Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię ... · w horyzoncie czasowym do 2008 r. w...

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,

ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii

w tym zastosowanie techniki solarnej dla Miasta Pruszkowa

wrzesień 2010 r.

EEenergoekspert sp. z o. o.

energia i ekologia

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii w tym zastosowanie techniki solarnej dla Miasta Pruszkowa

2

Zespół projektantów

Zespół autorski

mgr inż. Anna Szembak – kierownik projektu

mgr inż. Marta Borowska

mgr inż. Anita Bruzda

mgr inż. Zbigniew Przedpełski

mgr inż. Józef Bogalecki

mgr Marcin Całka

mgr Marta Rzemień

inż. Alicja Plebankiewicz

dr inż. Adam Jankowski

Sprawdzający

mgr inż. Andrzej Mizera


energia i ekologia


3

Spis treści

1. Wprowadzenie, podstawa opracowania ............................................................................... 6 2. Polityka energetyczna, planowanie energetyczne ............................................................... 7

2.1. Polityka energetyczna kraju .......................................................................................... 7 2.2. Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym, planowanie zintegrowane ............. 15

3. Charakterystyka Miasta ..................................................................................................... 18 3.1. Położenie geograficzne. ............................................................................................. 18 3.2. Warunki klimatyczne ................................................................................................... 19 3.3. Ludność i zasoby mieszkaniowe ................................................................................ 20 3.4. Sektor usługowo-wytwórczy ....................................................................................... 21 3.5. Utrudnienia terenowe w rozwoju systemów energetycznych. Sieć drogowa, kolejowa,

tereny zielone, wody powierzchniowe ......................................................................... 21 4. Zaopatrzenie Miasta w ciepło ............................................................................................ 24

4.1. Charakterystyka systemowego źródła ciepła .............................................................. 24 4.2. Kotłownie lokalne oraz źródła indywidualne (niska emisja) ........................................ 28 4.3. Charakterystyka systemu ciepłowniczego .................................................................. 30 4.4. Zapotrzebowanie ciepła i sposób pokrycia - bilans stanu istniejącego ....................... 31 4.5. Ocena stanu zaopatrzenia Miasta w ciepło ................................................................ 34 4.6. Wpływ systemów energetycznych na środowisko – zanieczyszczenie atmosfery ...... 34

5. System zaopatrzenia w gaz ziemny ................................................................................... 38 5.1. Infrastruktura gazownicza ........................................................................................... 38 5.2. Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu ................................................................. 40 5.3. Ocena stanu aktualnego zaopatrzenia w gaz sieciowy............................................... 43 5.4. Plany inwestycyjno - modernizacyjne (plany rozwoju przedsiębiorstw) ...................... 43

6. System elektroenergetyczny .............................................................................................. 45 6.1. Charakterystyka przedsiębiorstw elektroenergetycznych ........................................... 45 6.2. Infrastruktura elektroenergetyczna ............................................................................. 47 6.3. Zapotrzebowanie mocy elektrycznej ........................................................................... 50 6.4. Ocena stanu aktualnego zaopatrzenia w energię elektryczną .................................... 51 6.5. Inwentaryzacja istniejącego oświetlenia ulic i dróg publicznych ................................. 52 6.6. Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych ......................................................... 52

7. Koncesje i taryfy na nośniki energii .................................................................................... 54 7.1. Taryfy dla ciepła ......................................................................................................... 54 7.2. Taryfa dla paliw gazowych .......................................................................................... 57 7.3. Taryfa dla energii elektrycznej .................................................................................... 61

8. Analiza rozwoju - przewidywane zmiany zapotrzebowania na nośniki energii ................... 65 8.1. Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania na nośniki energii . 65

8.1.1. Prognoza demograficzna ..................................................................................... 66 8.1.2. Rozwój zabudowy mieszkaniowej ....................................................................... 67 8.1.3. Rozwój zabudowy strefy usług i wytwórczości .................................................... 69

8.2. Bilans potrzeb energetycznych dla nowych obszarów rozwoju .................................. 72 8.3. Zakres przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło ........................................ 75

8.3.1. Bilans przyszłościowy zapotrzebowania na ciepło .............................................. 75 8.3.2. Prognoza zmian w strukturze zapotrzebowania na ciepło ................................... 76 8.3.3. Możliwości pokrycia przyszłego zapotrzebowania na ciepło z systemu

ciepłowniczego ................................................................................................... 77 8.4. Prognoza zmian zapotrzebowania na gaz ziemny ...................................................... 80 8.5. Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną ......................................... 81

9. Ocena możliwości i planowane wykorzystanie lokalnych źródeł energii ............................ 83 9.1. Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii .............................................. 83


energia i ekologia


4

9.1.1. Wprowadzenie ..................................................................................................... 83 9.1.2. Analiza potencjału energetycznego energii odnawialnej na obszarze Miasta ..... 88

9.2. Potencjał energii i ciepła odpadowego...................................................................... 100 9.3. Ocena możliwości wykorzystania odpadów komunalnych ........................................ 103 9.4. Podsumowanie ......................................................................................................... 104

10. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych ...................................................................................................................... 105

10.1. Racjonalizacja zużycia energii w mieście ............................................................... 105 10.1.1. Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji .......................................... 105 10.1.2. Uwarunkowania ekonomiczne w zakresie zaspokajania potrzeb grzewczych . 107 10.1.3. Kierunki działań racjonalizacyjnych ................................................................. 109 10.1.4. Metodyka określania kierunków działań racjonalizacyjnych ............................ 110

10.2. Racjonalizacja użytkowania energii w systemie ciepłowniczym ............................. 111 10.2.1. Systemowe źródła ciepła ................................................................................. 111 10.2.2. System dystrybucji ciepła ................................................................................ 112

10.3. Racjonalizacja użytkowania energii w indywidualnych i lokalnych źródłach ciepła . 113 10.4. Racjonalizacja użytkowania ciepła u odbiorców ..................................................... 116

10.4.1. Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna ......................................................... 116 10.4.2. Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna ......................................................... 120 10.4.3. Budynki użyteczności publicznej ..................................................................... 121

10.5. Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych .......................................................... 122 10.5.1. Zmniejszenie strat gazu w systemie dystrybucyjnym ...................................... 123 10.5.2. Racjonalizacja wykorzystania paliw gazowych ................................................ 123

10.6. Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej .................................................... 125 10.6.1. Ograniczenie strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym................ 125 10.6.2. Poprawienie efektywności wykorzystania energii elektrycznej ........................ 125 10.6.3. Opłaty za energię elektryczną, a żarówki energooszczędne ........................... 126 10.6.4. Analiza i ocena możliwości wykorzystania energii elektrycznej na potrzeby

ogrzewania ..................................................................................................... 127 10.6.5. Koszty energii elektrycznej w obiektach miejskich .......................................... 129 10.6.6. Racjonalizacja zużycia energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulicznego131

10.7. Propozycja działań organizacyjnych – energetyk miejski ....................................... 132 10.8. Propozycja programu zarządzania zakupem i zużyciem energii w obiektach

użyteczności publicznej w Pruszkowie ........................................................................ 134 11. Sformułowanie scenariuszy zaopatrzenia obszaru Miasta Pruszkowa w nośniki energii136

11.1. Uwarunkowania rozwoju infrastruktury energetycznej ............................................ 136 11.2. Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła ............................................. 138 11.3. Odbudowa potencjału wytwórczego dla systemu ciepłowniczego Pruszkowa ........ 140 11.4. Scenariusze pokrycia zapotrzebowania na ciepło – rozwój systemu ciepłowniczego ............................................................................................................... 143 11.5. Scenariusze pokrycia zapotrzebowania na gaz - rozwój systemu gazowniczego .. 145 11.6. Scenariusze pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną - rozwój systemu

elektroenergetycznego ................................................................................................ 146 11.7. Scenariusze rozwoju techniki solarnej .................................................................... 147

12. Zakres współpracy z innymi gminami ............................................................................ 151 13. Priorytety w zakresie dofinansowania zadań związanych z gospodarką energetyczną przez fundusze krajowe i unijne ........................................................................................... 153 14. Wnioski .......................................................................................................................... 159


energia i ekologia


5

ZAŁĄCZNIKI: Załącznik 1 – Tabela 1. Rozwój zabudowy mieszkaniowej – potrzeby energetyczne. Załącznik 2 – Kopie pism – współpraca pomiędzy gminami. Załącznik 3 – Korespondencja z przedsiębiorstwami Załącznik 4 – Część graficzna Mapa nr 1 – Kierunki rozwoju. System ciepłowniczy. Mapa nr 2 – Kierunki rozwoju. System gazowniczy. Mapa nr 3 – Kierunki rozwoju. System elektroenergetyczny.


energia i ekologia


6

1. Wprowadzenie, podstawa opracowania

Podstawę opracowania pt.: „Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektrycz-ną i paliwa gazowe, ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii w tym zasto-sowanie techniki solarnej” dla Miasta Pruszkowa stanowią ustalenia określone w umowie nr AB-7321/I/28/2009 zawartej w dniu 23 lipca 2009 r. w Pruszkowie pomiędzy: Miastem Pruszków z siedzibą w Pruszkowie przy ul. Kraszewskiego 14/16, 05-800 Prusz-

ków, reprezentowanym przez: Jana Starzyńskiego – Prezydenta Miasta Pruszkowa,

a firmą Energoekspert sp. z o.o. z siedzibą w Katowicach przy ul. Węglowej 7, 40-105 Kato-wice, reprezentowaną przez: Marka Plebankiewicza - Prezesa Zarządu, Adama Jankowskiego – Członka Zarządu.

Zgodnie z zapisami umownymi opracowanie to powinno być wykonane zgodnie z: Ustawą Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. nr 89

poz. 625 z późniejszymi zmianami); przepisami wykonawczymi do ww. ustawy; innymi obowiązującymi przepisami szczegółowymi; oraz z uwzględnieniem uwarunkowań wynikających z obecnego i planowanego zagospodaro-wania przestrzennego. Dokumentami strategicznymi i planistycznymi Miasta, których założenia i ustalenia uwzględnio-no w niniejszym opracowaniu są: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Pruszkowa

- projekt studium; Pruszkowski Program e-Rozwoju Miasta na lata 2009 – 2011; Lokalny program rewitalizacji dla miasta Pruszkowa na lata 2005 – 2013; Strategia rozwoju Pruszkowa do 2020; Wieloletni Program Inwestycyjny miasta Pruszkowa na lata 2009 – 2012; Obowiązujące Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego.

„Założenia do planu zaopatrzenia,,,” wykonany został w oparciu o informacje i uzgodnienia uzy-skane w trakcie przeprowadzonej akcji ankietowej oraz spotkań konsultacyjnych z przedstawi-cielami przedsiębiorstw energetycznych, instytucji działających na rzecz rozwoju Miasta, dużymi podmiotami gospodarczymi, których działalność w sposób pośredni lub bezpośredni związana jest z wytwarzaniem i/lub dystrybucją nośników energii zarówno dla potrzeb własnych, jak i od-biorców zewnętrznych. Dotyczy to również dużych odbiorców nośników energii. Grupy najistotniejszych zagadnień, które zostały podjęte w niniejszym projekcie założeń to: Bilans energetyczny Miasta Pruszkowa, Analiza stanu istniejącego systemów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa ga-

zowe, Analiza wielkości zmian zapotrzebowania na nośniki energii w perspektywie: do 2015, do

2025 – ocena możliwości pokrycia, Wskazanie kierunków rozwoju systemów energetycznych dla zapewnienia ciągłości dostaw

nośników energii, Możliwość wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym zastosowania techniki solarnej, Propozycja działań Gminy w kontekście nowej polityki energetycznej i klimatycznej.


energia i ekologia


7

2. Polityka energetyczna, planowanie energetyczne

Europejska Polityka Energetyczna (przyjęta przez Komisję WE w dniu 10.01.2007 r.) stanowi ramy dla budowy wspólnego rynku energii, w którym wytwarzanie energii oddzielone jest od jej dystrybucji, a szczególnie ważnym priorytetem jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii (przez dywersyfikację źródeł oraz dróg dostaw) oraz ochrona środowiska.

