

Szwecja

Hiszpania

Austria

POLSKA

Francja

Islandia

Czechy

Słowacja

Węgry

Estonia

Japonia

Korea Płd.

na 1000 ludności na 1000 ludności w wieku 65 lat i więcej

- 141 -

W 2011 r. liczba tomografów w przeliczeniu na 1 mln ludności w poszczególnych krajach OECD

była bardzo zróżnicowana. W 15 krajach na 1 mln ludności przypadało mniej niż 15 urządzeń, przy

czym najniższymi wartościami charakteryzowały się Meksyk (4,8) i Węgry (7,3). Natomiast

w przypadku 7 krajów wartość tego wskaźnika wyniosła powyżej 30 tomografów, z największym

nasyceniem tymi urządzeniami w Japonii (101,3) i Australii (44,4).

Co ciekawe wskaźnik wykonanych badań tomografii komputerowej w przeliczeniu na 1000

ludności w niektórych krajach kształtował się odmiennie od wskaźnika liczby tomografów (np. Estonia,

Słowenia, Belgia, Australia, Francja, Izrael). W 2011 r. wysokie wskaźniki przeprowadzonych badań

tomograficznych odnotowano w Estonii (364,3), Stanach Zjednoczonych (273,8) oraz Luksemburgu

(198,8). W Polsce w przeliczeniu na 1000 ludności wykonano ponad 49 badań. Sposobem oceny

stopnia wykorzystania tomografów komputerowych jest przedstawienie wskaźnika liczby wykonanych

badań w przeliczeniu na 1 tomograf. Pod tym względem zdecydowanie przeważała Estonia (24,4 tys.

badań na 1 skaner), następnie Izrael (14 tys.) i Francja (12,3 tys.). Najmniej wykorzystywane były

tomografy w Korei Płd. (3,3 tys.), Polsce (3,7 tys.) i Danii (4,0 tys.).

Wykres 77. Tomografy komputerowe i liczba przeprowadzonych badań w wybranych krajach

OECD w 2011 r.

(1) Tomografy komputerowe dostępne w szpitalach. (2) Badania wykonane w szpitalach. (3) Badania wykonane poza szpitalami.

Aparaty do obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (MRI) służą do uzyskania obrazów

wewnętrznych struktur ciała przy użyciu pola magnetycznego lub elekromagnetycznego indukującego

zjawisko jądrowego rezonansu magnetycznego. Różnice między krajami dotyczące zakresu

0

50

100

150

200

250

300

350

400

05

101520253035404550

Węg

ry (3

)

Izra

el

Chi

le (2

010)

Fran

cja

(201

0)

Hol

andi

a

Bel

gia

(1)

POLS

KA

Słow

enia

(2)

Cze

chy

Esto

nia

Słow

acja

His

zpan

ia

Dan

ia

Aus

tria

(2)

Kor

ea P

łd.

Stan

y Zj

edno

czon

e

Aus

tralia

liczb

a w

ykon

anyc

h ba

dań

tom

ogra

fii

kom

pute

row

ej n

a 10

00 lu

dnoś

ci

liczb

a to

mog

rafó

w k

ompu

tero

wyc

h na

1 m

ln lu

dnoś

ci

liczba tomografów komputerowych na 1 mln ludności

liczba wykonanych badań tomografii komputerowej na 1000 ludności

- 142 -

prezentowanych danych są analogiczne jak w przypadku opisanych powyżej danych na temat

tomografii komputerowej.

Skala zróżnicowania dostępności aparatów do rezonansu magnetycznego była – w świetle

danych za 2011 r. - podobna jak w przypadku tomografów komputerowych. Polska, dla której liczba

aparatów do rezonansu magnetycznego na 1 mln ludności była jedną z najniższych (4,8), należała do

grupy 13 krajów, w których wskaźnik ten nie przekroczył wartości 10. Najwyższe wartości tego

wskaźnika (powyżej 20) odnotowano w Japonii (46,9), we Włoszech (23,7), w Islandii (21,9), Korei

Płd. (21,3) i Finlandii (20,2). Najwięcej badań w przeliczeniu na 1000 ludności wykonano w Stanach

Zjednoczonych (102,7 w 2010 r.), Turcji (97,4) i Luksemburgu (81,1), W Polsce wskaźnik ten wyniósł

17,7. Najefektywniej wykorzystywano urządzenia do rezonansu magnetycznego w Turcji (9,2 tys.

badań na 1 skaner), Francji (9,0 tys.) i Izraelu (8,0 tys.).

Wykres 78. Aparaty do rezonansu magnetycznego i liczba przeprowadzonych badań

(1) Aparaty do rezonansu magnetycznego dostępne w szpitalach. (2) Badania wykonane w szpitalach. (3) Badania wykonane poza szpitalami.

0102030405060708090100110

0

5

10

15

20

25

30

35

Izra

el

Węg

ry (3

)

POLS

KA

Aus

tralia

Cze

chy

Słow

acja

Fran

cja

Słow

enia

(2)

Esto

nia

Turc

ja

Bel

gia

(1)

Hol

andi

a

His

zpan

ia

Aus

tria

(2)

Kor

ea P

łd.

Isla

ndia

Stan

y Zj

edno

czon

e (2

010) lic

zba

wyk

onan

ych

bada

ń re

zona

nsu

mag

nety

czne

go n

a 10

00 lu

dnoś

ci

liczb

a ap

arat

ów d

o re

zona

nsu

mag

nety

czne

go n

a 1

mln

ludn

ości

liczba aparatów do rezonansu magnetycznego na 1 mln ludności

liczba wykonanych badań rezonansu magnetycznego na 1000 ludności

- 143 -

Ambulatoryjna opieka zdrowotna

Miernikiem opisującym korzystanie z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej jest wskaźnik

udzielonych porad lekarskich w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Do porad lekarskich zaliczane są

konsultacje/wizyty w gabinetach lekarskich lub przychodniach, w domach pacjentów oraz

w przychodniach przyszpitalnych. Kategoria ta nie obejmuje natomiast takich porad jak: kontakty

telefoniczne, wizyty w celu wykonania zleconych badań laboratoryjnych, zleconych i zaplanowanych

procedur leczniczych (np. zastrzyki, fizjoterapia itp.), a także wizyt u dentystów i pielęgniarek. Dane

dotyczące liczby porad lekarskich udzielonych w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej w niektórych

krajach nie obejmują porad finansowanych wyłącznie ze środków niepublicznych (np. Grecja,

Portugalia, w przypadku Polski brak danych nt. porad udzielonych w ramach praktyk lekarskich, które

nie miały podpisanej umowy z NFZ na świadczenie usług w ramach środków publicznych).

Spośród krajów OECD w 2011 r. najczęściej z porad lekarskich w opiece ambulatoryjnej

korzystali mieszkańcy Korei Płd. i Japonii (ponad 13 porad na 1 mieszkańca w ciągu roku), w dalszej

kolejności mieszkańcy krajów Europy Środkowej, tj. Węgier, Czech i Słowacji (po około 11 porad),

z wyjątkiem Polski, która ze wskaźnikiem 6,8 porad lekarskich na 1 mieszkańca znajdowała się nieco

powyżej średniej OECD (6,7). Najrzadziej z porad lekarskich korzystali mieszkańcy Meksyku (2,7),

Szwecji (3,0) i Chile (3,3).

Wykres 79. Porady lekarskie na 1 mieszkańca w krajach OECD w 2011 r.

13,2 13,111,8

11,1 11,09,7

8,27,4 7,4 7,4

7,0 6,9 6,8 6,8 6,7 6,6 6,6 6,5 6,3 6,2 6,15,2 5,0 4,6 4,2 4,2 4,1 4,1 4,0 3,8

3,3 3,0 2,7

0

2

4

6

8

10

12

14

Kor

ea P

łd.

Japo

nia

(201

0)W

ęgry

Cze

chy

Słow

acja

Nie

mcy

Turc

jaB

elgi

aH

iszp

ania

Kan

ada

(201

0)W

łoch

y (2

005)

Aus

tria

Fran

cja

POLS

KA

Aus

tralia

Luks

embu

rgH

olan

dia

Słow

enia

Esto

nia

Izra

el (2

009)

Isla

ndia

Nor

weg

ia (2

009)

Wie

lka

Bry

tani

a (2

009)

Dan

ia (2

010)

Finl

andi

aPo

rtuga

liaN

owa

Zela

ndia

(200

7)St

any

Zjed

nocz

one

(200

9)G

recj

a (2

006)

Irla

ndia

(201

0)C

hile

(201

0)Sz

wec

jaM

eksy

k

- 144 -

W latach 2005-2011 zanotowano niewielki wzrost wskaźnika liczby porad lekarskich

w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Polsce (z 6,3 do 6,8). Do krajów, w których zaobserwowano

znaczące zmiany wartości tego wskaźnika, należały: Turcja (wzrost z 4,7 do 8,2), Niemcy (wzrost

z 8,1 do 9,7) oraz Czechy (spadek z 13,2 do 11,1). W Czechach w 2008 r. wprowadzono współpłacenie

pacjentów za wizyty lekarskie oraz leczenie szpitalne, co mogło mieć wpływ na spadek częstości

korzystania z ambulatoryjnej opieki zdrowotnej. W porównaniu z 2005 r. liczba udzielonych porad

lekarskich na 1 mieszkańca zmalała także na Węgrzech (w latach 2005-2006 wskaźnik wynosił prawie

13 porad na 1 mieszkańca, w 2007 r. spadł do 10,8, a w latach kolejnych wzrósł do 11,8). Zmiany te

tłumaczy się również wprowadzeniem współpłacenia za wizyty lekarskie pod koniec 2006 r.

Tabl. 4A. Porady lekarskie i stomatologiczne na 1 mieszkańca w krajach OECD w latach 2005,

2010 i 2011.

Państwo Porady lekarskie Porady stomatologiczne

2005 2010 2011 2005 2010 2011

Australia……………….….

6,1 6,6 6,7 1,5 1,5 - Austria……………….…

6,7 6,9 6,9 1,3 1,2 1,2 Belgia………………….

