1

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

Źródło: http://en.fotolia.com/id/43168967

KURS Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

MODUŁ Zasady obowiązujące podczas montażu i eksploatacji instalacji gazowych

2

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

8 Zasady obowiązujące podczas montażu i eksploatacji instalacji gazowych

8.1 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz procedury prac niebezpiecznych i gazoniebezpiecznych

Wszystkie prace dotyczące instalacji gazowej wiążą się z niebezpieczeństwem, ponieważ gaz jako substancja wybuchowa stwarza szczególne ryzyko groźnych wypadków.

Rysunek 8.1 Oznaczenie szaf licznikowych

Źródło: http://www.kams.com.pl/p322,naklejka-na-szafy-licznikowe-gaz.html

8.1.1 Prace niebezpieczne i gazoniebezpieczne

Przepisy bhp oraz procedury prac niebezpiecznych i gazoniebezpiecznych określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego (Dz. U. z 2010 r. nr 2, poz. 6).

Według przepisów ogólnych prace gazoniebezpieczne to prace szczególnie niebezpieczne, wykonywane na urządzeniach, instalacjach i sieciach gazowych, napełnionych lub napełnianych gazem ziemnym oraz opróżnianych z gazu ziemnego, podczas których może dojść do wypływu gazu ziemnego powodującego zagrożenie życia i zdrowia ludzkiego, wybuchu lub pożaru. Prace niebezpieczne to prace (w rozumieniu ogólnych przepisów bhp oraz przepisów prawa budowlanego), przy wykonywaniu których istnieje duże zagrożenie wypadkiem.

Prace gazoniebezpieczne dzieli się na1:

eksploatacyjne – określone w instrukcjach ruchu i eksploatacji sieci przez operatora sieci gazowej, wykonywane przez wyznaczonych pracowników;

awaryjne – związane z ratowaniem życia i zdrowia ludzi, mienia oraz związane z usuwaniem awarii sieci gazowej;

1 http://www.ekspertbeck.pl/prace-gazoniebezpieczne/

3

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

nietypowe – inne niż eksploatacyjne i awaryjne, które wykonywane są na podstawie pisemnego polecenia, a nie zostały określone w instrukcji ruchu i eksploatacji sieci przez operatora sieci gazowej.

Do prac gazoniebezpiecznych zalicza się:

prace w pomieszczeniach i przestrzeniach, w których występuje zagrożenie przekroczenia najwyższego dopuszczalnego stężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia ludzkiego lub przekroczenia dolnej granicy wybuchowości;

prace przy czynnych sieciach gazowych i instalacjach gazu ziemnego;

odpowietrzanie, opróżnianie i napełnianie sieci gazowych i instalacji gazowych;

prace spawalnicze prowadzone w obiektach technologicznych sieci gazowych w strefach zagrożonych wybuchem.

8.1.2 Zawody związane z wykonywaniem pracy gazoniebezpiecznej

Monter instalacji gazowej – do pracy upoważnione są wyłącznie osoby posiadające aktualne badania lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na tym stanowisku, aktualne szkolenie bhp oraz wymagane uprawienia energetyczne grupy 1 i 3.

Rysunek 8.2 Monter instalacji gazowej

Źródło: http://www.pkt.pl/stempel-bud-zuh-czornik-a-in%C5%BC/100145541/5-1/

Spawacz – pracownicy wykonujący ten rodzaj pracy zobowiązani są do używania tylko sprawnych technicznie węży, reduktorów i palników. Stanowisko pracy należy utrzymywać w czystości, nie rozrzucać narzędzi i przedmiotów przeznaczonych do wykonywania pracy. Zabrania się tarasowania przejść, dróg dostępu do sprzętu przeciwpożarowego i wyłączników prądu elektrycznego. Przebywanie osób postronnych przy stanowisku pracy jest niedopuszczalne.

4

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

Rysunek 8.3 Spawacz

Źródło: http://pleszewskiekotly.pl/test

Wykonywanie zawodu spawacza wiąże się ze spełnianiem określonych wymagań fizycznych, psychologicznych i zdrowotnych.