Główne cele Unii Europejskiej w sektorze energetycznym do 2020 r., to: wzrost efektywności zużycia energii: o 20%, udział odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym: 20%, redukcja emisji CO2: o 20%, udział biopaliw w ogólnym zużyciu paliw: 10% w sektorze transportu.

Strategiczne prognozowanie rozwoju gospodarki energetycznej, na poziomie krajowym, w państwach Unii Europejskiej, powinno być spójne z priorytetami i kierunkami działań nakre-ślonymi w Europejskiej Polityce Energetycznej.

2.1. Polityka energetyczna kraju

Na politykę energetyczną składają się dokumenty przyjęte do realizacji przez Polskę, a miano-wicie: Polityka energetyczna Polski, Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej, Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej, Prawo energetyczne (w tym planowanie energetyczne).

Polityka energetyczna Polski Obowiązującym obecnie dokumentem jest „Polityka energetyczna państwa do 2025 roku”, która została przyjęta przez Radę Ministrów 4 stycznia 2005 r. Dokument ten stanowi załącznik do obwieszczenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1 lipca 2005 r. Zawiera on program dzia-łań długoterminowych (do 2025 r.) oraz wskazuje zadania, które powinny zostać realizowane w horyzoncie czasowym do 2008 r. w celu urzeczywistnienia założeń polityki energetycznej określonych w art. 13 Prawa energetycznego. Natomiast w trakcie opracowywania jest nowa „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku”. Przygotowany przez Ministerstwo Gospodarki aktualny tekst tego dokumentu został opubliko-wany z datą 15 października 2009 r. Ministerstwo Gospodarki zakończyło proces analizowania i uwzględniania uwag do ww. dokumentu, które napłynęły w związku z zamknięciem konsultacji społecznych i procesu oddziaływania na środowisko. Projekt dokumentu „Polityka...do 2030 r.” wraz z załącznikami został rozpatrzony przez Komitet Rady Ministrów 22 października 2009 r. i rekomendowany Radzie Ministrów. Ze względu na wysoko zaawansowany proces legislacji tego dokumentu (przewidywany czas wejścia w życie – koniec roku 2009), poniżej omówiono najważniejsze, zawarte w nim aspekty i założenia. W „Polityce energetycznej Polski do 2030 r.” jako priorytetowe wyznaczono kierunki działań na rzecz: efektywności i bezpieczeństwa energetycznego (opartego na własnych zasobach su-rowców), zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii, rozwoju konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz ograniczenia oddziaływania energetyki na środowisko. Znacznie zmienione zostało podejście do wykorzystania krajowych zasobów surowców energe-tycznych - podkreślono, że będą one stabilizatorem bezpieczeństwa energetycznego Polski. Do głównych narzędzi realizacji polityki energetycznej w omawianym projekcie zaliczono:


energia i ekologia


8

Regulacje prawne w formie ustaw i rozporządzeń określające zasady działania energetyki oraz ustanawiające standardy techniczne,

Efektywne wykorzystanie przez Skarb Państwa nadzoru właścicielskiego do realizacji ce-lów polityki energetycznej,

Bieżące działania regulacyjne Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, ustalające wysokość taryf i opłat przesyłowych oraz zastosowanie analizy typu benchmarking w zakresie ener-getycznych rynków regulowanych,

Mechanizmy wsparcia poprzez funkcjonowanie rynków certyfikatów, Działania na forum Unii Europejskiej prowadzące do tworzenia polityki energetycznej UE

uwzględniającej uwarunkowania polskiej energetyki, Działania informacyjne prowadzone poprzez organy rządowe i współpracujące instytucje

badawczo-rozwojowe, Aktywne członkostwo Polski w organizacjach międzynarodowych, takich jak np. Międzyna-

rodowa Agencja Energetyczna, Wsparcie realizacji istotnych dla kraju projektów w zakresie energetyki (np. projekty inwe-

stycyjne, prace badawczo-rozwojowe) ze środków publicznych, w tym funduszy europej-skich.

Działania określone w dokumencie będą realizowane w dużej mierze przez komercyjne firmy energetyczne, działające w warunkach konkurencyjnych rynków paliw i energii lub rynków regu-lowanych. W związku z powyższym, interwencjonizm państwa w funkcjonowanie sektora winien mieć ograniczony charakter i jasno określony cel: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju - i tylko w takim zakresie oraz w zgodzie z prawem UE ma być stosowana interwencja państwa w sektorze energetycznym. Podstawowymi kierunkami działań określonymi w „Polityce...”, jak już wspomniano wyżej, są: Poprawa efektywności energetycznej – ta kwestia jest traktowana w dokumencie w spo-

sób priorytetowy, a postęp w tej dziedzinie będzie kluczowy dla realizacji wszystkich celów w nim określonych. Główne cele polityki energetycznej w tym obszarze to: Dążenie do osiągnięcia zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, tj. rozwoju gospo-

darki następującego bez wzrostu zapotrzebowanie na energię pierwotną; Obniżenie do 2030 roku energochłonności gospodarki w Polsce do poziomu UE-15 z 2005

roku. Wzrost bezpieczeństwa energetycznego – tj. zapewnienie stabilnych dostaw paliw i energii

na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych i po akceptowanych przez go-spodarkę i społeczeństwo cenach. Głównymi celami są: W zakresie paliw – ich pozyskiwania i przesyłu:

dla węgla - racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla znajdującymi się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (cele szczegółowe to m.in.: zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez zaspokojenie krajowego zapotrze-bowania na węgiel; wykorzystanie węgla do produkcji paliw płynnych i gazowych; wykorzystanie nowoczesnych technologii w sektorze górnictwa węgla);

dla gazu - zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez dywersyfi-kację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego (do celów szczegółowych zaliczono m.in.: realizację inwestycji umożliwiających zwiększenie wydobycia gazu ziemnego na terytorium Polski; zapewnienie alternatywnych źródeł i kierunków dostaw gazu do Polski; zwiększenie pojemności magazynowych gazu ziemnego; pozyskanie ga-zu z wykorzystaniem technologii zgazowania węgla; gospodarcze wykorzystanie metanu poprzez eksploatację z naziemnych odwiertów powierzchniowych);


energia i ekologia


9

dla ropy naftowej i paliw płynnych - zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez zwiększenie stopnia dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej, rozumia-nej jako uzyskiwanie ropy naftowej z różnych regionów świata, od różnych dostaw-ców, pośredników, z wykorzystaniem alternatywnych szlaków transportowych.

W zakresie produkcji i przesyłu energii elektrycznej oraz ciepła - zapewnienie bezpieczeń-stwa dostaw przy jednoczesnym zachowaniu konkurencyjności oraz zrównoważonego rozwoju. Szczegółowe cele w tym obszarze to:

Budowa nowych mocy wytwórczych w celu zrównoważenia krajowego popytu i utrzymania niezbędnych rezerw mocy na poziomie minimum 15% maksymalnego zapotrzebowania na moc elektryczną,

Budowa interwencyjnych źródeł wytwarzania energii elektrycznej, Rozwój systemu przesyłowego, a w szczególności zamknięcie pierścienia 400 kV

oraz pierścieni wokół głównych miast Polski, Rozwój połączeń transgranicznych skoordynowany z rozbudową krajowego syste-

mu przesyłowego pozwalający na wymianę co najmniej 15% energii elektrycznej zużywanej w kraju do roku 2015, 20% do roku 2020 oraz 25% do roku 2030,

Rozbudowa sieci dystrybucyjnej pozwalającej na rozwój energetyki rozproszonej wykorzystującej lokalne źródła energii,

Modernizacja sieci przesyłowych i sieci rozdzielczych pozwalająca obniżyć poziom awaryjności o 50%,

Zastąpienie do roku 2030 ciepłowni zasilających scentralizowane systemy ciepłow-nicze – źródłami kogeneracyjnymi.

Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw - zwiększenie wyko-

rzystania tych źródeł niesie za sobą większy stopień uniezależnienia się od dostaw energii z importu, podniesienie lokalnego bezpieczeństwa energetycznego oraz zmniejszenie strat przesyłowych, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz rozwój słabiej rozwiniętych regio-nów, bogatych w zasoby energii odnawialnej. Główne cele polityki energetycznej w tym ob-szarze to: Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w bilansie energii finalnej do 15%

w roku 2020 oraz dalszy wzrost tego wskaźnika w latach następnych; Osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz zwięk-

szenie udziału biopaliw II generacji; Ochronę lasów przed nadmiernym eksploatowaniem w celu pozyskiwania biomasy

oraz zrównoważone wykorzystanie obszarów rolniczych na cele OZE, w tym biopaliw, tak aby nie doprowadzić do konkurencji pomiędzy energetyką odnawialną i rolnictwem.

Rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii - głównym celem polityki energetycznej

w tym obszarze jest zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynków paliw i energii, a przez to przeciwdziałanie nadmiernemu wzrostowi cen. Wyznaczono następujące cele szczegółowe: zwiększenie dywersyfikacji źródeł i dostaw gazu ziemnego, ropy naftowej i paliw płynnych; zniesienie barier przy zmianie sprzedawcy energii elektrycznej i gazu; regulacja rynku paliw i energii w sposób zapewniający równoważenie interesów wszyst-

kich uczestników rynku; zmiana zasad rynku bilansującego energii elektrycznej, w tym jego decentralizacja

oraz wprowadzenie rynku dnia bieżącego; stworzenie płynnego rynku kontraktów terminowych energii elektrycznej; wprowadzenie rynkowych metod kształtowania cen ciepła.