7,2 7,4 7,4 2,0 - - Chile…………………. 2,8 3,3 - - 0,7 - Czechy……………….. 13,2 11,0 11,1 2,1 1,9 1,9 Dania………………… 4,5 4,6 - 0,9 0,9 - Estonia………………. 6,4 6,0 6,3 1,5 1,3 1,3 Finlandia…………….. 4,3 4,3 4,2 1,2 1,2 1 Francja………………. 7,0 6,7 6,8 1,7 1,7 1,7 Grecja……………….. 3,9 - - - - - Hiszpania……………. - - 7,4 - - 1,2 Holandia…………….. 5,4 6,6 6,6 2,3 2,3 2,3 Irlandia……………… - 3,8 - - 0,7 - Islandia……………… 6,5 6,1 6,1 - - - Japonia……………… 13,7 13,1 - 3,3 3,1 - Kanada……………… 7,8 7,4 - - - - Korea Płd…………… 11,8 12,9 13,2 1,4 1,6 2,0 Luksemburg………… 6,5 6,4 6,6 0,6 0,6 0,7 Meksyk……………... 2,7 2,9 2,7 0,1 0,2 0,2 Niemcy……………... 8,1 9,9 9,7 1,3 1,4 1,4 Polska………………. 6,3 6,6 6,8 0,7 0,8 0,9

Portugalia…………… 3,9 4,1 4,2 0,0 0,1 0,0 Słowacja……………. 11,3 11,6 11 1,2 1,2 1,2 Słowenia……………. - 6,4 6,5 - - - Stany Zjednoczone…. 4,0 - - 1,0 0,9 - Szwecja…………….. 2,8 3,0 3,0 - - - Turcja………………. 4,7 7,3 8,2 0,1 0,3 0,4 Węgry………………. 12,9 11,6 11,8 0,9 0,7 0,7 Wielka Brytania……. 5,0 - - 0,7 0,8 0,8 Włochy……………… 7,0 - - 0,9 - -

- 145 -

Dane na temat korzystania z opieki stomatologicznej obejmują konsultacje/porady/wizyty

u ortodontów, stomatologów i chirurgów stomatologicznych. Podobnie jak w przypadku porad

lekarskich dane dla niektórych krajów nie obejmują porad świadczonych wyłącznie w ramach środków

niepublicznych. Również w przypadku Polski dane nie obejmują działalności praktyk

stomatologicznych, które nie podpisały umowy z NFZ na świadczenie usług. Wśród krajów, które

dostarczyły dane na temat liczby udzielonych porad stomatologicznych w 2011 r., wskaźniki

w przeliczeniu na 1 mieszkańca kształtowały się w przedziale od 0,4 dla Turcji do 2,3 w przypadku

Holandii (wyższy wskaźnik wystąpił w 2010 r. w Japonii – 3,1). Relatywnie wysokie wskaźniki

zanotowano w Czechach (1,9), Francji (1,7) i Niemczech (1,4). W Polsce średnia liczba porad

stomatologicznych na 1 mieszkańca wyniosła 0,9, podobnie jak na Węgrzech (0,7), w Wielkiej Brytanii

(0,8) i Finlandii (1,0). W latach 2005-2011 omawiane wskaźniki w poszczególnych krajach nie

wykazywały dużych zmian.

Procedury chirurgiczne

Porównanie sytuacji w zakresie korzystania z usług opieki zdrowotnej w poszczególnych krajach

uzupełniają informacje dotyczące wykonywania różnych procedur chirurgicznych, m.in. cięcia

cesarskiego (caesarean section), usunięcia zaćmy (cataract surgery) czy angioplastyki wieńcowej

(transluminal coronary angioplasty).

W 2011 r. w Polsce wykonano prawie 300 cięć cesarskich na 1000 urodzeń żywych (blisko jedna

trzecia porodów nastąpiła przez cięcie cesarskie). Najwyższą wartość wskaźnika odnotowano

w Turcji – na 1000 urodzeń żywych przypadały 462 cięcia cesarskie. Spośród krajów europejskich

częściej cięciem cesarskim kończyły się porody we Włoszech (377), na Węgrzech (334)

i w Szwajcarii (325). Najrzadziej zabiegi te wykonywano w Finlandii (147), Holandii (156) i Szwecji

(162).

W latach 2005-2011 w większości krajów OECD zaobserwowano wzrost wskaźnika liczby cięć

cesarskich na 1000 urodzeń żywych, przy czym był on szczególnie znaczący w Turcji (o 147,2)

i w Polsce (o 106,9). W 6 krajach zanotowano ich spadki, największe w Korei Płd. (o 17,0), we

Włoszech (o 13,8) i w Finlandii (o 10,7).

- 146 -

Wykres 80. Cięcia cesarskie na 1000 urodzeń żywych w wybranych krajach OECD w 2011 r.

Zaćma jest jedną z najczęściej występujących chorób oczu. Główną metodą jej leczenia jest

chirurgiczny zabieg usunięcia zaćmy, który może być wykonywany zarówno w warunkach szpitalnych,

jak i ambulatoryjnych (w trybie chirurgii jednego dnia). Analizując przedstawione dane dotyczące

zabiegów usunięcia zaćmy należy mieć na uwadze, że w przypadku niektórych krajów dane te obejmują

wyłącznie operacje przeprowadzane w szpitalach (np. w Irlandii, Holandii, Polsce, na Węgrzech).

W 2011 r. w Polsce (w szpitalach) wykonano 118,4 tys. zabiegów usunięcia zaćmy, co

w przeliczeniu na 100 tys. ludności stanowiło ponad 307 zabiegów. Najwięcej zabiegów usuwania

zaćmy na 100 tys. ludności odnotowano we Francji, Estonii i Czechach (ponad 1000). W większości

krajów OECD, które prezentowały dane o liczbie zabiegów usuwania zaćmy, zaobserwowano wzrost

wskaźnika w porównaniu z 2005 r., przy czym największy wystąpił w Estonii (o 459,1), Czechach

(o 237,9), Francji (o 203,8), Szwecji (o 184,6), Hiszpanii (o 166,4) i Polsce (o 124,5).

147,3155,9161,8

194,1197,7197,9198,9202,0

232,7241,2243,0249,1

261,1265,5

275,5283,2

299,3325,2

334,3346,1

377,1461,6

0 100 200 300 400 500

FinlandiaHolandia (2010)

SzwecjaSłowenia

EstoniaIzrael

Belgia (2010)FrancjaCzechy

Wielka BrytaniaNowa Zelandia

HiszpaniaKanada (2010)Irlandia (2010)

LuksemburgAustria

POLSKASzwajcaria (2008)

WęgryKorea Płd.

WłochyTurcja

- 147 -

Wykres 81. Zabiegi usunięcia zaćmy i angioplastyki na 100 tys. ludności w wybranych krajach

OECD w 2011 r.

Zawał serca należy do grupy chorób układu krążenia, które stanowiły 45% przyczyn zgonów

w Polsce w 2011 r. Podstawową metodą leczenia zawału serca jest angioplastyka, którą stosuje się

w celu udrożnienia tętnicy i przywrócenia przepływu krwi. W 2011 r. najwięcej zabiegów angioplastyki

w przeliczeniu na 100 tys. ludności wykonano w Niemczech (350,6), a następnie

w Izraelu (265,4 w 2010 r.), Holandii (241,1 w 2010 r.), Austrii (240,8) i Belgii (230,7 w 2010 r.).

Najmniej zabiegów odnotowano w Meksyku (2,5), Nowej Zelandii (6,6) i Finlandii (66,5). W Polsce

wskaźnik ten wyniósł 110,8 (73,1 w 2005 r.).

W porównaniu z 2005 r. najwyższy wzrost liczby wykonanych zabiegów w przeliczeniu na 100

tys. ludności odnotowano w Estonii (o 92,7) i Słowenii (o 82,5). W Polsce również odnotowano wzrost

o 37,7 zabiegów angioplastyki. Znaczny spadek takich zabiegów charakteryzował Nową Zelandię

(z 8,3 do 6,6).

Wydatki na ochronę zdrowia

Przyjęcie wspólnej metodologii sporządzania Narodowego Rachunku Zdrowia przez Eurostat,

OECD i WHO umożliwia porównania wydatków na ochronę zdrowia pomiędzy krajami. Większość

z nich zestawia wydatki zgodnie z międzynarodową metodologią, jednakże różne systemy ochrony

zdrowia funkcjonujące w poszczególnych krajach i różne systemy ich finansowania powodują

konieczność stałego jej dostosowywania do warunków krajowych. Ponadto stosując metodologię

Narodowego Rachunku Zdrowia kraje wykorzystują wielorakie źródła informacji przyjmując

1 045,0 1 030,0

800,7

1 077,6

614,1

68,6

168,4

307,4

848,1909,1

664,7

254,6203,1 210,1

66,5

198,0120,8

2,5

350,6

110,8

189,0 209,5122,7

193,2

0

200

400

600

800

1000

1200C

zech

y

Esto

nia

Finl

andi

a

Fran

cja

His

zpan

ia

Mek

syk

Nie

mcy

POLS

KA

Szw

ecja

Węg

ry

Wie

lka

Bry

tani

a

Wło

chy

usunięcie zaćmy angioplastyka

- 148 -

indywidualne rozstrzygnięcia odnośnie zaklasyfikowania do danej grupy wydatków, co należy mieć na

uwadze analizując poniższe dane.

W 2011 r. wydatki ogółem na ochronę zdrowia w Polsce stanowiły 6,9% PKB (o 2,4 p. proc.

mniej w porównaniu ze średnią dla krajów OECD). Był to jeden z najniższych wskaźników

w omawianej grupie krajów (niższe zanotowano w Luksemburgu i Estonii). W relacji do PKB najwięcej

na ochronę zdrowia wydały Stany Zjednoczone - 17,7%. Wysoki poziom wydatków (powyżej 11%

PKB) charakteryzował Holandię, Francję, Niemcy i Kanadę.

