ZAPASY W LOGISTYCE

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI

opracowanie

Dr Wojciech M. BANASIEWICZ

ZARZĄDZANIE ZAPASAMI

TEZA:Rozwój koncepcji just-in-time, MRP, MRP II, DRP, wraz z podkre-

śleniem potrzeby partnerskiej współpracy z dostawcami, skracania czasu re-alizacji dostaw oraz eliminacji zapasów, bądź obniżenia (optymalizacji) ich poziomu, wywołał zmiany w zarządzaniu zapasami.

Nie zmienia to jednak faktu, że nadal każde przedsiębiorstwo utrzy-muje zapasy (bezpieczeństwa) różnego rodzaju i w związku z tym nie zmalało znaczenie ekonomiki zapasów i metod zarządzania zapasami.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIdefinicje

Zapasy to (w uproszczeniu):

wartość lub ilość surowców, komponentów, dóbr użytkowych, półproduktów i wyrobów gotowych, które są przechowywane lub składowane w celu zużycia w razie zaistnienia takiej potrzeby.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIdefinicje

Zarządzanie zapasami odnosi się do:

metod umożliwiających utrzymywanie zapasów surowców, części, półproduktów lub wyrobów gotowych w ilości pozwalającej zapewnić maksymalny poziom obsługi klienta przy minimalnych kosztach.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIdefinicje

Według H.K. Compton’a i D. Jessop’a zapasy to *:

„zbiór wszystkich materiałów, dóbr i usług wykorzystywanych w przedsiębiorstwie niezależnie od tego, czy zostały one zakupione na zewnątrz, dostarczone z innnego oddziału przedsiębiorstwa, czy wyprodukowane na miejscu”.

[*] H.K. Compton, D. Jessop, Dictionary of Purchasing and Supply Management, Pitman, London 1989, s.135

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIklasyfikacja

Np. w przedsiębiorstwie produkcyjnym: Surowce, Komponenty i podzespoły, Wyroby gotowe, Dobra użytkowe

Z punktu widzenia wykorzystania zapasów w całym łańcuchu dostaw można je podzielić na:

Zapasy podstawowe (surowce, komponenty i podzespoły oraz półprodukty i wyroby gotowe);

Zapasy pomocnicze (wszelkiego rodzaju produkty potrzebne w przedsiębiorstwie);

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIcele

Do celów zarządzania zapasami należą: Zapewnienie wymaganego poziomu obsługi kli-

entów wewnętrznych i zewnętrznych z uwzględ-nieniem jakości i stosunku do całości (odsetka) zrealizowanych zamówień;

Monitorowanie bieżącego i przyszłego zapotrze-bowania na wszystkie dobra konieczne dla unik-nięcia nadwyżek oraz wąskich gardeł w produkcji;

Minimalizowanie kosztów poprzez zmniejszanie różnorodności zapasów, ustalanie ekonomicz-nych wielkości zamawianych partii i analizowanie kosztów tworzenia i utrzymywania zapasów.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIcele

Do najważniejszych czynników determinujących właściwą wielkość zapasów przedsiębiorstwa należą:

Popyt na wyrób gotowy, w którego skład wchodzą zakupione dobra zaopatrzeniowe;

Polityka zapasów w przedsiębiorstwie; Stosowane metody produkcji:

- produkcja jednostkowa,- podukcja seryjna,- montaż lub obróbka;

Rodzaj popytu na daną pozycję zapasów:- niezależny - zależny;

Poziom obsługi klienta, tj. wymagany stopień dostępności z zapasu (straty w wyniku opóźnień w produkcji, szpitale).

liczba przypadków zaspokojenia popytu na dany produktDostępność = liczba przypadków zgłoszenia popytu na dany produkt

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIpopyt niezależny i zależny

Popyt może być niezależny i zależny. Popyt niezależny (pierwotny) powstaje poza przed-

siębiorstwem tj. na rynku, a więc determinują go warunki rynkowe, a nie decyzje dotyczące produkcji.

W przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych całkowicie niezależny popyt charakteryzuje jedynie wyroby gotowe (produkty końcowe sprzedawane klientowi). Popyt niezależny można jedynie prognozować. Mimo że waha się on pod wpływem przypadkowych zdarzeń na rynku, jest zwykle ciągły i daje się określić.