energia i ekologia


10

Ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko - jako główne cele polityki energe-tycznej państwa w tym obszarze określono: Ograniczenie emisji CO2 do 2020 roku przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeń-

stwa energetycznego; Ograniczenie emisji SO2 i NOx do poziomów ustalonych w Traktacie Akcesyjnym; Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospo-

darce; Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

Ponadto określone zostały działania służące realizacji wyznaczonych w „Polityce...” celów oraz przewidywane efekty tych działań. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej (dalej Strategii) została ostatecznie przyjęta przez Sejm 23.08.2001 r. Strategia uwzględnia m.in. dyrektywy UE przyjęte w 1997 r. w tzw. Białej Księdze ("Energia dla przyszłości") i rozwinięte w 2000 r. w Zielonej Księdze – "O bezpieczeń-stwie energetycznym". Celem strategicznym nakreślonym w dokumencie jest zwiększenie udziału energii ze źródeł od-nawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5% w 2010 r. i do 14% w 2020 r. w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Przy czym postawiony w Strategii cel do roku 2010 jest prawie o połowę mniejszy od zadania jakie postawiła sobie Unia Europejska (tj. 12% w 2010 r.). W Strategii stwierdza się, że na podstawie informacji dotyczących potencjału tech-nicznego odnawialnych źródeł energii, a także prognozy możliwości ich wykorzystania, nie jest możliwe w chwili obecnej przyjęcie na 2010 r. poziomu ustalonego przez UE. W Strategii wskazuje się na konieczność bezzwłocznego przystąpienia do opracowania pro-gramów rozwoju dla poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii, które przyczyniłyby się do lepszej realizacji celów strategicznych. Działania te powinny pozwolić na podwojenie udziału energii odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym kraju w perspektywie roku 2020 w stosunku do roku 2010 i uzyskanie tej wartości na poziomie 14%. Jako przykład działań mających na celu ułatwienie dostępu do OZE oraz zwiększenie ich kon-kurencyjności, w Strategii wskazuje się następujące zadania: wprowadzenie w Prawie energetycznym obowiązku dokonywania w bilansach energetycz-

nych gmin oceny lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii i opłacalności ich wyko-rzystania. Możliwości wynikające z ustawy Prawo energetyczne oraz przepisów wykonaw-czych powinny skłonić gminy do takiego przygotowania planów zaopatrzenia w energię, które uwzględniałyby ich własny potencjał techniczny odnawialnych źródeł energii;

zapewnienie szerokiego przepływu informacji oraz pomoc samorządom lokalnym w przygotowaniu planów zaopatrzenia w energię oraz racjonalnego wykorzystania energii z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii przy minimalnych kosztach środowisko-wych;

określenie warunków zobowiązujących zakłady energetyczne do zawierania długotermi-nowych kontraktów na sprzedaż energii ze źródeł odnawialnych;

wprowadzenie obowiązku komponowania wszystkich benzyn silnikowych z alkoholem i warunki jego realizacji;

uproszczenie procedury uzyskiwania koncesji na produkcję biopaliw oraz procedury uzy-skiwania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii;


energia i ekologia


11

rozwiązanie problemu związanego ze zróżnicowaniem cen energii elektrycznej z poszcze-gólnych zakładów energetycznych, wynikającego z obowiązku zakupu energii ze źródeł odnawialnych i z nierównomiernego rozmieszczenia potencjału technicznego tych źródeł na terenie kraju;

utworzenie systemu wspierania odnawialnych źródeł energii wykorzystującego takie in-strumenty jak certyfikaty, konkursy lub przetargi;

stworzenie rozwiązań prawnych, które zapewniłyby pogodzenie wymagań ochrony krajo-brazu z rozwojem energetyki odnawialnej.

Ponadto w Strategii wskazuje się na konieczność podjęcia działań wspierających rozwój no-wych technik i technologii odnawialnych źródeł energii oraz zintensyfikowanie prac na rzecz edukacji i promocji OZE. Rozwój OZE stwarza szansę szczególnie dla lokalnych społeczności na utrzymanie niezależno-ści energetycznej oraz na wzrost rozwoju regionalnego. Wykorzystanie energii odnawialnej w danym regionie może być prowadzone w oparciu o inwe-stycje realizowane przez inwestorów prywatnych zainteresowanych rozwojem przedsięwzięć komercyjnych lub przez samorządy realizujące inwestycje, modernizacje w tym także w zakre-sie działań komercyjnych. W przypadku samorządów dynamika inwestycji zależy od ich aktyw-nej postawy. Ponadto działania zmierzające do wykorzystania odnawialnych źródeł energii po-winny być, ze względu na rozproszony charakter tych źródeł, zaplanowane i skoordynowane z innymi planami rozwojowymi gminy. Kolejnym znaczącym instrumentem wsparcia rozwoju OZE są zapisy ustawy Prawo energe-tyczne, która nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek udokumentowania (w po-staci tzw. świadectw pochodzenia), że zakupiona energia elektryczna pochodzi ze źródeł od-nawialnych lub uiszczenia, w przypadku jego braku, opłaty zastępczej. Świadectwa, o których mowa wyżej, wydaje prezes URE w drodze decyzji administracyjnej na wniosek przedsiębiorstwa wytwarzającego energię odnawialną, złożony za pośrednictwem ope-ratora systemu elektroenergetycznego, do którego jest przyłączony. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii z OZE lub jej obrotem i sprzedające tę energię odbiorcom nie zużywającym jej na własne potrzeby, jest obowiązane przekazać posiadane świadectwa pochodzenia dotyczące sprzedawanej energii przedsiębior-stwu energetycznemu dokonującemu jej zakupu. Po upływie okresu rozliczeniowego Prezes URE umarza świadectwa pochodzenia w drodze decyzji. Za niewywiązywanie się z obowiązku zakupu może zostać nałożona na przedsiębiorstwo ener-getyczne kara pieniężna. Kara ta może być wymierzona nawet do wysokości 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara jest związana z działalnością koncesjonowaną - 15% przychodu z działalności koncesjonowanej. Kolejnym instrumentem mającym na celu wsparcie rozwoju energetyki odnawialnej, jest zwol-nienie małych źródeł wytwórczych o mocy do 5 MW z opłat koncesyjnych. Krajowy plan działań dotyczący efektywności energetycznej Dokument ten został przyjęty przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 31 lipca 2007 ro-ku, a stanowi on realizację zapisu art. 14 ust. 2 Dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europej-skiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 roku w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych.


energia i ekologia


12

W dokumencie tym przedstawiono: cel indykatywny w zakresie oszczędności energii na rok 2016, który ma być osiągnięty

w ciągu dziewięciu lat począwszy od 2008 roku - został określony na poziomie 9%; pośredni krajowy cel w zakresie oszczędności energii przewidziany do osiągnięcia w 2010

roku, który ma charakter orientacyjny i stanowi ścieżkę dochodzenia do osiągnięcia celu przewidzianego na 2016 rok - został określony na poziomie 2%;

zarys środków oraz wynikających z nich działań realizowanych bądź planowanych na szcze-blu krajowym, służących do osiągnięcia krajowych celów indykatywnych w przewidzianym okresie.

Aktualnie prowadzone są prace nad projektem ustawy o efektywności energetycznej. Ustawa ta ma stworzyć ramy prawne systemu działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej go-spodarki, prowadzących do uzyskania wymiernych oszczędności energii. Działania te będą koncentrowały się głównie w trzech obszarach: zmniejszenie zużycia energii; podwyższenie sprawności wytwarzania energii; ograniczenie strat energii w przesyle i dystrybucji.

Ustawa Prawo energetyczne Wraz ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, polskie prawodawstwo dotyczące rynku ener-gii zostało dostosowane do prawodawstwa europejskiego, w tym przede wszystkim Dyrektywy UE o zasadach wspólnego rynku energii elektrycznej. Dyrektywy unijne stały się podstawą do tworzenia krajowych uregulowań prawnych dotyczących rynku energii. Najważniejszym rangą aktem prawnym w systemie prawa polskiego w dziedzinie energetyki jest ustawa z dnia 10.04.1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 1997 r. nr 54, poz. 348, ze zm.) oraz powiązane z nią akty wykonawcze (rozporządzenia), głównie Ministra Gospodarki i Mini-stra Środowiska. Prawo energetyczne w zakresie swojej regulacji dokonuje wdrożenia m.in. następujących dy-rektyw Wspólnot Europejskich: dyrektywy 90/547/EWG z dnia 29 października 1990 r. w sprawie przesyłu energii elek-

trycznej przez sieci przesyłowe (Dz. Urz. WE L 313 z 13.11.1990 r. z późn. zm.), dyrektywy 91/296/EWG z dnia 31 maja 1991 r. w sprawie przesyłu gazu ziemnego po-

przez sieci (Dz. Urz. WE L 147 z 12.06.1991 r. z późn. zm.), dyrektywy 96/92/WE z dnia 19 grudnia 1996 r. dotyczącej wspólnych zasad dla rynku we-

wnętrznego energii elektrycznej (Dz. Urz. WE L 27 z 30.01.1997 r.), dyrektywy 98/30/WE z dnia 22 czerwca 1998 r. dotyczącej wspólnych zasad w odniesieniu

do rynku wewnętrznego gazu ziemnego (Dz. Urz. WE L 204 z 21.07.1998 r. z późn. zm.), dyrektywa 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania

energii ze źródeł odnawialnych (Dz. Urz. WE L 140/16 z 05.06.2009 r.). Ustawa określa zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, warunki zaopatrzenia i użytkowania paliw i energii, w tym ciepła oraz działalności przedsiębiorstw energetycznych, a także określa organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią. Jej celem jest stworzenie warunków do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania nega-tywnym skutkom monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska oraz ochrony intere-sów odbiorców i minimalizacji kosztów. Wdrażanie zapisów ww. dyrektyw unijnych (związanych z sektorem energetycznym) prowadzo-ne jest w kolejnych nowelach ustawy Prawo energetyczne.


energia i ekologia


13

Znaczące zmiany w działalności przedsiębiorstw energetycznych wprowadzone zostały przez ustawę z dnia 4.03.2005 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz ustawy – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2005 r. nr 62, poz. 552) oraz przez ustawę z dnia 15.06.2007 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2007 r. nr 115, poz. 790). Niniejszymi przepi-sami wprowadzony został obowiązek rozdzielenia działalności sieciowej prowadzonej przez przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo, od innych form działalności prowadzonej przez te przedsiębiorstwa, takich jak: wytwarzanie i obrót. Obowiązek rozdziału wynika z postanowień Dyrektywy 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej i Dyrektywy 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotyczącej wspólnych zasad wewnętrznego rynku gazu ziemnego. Zgodnie z powyższymi przepisami operator systemu dystrybucyjnego będący częścią przedsię-biorstwa zintegrowanego pionowo, musi być niezależny przynajmniej pod względem formy prawnej, organizacji i podejmowania decyzji od innych działalności niezwiązanych z dystrybu-cją. Ponadto zgodnie z postanowieniami dyrektyw oraz ustawy – Prawo energetyczne, przed-siębiorstwa energetyczne obowiązane są prowadzić ewidencję księgową w sposób umożliwia-jący odrębne obliczanie kosztów i przychodów, zysków i strat dla tych działalności. Kolejną znaczącą implementacją w krajowym ustawodawstwie jest próba dostosowania zapi-sów ustawy Prawo energetyczne do dyrektywy 2004/8/WE z dnia 11.02.2004 r., w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na wewnętrznym ryn-ku energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG (Dz. Urz. WE L 52 z 21.02.2004 r.). Próba ta została podjęta w ustawie z dnia 12.01.2007 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne, ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2007 r. Nr 21, poz. 124). Zgodnie z jej zapisami, przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej bądź jej obrotem i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym są zobowią-zane przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa pochodzenia z kogeneracji lub uiścić opłatę zastępczą. Świadectwa będą potwierdzeniem, że określona część energii elektrycznej została wyprodukowana w kogeneracji wysokosprawnej. Ustawa o zmianie ustawy z dnia 12.01.2007 r. realizuje więc cel dyrektywy 2004/8/WE (art.1), którym jest zwiększenie efektywności energetycznej i poprawa bezpieczeństwa dostaw poprzez stworzenie zasad i ram dla identyfikowania i oznaczania energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji oraz jej wspierania. Ustawa pozwala na pozytywną stymulację rozwoju produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji o wysokiej sprawności opartej na zapotrze-bowaniu na ciepło użytkowe i oszczędnościach energii pierwotnej na wewnętrznym rynku ener-gii, z uwzględnieniem specyficznych uwarunkowań krajowych. Regulacja prawna wynikająca z ww. ustawy, która zastępuje obowiązek zakupu energii elek-trycznej wytwarzanej w skojarzeniu koniecznością pozyskania i przedstawiania do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia z wysokosprawnej kogeneracji – obowiązuje od 01.07.2007 r. Ustawa Prawo energetyczne reguluje również obowiązek przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazowych lub energii, dotyczący sporzą-dzenia dla obszaru swojego działania planu rozwoju w zakresie obecnego i przyszłego zaspo-kojenia zapotrzebowania na paliwa gazowe lub energię (dalej: plan rozwoju). Plan rozwoju powinien uwzględniać założenia miejscowego planu zagospodarowania prze-strzennego gminy, a w razie jego braku kierunki rozwoju gminy określone w studium uwarun-