Wykres 82. Wydatki ogółem na ochronę zdrowia jako % PKB w krajach OECD w 2011 r

(1) Bez wydatków inwestycyjnych.

W porównaniu z 2005 r. w większości krajów OECD wzrósł udział wydatków na ochronę

zdrowia w relacji do PKB (najwięcej – powyżej 1,5 p. proc. – w Nowej Zelandii, Stanach

Zjednoczonych i Korei Płd.). W Polsce udział ten wzrósł o 0,7 p. proc. Spadek tego wskaźnika

odnotowano w przypadku 6 krajów: Portugalii, Izraela, Islandii, Grecji, Węgier i Luksemburga.

5,96,16,2

6,66,9

7,47,57,57,77,97,9

8,98,98,99,09,09,19,29,39,39,49,59,6

10,210,310,510,810,911,011,211,3

11,611,9

17,7

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18

EstoniaTurcja (2008)

Meksyk (2010)Luksemburg

POLSKAKorea Płd.

CzechyChileIzrael

WęgrySłowacjaSłowenia

IrlandiaAustralia (2010)

FinlandiaIslandia

GrecjaWłochy

NorwegiaHiszpania

Wielka BrytaniaSzwecja

Japonia (2010)Portugalia

Nowa Zelandia (1)Belgia (1)

AustriaDania

SzwajcariaKanadaNiemcyFrancja

HolandiaStany Zjednoczone

% PKB

-

149 -

Wydatki na ochronę zdrowia (według parytetu siły nabywczej) na 1 mieszkańca w Polsce w 2011

r. wyniosły 1452 USD (ponad 2 razy mniej niż średnia dla krajów OECD). Również pod tym względem

Polska zajęła jedno z ostatnich miejsc. Największe wydatki na opiekę zdrowotną na 1 mieszkańca

odnotowano w Stanach Zjednoczonych (8508 USD) oraz 3 krajach europejskich: Norwegii, Szwajcarii

i Holandii (odpowiednio 5669, 5643 i 5099 USD).

Wykres 83. Wydatki ogółem na ochronę zdrowia według parytetu siły nabywczej na 1 mieszkańca

w krajach OECD w 2011 r.

(1) Bez wydatków inwestycyjnych.

W latach 2005-2011 w większości krajów OECD wydatki na ochronę zdrowia113 w ujęciu

realnym wzrosły, jednakże średnie roczne tempo wzrostu było bardzo zróżnicowane i kształtowało się

na poziomie od 9,1% (Korea Płd.) do 0,2% (Węgry). Wyjątek stanowił Luksemburg, gdzie wystąpił

spadek wydatków (średnio o 0,6% rocznie). W Polsce wydatki na opiekę zdrowotną wzrastały średnio

o 6,1% rocznie w analizowanym okresie. Wśród europejskich krajów OECD wyższe średnioroczne

tempo wzrostu odnotowano tylko na Słowacji – 6,5%.

W związku z panującą w ostatnich latach recesją, w 2011 r. w porównaniu z poprzednim rokiem

w większości krajów OECD wystąpiło znaczące spowolnienie tempa wzrostu tego rodzaju wydatków,

a w przypadku 12 krajów europejskich nawet ich spadek (największy w Grecji, na Słowacji,

w Portugalii i Luksemburgu). W Polsce wydatki na ochronę zdrowia w stosunku do 2010 r. były realnie

wyższe o 2,3%.

113

Według parytetu siły nabywczej.

8,5

5,7 5,65,1

4,5 4,5 4,5 4,4 4,2 4,1 4,1 3,9 3,8 3,7 3,4 3,4 3,3 3,2 3,2 3,1 3,02,6 2,4 2,4 2,2 2,2 2,0 1,9 1,7 1,6 1,5 1,3 1,0 0,9

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Stan

y Zj

edno

czon

eN

orw

egia

Szw

ajca

riaH

olan

dia

Aus

tria

Kan

ada

Nie

mcy

Dan

iaLu

ksem

burg

Fran

cja

Bel

gia

(1)

Szw

ecja

Aus

tralia

(201

0)Ir

land

iaW

ielk

a B

ryta

nia

Finl

andi

aIs

land

iaJa

poni

a (2

010)

Now

a Ze

land

ia (1

)H

iszp

ania

Wło

chy

Portu

galia

Słow

enia

Gre

cja

Izra

elK

orea

Płd

.C

zech

ySł

owac

jaW

ęgry

Chi

lePO

LSK

AEs

toni

aM

eksy

k (2

010)

Turc

ja (2

008)

tys. USD

-

150 -

Wykres 84. Średnie roczne tempo wzrostu wydatków ogółem na ochronę zdrowia w ujęciu

realnym w krajach OECD w latach 2005-2011

(1) Bez wydatków inwestycyjnych. (2) Dane dla Chile obliczono na podstawie wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI). (3) Tempo wzrostu dla lat 2009-2010 i 2005-2010.

Wykres 85. Wydatki publiczne jako % wydatków ogółem na ochronę zdrowia w krajach OECD

w 2011 r.

(1) Bez wydatków inwestycyjnych. , (2) Dla wydatków bieżących

-12,0

-9,0

-6,0

-3,0

0,0

3,0

6,0

9,0

12,0G

recj

aSł

owac

jaPo

rtuga

liaLu

ksem

burg

Finl

andi

aIr

land

iaH

iszp

ania

Wło

chy

Dan

iaW

ielk

a B

ryta

nia

Węg

ryH

olan

dia

Isla

ndia

Aus

tria

Słow

enia

Kan

ada

Nie

mcy

Esto

nia

Fran

cja

Aus

tralia

(3)

Mek

syk

(3)

Stan

y Zj

edno

czon

eB

elgi

a (1

)N

owa

Zela

ndia

(1)

POLS

KA

Cze

chy

Szw

ajca

riaSz

wec

jaN

orw

egia

Kor

ea P

łd.

Izra

elJa

poni

a (3

)C

hile

(2)

2010-2011 2005-2011

%

0102030405060708090

100Dania

NorwegiaCzechy

LuksemburgWielka Brytania

Nowa Zelandia (1)

Japonia (2010)

Szwecja

Islandia

Holandia (2)

Estonia

Włochy

Francja

NiemcyAustria

Belgia (1)Finlandia

SłoweniaHiszpania

Turcja (2008)Słowacja

Kanada

POLSKA

Australia (2010)

Irlandia

Grecja

Węgry

Portugalia

Szwajcaria

Izrael

Korea Płd.Stany Zjednoczone

Meksyk (2010)Chile

- 151 -

W 2011 r. wydatki sektora publicznego (HF.1) stanowiły większość wydatków na ochronę

zdrowia w krajach OECD. Wyjątkiem były Stany Zjednoczone, Meksyk i Chile, gdzie udział wydatków

publicznych w wydatkach ogółem nie przekroczył 50%. Do krajów o największym udziale sektora

publicznego w wydatkach na opiekę zdrowotną (powyżej 84%) należały Dania, Norwegia, Czechy

i Luksemburg. W Polsce wydatki publiczne stanowiły 70,3% wydatków ogółem, o prawie 2 p. proc.

mniej niż średnia dla krajów OECD. W porównaniu z 2005 r. największe zmiany struktury podziału na

wydatki publiczne i prywatne odnotowano w Chile, Szwajcarii, Turcji i Grecji, gdzie udział wydatków

publicznych zwiększył się kosztem sektora prywatnego, oraz w Irlandii, na Węgrzech, Słowacji

i w Czechach, gdzie wystąpił spadek wydatków publicznych w wydatkach ogółem na ochronę zdrowia.

W Polsce udział sektora publicznego zwiększył się o 1 p. proc. w stosunku do 2005r.

- 152 -

4.2. Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, jako źródło wiedzy statystycznej Wprowadzenie

W 1994 roku Komisja Statystyczną ONZ przyjęła dokument pn. Fundamentalne zasady statystyk

oficjalnych. W środowiskach statystycznych dokument ten nazywa się dekalogiem statystyki oficjalnej,

gdyż obejmuje 10 zasad funkcjonowania statystyki, które jako rekomendacja ONZ wyznaczająca

kierunki kształtowania ustawodawstwa regulującego organizację i funkcjonowanie systemów statystyki

oficjalnej w państwach członkowskich. W jednej z zasad stwierdza się: dane do celów statystycznych

mogą być pozyskiwane ze wszelkiego rodzaju źródeł, zarówno ankietowych badań statystycznych, jak

i rejestrów administracyjnych. Organy statystyczne powinny dokonywać wyboru źródła mając na

uwadze jakość, aktualność, czas, koszty i obciążenia dla respondentów.

Generalnie zakłada się, że korzystanie z rejestrów jako alternatywy dla ankietowego zbierania

danych dla celów statystyki publicznej wiąże się z niższymi kosztami pozyskania oraz wyższą

kompletnością danych. Wpisanie do rejestru a potem aktualizacja danych wiąże się bowiem często

z określonym skutkiem prawnym lub ekonomicznym dla podmiotu aktualizującego, co niewątpliwie

bywa skutecznym motywatorem. Motywacja ta może mieć charakter pozytywny (np. uzyskanie

uprawnienia, zezwolenia na określoną działalność) lub negatywny (np. niemożność rozliczenia

świadczenia zdrowotnego). Trzeba jednak uwzględniać selektywność działania tych motywacji - np.

podmioty lecznicze mające kontrakt z NFZ mogą być bardziej zmotywowane do aktualizowania swoich

danych w rejestrach administracyjnych niż składaniem okresowych sprawozdań zgodnie z Programem

Badań Statystycznych Statystyki Publicznej, ale w przypadku podmiotów nie mających kontraktu –

sytuacja może być odwrotna. Ponadto należy pamiętać, że dane w rejestrach administracyjnych,

zwłaszcza tych które posiadają funkcje stanowiące, są często uwarunkowane czynnikami wynikającymi

z procedur stosowanych przez inne instytucje oraz zmianami w legislacji. Na profil wykonywanych

świadczeń zdrowotnych, specjalność komórek organizacyjnych oraz kształt struktury organizacyjnej

podmiotów leczniczych rejestrowanych w RPWDL wpływa sposób i efektywność rozliczania

świadczeń zdrowotnych oraz warunki i zasady kontraktowania NFZ, a także warunki pozyskiwania

środków unijnych w ramach programów operacyjnych. Istotny problem to również aktualizacja

rejestrów. Wiele podmiotów leczniczych po uzyskaniu interesującego ich wpisu do rejestru, przestaje

dbać o bieżącą aktualizację danych, chociaż zobowiązuje je do tego prawo. Problem ten dotyczy

głównie danych teleadresowych oraz danych o charakterze statystycznym (np. liczba łóżek) i występuje

przede wszystkim w przypadku podmiotów leczniczych, które nie posiadają lub utraciły kontrakt z NFZ

albo likwidują swoją działalność. Brak skutecznego motywatora, jakim są wymogi postępowania

ofertowego prowadzonego przez NFZ działa demobilizująco.