Wymagania w zawodzie spawacza2:

zawodowym spawaczem można zostać po ukończeniu 18. roku życia;

od kandydata wymaga się ukończenia co najmniej szkoły zawodowej; coraz częściej warunkiem przyjęcia do pracy jest dyplom szkoły średniej – technikum lub liceum zawodowego;

o ostatecznej możliwości zatrudnienia spawacza decyduje posiadanie tzw. książki spawacza; może ją otrzymać osoba, która ukończyła specjalny kurs zawodowy i zdała egzamin przed komisją kwalifikacyjną; takie kursy organizują np. działające w większości miast zakłady doskonalenia zawodowego;

innym sposobem zdobycia odpowiednich kwalifikacji jest dwuletnia praktyka w zakładach przemysłowych lub rzemieślniczych; zdarza się, że większe zakłady prowadzą tzw. szkoły przyzakładowe, w których na potrzeby firmy odpowiednio kształci się spawaczy;

spawacz powinien interesować się techniką, znać procesy technologiczne, urządzenia i maszyny, którymi będzie posługiwał się podczas pracy;

spawacz powinien posiadać odpowiednie predyspozycje i cechy psychofizyczne;

2 http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:2pjN1i_xgzsJ:spawanie-24.pl/allgemein/kto-

moze-byc-spawaczem/+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl

5

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

spawacza powinny cechować zdolności manualne – przydają się one podczas prowadzenia i operowania spawarką oraz wykonywania dobrej jakości spoin;

spawacz musi mieć dobrą kondycję wzrokowo-ruchową (ogólna sprawność wykonywania czynności przy jednoczesnej kontroli wzrokowej);

spawacz powinien posiadać cechy przydatne podczas wykonywania większości stresujących i obciążających fizycznie zawodów, czyli: samodzielność, rozsądek, rzetelność, umiejętność zachowania zimnej krwi, umiejętność koncentracji; ważne są również: cierpliwość, dokładność, systematyczność i wytrzymałość na długotrwałe zmęczenie;

ze względu na konieczność spędzania wielu godzin w jednej pozycji, spawacz powinien być silny fizycznie, a także mieć w pełni sprawny układ kostno-stawowy i mięśniowy.

Rygorystyczne wymogi zdrowotne stawiane przyszłym spawaczom spowodowane są faktem, że jest to praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Spawacz przebywa w otoczeniu gazów i pyłów, które są produktami ubocznymi spawania.

Przeciwskazania do wykonywania zawodu spawacza3:

tego zawodu nie powinni wybierać alergicy i osoby ze skłonnością do alergii, chorób skóry, chorób spojówek i śluzówek, schorzeń układu oddechowego – opary gazów technicznych wdychane podczas spawania mogą okazać się dla nich szczególnie niebezpieczne;

z wykonywania zawodu wykluczają również wady wzroku, zaburzenia równowagi i padaczka;

spawaczem nie powinna być kobieta ani osoba niepełnosprawna.

8.1.3 Niebezpieczeństwa wynikające z nieprawidłowego korzystania z gazu

Wśród niebezpieczeństw wynikających z nieprawidłowego korzystania z gazu wyróżniamy:

objawy typowe dla ostrego niedotlenienia organizmu, takie jak omdlenie, a nawet uduszenie na skutek zbyt dużego stężenia gazu w atmosferze – na skutek narastania stężenia gazu tlen wypierany jest z pomieszczenia;

utworzenie mieszaniny wybuchowej na skutek połączenia gazu z powietrzem;

spalanie częściowe, którego produktem jest tlenek węgla (czad) – zbyt mała ilość powietrza w pomieszczeniu.

3 http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:2pjN1i_xgzsJ:spawanie-24.pl/allgemein/kto-moze-byc-spawaczem/+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl

6

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

8.2 Uruchamianie instalacji gazu ziemnego w obiektach budowlanych oraz montaż i demontaż gazomierzy4

Przed przystąpieniem do prac remontowych lub modernizacyjnych na instalacjach gazowych powinien być odcięty dopływ gazu ziemnego, a znajdujący się w nich gaz ziemny usunięty na zewnątrz obiektu.

Napełnianie gazem ziemnym instalacji gazowych w obiektach budowlanych powinno być wykonywane przez co najmniej dwóch pracowników, z których jeden powinien posiadać świadectwo kwalifikacyjne dla stanowisk pracy dozoru, uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego.

Dopuszczalne jest wykonywanie przez jednego pracownika następujących prac gazoniebezpiecznych przy instalacji gazowej:

montaż i demontaż gazomierzy o przepustowości ≤ 10 m3/godz.;

montaż i demontaż reduktorów ciśnienia gazu na przyłączach o przepustowości ≤ 60 m3/godz.;

uruchamianie instalacji gazowych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych oraz lokalach mieszkalnych w budynkach wielorodzinnych.