energia i ekologia


14

kowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Oznacza to, iż zamierzenia inwe-stycyjne przedsiębiorstwa energetycznego przewidziane w planie rozwoju powinny być zgodne z kierunkami rozwoju gminy określonymi w dokumentach wymienionych powyżej. Inwestycje ujęte w planie rozwoju powinny zostać uwzględnione w taryfie przedsiębiorstwa energetycznego (w przypadku inwestycji ujętych przez gminę w planie zaopatrzenia – w budże-cie gminy). Projektowane zmiany w Ustawie Prawo energetyczne Opublikowany przez Ministerstwo Gospodarki z datą 29.06.2009 r. „Projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz o zmianie innych ustaw” wprowadza do ustawy Prawo ener-getyczne dyrektywę 2005/89/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 stycznia 2006 r. w sprawie działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i in-westycji infrastrukturalnych (Dz. Urz. WE L 33 z 4.02.2006 r.). Dyrektywa ta jest skierowana do wszystkich Państw Członkowskich (art. 11). W projekcie zawarto również zmiany służące wdrożeniu zmian rozporządzenia Parlamentu Eu-ropejskiego i Rady nr 1228/2003/WE z dnia 26.06.2003 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w odniesieniu do transgranicznej wymiany energii elektrycznej (Dz. Urz. WE L 176 z 15.07.2003 r.) wprowadzonej decyzją Komisji z 9 listopada 2006 r. (Dz. Urz. WE L 312 z 11.11.2006 r.). Obecnie ww. projekt ustawy skierowany jest pod obrady sejmu. Szczególnie istotne z punktu widzenia planowania energetycznego są wprowadzone dodatkowe zapisy dotyczące: sporządzania planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych i ich oceny: ustęp 2 artykułu 16 otrzymuje brzmienie: „Przedsiębiorstwa, o których mowa w ust. 1, spo-

rządzają plany rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe i energię, na okresy nie krótsze niż 3 lata, z zastrzeżeniem ust.2a.”,

dodano do art. 16 ust.2a w brzmieniu: „Operator systemu elektroenergetycznego sporzą-dza plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną, na okresy nie krótsze niż 5 lat, oraz prognozy dotyczące stanu bez-pieczeństwa dostaw energii elektrycznej na okresy nie krótsze niż 15 lat.”;

dodano do art. 16 ustępy 7 do 14, z których najistotniejsze dla procesów planowania ener-getycznego są:

ust. 7 i 8: „7. Przedsiębiorstwa energetyczne przedkładają Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki corocznie, do dnia 1 marca, sprawozdanie z realizacji planów, o których mo-wa w ust. 1.”, „8. Operator systemu elektroenergetycznego dokonuje co 3 lata oceny realizacji planu, o którym mowa w ust 2a. Na podstawie dokonanej oceny, operator systemu elektroener-getycznego przedkłada Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki do uzgodnienia zmiany tego planu.”;

oraz ust. 11 i 14: „11. Przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się wytwarzaniem ener-gii elektrycznej w źródłach o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie niższej niż 50 MW sporządzają prognozy na okres 15 lat obejmujące w szczególności wielkość pro-dukcji energii elektrycznej, przedsięwzięcia w zakresie modernizacji, rozbudowy istnieją-cych lub budowy nowych źródeł energii elektrycznej oraz dane techniczno-ekonomiczne dotyczące typu i wielkości tych źródeł, ich lokalizacji oraz rodzaju paliwa wykorzystywa-nego do wytwarzania energii elektrycznej.”,

„14. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej dokonuje aktualizacji planu, o którym mowa w ust. 1, nie rza-dziej niż co 3 lata, uwzględniając zmiany w miejscowych planach zagospodarowa-nia przestrzennego albo, w przypadku braku takiego planu, zgodnie z ustaleniami


energia i ekologia


15

zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.”.

zakresu, terminu ważności oraz aktualizacji Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło,

energię elektryczną i paliwa gazowe: dotychczasowe brzmienie ust. 2 w art. 19: „Projekt założeń sporządza się dla obszaru

gminy lub jej części.”; brzmienie tego ustępu proponowane w projekcie Ustawy: „Projekt założeń sporządza

się dla obszaru gminy co najmniej na okres 15 lat i podlega aktualizacji co najmniej raz na 3 lata.” (podkreślenia własne).

Ponadto w „Projekcie ustawy o zmianie ustawy...” między innymi: dokonano sprecyzowania zasad zakupu paliw gazowych i energii od wybranego sprzedawcy

(art. 4j – ustępy 1 do 5), dodano art. 6b dotyczący programu pomocy odbiorcom słabym ekonomicznie, dokonano rozszerzenia zasad związanych z przyłączeniem odbiorcy lub źródła energii –

w art. 7 zmieniono brzmienie ust. 3 oraz dodano ust. 3a do 3c i ust. 8a do 8j.

2.2. Planowanie energetyczne na szczeblu gminnym, planowanie zinte-growane

Szczególną rolę w planowaniu energetycznym prawo przypisuje samorządom gminnym po-przez zobowiązanie ich do planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na swoim terenie. Zgodnie z art. 7 Ustawy o samorządzie gminnym, obowiąz-kiem gminy jest zapewnienie zaspokojenia zbiorowych potrzeb jej mieszkańców. Wśród zadań własnych gminy wymienia się w szczególności sprawy: wodociągów i zaopatrzenia w wodę, ka-nalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. Prawo energetyczne w art. 18 wskazuje na sposób wywiązywania się gminy z obowiązków na-łożonych na nią przez Ustawę o samorządzie gminnym. Do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy planowanie i organizacja za-opatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy, planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg, znajdujących się na terenie gminy. Polskie Prawo energetyczne przewiduje dwa rodzaje dokumentów planistycznych: Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, Plan zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe.

Dokumenty te powinny być zgodne z założeniami polityki energetycznej Państwa, miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego oraz ustaleniami zawartymi w studium uwarun-kowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, a także spełniać wymogi ochrony środowiska. Zgodnie z art. 19 Prawa energetycznego projekt założeń do planu zaopatrzenia jest opracowy-wany przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), a następnie podlega opiniowaniu przez sa-morząd województwa w zakresie koordynacji współpracy z innymi gminami oraz w zakresie zgodności z polityką energetyczną państwa. Projekt założeń przed uchwaleniem przez Radę Gminy winien podlegać wyłożeniu do publicznego wglądu. Założenia są opracowywane we współpracy z lokalnymi przedsiębiorstwami energetycznymi, które są zobowiązane (zgodnie z art. 16 i 19 Prawa energetycznego) do bezpłatnego udostęp-


energia i ekologia


16

nienia zarządom gmin swoich planów rozwoju w zakresie zaspokojenia aktualnego i przyszłego zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Plan zaopatrzenia opracowuje wójt (burmistrz, prezydent miasta) w sytuacji, gdy okaże się, że plan rozwoju opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne nie zapewnia realizacji zało-żeń do planu zaopatrzenia. Plan zaopatrzenia uchwalany jest przez Radę Gminy, po uprzednim badaniu przez samorząd województwa pod kątem zgodności z polityką energetyczną państwa. Poglądowy schemat procedur tworzenia dokumentów lokalnego planowania wynikający z Pra-wa energetycznego przedstawia poniższy rysunek.


energia i ekologia


17


energia i ekologia


18

3. Charakterystyka Miasta

3.1. Położenie geograficzne.

Pruszków położony jest w województwie mazowieckim, w zachodniej części dynamicznie rozwi-jającej się aglomeracji warszawskiej, na terenie powiatu pruszkowskiego (w Pruszkowie mieści się siedziba Starostwa Powiatowego). Liczba mieszkańców Miasta wynosi 55 991 na 2008 r. Rysunek 3-1. Położenie Pruszkowa w województwie mazowieckim

Województwo mazowieckie

Miasto jest położone na równinie łowicko-błonskiej, na południowy zachód od Warszawy. Gmina miejska Pruszków graniczy z gminami powiatu pruszkowskiego: miejsko-wiejską Brwi-nów, wiejską Michałowice, miejską Piastów oraz z gminą miejsko-wiejską Ożarów Mazowiecki, należąca do powiatu warszawskiego zachodniego.


energia i ekologia


19

Miasto zajmuje obszar 1.918 ha (stan na 1 stycznia 2008 r.), z czego 50% to tereny mieszkalne, 15% - tereny przemysłowe, 3,8% - zabudowa handlowa, 2% - parki, 0,1% - tereny zabudowy biurowej, a 29,1% - pozostałe grunty. Na terenie Pruszkowa użytki rolne zajmują 694 ha, a tereny lasów (prywatnych) 14 ha. Pruszków podzielony jest na zwyczajowe dzielnice: Śród-mieście, Bąki, Żbików, Gąsin, Wyględówek, Ostoja, Malichy i Tworki oraz osiedla: Staszica, Prusa, Parkowe.

3.2. Warunki klimatyczne

Zgodnie z Polską Normą PN-82/B-02403 teren Polski jest podzielony na pięć stref klimatycz-nych. Dla każdej z nich określono obliczeniową temperaturę powietrza na zewnątrz budynków, która jest równa także temperaturze obliczeniowej powierzchni gruntu. Wielkość ta jest wyko-rzystywana do obliczenia szczytowego zapotrzebowania mocy cieplnej ogrzewanego obiektu. Miasto Pruszków leży w III strefie klimatycznej, dla której temperatura obliczeniowa powietrza na zewnątrz budynku wynosi -200C.

Dane klimatyczne dotyczące średnich wieloletnich temperatur powietrza podane wg Polskiej Normy PN-B-02025 dla stacji meteorologicznej „Warszawa” przedstawiono na poniższym wy-kresie. Wykres 3-1. Średnie wieloletnie temperatura miesiąca [°C] dla stacji meteorologicznej „Warszawa”

Tabela 3-1. Charakterystyczne wielkości dla stacji meteorologicznej Warszawa

Stacja meteorologiczna

Średnia temperatura [oC]

Liczba stopniodni

Długość sezonu grzewczego

[dni] w roku w sezonie

grzewczym poza sezonem

grzewczym

Warszawa 7,5 2,5 15,9 3 885 do 222

Źródło: Polska Norma PN-B-02025


energia i ekologia


20

Na podstawie powyższych danych przyjęto następujące założenia: -20oC obliczeniowa najniższa temperatura zewnętrzna dla III strefy klimatycznej; +10oC graniczna temperatura zewnętrzna, przy której zaczyna się ogrzewanie; +2,5oC średnia temperatura zewnętrzna w sezonie grzewczym; +20oC obliczeniowa temperatura pomieszczeń ogrzewanych; 5 328 h czas trwania okresu grzewczego; 8% udział zysków ciepła od nasłonecznienia. Dla tak przyjętych wielkości sporządzono wykres uporządkowany zapotrzebowania mocy ciepl-nej dla potrzeb ogrzewania w sezonie grzewczym dla Miasta Pruszkowa. Posłużył on w dalszej kolejności do wyliczenia wielkości zużycia ciepła w standardowym sezonie grzewczym. Wykres 3-2. Wykres uporządkowany zapotrzebowania mocy cieplnej

Dla średnich wieloletnich warunków klimatycznych panujących w Mieście Pruszkowie otrzyma-no, że dla potrzeb grzewczych 1 MW mocy cieplnej, w roku standardowym, zużywa się 6 939 GJ ciepła, co daje wykorzystanie mocy szczytowej w czasie 1 927 h/rok. Zaokrąglając do dalszych analiz przyjęto, że z 1 MW mocy cieplnej zużywa się rocznie 7 000 GJ ciepła.