- 153 -

Głównymi obszarami wykorzystywania danych z rejestrów administracyjnych w statystyce publicznej

są114:

- budowa operatów badań statystycznych,

- uzupełnianie danych zgromadzonych za pośrednictwem tradycyjnej techniki „formularzowej”,

- weryfikacja jakości danych.

Poszerzenie wiedzy, możliwość pozyskiwania danych w przeróżnych przekrojach i na różnych

poziomach, weryfikacja kartotek, poprawa jakości badań pozyskiwanych ze sprawozdawczości to zalety

rejestrów administracyjnych. Należy jednak pamiętać, iż nawet najlepsze i najbardziej aktualne rejestry,

chociaż mogą dostarczyć danych o stanie i częściowo jakości infrastruktury opieki zdrowotnej, to nie

dostarczą informacji o działalności placówek takich jak: liczba pacjentów, cechy demograficzne,

długość pobytu, rodzaje porad czy przyczyny hospitalizacji. Takie informacje pozostaną domeną

sprawozdawczości lub badań ankietowych.

Na koniec trzeba zaznaczyć, że ze względu na swoje urzędowe usytuowanie, i wynikające stąd

mniejsze doświadczenie w zakresie metodologii pozyskiwania informacji - przynajmniej

w początkowym etapie funkcjonowania – rejestry często nie zapewniają danych o porównywalnej ze

sprawozdawczością statystyczną jakości (zwłaszcza w zakresie spójności i dokładności). Dlatego przed

ewentualnym zastąpieniem danymi rejestrowymi części informacji pozyskiwanych przez statystykę

bezpośrednio od respondentów, konieczny jest pewien okres porównywania danych z obu źródeł w celu

wyjaśnienia rozbieżności i wprowadzenia ewentualnych korekt.

Również w przypadku RPWDL odnotowano istotne problemy metodologiczne dotyczące

zwłaszcza interoperacyjności semantycznej przejawiającej się w zróżnicowanym sposobie identyfikacji

i klasyfikacji szpitali oraz nieprecyzyjnej definicji samego szpitala. Diagnoza tego problemu

w kontekście funkcji rejestru w informacyjnej strukturze państwa oraz próba sformułowania

rekomendacji sprzyjających wykorzystaniu rejestru jako źródła wiedzy statystycznej stanowi cel

niniejszego rozdziału.

Funkcje Rejestru Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą w infrastrukturze informacyjnej

państwa

Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą należy do kategorii rejestrów

podmiotowych i z tym wiąże się jego referencyjność w stosunku do Centralnego Wykazu

Świadczeniodawców prowadzonego w NFZ czy ewidencji statystycznej prowadzonej w ramach badań

statystycznych. Wiąże się z tym funkcja stanowiąca115 RPWDL, gdyż informacje zawarte w tym

114 K. Nyczaj, Rejestry administracyjne jako źródło wiedzy statystycznej. Wiadomości Statystyczne. Nr 11(594)/2010. 115 Więcej informacji o funkcji stanowiącej i innych funkcjach rejestrów administracyjnych można znaleźć w książce J.Oleńskiego pt. Infrastruktura informacyjna państwa w globalnej gospodarce. Warszawa: Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, 2006, s. 544.

- 154 -

rejestrze stanowią podstawę do podejmowania decyzji przez NFZ i inne podmioty. Przykładowo;

Fundusz nie może zawierać kontraktów z podmiotami leczniczymi, które nie są wpisane do RPWDL.

Funkcja stanowiąca RPWDL polega też na tym, że wpis do niego z mocy prawa oznacza, że dany

podmiot „zaczyna istnieć” jako element zbiorowości określonej klasy podmiotów leczniczych.

Funkcja identyfikacyjna wiąże się z tym, że każdy podmiot leczniczy, przedsiębiorstwo podmiotu

leczniczego, jednostka organizacyjna oraz komórka organizacyjna przedsiębiorstwa podmiotu

leczniczego otrzymują niepowtarzalne numery (numer księgi rejestrowej, kody: przedsiębiorstwa,

jednostki, komórki) pozwalające na ich jednoznaczną identyfikację w całym systemie opieki

zdrowotnej.

Funkcja kontrolna RPWDL polega na tym, że podmioty mające interes prawny mogą odwoływać się

do zapisów w księdze rejestrowej, jako wiarygodnego źródła informacji mającego rękojmię wiary

publicznej, za które ponosi odpowiedzialność państwo. Jeśli z różnych przyczyn dane dotyczące

podmiotu leczniczego nie są aktualne, osoba mająca interes prawny może odmówić określonego

działania (np. NFZ może nie zawrzeć kontraktu, jeśli dane podmiotu leczniczego zawarte w RPWDL

nie są aktualne). Obecnie funkcja kontrolna jest bardzo często wykorzystywana poprzez udostępnienie

danych rejestrowych podmiotów leczniczych w sieci Internet.

Funkcja klasyfikacyjna RPWDL oznacza, że każde przedsiębiorstwo, jednostka i komórka

organizacyjna otrzymują specjalne kody w ramach tzw. kodu resortowego, które szczegółowo określają

ich zakres przedmiotowy działalności. Klasyfikacja ta ma charakter decyzji administracyjnej

o określonych skutkach prawnych, co oznacza, że NFZ może zawierać kontrakty na te świadczenia

zdrowotne, które nie są sprzeczne z zakresem przedmiotowym działalności wykazanej w RPWDL.

Podobnie jest w przypadku badań statystycznych. Nadanie odpowiedniego klasyfikatora

przedsiębiorstwu, jednostce czy komórce organizacyjnej w RPWDL wpływa na konieczność objęcia

danego podmiotu leczniczego, określonymi procesami badań statystycznych.

Funkcja normalizacyjna RPWDL polega na tym, że Rejestr wprowadza zasady identyfikacji,

klasyfikacji, kody, które powinny być wykorzystywane także w innych systemach informacyjnych.

Sposoby definiowania, klasyfikowania i identyfikowania szpitali w Rejestrze Zakładów Opieki

Zdrowotnej, Rejestrze Podmiotów Gospodarki Narodowej oraz w Rejestrze Podmiotów Wykonujących

Działalność Leczniczą

Obowiązująca do 2011 roku ustawa o zakładach opieki zdrowotnej w ogóle nie odnosiła się do

definicji szpitala. Odróżniała jednak wyraźnie szpital od zakładu opiekuńczo-leczniczego, zakładu

pielęgnacyjno-opiekuńczego, sanatorium i hospicjum oraz fragmentarycznie odwoływała się do pojęcia

„szpital uniwersytecki” oraz „szpital kliniczny”. W konsekwencji każdy zakład opieki zdrowotnej, który

posiadał przynajmniej jedno łóżko, a nie nazywał się zakładem opiekuńczo-leczniczym, zakładem

pielęgnacyjno-opiekuńczym, sanatorium lub hospicjum uznawano za szpital. Brak jednoznacznych

sposobów identyfikowania szpitali powodował, że można było je identyfikować równocześnie na

-

155 -

dwóch poziomach struktury organizacyjnej tj. na poziomie zakładu opieki zdrowotnej jako całości oraz

jako jednostkę organizacyjną116, której w Rejestrze Zakładów Opieki Zdrowotnej (RZOZ) nadawano

specjalny klasyfikator oznaczający rodzaj dostawcy usług opieki zdrowotnej (tabl. 4B), oparty na

International Classification for Health Account (ICHA), Classification of Health Care Providers (HP).

Problem identyfikacji szpitala pogłębiała nieprecyzyjna definicja zakładu opieki zdrowotnej, który

zgodnie z wspomnianą ustawą definiowano jako wyodrębniony organizacyjnie zespół osób i środków

majątkowych utworzony i utrzymywany w celu udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia

a także wieloznaczny zapis odnoszący się do relacji pomiędzy zakładem opieki zdrowotnej a jego

jednostką organizacyjną, który stwierdzał, że zakład opieki zdrowotnej może być odrębną jednostką

organizacyjną, częścią innej jednostki organizacyjnej lub jednostką organizacyjną podległą innej

jednostce organizacyjnej.

Tabl.4B. Klasyfikacja szpitali obowiązująca w latach 2004 – 2011

W konsekwencji tej wieloznaczności wiele zakładów opieki zdrowotnej o rozbudowanej

strukturze uznawało jako odrębne szpitale również swoje wewnętrzne jednostki organizacyjne (np.

kliniki) zlokalizowane pod tym samym adresem, co bardzo często miało miejsce np. w przypadku

instytutów czy szpitali uniwersyteckich. Prowadziło to do sztucznego zawyżania liczby szpitali

w raportach przygotowywanych na podstawie danych zawartych w rejestrze zakładów opieki

zdrowotnej.