8.3 Eksploatacja instalacji gazowych

8.3.1 Zasady eksploatacji instalacji gazowych według Państwowej Straży Pożarnej5

Zasady eksploatacji instalacji gazowych według Państwowej Straży Pożarnej:

zagrożenia mogące powstać przy użytkowaniu gazu wynikają przede wszystkim z braku należytej dbałości o instalację i urządzenia gazowe – nie można dopuszczać do uszkodzeń mechanicznych i korozji; wszystkie odbiorniki gazu powinny być utrzymane w czystości i dobrym stanie technicznym; pojawienie się sadzy lub żółtego płomienia na palniku to oznaki wadliwego spalania gazu;

4 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego (Dz. U. z 2010 r. nr 2, poz. 6) 5 http://www.straz.ostroleka.pl/7.6_porady_dogrzewanie.php

7

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

Rysunek 8.4 Żółty płomień spalania gazu

Źródło: http://kontakt24.tvn24.pl/artykul,zolty-plomien-gazu,64971.html

nie wolno zatykać przewodów wentylacyjnych – w prawidłowo działających urządzeniach gazowych w przypadku braku odpowiedniej ilości powietrza następuje niezupełne spalanie gazu i może powstać trujący, niewyczuwalny tlenek węgla (CO); ponadto nadmierna zawartość produktów spalania gazu w powietrzu jest szkodliwa dla zdrowia;

nie należy ogrzewać pomieszczeń kuchnią gazową – takie praktyki bardzo często kończą się poważnym zatruciem organizmu;

gazowe urządzenia promiennikowe wyposażone w katalizatory mogą być używane w pomieszczeniach o powierzchni powyżej 40m2, w których nie przebywają stale ludzie;

nie należy ustawiać gazowych urządzeń grzewczych w pobliżu materiałów łatwo zapalnych (mebli, firanek itp.), aby nie nastąpiło ich nadmierne rozgrzanie i zapalenie;

do zasilania urządzeń gazowych może być stosowany gaz płynny w butlach (propan-butan), pod warunkiem zainstalowania w jednym mieszkaniu, w warsztacie lub lokalu użytkowym nie więcej niż dwóch butli przyłączonych do urządzeń gazowych, o zawartości gazu do 11 kg każda;

nie należy przechowywać butli gazowych w pomieszczeniach poniżej poziomu terenu (w piwnicach i na klatkach schodowych), ponieważ gaz propan-butan jest gazem cięższym od powietrza i może zalegać w pomieszczeniu, grożąc wybuchem;

nie należy użytkować instalacji na gaz płynny w obiektach wyposażonych w instalacje gazu ziemnego;

w obiektach, w których odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, należy usuwać zanieczyszczenia z przewodów dymowych i spalinowych w celu zapewnienia ich odpowiedniej drożności; brak odpowiedniego ciągu kominowego jest przyczyną ulatniania się tlenku węgla i śmiertelnych zatruć, szczególnie podczas kąpieli w łazienkach wyposażonych

8

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

w gazowe ogrzewacze wody; ciąg zapobiega zapalaniu zalegających w przewodzie kominowym zanieczyszczeń (głównie sadzy);

podłoga przed drzwiczkami urządzeń grzewczych (łatwopalna) powinna być zabezpieczona pasem materiału niepalnego o szerokości co najmniej 0,3 m, sięgającym poza krawędzie drzwiczek;

nie należy gromadzić materiałów palnych w kotłowniach, w pobliżu pieca na paliwo stałe, ponieważ przypadkowe wydostanie się iskier z komory spalania pieca może spowodować pożar kotłowni;

w przypadku wystąpienia objawów świadczących o zagrożeniu bezpieczeństwa osób lub mienia należy zaprzestać użytkowania instalacji gazowej, podjąć właściwe działania zaradcze i niezwłocznie poinformować właściwe służby oraz właściciela budynku o wystąpieniu zagrożenia.

Jeśli chcesz dowiedzieć się, w jakich warunkach uszczelnia się instalację grzewczą gazową, obejrzyj materiał: http://www.youtube.com/watch?v=n5qcThUdw4A.