3.3. Ludność i zasoby mieszkaniowe

Tabela 3-2. Ludność dzielnicy

Wyszczególnienie Jednostka 2004 2005 2006 2007 2008

Ludność

osób 55 056 55 271 55 452 55 623 55 991

mężczyźni 25645 25752 25803 25 886 26 050

kobiety 29411 29519 29649 29 737 29 941

Źródło: GUS - Bank Danych Regionalnych


energia i ekologia


21

Tabela 3-3. Struktura wiekowa mieszkańców w latach 2004-2008.

Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008

przedprodukcyjnym 8 051 8 074 8 033 8 047 8 205

produkcyjnym 37 791 37 872 37 808 37 827 37 795

poprodukcyjny 9 126 9 298 9 530 9 747 9 971


Tabela 3-4. Mieszkania i powierzchnia użytkowa

Zasoby mieszkaniowe 2004 2005 2006 2007 2008

Mieszkania 21 869 22 041 22 180 22 439 22 537

Powierzchnia użytkowa mieszkań m² 1 239 855 1 253 755 1 268 413 1 296 398 1 312 274

Pow. użytkowa na mieszkanie 56,7 56,9 57,2 57,8 58,2


3.4. Sektor usługowo-wytwórczy

W Pruszkowie, w gronie 98 inwestorów zagranicznych znajdują się takie firmy, jak: Daewoo Electronics Manufacturing Poland, Mitsui, Nice, Gorenje, Electrolux, Lek, TRW Automotive i inne.

W Mieście jest 15 banków i oddziałów bankowych, natomiast na terenie powiatu działalność prowadzi także IKEA, Man, DAF, 3M, Iveco i wiele innych. Do największych zakładów przemysłowych w Pruszkowie należą: Elektrociepłownia Pruszków, Fabryka Ołówków St. Majewski, Zakłady Wytwórczo – Usługowe Przemysłu Terenowego „Prumel”, Budimex-Dromex, Masfalt Sp. z.o.o., Bamaunicon.

3.5. Utrudnienia terenowe w rozwoju systemów energetycznych. Sieć dro-gowa, kolejowa, tereny zielone, wody powierzchniowe

Utrudnienia w rozwoju systemów sieciowych można podzielić na dwie grupy: czynniki związane z elementami geograficznymi, czynniki związane z istnieniem obszarów podlegających ochronie.

Przy obecnym stanie techniki niemal wszystkie utrudnienia związane z czynnikami geograficz-nymi mogą być pokonane. Wiąże się to jednak z dodatkowymi kosztami, które nie zawsze mają uzasadnienie. Czynniki geograficzne dotyczą zarówno elementów pochodzenia naturalnego, jak i powstałego z ręki człowieka. Mają one charakter obszarowy lub liniowy. Do najważniej-szych należą: akweny i cieki wodne; obszary zagrożone zniszczeniami powodziowymi;


energia i ekologia


22

tereny bagienne; obszary nie ustabilizowane geologicznie (np. bagna, tereny zagrożone szkodami górni-

czymi, uskokami lub lawinami, składowiska odpadów organicznych itp.); trasy komunikacyjne (linie kolejowe, zwłaszcza wielotorowe i zelektryfikowane, główne tra-

sy drogowe, lotniska); tereny o specyficznej rzeźbie terenu (głębokie wąwozy i jary lub odwrotnie: wały ziemne

lub pasy wzniesień).

W przypadku istnienia tego rodzaju utrudnień należy dokonywać oceny, co jest bardziej ko-rzystne: pokonanie przeszkody czy jej obejście. Warto przy tym zauważyć, że odpowiedź w tej kwestii zależy również od rodzaju rozpatrywanego systemu sieciowego: najłatwiej i najta-niej przeszkody pokonują linie elektroenergetyczne, trudniej sieci gazowe, a najtrudniej sieci ciepłownicze. Zależy to również od rodzaju rozpatrywanego systemu sieciowego. Najłatwiej i najtaniej przeszkody pokonują linie elektroenergetyczne, trudniej sieci gazowe, a najtrudniej sieci ciepłownicze. Utrudnienia związane z terenami chronionymi mają charakter obszarowy. Do najważniejszych należą: obszary przyrody chronionej: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe,

pomniki przyrody zabytkowe parki; kompleksy leśne; obszary urbanistyczne objęte ochroną konserwatorską, oraz zabytki architektury; obszary objęte ochroną archeologiczną; cmentarze; tereny kultu religijnego; tereny wojskowe.

Jak widać, w niektórych przypadkach prowadzenie elementów systemów zaopatrzenia w ciepło jest całkowicie niemożliwe, a dla pozostałych jest utrudnione, wymagając dodatkowych zabez-pieczeń potwierdzonych odpowiednimi uzgodnieniami i pozwoleniami. Ponadto w przypadku obszarów objętych ochroną konserwatorską mocno utrudnione może być prowadzenie działań termorenowacyjnych obiektów. W każdym przypadku konieczne jest pro-wadzenie uzgodnień z konserwatorem zabytków. Na terenie Miasta Pruszkowa Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu (WOChK) zajmuje centralną część Miasta. Jest to fragment doliny Utraty o powierzchni ok. 80 ha. Jest to strefa szczególnej ochrony ekologicznej o znaczeniu regionalnym. Strefa ta obejmuje koryto Utraty wraz z przylegającym do niego ekosystemem łąkowym. Strefę tą tworzą: część terenów leśnych i parkowych, obszar Parku Potulickich oraz Park Anielin. Na terenie Pruszkowa funkcjonują trzy ciągi ekologiczne. Pierwszy o znaczeniu ponad lokalnym – wzdłuż Utraty, dwa kolejne o znaczeniu lokalnym Ciąg ekologiczny wzdłuż Utraty, Ciąg ekologiczny wzdłuż Regułki, Ciąg ekologiczny Żbikówka.

Na terenie Pruszkowa nie występują obszary o statusie lasów (poza prywatnymi). W Pruszko-wie jest za to siedem parków o łącznej powierzchni 52 ha, w tym: Park Potulickich - 23,25 ha, Park Mazowsze - 9,80 ha, Ogród Północny - 4,70 ha, Park Anielin - 4,40 ha,


energia i ekologia


23

Park Kościuszki - 4,26 ha, Park przy os. Prusa - 2,41 ha, Park Hosera - 2,0 ha.

Największy i najpiękniejszy to Park Potulickich. Został założony w II połowie XIX w. Przedłuże-niem parku w stronę Utraty jest układ wodny czterech dużych i dwóch małych stawów, 3 zbior-ników wodnych oraz kilku łączących je kanałów o ogólnej powierzchni lustra wody prawie 9 ha. Komunikacja Charakterystyczne dla Miasta jest przebieganie przez jego teren kilku linii podziału, z których największy wpływ wywierają tory linii kolejowej. Miasto podzielone na dwie części połączone jest tylko jednym wiaduktem na ulicy Poznańskiej i przejazdem na poziomie torów na ulicy Działkowej. Inne linie podziału tworzą: rzeka Utrata i tory WKD – z jednym wiaduktem na ulicy Armii Krajowej i przejazdami na poziomie torów w Tworkach i Malichach. Miasto Pruszków znajduje się w pobliżu dróg krajowych i wojewódzkich, przez jego północno-zachodni skraj planowany jest przebieg autostrady A2. Połączenia w skali regionu gwarantują cztery drogi wojewódzkie przebiegające przez Miasto: nr 718 (Borzęcin Duży – Ożarów Mazowiecki – Pruszków), nr 719 (Warszawa – Pruszków – Grodzisk Mazowiecki – Żyrardów – Skierniewice), nr 701 (łącząca Miasto z Józefowem koło Błonia i Ożarowem Mazowieckim) nr 760 (stacja kolejowa Pruszków - droga nr 718).

Przez Pruszków przebiegają 2 linie kolejowe, co daje dodatkowe możliwości transportu towa-rów. Istnieje tu jeden z największych w Polsce terminali kontenerowych, nie bez znaczenia jest też bliskość portu lotniczego Warszawa -Okęcie. Wody powierzchniowe Pruszków bezpośrednio odwadnia rzeka Utrata. Jej źródła znajdują się na północnych stokach Wysoczyzny Rawskiej w rejonie miejscowości Żelichów pomiędzy Grójcem, a Mszczonowem. Początkowo płynie w kierunku północno-wschodnim, następnie zmienia kierunek na północny. Przed Pruszkowem, na wysokości dopływu Raszynki, Utrata zmienia kierunek na północno-zachodni. Następnie płynie w tym kierunku aż do ujścia i uchodzi do Bzury w 25,6 km biegu tej rzeki. Długość Utraty wynosi 76,5 km, jej zlewnia obejmuje powierzchnię 792 km2.


energia i ekologia


24

4. Zaopatrzenie Miasta w ciepło

Zaopatrzenie w ciepło w Mieście Pruszkowie realizowane jest przy wykorzystaniu: miejskiego systemu ciepłowniczego zasilanego ze źródła wykorzystującego jako paliwo wę-

giel kamienny, gazu ziemnego (importowanego) przesyłanego sieciami, energii elektrycznej, węgla kamiennego spalanego w kotłowniach obsługujących obszary lokalne lub pojedyncze

obiekty, węgla spalanego w piecach i kotłowniach indywidualnych, urządzeń spalających inne paliwa niż wyżej wymienione, w tym wykorzystujące odnawialne

źródła energii (tj.: biogaz, trociny) Aktualnie system ciepłowniczy zabezpiecza ok. 57% potrzeb cieplnych odbiorców z terenu Mia-sta, tj. ok. 130,5 MW (wg mocy zamówionej u dystrybutora). System zasilany jest ze źródła EC Pruszków, którego zainstalowana moc cieplna wynosi 186 MWt.

4.1. Charakterystyka systemowego źródła ciepła

Źródłem ciepła dla systemu ciepłowniczego Miasta Pruszkowa jest Elektrociepłownia Pruszków, której właścicielem jest Vattenfall Heat Poland S.A. (VHP S.A.). EC Pruszków zlokalizowana jest w Pruszkowie przy ul. Waryńskiego 1. W źródle tym zainstalo-wane są kotły parowe, wodne oraz 2 turbozespoły i w sposób skojarzony wytwarzane jest w nim ciepło, (którego nośnikami są woda sieciowa i para technologiczna) oraz energia elektryczna. Zakład zaopatruje w ciepło odbiorców z terenu miast Pruszkowa i Piastowa oraz gminy Micha-łowice. W Pruszkowie VHP S.A. jest także właścicielem sieci cieplnej. Źródło rozpoczęło pracę jako elektrownia. W latach 50-ch ub. wieku, gdy rozpoczęto budowę sieci cieplnej w Pruszkowie, nastąpiła zmiana charakteru pracy zakładu – przekształcono go w elektrociepłownię. VHP S.A. posiada udzielone przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki koncesje na wytwa-rzanie ciepła, wytwarzanie energii elektrycznej oraz na przesyłanie i dystrybucję ciepła. Moc osiągalna cieplna Elektrociepłowni Pruszków wynosi 186,1 MWt, łącznie dla wody siecio-wej i pary technologicznej. Na tą wielkość składają się: osiągalna moc części parowej - 128,1 MWt, osiągalna moc kotłów wodnych - 58 MWt. Natomiast osiągalna moc elektryczna wynosi 9,1 MWe.

