Metale

Przed obiadem złoto, po obiedzie srebro,

a po wieczerzy ołów

Mowa jest srebrem a milczenie złotem

Jak kulą w rtęć

Nie wszystko złoto, co się świeci

Choćbyś ukuł ze stali i tak ci czas obali

Kuj żelazo póki gorące

mocne uderzenie w zasoby

W jaki sposób mądrość ludoWa może odnosić do WłaściWości chemicznych i fizycznych poszczególnych metali?

www.edukacjaekologiczna.org www.ceo.org.pl

Co i w jakim obszarze możesz zrobić tu i teraz, wykorzystując poznaną

dzięki tej karcie wiedzę? Zaproponuj.

Patronat medialny:Koncepcja karty: Nina GałuszkaTekst: Nina GałuszkaKorekta: Monika KarkowskaOpracowanie graficzne: Poważne Studio

trudny?zaskakujący? optymistyczny?oczywisty? nowy?

Który z wymienionych faktów

okazał się dla ciebie…

rtęć że

lazo

zło

to

ołó

w

pla

tyn

asreb

ro

cynk

Metale to pierwiastki chemiczne, bez których nie można sobie wyobrazić życia na Ziemi. Są nieodnawialnym zasobem naszej planety, a ich wydobycie wiąże się z szeregiem konsekwencji dla ludzi i środowiska.

Poniżej znajdują się przykładowe popularne metale i podstawowe fakty związane z ich wydobyciem i wykorzystaniem. Na podstawie informacji o wybranych metalach, ich zastosowaniu oraz konsekwencjach wydobycia, oceń na skali każdy

z przedstawionych aspektów, przypisując mu punkty ujemne lub dodatnie (od -10 do +10), a następnie zaznacz średnią ocenę na skali. Uzasadnij swoją ocenę każdego z metali.

zastosoWanie praktyczneGłówne zastosowanie rtęci to produkcja termometrów i medy-cyna, duże jej ilości zużywane są w procesie zwanym amalgamacją do wydobywania złota i srebra.

koszty dla środoWiska Rtęć stanowi składnik nowocze-snych energooszczędnych świe-tlówek, a jednocześnie jest bardzo toksyczną substancją.

zadoWolenie społeczne Rtęć, jej opary i związki są silnymi truciznami, do organizmu dostaje się zarówno przez przewód pokarmowy, jak i przez drogi oddechowe, wyma-ga odpowiedzialnego recyklingu.

zysk ekonomiczny państWa Rtęć jest bardzo rzadkim, jedynym na świecie płynnym metalem.

możliWość recyklingu Utylizacją zajmują się wyspecjali-zowane firmy, które łatwo można znaleźć w Internecie. Zużyte termo-metry można oddać do apteki.

zastosoWanie praktyczneOłów stosowany jest do produkcji płyt akumulatorowych, baterii, ka-bli, rur, farb białych i czerwonych, w przemyśle drukarskim do wyrobu stopu czcionek.

koszty dla środoWiska Ołów należy do metali ciężkich. U roślin zaburza metabolizm, po-nieważ lokując się w korzeniach ogranicza możliwość pobierania innych składników. Wzrost ilości ołowiu w glebie wpływa nieko-rzystnie na mikroorganizmy gle-bowe, hamując proces rozkładu materii organicznej.

zadoWolenie społeczne Ołów jest substancją toksyczną. Po wprowadzeniu go do organizmu pojawia się znużenie, zmęczenie, porażenie mięśni, szara obwódka wokół zębów, kolka ołowicza, wy-stępuje także białkomocz, krwio-mocz oraz zaburzenia mózgowe.

zysk ekonomiczny państWa Wraz z rozwojem światowej gospo-darki, zastosowania ołowiu zmienia-ją się, wkraczając w nowocześniejsze branże, np. energetykę odnawialną. Akumulatory kwasowo-ołowiowe są ważną częścią systemu przechowy-wania energii pozyskanej ze źródeł odnawialnych (baterie słoneczne, turbiny wiatrowe).