9

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

8.3.2 Zagrożenia występujące podczas eksploatacji instalacji gazowych

Tabela 8.1 Zagrożenia występujące w eksploatacji instalacji i urządzań gazowych

Źródło: Bąkowski K., Sieci i instalacje gazowe. Poradnik projektowania, budowy i eksploatacji, wyd. 3, Wydawnictwo WNT, Warszawa 2008

8.3.3 Zasady użytkowania instalacji gazowej zasilanej gazem płynnym

Zasady użytkowania instalacji gazowej zasilanej gazem płynnym zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. z 1999r. nr 74, poz. 836):

instalacja gazowa zasilana gazem płynnym, w której długość nieelastycznego przewodu z rury stalowej przekracza 2 m, powinna być po jej wymianie lub remoncie poddana głównej próbie szczelności;

10

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

instalacja gazowa zasilana z butli gazowej, w której długość przewodu nieelastycznego z rury stalowej nie przekracza 2 m, powinna być po jej wymianie lub remoncie poddana sprawdzeniu szczelności pod ciśnieniem roboczym gazu;

sprawdzenie szczelności pod ciśnieniem roboczym gazu powinno być wykonywane niezwłocznie po każdej wymianie butli gazowej oraz po wymianie przewodu elastycznego;

sprawdzenie szczelności przy wymianie butli gazowej przeprowadza użytkownik instalacji, zgodnie z instrukcją otrzymaną od rozprowadzającego butle lub przedstawiciela dostawcy gazu, w przypadku gdy z użytkownikiem lokalu została zawarta umowa o dostarczanie gazu w butlach;

w przypadku stosowania przewodu elastycznego do połączenia pojedynczego urządzenia gazowego z reduktorem ciśnienia gazu na butli, przewód taki powinien mieć oznaczoną graniczną datę użytkowania; jeżeli termin użytkowania upłynął, przewód należy wymienić na nowy.

8.4 Przeglądy techniczne instalacji gazowych

Podczas kontroli instalacji sprawdzana jest jej szczelność, przewody wentylacyjne, spalinowe i dymowe6. Kontrolę przeprowadzać należy co najmniej raz w roku. Do wykonania przeglądu upoważnione są osoby posiadające uprawnienia energetyczne grupy 3 w tym zakresie. Raz na 5 lat cały obiekt budowlany podlega sprawdzeniu stanu technicznej sprawności. W celu sprawdzenia szczelności czynnej instalacji gazowej należy użyć przyrządów do wykonywania prób szczelności. Ich użycie pozwala określić stan sprawności technicznej instalacji poprzez skontrolowanie wielkości ewentualnego ubytku gazu.

Wyróżniamy trzy stopnie szczelności, ze względu na zmierzoną wielkość przecieku gazu:

poniżej 1 dm3/godz. – szczelność pełna, instalację można użytkować bez ograniczeń;

1–5 dm3/godz. – szczelność obniżona, należy przywrócić szczelność w czasie nie dłuższym niż 4 tygodnie;

powyżej 5 dm3/godz. – brak szczelności, instalacja podlega natychmiastowemu wyłączeniu z eksploatacji.

Innym sposobem sprawdzenia szczelności czynnej instalacji gazowej jest użycie detektora gazu, czyli tak zwanego metanomierza7. Rozróżnia on składniki gazu i przekazuje te informacje do wyświetlacza lub sygnalizatora czujnika. Podczas użycia tego typu przyrządów nie można jednak ustalić, jak duży jest przeciek gazu, można natomiast stwierdzić jego obecność i określić lokalizację. Wykrycie nieszczelności instalacji gazowej należy przeprowadzić po uprzednim odizolowaniu pomieszczenia od

6 www.zuk-zycie.pl/652.htm 7 http://www.instsani.pl/probgaz.htm

11

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

dopływu powietrza z przyległych pomieszczeń, zamknięciu kratek wentylacyjnych i otworów spalinowych przy zamkniętych oknach i drzwiach po upływie około godziny.

Do obowiązków właściciela budynku w zakresie utrzymania właściwego stanu technicznego instalacji gazowej należy:

zapewnienie nadzoru nad wykonywaniem głównej próby szczelności;

zapewnienie nadzoru nad realizacją robót konserwacyjnych, napraw i wymian oraz nadzoru nad wykonawstwem usług związanych z realizacją zaleceń wynikających z okresowych kontroli w lokalach;

w przypadku stwierdzenia w toku kontroli okresowej występowania zagrożenia bezpieczeństwa użytkowników – wyłączenie z użytkowania instalacji lub jej części;

występowanie do dostawcy gazu w przypadku konieczności napełnienia jej gazem;

zapewnienie realizacji zaleceń pokontrolnych wydawanych przez upoważnione organy;

w przypadku wystąpienia ryzyka zagrożenia bezpieczeństwa użytkowników lokali – przeprowadzenie kontroli stanu technicznego instalacji;

zawiadamianie dostawcy gazu w każdym przypadku stwierdzenia uszkodzenia szafki, w której umieszczono główny kurek gazowy.