Podstawowe informacje dotyczące zamówionej w źródle mocy cieplnej, sprzedaży i zużycia ciepła oraz produkcji energii elektrycznej zestawiono w Tabeli 4-1 oraz na Wykresach 4-1 i 4-2.


energia i ekologia


25

Tabela 4-1. Wielkość mocy zamówionej, produkcji i sprzedaży energii z EC Pruszków, w latach 2004 ÷ 2008

Wielkość Jedn. Rok

2004 2005 2006 2007 2008

Średnioroczna moc zamówiona MWt 133,61 134,52 135,16 138,48 142,07

Sprzedaż ciepła (ogółem)

GJ

951 808 911 976 884 583 856 529 859 333

w tym w okresie grzewczym 854 405 812 197 798 438 750 558 755 538

Potrzeby własne GJ 20 837 20 208 20 978 18 045 18 470

Produkcja energii elektrycznej MWh 23 427 23 398 21 536 22 766 22 320

Wykres 4-1. Średnioroczna moc zamówiona [MWt] w EC Pruszków w latach 2004 do 2008

Wykres 4-2. Sprzedaż ciepła ogółem [TJ] z EC Pruszków w latach 2004 do 2008

Z powyższych wykresów daje się zauważyć iż pomimo niewielkiego wzrostu mocy zamówionej w źródle sprzedaż ciepła ogółem posiada tendencję malejącą, co może oznaczać wzrost od-

2004 2005 2006 2007 2008

0

20

40

60

80

100

120

140

160

133,6 134,5 135,2 138,5 142,1

2004 2005 2006 2007 2008

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1 000

951,8 912,0 884,6 856,5 859,3


energia i ekologia


26

biorców ciepła przy jednoczesnym oszczędnym jego zużyciu oraz wpływ łagodniejszych warun-ków klimatycznych. Na terenie zakładu zainstalowane są następujące urządzenia techniczne, wchodzące w skład instalacji energetycznego spalania paliw: kotły parowe rusztowe wraz z urządzeniami pomocniczymi, kotły wodno–rusztowe wraz z urządzeniami pomocniczymi.

Na część parową źródła składa się 5 kotłów parowych, których wybrane podstawowe dane podano w tabeli poniżej.

Tabela 4-2. Charakterystyka kotłów parowych EC Pruszków

Oznaczenie K-7 K-8 K-9 K-10 K-11

Wytwórca Babcock

Zieleniewski M.Cegielski

Babcock Zieleniewski

Babcock Zieleniewski

VEB

Rok produkcji / zainstalowania

1933 / 1936

1933 / 1936

1936 / 1938

1939 / 1939

1953 / 1958

Typ kotła wodno-rurowy wodno-rurowy wodno-rurowy wodno-rurowy opromie- niowany

Ciśnienie dopuszcz. MPa 1,6 1,55 1,6 1,6 1,8

Temp. dopuszczalna oC 350 365 360 360 350

Ciśn. robocze kotła (w walczaku)

MPa 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5

Ciśn. wody przed podgrzewaczem

MPa 2,2 2,2 2,2 2,2 2,2

Temp. wody przed podgrzewaczem

oC 105 105 105 105 105

Osiągalna wydaj-ność kotła:

t/h

maks. chwilowa 32 35 44 44 60

maks. trwała 25 32 40 40 55

Kotły zestawione powyżej posiadają system komputerowego sterowania procesem spalania firmy IMPACT wraz z pełną wizualizacją procesu spalania i kontrolą pracy poszczególnych urządzeń. Ich stan techniczny został oceniony przez właściciela jako dostateczny, a przewidy-wany dalszy czas eksploatacji określono na 10 lat. W bieżącym roku w kotle K-7 realizowana jest inwestycja budowy eko-rusztu. Część wodna składa się z 2 kotłów WR 25, oznaczonych przez K-12 i K-13, których wybrane podstawowe dane podano w poniższej tabeli.


energia i ekologia


27

Tabela 4-3. Charakterystyka kotłów wodnych EC Pruszków

Dane ogólne Jednostka Wielkość

Wydajność maks. trwała MWt 29

Wydajność nominalna MWt 29

Ciśnienie wody wylotowej MPa min 1,0; max 2,0

Temp. wody zasilającej oC min 55; max 80

Temp. wody wylotowej oC max 150

Natężenie przepływu wody przy wy-dajności maks. (praca podstawowa)

m3/h 365

Temperatura spalin za kotłem oC 160

Kotły te pracują równolegle z członem ciepłowniczym. Posiadają automatyczną blokadę (za-bezpieczenie) od krytycznych parametrów ciśnienia, temperatury i przepływu wody. Zaplano-wano remont kapitalny tych kotłów wraz z elementami modernizacji do 2012 i 2013 roku. Prze-widywany dalszy czas ich eksploatacji określono na 10 lat. Kotły parowe i wodne zainstalowane w EC Pruszków zgodnie z pozwoleniem zintegrowanym (decyzja Starosty Pruszkowskiego nr 182/2006 z dnia 19.06.2006 r.) opalane są węglem ka-miennym o następujących parametrach: w I wariancie - węglem o parametrach: minimalna wartość opałowa - 28 300 kJ/kg, maksymalna zawartość siarki - do 0,6%, maksymalna zawartości popiołu - do 6,9%;

w II wariancie - węglem o parametrach: minimalna wartość opałowa - 27 000 kJ/kg, maksymalna zawartość siarki - do 0,55%, maksymalna zawartość popiołu - do 6,7%.

Na część elektroenergetyczną składają się z 2 turbozespoły, oznaczone przez TZ-6 i TZ-7, któ-rych wybrane podstawowe dane podano w tabeli poniżej.

Tabela 4-4. Charakterystyka turbozespołów EC Pruszków

Oznaczenie Typ

turbozespołu

Pobór pary Moc elektryczna osiągalna Rok zainstalowania [t/h] [MWe]

TZ 6 TP 10 150 8 1976

TZ 7 TR 560 14 1,12 II.2009

Stan techniczny turbozespołu TZ-6 został oceniony przez właściciela jako dostateczny, a przewidywany dalszy czas jego eksploatacji określono na 10 lat. Produkcja energii elektrycznej w powyższych turbozespołach jest uzależniona od aktualnego zapotrzebowania na ciepło z omawianego źródła. W skład części ciepłowniczej zakładu wchodzą: wymiennik ciepła typu PSz850 o mocy 69,8 MWt; 2 wymienniki ciepła typu PSz1000-020 o mocy po 104,7 MWt; 4 pompy wody sieciowej o wydajności: Q=800 m3/h, Q=850 m3/h (2 pompy) i Q=600 m3/h; 6 pomp kondensatu o całkowitej wydajności 290 m3/h; 4 pompy wody uzupełniającej.


energia i ekologia


28

Wymienniki ciepła mogą być zasilane parą przeciwprężną z turbozespołów lub parą świeżą. Zmienność obciążenia cieplnego wymienników, a tym samym regulacja temperatury wody sie-ciowej dokonywana jest w źródle w zależności od wartości temperatury zewnętrznej. Najniższa temperatura wody sieciowej winna wynosić 72oC. W układzie normalnym pracuje taka ilość pomp, których wydajność zabezpiecza w danej chwili potrzeby odbiorców. Pozostałe pompy stanowią rezerwę. Dwie pompy wody sieciowej wyposażone są w silniki niskiego napięcia z re-gulacją falownikową działającą w automatyce. W sezonie letnim podgrzewanie wody realizowane jest w wymiennikach parą świeżą lub (od 2009 r.) parą przeciwprężną z TZ-7. Układ pracy podgrzewaczy jest zależny od wyprowadzanej mocy cieplnej z zakładu oraz od mocy elektrycznej generatora TZ-6. W układzie normalnym (w sezonie grzewczym) turbozespół ten pracuje z obciążeniem zależnym od warunków ze-wnętrznych.

4.2. Kotłownie lokalne oraz źródła indywidualne (niska emisja)

Na terenie Pruszkowa, oprócz opisanego poprzednio scentralizowanego źródła ciepła pracują-cego dla miejskiej sieci ciepłowniczej, działają również kotłownie instytucji użyteczności pu-blicznej, podmiotów handlowych i usługowych oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych, wytwarzających ciepło na potrzeby własne. Poniżej w tabeli przedstawiono informacje na temat kotłowni lokalnych, pozyskane w wyniku akcji ankietowej przeprowadzonej na obszarze Miasta. Jednak ze względu na niski poziom za-interesowania (odpowiedzi przesłało mniej niż 50%) ankietowanych podmiotów, poniższe ze-stawienie zawiera charakterystykę tylko niektórych jednostek kotłowych, funkcjonujących na te-renie Miasta. O pozostałych – brak informacji. Tabela 4-5. Zestawienie kotłowni lokalnych na terenie Pruszkowa

Nazwa Adres

Moc [MW] Charakterystyka kotłów Paliwo

całkowita źródła

zapotrze-bowanie

typ ilość moc [kW] jednego

kotła

rok zabu-dowy

sprawność

% rodzaj

zużycie Mg(m

3)/a

MPWiK w Pruszkowie, kotłownia gazowo – olejowa

Domaniewska 23 1,44 1,30 viessmann

PS 072 2 720 bd. bd. biogaz 882 081

St. Majewski Spółka Akcyjna

Ołówkowa 1 0,50 0,45 uniwex 1 500 2005 80 trociny / węgiel

112,5 / 10,5

Kotłownia mieszka-niowa TBS ZM

Słowackiego 36 0,09 0,08 Logano

6334 1 90 2008 bd. gaz 1 679

Przedszkole nr 8 3-Maja 68 0,09 0,08 Vaillant 1 94 1994 bd. gaz 34 900


Tuwima 26 0,08 0,07 Trioblock

TE 75 1 80 2005 92 gaz 12 444


Promyka 2 0,12 0,11 Hydrotherm HEM120-1

1 120 2004 91 gaz 14 213


Słowackiego 34 0,09 0,08 Logano

6334 1 90 2008 bd. gaz 1 703

Szkoła Podst. nr 10 Pływacka 16 0,21 0,18 gazowy 2 105 2009 bd. gaz bd.

Hala magazynowa nr 5, Problem Sp. z o.o.

Promyka 153 1,20 1,20 gazowy bd. bd. bd. bd. gaz bd.


Przejazdowa 18 0,87 0,87 gazowy bd. bd. bd. bd. gaz bd.

Pawilon handlowy LIDL (1058)

Prusa 121 0,11 0,10 gazowy 1 108 2003 bd. gaz 25 000

Kotłownia mieszka- Tuwima 22 0,05 0,05 Trioblock 1 50 2005 93 gaz 7 664


energia i ekologia


29

Nazwa Adres

Moc [MW] Charakterystyka kotłów Paliwo

całkowita źródła

zapotrze-bowanie

typ ilość moc [kW] jednego

kotła

rok zabu-dowy

sprawność

% rodzaj

zużycie Mg(m

3)/a

niowa TBS ZM TE 54



TE 75 1 80 2005 92 gaz 11 219

Pawilon handlowy LIDL (1475)

Bohaterów Warszawy 6

0,10 0,09 gazowy 1 98 2008 bd. gaz 24 000



TE 75 1 80 2005 92 gaz 11 678



TE 75 1 80 2005 92 gaz 11 535

Kotłownia mieszka-niowa PSM

Przy Księżycu 3 cz. C

0,12 0,12 Vitogas 100 1 120 2002 90 gaz 18 952


Wróblewskiego 3 cz. A

0,11 0,19 Vitogas 100 1 108 2007 90 gaz 26 872


Przy Księżycu 3 cz. A

0,14 0,16 Vitogas 100 1 144 2002 90 gaz 25 571


Przy Księżycu 3 cz. B

0,12 0,12 Vitogas 100 1 120 2002 90 gaz 16 821

Przedszkole nr 7 Słowackiego 1 0,09 0,09 EL-KA 88 1 88 1992 bd. gaz 6 800

Przedszkole nr 9 Moniuszki 9 0,16 0,16 gazowy bd. bd. bd. bd. gaz bd.