możliWość recyklingu Współcześnie około 80% wydo-bywanego na świecie ołowiu zu-żywanych jest do produkcji baterii i akumulatorów (z czego aż 95% jest poddawane recyklingowi).

zastosoWanie praktyczneW związku ze swoją niską reak-tywnością platyna używana jest w jubilerstwie, będąc metalem cen-niejszym od złota i srebra. Platyna jest również wykorzystywana, jako katalizator (np. w katalizatorach samochodowych), znajduje zasto-sowanie w przemyśle elektronicz-nym – produkuje się z niej elementy urządzeń pomiarowych.

koszty dla środoWiska W ostatnich dniach rynkiem platy-ny wstrząsnęły doniesienia z RPA. Górnicy domagają się podniesienia wynagrodzeń za ich wyczerpującą i niebezpieczną pracę oraz fatal-ne warunki wydobycia, panujące w afrykańskich kopalniach.

zadoWolenie społeczne Ponad 20% procent produkowanych towarów zależy od platyny! Jest przede wszystkim plastyczna, sfero-idalna oraz posiada unikalne właści-wości wykorzystywane w zaawan-sowanych technologiach. Platyna znajduje zastosowanie w produkcji włókna szklanego, leków, substan-cji chemicznych, komputerów, pro-duktów ropopochodnych, nawozów, włókien syntetycznych, szkła, farb, przewodów, poszycia, materiałów wybuchowych.

zysk ekonomiczny państWa Uzyskanie 1 kg platyny wyma-ga wydobycia około 150 t rudy z głębokości 1000 m. W czasie tego procesu powstaje wiele produktów odpadowych, wymagających skła-dowania. Proces technologiczny przeróbki rud platynowych jest bardzo energochłonny, a ponadto powoduje szkody w środowisku naturalnym.

możliWość recyklingu W warunkach naturalnych do po-zyskania ok. 1 kg platyny kopalnia musi wydobyć ok. 150 t rudy. Od-zyskanie 1 kg platyny w ramach recyklingu wymaga jedynie kilku ton zużytych katalizatorów. Proces odzysku jest bez porównania tańszy i mniej szkodliwy dla środowiska.

zastosoWanie praktyczneSrebro wykorzystuje się na szeroką skalę m.in. w fotografii. Przez lata było cenione, jako metal szlachet-ny i używane jako waluta. Wytwa-rzano z niego biżuterię, naczynia i sztućce. Srebra używa się obecnie do produkcji sprzętu elektrycznego i elektronicznego, gdzie jest ce-nione za znakomitą przewodność elektryczną.

koszty dla środoWiska Związki srebra są toksyczne dla bakterii, wirusów, glonów i grzybów, podobnie jak związki innych metali ciężkich, np. ołowiu, miedzi czy rtę-ci. Jednakże w przeciwieństwie do związków rtęci czy ołowiu, nie są one aż tak szkodliwe dla ludzi.

zadoWolenie społeczne Srebro cieszy się rosnącym zain-teresowaniem inwestorów. Jego cena jest ponad pięćdziesiąt razy niższa niż cena złota, co czyni je przystępniejszym – nie umniejsza to jednak rentowności inwestycji w ten kruszec.

zysk ekonomiczny państWa Obecnie trzeba wydobyć prawie 9 t ziemi, żeby wytopić jedną małą un-cję srebra (31 g)!

możliWość recyklingu Niektóre firmy podkreślają, że srebro w ich wyrobach pochodzi właśnie z recyklingu. Takie srebro wykorzystywane jest przy produkcji masy plastyc;;znej używanej przez artystów.

zastosoWanie praktyczneCynku używa się do pokrywania stali ochronną warstwą, chroniącą przed czynnikami atmosferycznymi, przede wszystkim w budownictwie, prze-myśle samochodowym i lotniczym. Metal ten wykorzystywany także w suplementach diety, produktach kosmetycznych, farbach, bateriach.