Jeszcze inaczej klasyfikowało się i nadal klasyfikuje szpitale w prowadzonym przez Prezesa

Głównego Urzędu Statystycznego Rejestrze Podmiotów Gospodarki Narodowej (REGON). Zgodnie ze

stosowaną przez statystykę publiczną klasyfikacją PKD w rejestrze tym, szpitale winny posiadać kod

PKD 8610Z (działalność szpitala). Jednak kod ten - obok szpitali ogólnych oraz specjalistycznych (np.

szpitale psychiatryczne, zakłady dla osób uzależnionych, szpitale zakaźne, położnicze) - otrzymują

również podmioty prowadzące działalność w zakresie prewentoriów, sanatoriów i centrów

rehabilitacyjnych,

116 Zgodnie z definicją zawartą w obowiązującym w tym czasie Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 lipca 2004 r.

w sprawie rejestru zakładów opieki zdrowotnej jednostka organizacyjna zakładu to wyodrębniona w statucie część zakładu.

HP.1 Szpitalnictwo (7)

HP.1.1 Szpital wielospecjalistyczny

HP.1.2 Szpital psychiatryczny i odwykowy (1)

HP.1.2.1 Całodobowy ośrodek leczenia odwykowego i psychiatrycznego

HP.1.3 Szpital jedno specjalistyczny (inny niż psychiatryczny i odwykowy)

HP.1.4 Sanatorium

HP.1.5 Zakład rehabilitacji leczniczej (stacjonarny)

HP.1.6 Zakład udzielający świadczeń jednodniowych

HP.1.7 Szpital uzdrowiskowy

- 156 -

a także podmioty prowadzące usługi na rzecz szpitali (usługi personelu medycznego

i paramedycznego, działalność prowadzona przez laboratoria, pracownie techniczne, usługi radiologów,

działalność aptek szpitalnych, obsługa sal operacyjnych, usługi wyżywienia oraz pozostałe usługi

szpitalne). Z kolei inne podmioty lecznicze, które można by uznać za szpitale (np. instytuty medyczne)

klasyfikują swoją główną działalność za pomocą kodu 7219Z - badania naukowe i prace rozwojowe

w dziedzinie pozostałych nauk przyrodniczych i technicznych. Równocześnie zakres działalności wielu

praktyk lekarskich, czyli placówek o charakterze ambulatoryjnym, oznacza się w REGON jako

działalność szpitali, tylko dlatego, że w jej ramach personel medyczny wykonuje świadczenia w ramach

kontraktu ze szpitalem. W konsekwencji pomiędzy danymi zawartymi w funkcjonujących obecnie

rejestrach publicznych istnieje spora rozbieżność, co ukazuje wykres 86.

W 2011 r. ustawę o zakładach opieki zdrowotnej zastąpiono ustawą o działalności leczniczej.

Wprowadziła ona pojęcie szpitala oraz zmieniła zasady klasyfikowania i identyfikowania szpitali.

Zgodnie z przepisami tej nowej ustawy, szpital to przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego, w którym

podmiot ten wykonuje działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne, tzn. wykonywane całą

dobę kompleksowe świadczenia zdrowotne polegające na diagnozowaniu, leczeniu, pielęgnacji

i rehabilitacji, które nie mogą być realizowane w ramach innych stacjonarnych i całodobowych

świadczeń zdrowotnych lub ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych. Według wspomnianej ustawy

świadczeniami szpitalnymi są także świadczenia udzielane z zamiarem zakończenia ich udzielania

w okresie nieprzekraczającym 24 godzin.

Wykres 86. Różnica w liczbie podmiotów wykazujących działalność szpitalną w REGON oraz

posiadającą oddział szpitalny zarejestrowany w RPWDL

Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą oraz Rejestr Podmiotów Gospodarki Narodowej

REGON117, stan na dzień 30.09.2013 r.

117 Do analizy wykorzystano dane z REGON za pośrednictwem Bazy Jednostek Statystycznych GUS.

1167

504

240

liczba podmiotów leczniczychwystępująca w RPWDL oraz w REGON

liczba podmiotów leczniczychwystępująca w REGON a nie

występująca w RPWDL

liczba podmiotów leczniczychwystępująca w RPWDL a nie

występująca w REGON

- 157 -

Ustawodawca od świadczeń szpitalnych wyraźnie odróżnił tzw. stacjonarne i całodobowe

świadczenie zdrowotne inne niż szpitalne czyli świadczenia opiekuńcze, pielęgnacyjne, paliatywne,

hospicyjne, świadczenia z zakresu opieki długoterminowej, rehabilitacji leczniczej, leczenia uzależnień,

psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz lecznictwa uzdrowiskowego, udzielane pacjentom, których stan

zdrowia wymaga udzielania całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych

w odpowiednio urządzonych, stałych pomieszczeniach.

Konsekwencją zmian ustawowych były zmiany w sposobach rejestrowania placówek opieki

zdrowotnej. W 2011 r. Rejestr Zakładów Opieki Zdrowotnej (RZOZ) zastąpiono Rejestrem Podmiotów

Wykonujących Działalność Leczniczą (RPWDL). W tym ostatnim pojawił się nowy dział rejestrowy

podmiot leczniczy, a zakłady opieki zdrowotnej w większości otrzymały status przedsiębiorstw

podmiotów leczniczych118. Uporządkowało to wiele problematycznych sytuacji. W RZOZ jednakowo

traktowano zakłady mające osobowość prawną (samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej), jak

też zakłady, które jej nie miały (niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej nie miały własnej osobowości

prawnej chociaż osobowość taką mogły mieć podmioty je prowadzące). W RPWDL natomiast

uwzględniono i rozróżniono podmioty lecznicze mające osobowość prawną (np. spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością), jak i dawne tzw. niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej jako przedsiębiorstwa

podmiotu leczniczego. Odstąpiono ponadto od klasyfikowania jednostek organizacyjnych na rzecz

klasyfikowania przedsiębiorstw. Ograniczono także zakres możliwych do użycia kodów do trzech,

a przedsiębiorstwo utożsamiono z jednostką lokalną występującą w rejestrze REGON. Zakres

gromadzonych danych na poziomie przedsiębiorstwa (dawnego zakładu opieki zdrowotnej), jednostki

organizacyjnej oraz komórki organizacyjnej w zasadzie pozostał niezmieniony.

Tabl. 4C. Klasyfikacja przedsiębiorstw podmiotów leczniczych obowiązująca od 2012 r.

W stosunku do poprzednio obowiązujących przepisów dotyczących rejestracji zakładów opieki

zdrowotnej/podmiotów leczniczych zasadnicza zmiana dotyczyła odstąpienia od obowiązku tworzenia

118 W uzasadnieniu do ustawy o działalności leczniczej ustawodawca zwracał uwagę, że funkcjonująca przez ponad dwadzieścia lat definicja zakładu opieki zdrowotnej (wyodrębniony organizacyjnie zespół osób i środków majątkowych) odbiegała od definicji przedsiębiorstwa określonej w art. 551 Kodeksu cywilnego poprzez niezrozumiałe z cywilistycznego punktu widzenia połączenie czynnika ludzkiego i substratu majątkowego. Z kolei zapis art. 2 ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej w brzmieniu: zakład opieki zdrowotnej może być odrębną jednostką organizacyjną, częścią innej jednostki

organizacyjnej lub jednostką organizacyjną podległą innej jednostce organizacyjnej, zdaniem Ministerstwa Zdrowia, skutkował w praktyce zagmatwaną strukturą zakładów opieki zdrowotnej, rozmywał odpowiedzialność cywilnoprawną i utrudniał ustalenie osób lub organów reprezentujących na zewnątrz tak organizacyjnie powiązane zakłady opieki zdrowotnej.

Kod 1 - Stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – szpitalne (szpital);

Kod 2 - Stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne – inne niż szpitalne (np. zakłady opiekuńczo – lecznicze, zakłady pielęgnacyjno – opiekuńcze, zakłady rehabilitacji leczniczej, hospicja);

Kod 3 - Ambulatoryjne świadczenia zdrowotne – (np. przychodnie, ośrodki zdrowia, laboratoria, zakłady diagnostyczne)

- 158 -

w ramach struktury organizacyjnej podmiotów leczniczych jednostek organizacyjnych. Rozporządzenie

Ministra Zdrowia z dnia 29 września 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych objętych wpisem

do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz szczegółowego trybu postępowania

w sprawach dokonywania wpisów, zmian w rejestrze oraz wykreśleń z tego rejestru dopuszcza tworzenie

komórek organizacyjnych bezpośrednio w ramach przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego

z pominięciem jednostki organizacyjnej. Wyeliminowało to faktycznie jednostkę organizacyjną jako

jeden ze sposobów identyfikacji szpitala. Potwierdza to również analiza danych zawartych w RPWDL.

Z wykresu 87 wynika, że liczba jednostek organizacyjnych, w ramach których utworzono odział

szpitalny wraz z izbą przyjęć według stanu na dzień 30 września 2013 r. jest mniejsza niż liczba

przedsiębiorstw.

Wykres 87. Liczba jednostek mających zarejestrowaną działalność szpitalną w RPWDL

oraz w REGON.

Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Stan na dzień 30.09.2013 r.

Ustawa o działalności leczniczej nie rozwiązała jednak do końca problemu precyzyjnej

identyfikacji szpitala, gdyż równocześnie wprowadziła niejednoznaczne zapisy dotyczące relacji

przedsiębiorstwo - jednostka lokalna. Zgodnie z zapisami ustawy, przedsiębiorstwo podmiotu

leczniczego to jednostka lokalna w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej, dla której nie

sporządza się odrębnego bilansu, chyba że podmiot leczniczy postanowi inaczej w regulaminie

organizacyjnym. Natomiast zgodnie z zasadami przyjętymi w statystyce publicznej i obowiązującymi

w Rejestrze Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON, jednostka lokalna to zorganizowana całość

(zakład, oddział, filia itp.) położona w miejscu zidentyfikowanym odrębnym adresem, pod którym lub

z którego prowadzona jest działalność przez co najmniej jedną osobę pracującą. O ile więc, każde

przedsiębiorstwo wyodrębnione na mocy przepisów ustawy o działalności leczniczej i odzwierciedlone

w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą powinno mieć zawsze swój odpowiednik

w postaci jednostki lokalnej wyodrębnionej na podstawie ustawy o statystyce publicznej

i odzwierciedlonej w rejestrze REGON, o tyle jednostka lokalna nie zawsze musi posiadać status

przedsiębiorstwa.