Jasna 11 0,11 0,18 Vitogas 100 1 108 2009 90 gaz bd.


Wróblewskiego 3 cz. B

0,13 0,25 Vitogas 100 1 132 2007 90 gaz 34 464


Parzniewska 4a 0,76 0,76 olejowy bd. bd. bd. bd. olej bd.

Warszawskie Zakłady Zielarskie HERBAPOL Pruszków

Ołówkowa 53 1,10 1,09 Schaffer 2 550 1996 bd. olej 93


Parzniewska 4 0,80 0,80 olejowy bd. bd. bd. bd. olej bd.

Przemysłowo –Techniczna Spółdziel-nia Pracy TECHNI-PROT

Wojska Polskiego 6

0,16 0,18 KZ-5 1 158 2003 80 koks 47

Skrót: bd. - brak danych

Wśród 28 zinwentaryzowanych kotłowni lokalnych wykorzystywane jest paliwo:

w 22 – gaz ziemny sieciowy, w 3 – olej opałowy, w 1 źródle spalane jest paliwo stałe (koks), w 2 źródłach wykorzystywane są odnawialne źródła energii (biogaz, trociny we współspala-

niu z węglem). Wszystkie kotłownie, które zostały zinwentaryzowane w budynkach mieszkalnych oraz obiek-tach użyteczności publicznej opalane są za pomocą gazu sieciowego. Łączna moc zainstalowana w kotłowniach wymienionych w powyższej tabeli wynosi 8,99 MW z czego 47% stanowią kotłownie gazowe, 30% kotłownie olejowe, 22% OZE, a pozostałe 2% mocy zainstalowanych jest w kotłowniach węglowych.


energia i ekologia


30

Odbiorcy indywidualni pokrywają swoje potrzeby grzewcze także poprzez wykorzystanie energii chemicznej paliwa stałego, w tym przypadku węgla kamiennego, spalając go we własnych ko-tłach węglowych lub piecach kaflowych. Źródło takiej energii grzewczej jest głównym emitorem tlenków węgla do atmosfery, ze względu na niedoskonały proces spalania i powstawanie innych zanieczyszczeń gazowych („niska emi-sja”). Mniejsza grupa mieszkańców wykorzystuje do ogrzewania olej opałowy, gaz ziemny, gaz płyn-ny czy energię elektryczną. Główną przyczyną takiego stanu, są wysokie koszty tych paliw w porównaniu z węglem kamiennym. Częstą praktyką jest wykorzystywanie w węglowych ogrzewaniach budynków jednorodzinnych drewna lub jego odpadów jako dodatkowego paliwa.

4.3. Charakterystyka systemu ciepłowniczego

Na system ciepłowniczy na terenie Pruszkowa składa się sieć zasilana z EC Pruszków, należą-ca do VHP S.A. Sieć przebiega (i zasila) głównie południowo – wschodnie tereny Miasta. System ciepłowniczy wyprowadzony z EC Pruszków rozprowadza ciepło na obszarze następu-jących gmin: Pruszkowa, Piastowa, Michałowic i Brwinowa. W tabelach poniżej przedstawiono charakterystykę techniczną tej sieci wraz z węzłami cieplny-mi. Przedstawione w tabelach dane stanowią wielkości sumaryczne dla całego obszaru obsłu-giwanego przez EC Pruszków. Tabela 4-6. Parametry techniczne sieci cieplnej VHP S.A. wyprowadzonej z EC Pruszków (stan na rok

2008)

Wyszczególnienie Jednostka Wielkość

Sieci ciepłownicze wysokoparametrowe (WP)

łączna długość sieci WP km 69,7

w tym: sieci preizolowane km 42,8

pojemność zładu WP m3

4 600

temperatura wody zasilającej i powrotnej (Tz/Tp) 0C 125 / 62

Sieci ciepłownicze dystrybucyjne niskoparametrowe (NP)

łączna długość sieci (NP) km 2

w tym: sieci preizolowane km 2

pojemność zładu NP m3

45

temperatura wody zasilającej i powrotnej (Tz/Tp) 0C 70 / 50


energia i ekologia


31

Tabela 4-7. Charakterystyka węzłów ciepłowniczych sieci cieplnej VHP S.A. wyprowadzonej z EC Pruszków (stan na rok 2008)

Węzły ciepłownicze Jednostka Wielkość

Liczba węzłów ogółem w tym:

szt. 771

własne szt. 438

grupowe szt. 2

indywidualne szt. 394

dwu funkcyjne szt. 507

z zasobnikami cwu szt. 279

bez zasobników cwu szt. 492

zautomatyzowane szt. 617

bezpośrednie szt. 13

pośrednie (wymiennikowe) szt. 758

W latach 2004 ÷ 2008 VHP S.A. przeprowadziło następujące działania inwestycyjne na sieciach cieplnych, wyprowadzonych z EC Pruszków: modernizacja sieci: ok. 6,8 km, budowa nowej sieci: ok. 8,1 km, modernizacja węzłów: 129 szt, budowa nowych węzłów: 51 szt.

W roku 2008 straty ciepła w sieci wyniosły 11,92%, a ubytki wody sieciowej: 16 217 ton.

4.4. Zapotrzebowanie ciepła i sposób pokrycia - bilans stanu istniejącego

Przy opracowywaniu bilansu cieplnego Pruszkowa określającego zapotrzebowanie na moc i energię cieplną przez odbiorców z terenu Miasta wykorzystano następujące dane:

zapotrzebowanie mocy i energii cieplnej z systemu ciepłowniczego określone na podsta-wie informacji udzielonych przez VHP S.A.;

zużycie gazu sieciowego wg informacji przekazanych z MSG; dane o sposobie ogrzewań budynków mieszkalnych wielorodzinnych otrzymanych od ad-

ministratorów (ankietyzacja); informacje udzielone przez pozostałych wytwórców i odbiorców ciepła; wizje lokalne w poszczególnych rejonach Miasta.

Zapotrzebowanie na ciepło na terenie Miasta określono na poziomie ok. 228,5 MW, w tym:

157,5 MW dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego; 49,7 MW dla usług i wytwórczości; 21,3 MW dla obiektów użyteczności publicznej.


energia i ekologia


32

Tabela 4-8. Bilans zapotrzebowania mocy cieplnej dla Miasta Pruszkowa - stan obecny (wg danych na 2008 r.)

Sposób pokrycia zapotrzebowania na moc cieplną Zapotrzebowanie na ciepło [MW]

System ciepłowniczy 130,5

System gazowniczy 71,3

Odnawialne źródła energii (OZE) 1,8

Inne rozwiązania 24,9

SUMA 228,5

Na wykresie poniżej przedstawiono udział procentowy różnych źródeł pokrycia.

Wykres 4-3. Sposób pokrycia zapotrzebowania mocy cieplnej

Największy udział w pokryciu potrzeb cieplnych Miasta ma system ciepłowniczy, który pracuje w oparciu o źródło wykorzystujące węgiel kamienny jako nośnik pierwotny. Na drugim miejscu znajduje się gaz sieciowy. Natomiast jako inne rozwiązania, w analizowanym przypadku, należy rozumieć indywidualne ogrzewania węglowe (piece kaflowe, kotłownie węglowe), kotłownie olejowe, ogrzewania elek-tryczne oraz kotłownie wykorzystujące jako paliwo gaz płynny. Zużycie energii cieplnej na terenie Miasta oszacowano na ok. 1 263 TJ, w tym dla potrzeb bu-downictwa mieszkaniowego, ok. 850 TJ. Na wykresie poniżej przedstawiono udział procentowy różnych grup odbiorców ciepła, na tere-nie Miasta Pruszkowa.


energia i ekologia


33

Wykres 4-4. Udział procentowy poszczególnych grup odbiorców w zapotrzebowaniu na moc cieplną

Na podstawie powyższych danych oraz łącznej powierzchni użytkowej mieszkań w Pruszkowie można oszacować w budownictwie mieszkaniowym jednostkowe zapotrzebowanie na moc cieplną (w [W/m2]) oraz na energię cieplną (w [GJ/m2]) – wynoszą one: ok. 120 W/m2 i 0,192 GJ/m2. Obraz zmian wielkości ww. wskaźników, obserwowany w kolejnych latach, po-zwoli ustalić trend w zapotrzebowaniu na ciepło dla zabudowy mieszkaniowej, będący odzwier-ciedleniem m.in. podjęcia działań racjonalizujących użytkowanie energii cieplnej w Mieście, w tym działań termomodernizacyjnych. Na poniższym wykresie przedstawiono procentowe udziały poszczególnych sposobów ogrze-wania w całości potrzeb ogrzewania w budownictwie mieszkaniowym.

Wykres 4-5. Udział poszczególnych sposobów ogrzewania w pokryciu potrzeb cieplnych budownictwa mieszkaniowego


energia i ekologia


34

4.5. Ocena stanu zaopatrzenia Miasta w ciepło

Biorąc pod uwagę aktualny stan zaopatrzenia w ciepło Pruszkowa można stwierdzić, że: obszar Miasta w 57% zasilany jest z systemu ciepłowniczego, istnieje możliwość zwiększenia

tego udziału; źródła opalane gazem ziemnym sieciowym pokrywają ok. 31% obecnego zapotrzebowania

mocy cieplnej, a indywidualne kotłownie olejowe, węglowe i inne (nie korzystające z gazu sieciowego) ok. 11%;

systemowe źródło ciepła zlokalizowane na analizowanym obszarze, tj. EC Pruszków, posia-da rezerwę mocy na poziomie ok. 33,9 MW. Źródło wymaga podjęcia działań inwestycyjnych, w związku z zaostrzającymi się przepisami dotyczącymi emisji SO2 i NO2 oraz pyłu;

sieci ciepłownicze zlokalizowane na tym obszarze są ogólnie w dobrym stanie technicznym i są na nich na bieżąco prowadzone przez VHP S.A. prace modernizacyjne i inwestycyjne. Sieci preizolowane stanowią obecnie (2008 r.) ok. 61% ogólnej ich długości;

w zakresie działań modernizacyjnych w systemie ciepłowniczym w najbliższej perspektywie należy kontynuować prace na sieciach magistralnych zmierzające do ich ułożenia jako pre-izolowanych podziemnych, najlepiej równolegle do budowy nowych dróg.