koszty dla środoWiska W procesie wytapiania cynku do atmosfery emitowane są szkodliwe pyły. Cynk przedostając się do gleby ze ściekami przemysłowymi, zanie-czyszcza ją na długi czas.

zadoWolenie społeczne Ludzie nie są zadowoleni, gdy w ich regionie powstaje kopalnia cynku, obawiają się szkodliwego wpły-wu na środowisko i dewastacji krajobrazu.

zysk ekonomiczny państWa Popyt na cynk jest wysoki, genero-wany przez rozwijający się sektor budowlany i samochodowy w Chi-nach i Azji Środkowo-Wschodniej. Prawdopodobnie ceny cynku będą rosnąć.

możliWość recyklingu Cynk może być powtórnie przetapia-ny bez utraty swoich właściwości i powtórnie wykorzystywany. Baterie można oddawać w wyznaczonych punktach, np. w sklepach, szkołach, zaś cynkowe elementy skupowane są przez firmy, zajmujące się odzy-skiem metali.

zastosoWanie praktyczneŻelazo używane jest do produkcji stali. Stal wykorzystywana jest m.in. w budownictwie do wytwa-rzania elementów konstrukcyjnych budynków, a także do budowy sa-mochodów i maszyn.

koszty dla środoWiska Zmiany powstałe w środowisku przyrodniczym w wyniku eksplo-atacji rud żelaza w rejonie wy-dobycia określa się jako typowe szkody górnicze. Szkody wywołane działalnością górniczą będą usu-wane jeszcze przez wiele pokoleń. Są one podstawowym problemem w tym temacie związanym z ochro-ną środowiska.

zadoWolenie społeczne Jest podstawowym materiałem wykorzystywanym we współ-czesnym budownictwie i kon-strukcjach. Skażenie środowiska w regionach wydobycia jest jednym z podstawowych problemów dla ludności regionów wydobycia.

zysk ekonomiczny państWa Zawartość żelaza w skorupie ziem-skiej wynosi 5,6% zajmuje ono czwarte miejsce pod względem występowania wśród wszystkich pierwiastków. Jest także najbardziej rozpowszechnionym metalem cięż-kim. W stanie wolnym występuje jed-nak na Ziemi bardzo rzadko (północna Grenlandia).

możliWość recyklingu Stal (stop składający się głównie z żelaza i węgla) jest substancją, która łatwo może zostać prze-tworzona, nawet wielokrotnie. Jej właściwości umożliwiają przycią-gnięcie jej magnesem. Przy pomocy magnetycznego sortowania, stal jest łatwa do odzyskania spośród in-nych odpadów. Recykling umożliwia oszczędzanie energii i rud żelaza.

zastosoWanie praktyczneNajbardziej powszechne zastoso-wanie złoto znalazło w jubilerstwie i w zaawansowanej elektronice.

koszty dla środoWiska Najbardziej popularną metodą wydo-bycia osadów złota jest wymywanie gruntu, zawierającego kopalinę. Po takiej hydraulicznej obróbce produk-ty z rozmywania gruntu, głównie iły i glina, dostają się do rzek i silnie je zanieczyszczają. Przejrzyste rzeki i strumienie, niosące wodę o pierw-szej kategorii czystości, zamieniają się w brudne potoki.

zadoWolenie społeczne Złoto jest jednym z najbardziej po-żądanych zasobów na świecie.

zysk ekonomiczny państWa Złoto stanowi zabezpieczenie real-nej wartości papierowego pieniądza.

możliWość recyklingu Złoto jest używane powszechnie w telefonach komórkowych, ale w niewielkich ilościach – do pokry-wania styków kontaktowych i przy wykonywaniu połączeń w obwodach. Kruszcu jest jednak na tyle dużo, żeby opłacalne było jego odzyski-wanie z nieużywanych telefonów komórkowych. Odzysk złota z tele-fonów to nadal wschodzący rynek.

-10

-10

-10

0

0

0

+10

+10

+10

-100

+10

-100

+10

-100

+10

-100

+10