12001312

1670

2409

podmioty lecznicze, któreformalnie zarejestrowały wRPWDL przedsiębiorstwo -

szpital

przedsiębiorstwa - szpitaleformalnie zarejestrowane w

RPWDL

podmioty lecznicze, którewskazały w REGON

działalność szpitalną (PKD8610Z)

jednostki lokalne, dla którychwskazano w REGON

działalność szpitalną (PKD8610Z)

-

159 -

W tym zakresie istnieją poważne rozbieżności pomiędzy danymi zawartymi w RPWDL

a REGON. Analiza danych w obu rejestrach według stanu na dzień 30 września 2013 r. wykazała, że

istnieje 240 podmiotów leczniczych, które utworzyły przedsiębiorstwo z oddziałem szpitalnym, ale nie

zarejestrowały w REGON ani jednej jednostki lokalnej, której zakres działalności określony by został

jako PKD 8610Z (działalność szpitali). Pozostałe 1167 podmioty lecznicze utworzyły łącznie 1346

przedsiębiorstw, w ramach których funkcjonują oddziały szpitalne oraz równocześnie 1812 jednostek

lokalnych, których przeważający zakres działalności określono jako działalność szpitali.

W 2012 r. Ministerstwo Zdrowia doprecyzowało zasady wyodrębniania przedsiębiorstwa

szpitalnego w strukturze podmiotu leczniczego. Stało się to w następstwie podejmowanych przez

szpitale psychiatryczne, uzdrowiskowe oraz rehabilitacyjne prób ominięcia obowiązku ubezpieczenia

z tytułu zdarzeń medycznych. W oficjalnym wystąpieniu do Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej

Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego, Ministerstwo Zdrowia stwierdziło, że cechą przesądzającą

o statusie szpitala jest posiadanie w strukturze organizacyjnej oddziału szpitalnego lub innej

komórki opieki szpitalnej (listę szpitalnych komórek organizacyjnych zawiera rozporządzenie

Ministra Zdrowia z dnia 17 maja 2012 r. w sprawie systemu resortowych kodów identyfikacyjnych oraz

szczegółowego ich nadawania, Dz. U. z 28 maja 2012 r., poz. 594). Zdaniem Ministerstwa Zdrowia,

jeśli podmiot leczniczy posiada w swojej strukturze organizacyjnej taką komórkę organizacyjną to

powinien prowadzić szpital w postaci przedsiębiorstwa, niezależnie od tego, czy uznaje to za główny

rodzaj swojej działalności czy też nie. Jeśli podmiot prowadzi również działalność w rodzaju stacjonarne

i całodobowe świadczenia zdrowotne inne niż szpitalne, np. psychiatryczny zakład opiekuńczo

leczniczy - powinien wyodrębnić w tym celu kolejne przedsiębiorstwo.

W wystąpieniu podkreślano również, że ustawa o działalności leczniczej nie wprowadziła pojęcia

głównego rodzaju działalności leczniczej, a każdy rodzaj działalności leczniczej powinien być

wykonywany w odrębnym przedsiębiorstwie.

Pomimo niedoprecyzowania relacji przedsiębiorstwo – jednostka lokalna, przedsiębiorstwo podmiotu

leczniczego wydaje się być obecnie najlepszym z możliwych sposobów identyfikowania szpitala

w strukturze organizacyjnej podmiotu leczniczego. Ważną kwestią jest jednak wyznaczenie granic

faktycznej odrębności organizacyjnej takiego przedsiębiorstwa. W przypadku połączenia kilku

dotychczas samodzielnych szpitali w jeden podmiot (np. zespół szpitali powiatowych), szpitale

wchodzące w skład nowego podmiotu stają się najczęściej osobnymi przedsiębiorstwami tego nowego

podmiotu. Pomimo wspólnej gospodarki finansowej cechuje je najczęściej odrębny proces

przyjmowania i wypisywania pacjenta. Materialny wyznacznik tej odrębności to najczęściej osobna

księga przyjęć i wypisów, a instytucjonalny – wyodrębniona w strukturze organizacyjnej

przedsiębiorstwa komórka organizacyjna w postaci izby przyjęć. Biorąc pod uwagę powyższe

rozważania, możemy postulować przyjęcie wąskiej definicji szpitala, zgodnie z którą szpitalem

- 160 -

sensu stricte jest przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego, w strukturze którego wyodrębniono

przynajmniej dwie komórki organizacyjne: oddział szpitalny oraz izbę przyjęć.

Obecnie instytucje prowadzące analizy dotyczące zmian w organizacji opieki zdrowotnej muszą

zmierzyć się z podwójnym problemem. Pierwszy - to zmiana klasyfikacji działalności podmiotów

leczniczych. Drugi - to zmiana zasad wyodrębniania szpitala, jako części podmiotu leczniczego. Jeśli

do 2011 roku, podmiot leczniczy posiadał w swojej strukturze kilka szpitali i przychodni

(wyodrębnionych na poziomie jednostek organizacyjnych), to obecnie mogą one być traktowane jako

jedno przedsiębiorstwo typu szpital i jedno przedsiębiorstwo typu ambulatorium, które z kolei mogą

mieć jedno lub kilka adresów udzielania świadczeń zdrowotnych (jednostki lokalne), niekoniecznie

wyodrębnionych na poziomie jednostek organizacyjnych.

Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, jako możliwe źródło wiedzy statystycznej

Stosunkowo duży zakres danych gromadzonych w RPWDL oraz informatyzacja procesów

rejestrowych daje potencjalnie bardzo duże możliwości wykorzystania tego rejestru jako źródła wiedzy

statystycznej i jako narzędzia polityki zdrowotnej. System daje możliwość generowania

wieloprzekrojowych raportów. Po zastosowaniu odpowiednich kryteriów statystyk można np.

dowiedzieć się, ile łóżek z zakresu określonej dziedziny medycznej znajduje się na terenie

poszczególnych powiatów, określonego województwa, lub też ile placówek ochrony zdrowia na terenie

poszczególnych powiatów posiada w swojej strukturze określony oddział lub poradnię. Dzięki

formatowi, w jakim dane są gromadzone i udostępniane, RPWDL może stanowić istotne wsparcie

informacyjne dla określonych służb kontrolnych, na szczeblu Ministra Zdrowia, NFZ oraz terenowej

administracji rządowej tj. może stanowić narzędzie dla organów sprawujących, zgodnie z właściwymi

przepisami, nadzór i kontrolę nad działalnością zakładów opieki zdrowotnej. RPWDL może być

również dobrym narzędziem do monitorowania zmian zachodzących w kształcie struktur

organizacyjnych zakładów ochrony zdrowia oraz monitorowania dynamiki ich rozwoju119. Możliwe jest

określenie tendencji tych zmian w czasie i odniesienie ich do zmian w efektywności (zarówno

ekonomicznej jak i jakościowej), innowacji czy wielkości organizacji. Powinno to dać istotne wyniki

zwłaszcza, jeśli chodzi o jednostki szpitalne.

Funkcja stanowiąca RPWDL, charakter i zakres danych gromadzonych w rejestrze oraz stopień

jego informatyzacji umożliwia wykorzystanie go jako narzędzia obsługującego, ważne z punktu

widzenia bezpieczeństwa narodowego, systemy: krajowej sieci szpitali oraz ratownictwa medycznego.

Wynika to ze sposobu ujęcia w rejestrze każdego podmiotu leczniczego - w przekroju podmiotowym

(struktura organizacyjna) oraz przedmiotowym (zakres przedmiotowy działalności). Opis struktury

119 Aktualność danych dotyczących struktury organizacyjnej podmiotów leczniczych zawartych w RPWDL wynika z tego, że podmiot leczniczy musi posiadać komórkę organizacyjną (poradnię, pracownię, oddział) oraz przedsiębiorstwo w ramach którego udziela świadczeń zdrowotnych. W przeciwnym razie nie tylko nie otrzyma kontraktu z NFZ, ale również naraża się na odpowiedzialność karną. Problem aktualności danych dotyczy jedynie tych podmiotów, które nie posiadają lub utraciły kontrakt z NFZ lub likwidują swoją działalność. Takie podmioty często zwlekają ze zgłoszeniem do rejestru faktu zaprzestania działalności w komórkach organizacyjnych podmiotu leczniczego.

- 161 -

organizacyjnej podmiotu leczniczego w RPWDL polega na nadaniu każdemu przedsiębiorstwu,

jednostce i komórce organizacyjnej specjalnych kodów (V i VIII część kodu resortowego). Kody te

poprzez złożenie z numerem księgi rejestrowej podmiotu leczniczego jednoznacznie identyfikują

w skali kraju każde przedsiębiorstwo, jednostkę i komórkę organizacyjną. Opis zakresu

przedmiotowego działalności dokonuje się za pomocą VI części kodu resortowego oznaczającej rodzaj

działalności przedsiębiorstwa leczniczego, VIII części kodu resortowego - oznaczającej specjalność

komórki organizacyjnej (określając specjalność komórki można posłużyć się jednym z 500 różnych

kodów specjalności komórek organizacyjnych), oraz IX części kodu resortowego - oznaczającej funkcję

ochrony zdrowia (tryb udzielania świadczeń) realizowaną w komórce organizacyjnej, i X części kodu

resortowego - oznaczającej dziedzinę medyczną komórki organizacyjnej (część IX i X definiuje tzw.

profil medyczny komórki organizacyjnej). Ponadto w RPWDL identyfikuje się położenie podmiotów

leczniczych, przedsiębiorstw, jednostek organizacyjnych za pomocą kodów TERYT oraz zbiera się

informacje o liczbie i rodzaju łóżek znajdujących się w komórkach organizacyjnych.

