PS204 223994

Zuzanna Konieczna

Zasady ogólne jako źródło prawa unijnego

Wśród źródeł prawa unijnego znajdują się zasady ogólne. Są one niezwykle istotne w

tworzeniu i w stosowaniu prawa, aczkolwiek i główną funkcją jest zabezpieczenie interesów

zarówno Unii Europejskiej jak i Państw Członkowskich oraz jej mieszkańców.

Pierwszą zasadą jaką opiszę jest zasada pomocniczości, zwana również zasadą subsydiarności.

Zgodnie z nią, Unia Europejska, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji,

podejmuje działania tylko wówczas oraz wyłącznie w takim zakresie w jakim cele planowanego

działania są niemożliwe do osiągniecia w sposób wystarczający przez Pańswa Członkowskie, na

poziomach zarówno centralnych, lokalnych czy też regionalnych oraz jeżeli ze względu na

rozmiary lub skutki proponawanego działania możliwe jest lepsze osiągniecie ich na poziomie

Unii. Zasada subsydiarności jest stosowana przez instytucje Unii Europejskiej zgodnie z

Protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjalności, a nad jej

przestrzeganiem czuwają parlementy narodowe według procedury przewidzianej w wyżej

wymienionym protokole. 1Zasada ta jest wyjątkowo ważna, ponieważ stosuje się ją w sytuacji, w

której doszło do podziału kompetencji dotyczących danej dziedziny między Unią Europejską, a

Państwami Członkowskimi, wtedy gdy należy rozstrzygnąć, który podmiot jest właściwy dla danej

kompetencji.

Kolejną jest zasada solidarności, nazywana również zasadą lojalnej współpracy, zgodnie z nią

Unia Europejska i Państwa Członkowskie szanują siebie nawzajem oraz udzialają sobie wsparcia

w celu wykonywania zadań wynikających z Traktatów.2 Dzięki tej zasadzie, Państwa

Członkowskie podejmują wszelkie środki właściwe, ogólne lub szczególne, w celu zapewnienia,

że zobowiązania wynikające z Traktatów, lub aktów instytucji Unii zostaną wykonane. Co więcej,

mają one ułatwić wypełnienie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania

wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii. Pomimo, że zasada ta

nie nakłada obowiązków, ani nie przyznaje praw jednostkom, z niej samej wynikają obowiązki

1 F. Emmert, M. Morawiecki, Prawo europejskie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 2001

2 M. Ahlt, M. Szpunar, Prawo europejskie, C.H. Beck, Warszawa 2002

PS204 223994

dotyczące Państw Członkowskich oraz instytucji Unii Europejskiej, takie jak współpraca między

państwami oraz między państwami a instytucjami.

Następną zasadą jest zasada proporcjalności, ma ona na celu zapewnić, że zakres i forma

działania Unii nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów. Jest ona

stosowana przez Instytucje Unii Europejskiej zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasad

pomocniczości i proporcjalności.3 Jest to jedna z ważniejszych zasad, ponieważ reguluje ona

ingerencje Unii Europejskiej, to znaczy wyznacza granice dzięki czemu chroni interesy państw

członkowskich.

Kolejną z powszechnie przyjętych ogólnych zasad prawa europejskiego jest zasada

bezpośredniości, występuje ona w dwóch wariacjach : bezpośredniego skutku oraz

bezpośredniego stosowania. Zasada ta powoduje, że normy prawa Unii Europejskiej mogą być

samodzielnym źródłem praw i obowiązków jednostek, które mogą się na nie bezpośrednio

powoływać przed organami krajowymi. Co do zasady jednostka może dochodzić swoich

uprawnień w układzie wertykalnym i horyzontalnym, czyli wobec państwa lub wobec innej

jednostki. Owy bezpośredni skutek wywołują normy prawa Unii Europejskiej, które spełniają

następujące warunki: przyznają uprawnienie lub nakładają obowiązek na jednostkę, są jasne i

precyzjne, są bezwarunkowe oraz nie podlegają wykonaniu przez organy państ lub insytucje Unii

Europejskiej.4 Ta zasada jest istotna dla procesu sądownictwa w Unii Europejskiej, dzięki niej

zachowana jest hierarchia i porządek.

Zasada prymatu prawa unijnego, nazywana również zasadą pierwszeństwa lub supremacji ma

na celu rozwiązanie kolizji pomiędzy normami prawa krajowymi a normami prawa Unijnego. W

każdym wypadku pierwszeństwo ma norma prawa Unii Europejskiego, co oznacza, że organ

Państwa Członkowskiego ma obowiązek zastosować właściwą normę prawa Unii Europejskiej,

przy jednoczesnej odmowie zastosowania obowiązującej normy prawa krajowego. Dalsze

obowiązki wynikające z tej zasady to: obowiązek uchylenia normy prawa krajowego sprzecznej z

prawem Unii Europejskiej przez Państwo Członkowskie, zakaz stanowienia prawa krajowego

3 F. Emmert, M. Morawiecki, Prawo europejskie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław 2001

4 M. Ahlt, M. Szpunar, Prawo europejskie, C.H. Beck, Warszawa 2002

PS204 223994

sprzecznego z prawem Unii Europejskiej oraz obowiązek tworzenia nowych środków

proceduralnych, aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie prawa Unii Europejskiej. Zasada

pierwszeństwa obejmuje wszystkie wiążące źródła prawa Unii Europejskiej i wszystkie normy

prawa krajowego: konstytucyjne, legislacyjne, akty sądowe i administracyjne, polityki

legislacyjne, sądowe, administracyjne. 5

Zasada przyznania wyznacza granice kompetencji Unii Europejskiej. Zgodnie z tą zasadą,

Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w

Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w

Traktatach należą do Państw Członkowskich. Kompetencje przyznane Unii Europejskiej dzielą się

na wyłączne, dzielone, pomocnicze. Ta zasada jest ważna, ponieważ zapewnia Państwa

Członkowskie, że Unia nie wyjdzie poza swoje kompetencje.

Podsumowując, zasady ogólne są niezwykle istotnymi źródłami prawa Unii Europejskiej,

nie tylko służą jako środek pomocniczy w stosowaniu prawa, ale również są środkiem

zabezpieczającym kompetencje zarówno Państw Członkowskich na ich terytorium jak i Unii

Europejskiej na całym jej terytorium. Oprócz tego umacniają solidarność i współpracę Państw

Członkowskich i ułatwiają proces sądownictwa.

5 Stanisław Biernat „Zasada pierwszeństwa Prawa Unijnego po traktacie z Lizbony” Gdańskie studia prawnicze,

TOM XXV, 2011

PS204 223994

Bibliografia:

1. S. Biernat „Zasada pierwszeństwa Prawa Unijnego po traktacie z Lizbony” Gdańskie studia

prawnicze, TOM XXV, 2011

2. M. Ahlt, M. Szpunar, Prawo europejskie, C.H. Beck, Warszawa 2002

3. F. Emmert, M. Morawiecki, Prawo europejskie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Wrocław

2001