Popyt zależny (wtórny) - to potrzeby materiałowe przedsiębiorstwa wynikające z konieczności wytworzenia wyrobów gotowych i ich części zamiennych.

Popyt ten można zaplanować, a z powodu „harmonogramowania produkcji” seryjnej jest zwykle nieciągły i nieregularny.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIkoszty zapasów

Koszty tworzenia zapasów (koszty zamawiania). Wysokość kosztów związanych ze złożeniem zamówienia jest niezależna od jego wielkości. Na koszty te składają się:

koszty wstępne (np. k. przygotowania zgłoszenia zapotrzebowania, wyboru

dostawcy, negocjacji itp.);

koszty złożenia zamówienia (np. k. przygotowania zamówienia, materiałów biurowych, wysyłki

zamówienia itp.);

Koszty ponoszone po złożeniu zamówienia (np. k. realizacji zamówienia, przyjęcia dostarczanych dóbr na stan,

manipulacja materiałami, badań kontrolnych, potwierdzania faktur i realizacji wskazanych na nich należności itp.).

W zarządzaniu zapasami bardzo ważne są koszty tworzenia i utrzymywania zapasów, a także koszty wyczerpania zapasów.

W praktyce trudno jest ustalić względnie jednoznaczne stanowisko w kwestii tworzenia zapasów dlatego, że różnią się one w zależności od:

-złożoności zamówienia i stażu pracy pracowników za nie odpowiedzialnych,

-- sposobu przygotowania amówienia (ręcznie czy komputerowo)

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIkoszty zapasów (2)

Koszty utrzymywania zapasów to całość kosztów ponoszonych wskutek istnienia zapasów w przedsiębiorstwie. Na koszty te składają się:

1) Koszty proporcjonalne do wartości zapasu: Koszty kapitału (finansowania), np. k. odsetek od kapitału

zamrożonego w zapasach; Koszty ubezpieczenia, Utrata wartości zapasów w wyniku ich zepsucia się oraz

kradzieży (podkradanie).2) Koszty proporcjonalne w stosunku do fizycznych właściwości

zapasów: Koszty składowania, k. przestrzeni magazynowej, opłaty

magazynowe, opłaty za energię i ogrzewanie. Koszty pracy związane z czynnościami manipulacyjnymi i

kontrolnymi, Koszty biurowe związane z opracowaniem dokumentacji i

prowadzeniem ewidencji magazynowej.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMIkoszty zapasów (3)

Koszty wyczerpania zapasów – można tylko ustalić koszty pośrednie tj.:

Straty wynikające ze zmniejszenia wolumenu produkcji; K. spowodowane przestojami i zwyżkę kosztów

wynikającą z rozłożenia ogólnych kosztów stałych na zmniejszony volumen produkcji;

K. działań podjętych w celu uzupełnienia zapasów, np. k. zakupu dóbr od podmiotu utrzymującego ich zapas po wyższej cenie,

k. pozyskania materiałów substytucyjnych; Utratę reputacji u klientów spowodowaną brakiem

zdolności do realizacji dostaw lub opóźnieniem dostawy

Koszty wyczerpania zapasów są często ukryte w kosztach ogólnych.

Są one trudne do oszacowania lub uwzględnienia w modelach zapasów.

ZARZĄDZANIE ZAPASAMImetoda ABC

W praktyce logistycznej reguła 80/20 stała się pod-stawą analizy zapasów i na jej bazie stworzono metodykę szeroko stosowanej analizy ABC, która dzieli zapasy pod kątem wartości (zaznaczono także na rysunku). Skoro 20% pozycji asortyment-owych pozostających w zapasie stanowi 80% całko-witej wartości zapasu, to su-geruje odmienne podejście do sterowania zapasem tych 20% pozycji, do procesu wyboru dostawców oraz do obsługi dostaw.

udział dóbr [ %]

Udz

iał w

arto

ści [

%]

Iloś

ć Q

Czas T

Poziom zapasów

Punkt ponownego składania zamówienia

Model stałej wielkości zamówienia przy znanym (określonym) popycie

Koszty utrzymywania zapasów

Kos

zty

rocz

ne K

Wielkość zamówienia Q