Z opisu specjalności komórek organizacyjnych (tzw. VIII część kodu resortowego) podmiotów

leczniczych, zawartych w III dziale księgi rejestrowej Rejestru Podmiotów Wykonujących Działalność

Leczniczą, można wnioskować, że na dzień 30 września 2013 r. było 1407 podmiotów leczniczych,

które utworzyły łącznie 1602 przedsiębiorstw typu szpital (wykres 89). Natomiast analiza rodzaju

działalności leczniczej wykonywanej w przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego (tzw. VI – część kodu

resortowego) wskazuje, że według stanu na dzień 30 września 2013 r. w RPWDL 1200 podmiotów

leczniczych utworzyło łącznie 1312 przedsiębiorstw-szpitali (wykres 87). Oznacza to, że 207

podmiotów leczniczych nie dopełniło obowiązku związanego z aktualizacją danych rejestrowych, bądź

też mimo wyraźnej interpretacji Ministerstwa Zdrowia utworzyło inny rodzaj przedsiębiorstwa lub

utworzyło oddział szpitalny w przedsiębiorstwie ambulatoryjnym lub opieki stacjonarnej innej niż

szpitalnej. Ponadto, analiza danych RPWDL wykazała, że w przypadku 20 przedsiębiorstw użyto do

oznaczenia działalności szpitalnej klasyfikacji obowiązującej w latach 2004 – 2011. Dla porównania

w REGON na dzień 30 września 2013 r. zarejestrowanych było formalnie 1670 podmiotów

gospodarczych oraz 2409 jednostek lokalnych, których zakres działalności określono według PKD jako

działalność szpitali (wykres 87).

Zakres i poziom szczegółowości zgromadzonych w RPWDL danych pozwala obecnie

zweryfikować oficjalnie statystyki, co do liczby szpitali, oraz odnieść je do rodzajów i klas szpitali. Jest

to ważne zestawienie, gdyż sam wskaźnik w postaci liczby szpitali może podlegać wahaniom

w związku z trwającymi przekształceniami i procesami restrukturyzacyjnymi zakładającymi m.in.

łączenie się szpitali w ramach jednego podmiotu leczniczego. W przeszłości wiele problemów

interpretacyjnych powodowały np. zapisy nieobowiązującej już ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,

które nakazywały traktować zakłady opieki zdrowotnej prowadzone przez spółki kapitałowe

z większościowym udziałem jednostek samorządu terytorialnego, jako niepubliczne zakłady opieki

- 162 -

zdrowotnej. W konsekwencji z oficjalnych statystyk można było błędnie wnioskować, że co roku liczba

szpitali nadzorowanych przez samorząd ulega zmniejszeniu, a tym samym sukcesywnie ogranicza się

dostęp do opieki szpitalnej.

Wykres 88. Liczba szpitali ogólnych według oficjalnych informacji Ministerstwa Zdrowia

w latach 2006-2011

Źródło: Biuletyn Statystyczny Ministerstwa Zdrowia za rok 2011. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Warszawa 2012

Również brak odniesienia liczby szpitali do kontekstu bazy łóżkowej może prowadzić do

błędnych wniosków. Przeglądając oficjalne statystyki dotyczące liczby szpitali ogólnych można np.

odnieść wrażenie, że w latach 2006 – 2011 nastąpiła znacząca poprawa ogólnej dostępności do opieki

szpitalnej (wykres 88). Dokładna analiza danych dotyczących liczby łóżek szpitalnych pokazuje, że

potencjał opieki szpitalnej od wielu lat pozostaje praktycznie na niezmienionym poziomie (tab. 4D).

Tabl.4D. Liczba łóżek w szpitalach ogólnych według oficjalnych informacji Ministerstwa Zdrowia

w latach 2008-2011

Rok 2008 2009 2010 2011

Liczba łóżek 183 565 183 040 181 077 180 606

Procent liczby łóżek w odniesieniu do liczby łóżek w roku 2008 100,0% 99,7% 98,9% 99,7%

Źródło: Biuletyn Statystyczny Ministerstwa Zdrowia za rok 2011. Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Warszawa 2012

W zależności od zastosowanego sposobu identyfikacji szpitala (podmiot leczniczy,

przedsiębiorstwo, jednostka organizacyjna) oraz kryteriów go wyróżniających (oddział szpitalny, izba

przyjęć) otrzymamy różne wyniki (wykres 89).

530 517 484 469 450 440

792 800 783 806 846 878

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Liczba szpitali nadzorowanych przez JST . Ogólna liczba szpitali

- 163 -

Wykres 89. Liczba szpitali w zależności od przyjętego poziomu identyfikacji szpitala

w strukturze podmiotów leczniczych oraz kryterium wyróżniającego

Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Stan na dzień 30.09.2013 r.

Stosując wąską definicję szpitala (kryterium wyróżniające: oddział szpitalny oraz izba przyjęć)

według stanu na dzień 30 września 2013 r., w Polsce było 1016 szpitali (wykres. 89), z czego 124 to

tzw. szpitale jednodniowe tj. świadczące usługi szpitalne wyłącznie w trybie jednodniowym (wykres

90).

Wykres 90. Liczba szpitali i liczba „szpitali jednodniowych” na różnych poziomach identyfikacji

w struktur podmiotów leczniczych przy wąskiej definicji szpitala*

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny

z przynajmniej jednym łóżkiem oraz izbą przyjęć Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Stan na dzień 30.09.2013 r.

958 1016 992

1407

1602

1930

podmioty lecznicze przedsiębiorstwa podmiotów leczniczych jednostki organizacyjne podmiotówleczniczych

posiadające oddziały szpitalne wraz izbami przyjęć posiadające oddziały szpitalne

9581016 992

120 124 118

podmioty lecznicze przedsiębiorstwa podmiotówleczniczych

jednostki organizacyjnepodmiotów leczniczych

posiadające oddziały szpitalne oraz izbę przyjęć

w tym posiadające wyłącznie oddziały "jednego dnia"

- 164 -

Z wykresu 90 wynika, że przy zastosowaniu kryterium posiadania oddziału szpitalnego oraz izby

przyjęć do wyodrębniania szpitala na niższym poziomie struktury organizacyjnej podmiotu leczniczego

tj. jednostek organizacyjnych otrzymamy liczbę 992. Oznacza to, że istnieją podmioty lecznicze, które

nie wyodrębniły jednostek organizacyjnych w swojej strukturze organizacyjnej. Stosując szerszą

definicję szpitala tj. uwzględniając wyłącznie kryterium posiadania oddziału szpitalnego

(z przynajmniej z jednym łóżkiem) otrzymamy odpowiednio wyższe wartości.

Wykres 91. Liczba szpitali i liczba „szpitali jednodniowych” na różnych poziomach identyfikacji

struktur podmiotów leczniczych, przy szerokiej definicji szpitala*

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Stan na dzień 30.09.2013 r.

Prezentując dane dotyczące liczby szpitali statystyka publiczna rozróżnia następujące typy

szpitali: ogólny, uzdrowiskowy i psychiatryczny. Największe problemy wiążą się ze szpitalami

ogólnymi, gdyż w żadnych oficjalnych dokumentach resortu zdrowia tego pojęcia nigdy nie

doprecyzowano. W konsekwencji do grupy szpitali ogólnych zalicza się wszystkie szpitale nie będące

szpitalami uzdrowiskowymi oraz psychiatrycznymi. Szpitalem ogólnym będzie więc zarówno szpital

powiatowy jak i instytut medyczny lub szpital, dla którego podmiotem tworzącym jest uniwersytet

medyczny. W przeszłości Centrum Ekonomiki i Organizacji Ochrony Zdrowia (obecnie Centrum

Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia) podejmowało próby zdefiniowania tego pojęcia,

odróżniając przy tym wyraźnie od szpitala ogólnego – szpital wielospecjalistyczny oraz

jednospecjalistyczny. Wykorzystując to doświadczenie oraz odnosząc się do aktualnego stanu

prawnego można zaproponować następujące definicje typów szpitali120:

szpital ogólny - przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w rozumieniu ustawy o działalności

leczniczej zapewniające dzienne i całodobowe świadczenia szpitalne w ramach: chorób

120 Źródło definicji: Terminologia, definicje i wymogi jednostek organizacyjnych w systemie opieki zdrowotnej na różnych

szczeblach zarządzania – Centrum Organizacji i Ekonomiki Ochrony Zdrowia, Warszawa 1997.

14071602

1930

228 251 259

podmioty lecznicze przedsiębiorstwa podmiotów leczniczych jednostki organizacyjne podmiotówleczniczych

posiadające oddziały szpitalne w tym posiadające wyłącznie oddziały "jednego dnia"

- 165 -

wewnętrznych, chirurgii ogólnej, położnictwa i ginekologii, pediatrii oraz anestezjologii

i intensywnej terapii; szpital ogólny może wykonywać świadczenia szpitalne w ramach innych

specjalności, jednak nie stanowią one podstawowego profilu działalności tego szpitala;

szpital wielospecjalistyczny - przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w rozumieniu ustawy

o działalności leczniczej zapewniające dzienne i całodobowe świadczenia szpitalne w ramach

następujących specjalizacji: kardiologia, neurologia, dermatologia, patologia ciąży

i noworodka, okulistyka, laryngologia, chirurgia urazowa, urologia, neurochirurgia, chirurgia

dziecięca, chirurgia onkologiczna; szpital specjalistyczny może wykonywać świadczenia

szpitalne typowe dla szpitala ogólnego tj. w ramach chorób wewnętrznych, chirurgii ogólnej,

położnictwa i ginekologii, pediatrii, anestezjologii i intensywnej terapii jednak nie stanowią

one podstawowego profilu działalności tego szpitala;

szpital jednospecjalistyczny - przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w rozumieniu ustawy

o działalności leczniczej zapewniające dzienne i całodobowe świadczenia szpitalne w ramach

tylko jednej specjalizacji (np. onkologia, kardiologia) lub kilku specjalizacji spokrewnionych

(np. ginekologia i położnictwo).