Jeśli masz pytania lub chcesz dowiedzieć się więcej o montażu i eksploatacji sieci gazowych, zapraszamy na forum: http://www.forumbudowlane.pl/vf/60/0/instalacje-gazowe.

8.5 Literatura

8.5.1 Literatura obowiązkowa

Bąkowski K., Sieci i instalacje gazowe. Poradnik projektowania, budowy i eksploatacji, wyd. 3, WNT, Warszawa 2008;

Łaciak M., Bezpieczeństwo eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci gazowych, Wydawnictwo Tarbonus, Tarnobrzeg–Kraków 2010.

8.5.2 Literatura uzupełniająca

Łaciak M. (red.), Instalacje i sieci gazowe dla praktyków. Fachowy poradnik dla przemysłu gazowego oraz specjalistów branży sanitarnej – wersja podstawowa, Wydawnictwo Verlag Dashofer, Warszawa 2011;

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy budowie i eksploatacji sieci gazowych oraz uruchamianiu instalacji gazowych gazu ziemnego (Dz. U. Nr 2 z 2010 poz. 6);

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 z 2002 poz. 690);

12

Kurs: Roboty związane z montażem i eksploatacją instalacji gazowych

Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (Dz. U. nr 74 z 1999 poz. 836);

Więcek M., Wykonywanie i eksploatacja instalacji gazowych. Poradnik dla ucznia, Instytut Technologii Eksploatacji, Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007.

8.5.3 Netografia

http://www.instsani.pl/probgaz.htm;

http://www.ekspertbeck.pl/prace-gazoniebezpieczne/;

www.zuk-zycie.pl/652.htm;

http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:2pjN1i_xgzsJ:spawanie-24.pl/allgemein/kto-moze-byc-spawaczem/+&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl;

http://www.straz.ostroleka.pl/7.6_porady_dogrzewanie.php.

8.6 Spis rysunków i tabel

Rysunek 8.1 Oznaczenie szaf licznikowych ........................................................................................... 2

Rysunek 8.2 Monter instalacji gazowej................................................................................................... 3

Rysunek 8.3 Spawacz ..................................................................................................................................... 4

Rysunek 8.4 Żółty płomień spalania gazu ............................................................................................. 7

Tabela 8.1 Zagrożenia występujące w eksploatacji instalacji i urządzań gazowych ............ 9

8.7 Spis treści

8 Zasady obowiązujące podczas montażu i eksploatacji instalacji gazowych ................... 2

8.1 Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz procedury prac niebezpiecznych i gazoniebezpiecznych .................................................................................................................................................. 2

8.1.1 Prace niebezpieczne i gazoniebezpieczne .............................................................................................................. 2 8.1.2 Zawody związane z wykonywaniem pracy gazoniebezpiecznej.................................................................. 3 8.1.3 Niebezpieczeństwa wynikające z nieprawidłowego korzystania z gazu ................................................. 5

8.2 Uruchamianie instalacji gazu ziemnego w obiektach budowlanych oraz montaż i demontaż gazomierzy................................................................................................................................................... 6 8.3 Eksploatacja instalacji gazowych ............................................................................................................... 6

8.3.1 Zasady eksploatacji instalacji gazowych według Państwowej Straży Pożarnej.................................... 6 8.3.2 Zagrożenia występujące podczas eksploatacji instalacji gazowych ........................................................... 9 8.3.3 Zasady użytkowania instalacji gazowej zasilanej gazem płynnym ............................................................. 9

8.4 Przeglądy techniczne instalacji gazowych .......................................................................................... 10 8.5 Literatura .......................................................................................................................................................... 11

8.5.1 Literatura obowiązkowa ............................................................................................................................................. 11 8.5.2 Literatura uzupełniająca ............................................................................................................................................. 11 8.5.3 Netografia .......................................................................................................................................................................... 12

8.6 Spis rysunków i tabel ................................................................................................................................... 12