Przeprowadzenie analiz pod kątem wyżej zaproponowanych typów wymaga jednak pogłębionych

badań nad strukturą organizacyjną każdego szpitala z osobna. Dlatego - dla uproszczenia - można

przyjąć założenie, że szpitalem ogólnym będzie najczęściej szpital, dla którego podmiotem tworzącym

jest gmina miejska lub powiat/miasto na prawach powiatu. Szpitalem ogólnym będzie też szpital

prowadzony przez podmiot prywatny, który przejął zadania publicznego szpitala powiatowego lub

miejskiego. Z kolei, szpitale, dla których podmiotem tworzącym jest marszałek województwa, uczelnia

medyczna lub minister to najczęściej szpitale jedno- lub wielospecjalistyczne. Pozostałe szpitale

prowadzone przez podmioty prywatne będą miały najczęściej charakter placówek

jednospecjalistycznych. Liczbę szpitali oraz ich potencjał mierzony liczbą łóżek wedle takiej

przybliżonej typologii przedstawiono na wykresie 92 i 93.

Wykres 92. Liczba szpitali specjalistycznych, jednospecjalistycznych oraz ogólnych przy

zastosowaniu szerokiej definicji szpitala* na poziomie identyfikacji przedsiębiorstwo

podmiotu leczniczego

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

319

891

392

Wielospecjalistyczne Jednospecjalistyczne Ogólne

- 166 -

Wykres 93. Liczba łóżek w szpitalach przy zastosowaniu szerokiej definicji szpitala* na

poziomie identyfikacji przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

Źródło danych do wykresu 92. i 93.: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Stan na dzień 30.09.2013 r.

Sama liczba przedsiębiorstw-szpitali nie jest wystarczająca do przedstawienia organizacji

i potencjału opieki szpitalnej w Polsce. Wśród przedsiębiorstw-szpitali są bowiem takie, które posiadają

do 15 łóżek (486 przedsiębiorstw) oraz takie, które mają ponad 750 łóżek (28 przedsiębiorstw). Niektóre

z nich prowadzą ponadto działalność na obszarach zamkniętych (areszty śledcze, zakłady karne,

jednostki wojskowe), co również powinno być brane pod uwagę w trakcie analiz organizacji opieki

szpitalnej121.

Wykres 94. Liczba łóżek a liczba szpitali przy szerokiej definicji szpitala* na poziomie

identyfikacji przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Stan na dzień 30.09.2013 r.

121 Według stanu na dzień 30 września 2013 r. w Polsce funkcjonowało 26 przedsiębiorstw typu szpital (kryterium wyróżniające szpital–oddział szpitalny) na terenach jednostek wojskowych, aresztów śledczych oraz zakładów karnych. Dysponowały one łącznie 47 oddziałami szpitalnymi, na których znajdowało się łącznie 1162 łóżek.

107 818

41 685

77 441

Wielospecjalistyczne Jednospecjalistyczne Ogólne

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800

liczb

a łó

żek

szpitale uporządkowane według liczby łóżek

-

167 -

Z wykresu 94 wynika, że ok. tysiąc przedsiębiorstw-szpitali posiada mniej niż 100 łóżek,

a blisko jedna trzecia ma tylko jeden oddział szpitalny (wykres 95). Liczbę szpitali, jako wskaźnik

potencjału opieki szpitalnej, powinno się więc zawsze analizować w kontekście posiadanej przez nie

liczby łóżek oraz oddziałów szpitalnych.

Wykres 95. Liczba przedsiębiorstw typu szpital według liczby oddziałów przy szerokiej definicji

szpitala*

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym

łóżkiem.

Źródło: Jak wyżej.

Poważnym mankamentem RPWDL jest niedokładność kodowania rodzaju podmiotu tworzącego

(tzw. III część kodu resortowego) oraz formy organizacyjno-prawnej podmiotu wykonującego

działalność leczniczą (tzw. IV część kodu resortowego). Zdarza się, że podmioty lecznicze prowadzone

w formie spółek ze 100% udziałem jednostki samorządu terytorialnego oznaczane są kodem 1300

(spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) zamiast 1310 (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

z udziałem Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego). Bardziej kompletne dane w tym

zakresie zawiera natomiast rejestr REGON. Połączenie danych z RPWDL oraz REGON umożliwia

precyzyjne przedstawienie danych dotyczących liczby przedsiębiorstw oraz liczby łóżek według

podmiotu tworzącego.

488 503

283231

97

1 od 2 do 5 od 6 do 10 od 11 do 20 powyżej 20

Licz

ba sz

pita

li w

pos

zcze

góln

ych

klas

ach

klasy szpitali według liczby oddziałów

- 168 -

Wykres 96. Liczba przedsiębiorstw–szpitali według podmiotu tworzącego przy szerokiej

definicji szpitala*.

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą oraz Rejestr Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON. Stan na dzień 30.09.2013 r.

Wykres 97. Liczba łóżek w przedsiębiorstwach-szpitalach według podmiotu tworzącego przy

szerokiej definicji szpitala*

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

Źródło: Jak wyżej.

262

348

33 47110

802

województwo powiat/gmina naprawach powiatu

gmina uczelniamedyczna

minister/urządcentralny

podmiot prywatny

82 94074 099

4 546

21 189 18 16626 004

województwo powiat/gmina naprawach powiatu

gmina uczelniamedyczna

minister/urządcentralny

podmiot prywatny

- 169 -

Wykres 98. Szpitale prywatne według formy organizacyjno-prawnej podmiotu prowadzącego

przy szerokiej definicji szpitala*

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

Źródło: Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą oraz Rejestr Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON. Stan na dzień 30.09.2013 r.

Wykres 99. Liczba łóżek w szpitalach prywatnych według formy organizacyjno-prawnej

podmiotu prowadzącego przy szerokiej definicji szpitala*

*przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego w strukturze którego wyodrębniono oddział szpitalny z przynajmniej jednym łóżkiem

oraz izbą przyjęć

Źródło: Jak wyżej.

156

60

12

49

65

46

22

14

378

osoba fizyczna

fundacja, związek/samorząd zawodowy,stowarzyszenie

kościół, związek wyznaniowy

spółka akcyjna

spółka cywilna

spółka jawna

spółka komandytowa oraz komandytowo-akcyjna

spółka partnerska

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

2459

2646

529

3954

646

1227

152

146

14108

osoba fizyczna

fundacja, związek/samorząd zawodowy, stowarzyszenie

kościół, związek wyznaniowy

spółka akcyjna

spółka cywilna

spółka jawna

spółka komandytowa oraz komandytowo-akcyjna

spółka partnerska

spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

- 170 -

Wnioski i rekomendacje

Z perspektywy jednego roku funkcjonowania wprowadzonej ustawą o działalności leczniczej

terminologii oraz zasad rejestrowania podmiotów leczniczych należy stwierdzić, że koncepcja odejścia

od klasyfikowania jednostek organizacyjnych podmiotu leczniczego na rzecz klasyfikowania jego

przedsiębiorstw przyniosła nowe, bogatsze możliwości wykorzystania danych rejestrowych dla celów

statystyki publicznej. Na przykładzie analizy dostępnych danych Rejestru Podmiotów Wykonujących

Działalność Leczniczą i rejestru REGON wykazaliśmy jednak, że nie da się bezpośrednio stosować

danych z funkcjonujących obecnie rejestrów dla uzyskania jednoznacznej i spójnej statystyki

działalności leczniczej. Dlatego, dla pełnej jednoznaczności danych RPWDL, korzystnym byłoby lepsze

doprecyzowanie granic przedsiębiorstw w ramach struktur podmiotów leczniczych.

W przypadku szpitala mogłoby to być np. kryterium posiadania nie tylko oddziału szpitalnego ale

także własnej izby przyjęć, a w przypadku ambulatorium - oddzielnej rejestracji. Potrzebnym wydaje

się powrót do stosowania międzynarodowej klasyfikacji dostawców opieki zdrowotnej, która

obowiązywała w latach 2004 – 2011, gdyż dawała ona możliwości znacznie bardziej precyzyjnej

charakterystyki podmiotu leczniczego.

Nie spełniła do końca oczekiwań próba integracji pomiędzy Rejestrem Podmiotów Wykonujących

Działalność Leczniczą a Rejestrem Podmiotów Gospodarki Narodowej poprzez utożsamienie

przedsiębiorstwa podmiotu leczniczego oraz jednostki lokalnej. Przedsiębiorstwo może mieć bowiem

wiele miejsc udzielania świadczeń zdrowotnych (jednostek lokalnych), a nie każda jednostka lokalna

musi być zorganizowana w postaci przedsiębiorstwa.

Ze względu na powiązanie RPWDL z REGON warto też rozważyć wprowadzenie

mechanizmów weryfikujących prawidłowość klasyfikowania działalności z zakresu ochrony zdrowia

w tym ostatnim rejestrze. REGON jest bowiem w dużej mierze rejestrem deklaratywnym tzn. urzędy

statystyczne nie posiadają narzędzi prawnych umożliwiających zakwestionowanie klasyfikatorów PKD

wybranych przez podmioty zgłaszające wpis do rejestru. Dlatego byłoby celowe poddawanie

powyższych deklaracji procedurze weryfikującej spójność wybranego kodu PKD z klasyfikacjami

funkcji ochrony zdrowia w trakcie rozpatrywania przez wojewodę wniosku o wpis do RPWDL,

z zachowaniem zasady że Rejestr Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, jest rejestrem

konstytutywnym122.

122 Wprowadzenie takiego mechanizmu wymagałoby nowelizacji Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 września 2011 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych objętych wpisem do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz szczegółowego trybu postępowania w sprawach dokonywania wpisów, zmian w rejestrze oraz wykreśleń z tego rejestru (Dz.U. 2011 nr 221 poz. 1319),poprzez rozszerzenie zakresu danych podlegających wpisowi o kod PKD nadawany w REGON. W sytuacji stwierdzenia niezgodności klasyfikacji PKD z klasyfikacjami funkcji ochrony zdrowia nadawanymi w RPWDL, wojewoda mógłby odmówić wpisu do rejestru do czasu nadania w REGON poprawnej klasyfikacji PKD.