4.6. Wpływ systemów energetycznych na środowisko – zanieczyszczenie atmosfery

Niezależnie od zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł energetycznych, wpływ na stan jakości powietrza ma emisja zanieczyszczeń :

ze źródeł przemysłowych - zanieczyszczenia z procesów technologicznych; komunikacyjnych; ze źródeł niezorganizowanych; emisja transgraniczna. Dla oceny stanu zanieczyszczenia powietrza prowadzony jest monitoring imisji zanieczyszczeń, który odzwierciedla rzeczywisty poziom zanieczyszczeń pochodzących z różnych źródeł. Za-równo badanie (monitoring), jak i ocena poziomu substancji w powietrzu, wykonywane są przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Oceny i wynikające z nich działania odnoszone są do jednostek terytorialnych nazywanych stre-fami, obejmujących obszar całego kraju. Aktualny podział kraju na strefy został wprowadzony Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których doko-nuje się oceny jakości powietrza (Dz.U.2008.52.310). Na podstawie wyników rocznej oceny jakości powietrza, wojewódzki inspektor ochrony środo-wiska dokonuje klasyfikacji danej strefy ze względu na przekroczenia dopuszczalnych pozio-mów substancji w powietrzu, przypisując jej jedną z następujących klas: A, B lub C (od najbar-dziej do najmniej korzystnej). Miasto Pruszków, zgodnie z klasyfikacją przedstawioną przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Warszawie, wchodzi w skład strefy pruszkowsko-żyrardowskiej (kod strefy: PL.1415.z.03). Ocena poziomów substancji w powietrzu w województwie mazowieckim wykonywana jest na podstawie pomiarów prowadzonych w wojewódzkiej sieci monitoringu powietrza, w skład której wchodzą: automatyczne stacje pomiarów jakości powietrza, stacje manualne (oznaczenia wykonywane w laboratoriach), stacje mobilne oraz punkty pomiaru zanieczyszczenia powietrza metodą pasywną. Na terenie Pruszkowa, na skrzyżowaniu ulic Wojska Polskiego i Kubusia Pu-chatka, znajduje się stacja pomiarowa benzenu, wykonująca pomiary metodą pasywną. W wyniku rocznej oceny jakości powietrza przeprowadzonej w województwie mazowieckim za 2008 r., dla zanieczyszczeń mających określone poziomy dopuszczalne, w obrębie strefy


energia i ekologia


35

pruszkowsko-żyrardowskiej zidentyfikowano przekroczenia standardów imisyjnych dla pyłu PM10 wg kryteriów ochrony zdrowia. Wobec powyższego strefa ta została zakwalifikowana do klasy C, dla której istnieje ustawowy wymóg opracowania Programu Ochrony Powietrza (art. 91, pkt 1 ustawy POŚ). Dla pozostałych zanieczyszczeń (SO2, CO, benzen i ołów) stan-dardy imisyjne na terenie strefy były dotrzymane. Dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe, w wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2008 r., obszar całego województwa otrzymał klasę C ze względu na przekrocze-nie poziomu docelowego dla benzo/a/pirenu według kryterium ochrony zdrowia. Poza tym na obszarze województwa (strefa mazowiecka) wystąpiło również przekroczenie poziomu doce-lowego dla ozonu według kryterium ochrony zdrowia. W wyniku klasyfikacji, strefa mazowiecka bez Aglomeracji Warszawskiej otrzymała klasę C. W związku z powyższym istnieje obowiązek opracowania Programów Ochrony Powietrza: dla benzo/a/pirenu (cały obszar województwa), dla ozonu (strefa mazowiecka bez Aglomeracji Warszawskiej).

Dla pozostałych zanieczyszczeń, dla których określone są poziomy docelowe (arsen, kadm, ni-kiel oznaczane w pyle PM10) normy były dotrzymane. Tabela 4-9. Klasyfikacja strefy pruszkowsko-żyrardowskiej z uwzględnieniem kryteriów określonych

dla ochrony zdrowia, w 2008 r.

Strefa

Kod strefy

/ powiatu

Substancja

Symbol klasy dla obszaru strefy nie obej-mującego obszarów ochrony uzdrowisko-wej dla poszczególnych czasów uśrednia-

nia stężeń substancji w powietrzu

Symbol kla-sy wyniko-

wej dla sub-stancji

w strefie. 1 godz. 24 godz. rok

Strefa pruszkowsko- żyrardowska

Pl.1415.z.03 Dwutlenek siarki A A - A

Dwutlenek azotu A - A A

PM10 - C C C

Arsen w pyle PM10 - - A A

Nikiel w pyle PM10 - - A A

Kadm w pyle PM10 - - A A

Benzo/a/piren w pyle PM10

- - C C

Benzen - - A A

Ołów - - A A

Tlenek Węgla - - - A

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim – za rok 2008; WIOŚ.


energia i ekologia


36

Tabela 4-10. Podstawy zakwalifikowania strefy pruszkowsko-żyrardowskiej do POP w 2008 r.

Strefa

Kod strefy /

powiatu

Kryterium stanowiące podstawę do

zakwalifikowania strefy do klasy C

Obszary przekroczeń

Przyczyny przekroczeń

Zanieczyszczenie. Czas uśredniania

Typ obszaru

pruszkowsko-żyrardowska

Pl.1415.z.03 PM10-24h (dla którego określo-ny jest poziom do-

puszczalny)

Z Piastów, Żyrardów

- emisja z licznych rozproszonych źródeł - prace remontowe - komunikacja - unos pyłu - wtórny unos pyłu - napływ zanieczyszczeń spoza terenu województwa, kraju - naturalne źródła emisji lub zjawiska - warunki meteo

B/a/P-rok (dla którego określo-ny jest poziom doce-

lowy)

Z Pruszków - komunikacja - indywidualne paleniska domowe: niska emisja

Z- obszar zwykły, do którego odnoszą się wartości dopuszczalnych stężeń określone ze względu na ochronę zdrowia.

Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim – za rok 2008; WIOŚ.

W wyniku spalania paliw w źródłach energetyki zawodowej, jak i wszystkich pozostałych źró-dłach ciepła powstaje emisja zanieczyszczeń, szczególnie istotna jest emisja zanieczyszczeń do atmosfery. Głównym emitorem (z grupy energetyki zawodowej) zanieczyszczeń na terenie Miasta Prusz-kowa jest Elektrociepłownia Pruszków, wykorzystująca jako paliwo miał węglowy. EC Pruszków dysponuje aktualnym pozwoleniem zintegrowanym (znak WŚ.7645-3/06 z dn.19.06.2006 r.), które określa sposoby i warunki wprowadzania do środowiska substancji, związanych z funk-cjonowaniem tej instalacji. W tabeli poniżej przedstawiono wielkość emisji zanieczyszczeń do atmosfery z tego źródła, w latach 2006 ÷ 2008. Tabela 4-11. Roczne wielkości emisji zanieczyszczeń wprowadzonych do powietrza z EC Pruszków,

w latach 2006 ÷ 2008

Zanieczyszczenie Wielkość emisji [Mg]

2006 r. 2007 r. 2008 r.

Dwutlenek siarki 321 359 296

Dwutlenek węgla 129 680 126 621 122 864

Sadza 0,43 0,63 0,56

Pył 75 120 94

Tlenek węgla 141 138 123

Dwutlenek azotu 194 199 190

Przedstawione wielkości emisji rocznej, wskazują na dotrzymanie przez EC Pruszków wartości dopuszczalnych, określonych w ww. pozwoleniu zintegrowanym. EC Pruszków stosuje następujące metody ochrony powietrza w odniesieniu do zanieczyszczeń emitowanych z kotłów energetycznych:


energia i ekologia


37

eksploatacja urządzeń do odpylania spalin: cyklonów oraz multicyklonów, o skuteczności od-pylania od 72% do 82,8%;

spalanie paliw o niskiej zawartości siarki i popiołu; zapewnienie niskiej temperatury spalania (redukcja NOx), poprzez spalanie w kotłach rusz-

towych; obniżenie stężenia tlenu w strefie spalania poprzez zapewnienie szczelności kotłów. W przypadku Miasta Pruszkowa, dla stanu jakości powietrza nie bez znaczenia pozostaje rów-nież emisja napływowa z dużych źródeł energetycznych, zlokalizowanych w jego sąsiedztwie, tj.: EC Ursus, C Wola, EC Żerań. W skali Miasta, ograniczenie emisji zanieczyszczeń wyprowadzanych do powietrza ze źródeł energetycznych, zarówno tych szkodliwych, będących zagrożeniem dla zdrowia (w tym SO2, NOx, pyły, benzo(α)piren), jak i tzw. gazów cieplarnianych (CO2) możliwe jest do uzyskania również poprzez przeprowadzenie szeregu różnych działań, których podstawowym zadaniem będzie szeroko rozumiana racjonalizacja gospodarki energetycznej, sprowadzająca się do zmi-nimalizowania zapotrzebowania na energię na każdym z poziomów – to jest w procesie wytwa-rzania, w procesie dystrybucji i u odbiorców. Skala i możliwości przedsięwzięć racjonalizujących produkcję i użytkowanie energii, jakie istnie-ją na terenie Pruszkowa, przedstawiono w rozdziale 10. Jednym z najbardziej efektywnych sposobów ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery jest likwidacja niskiej emisji poprzez wymianę istniejącego ogrzewania węglowego w połączeniu z działaniami termomodernizacyjnymi na obiektach, dla których realizowana jest wymiana spo-sobu ogrzewania na proekologiczne. W ramach wymiany ogrzewania węglowego na proekologiczne uwzględnia się likwidację kaflo-wych pieców węglowych i tradycyjnych kotłów dla budownictwa indywidualnego oraz węglo-wych kotłowni lokalnych poprzez wykorzystanie:

podłączenia do systemu ciepłowniczego, podłączenia do systemu gazowniczego, wymiany kotła na niskoemisyjny, wysokosprawny kocioł węglowy, lub przez moderni-

zację kotłowni węglowej, zastosowania źródła energii odnawialnej, np. wykorzystania energii słonecznej itp.

Podjęcie ww. prac związanych z modernizacją układu ogrzewania w budynku, łącznie z działa-niami mającymi na celu ograniczenie strat ciepła (tj.: termomodernizacja), może doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania energii w budynku nawet o 30%, a co za tym idzie uatrakcyj-nić wygodniejsze i ekologiczne sposoby ogrzewania budynku, takie jak: kotłownia gazowa lub węglowa retortowa i/lub OZE.


energia i ekologia


38

5. System zaopatrzenia w gaz ziemny

Przedsiębiorstwami gazowniczymi, których działanie związane jest z zaopatrzeniem Miasta Pruszkowa w gaz sieciowy są: w zakresie przesyłu gazu – Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ - SYSTEM S.A. Od-

dział w Rembelszczyźnie, w zakresie technicznej dystrybucji gazu – Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.

O/Zakład Gazowniczy Warszawa, w zakresie handlowej obsługi klientów – Oddział handlowy PGNiG S.A. za pośrednictwem

Gazowni Warszawskiej.

Operator Gazociągów Przesyłowych GAZ – SYSTEM S.A. posiada koncesję na przesyłanie i dystrybucję paliw gazowych na lata 2004–2014, a 1.07.2005 r. uzyskał status operatora systemu przesyłowego. Oddziały Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM S.A. (w tym Od-dział w Rembelszczyźnie) czuwają nad bezpieczeństwem i sprawnym działaniem sieci gazocią-gów wysokiego ciśnienia oraz poszczególnych elementów, wchodzących w skład sytemu ga-zowniczego (takich jak tłocznie gazu, stacje redukcyjne i stacje redukcyjno-pomiarowe I0). Mazowiecka Spółka Gazownictwa składa się z Oddziału Zarządu Przedsiębiorstwa, który nad-zoruje i organizuje pracę sześciu strategicznych Oddziałów Zakładów Gazowniczych oraz z Oddziału IT. Analizowany teren obsługuje Oddział Zakład Gazowniczy Warszawa. Dzia-łalność Mazowieckiej Spółki Gazownictwa obejmuje dystrybucję gazu ziemnego, kompleksową realizację sieci gazowej i przyłączy , określanie warunków przyłączania do sieci gazowej, uzgadnianie projektów budowlanych sieci gazowych i ich odbiór. Oddział Handlowy PGNiG S.A. zajmuje się obsługą handlową wszystkich klientów dotyczącą sprzedaży gazu oraz kompleksową ofertą usług gazowniczych. Analizowany teren obsługuje Gazownia Warszawska.

5.1. Infrastruktura gazownicza

Miasto Pruszków, zaopatrywane jest w gaz wysokometanowy grupy E , głównie z tzw. „pier-ścienia warszawskiego” (zamknięty pierścień gazociągów wysokiego ciśnienia (PN 6,3 MPa), zbudowany wokół Warszawy, gwarantujący ciągłość i niezawodność dostaw gazu do odbior-ców) oraz ze stacji Grodzisk zlokalizowanej na terenie gminy Grodzisk Mazowiecki. Głównymi źródłami zasilania Miasta Pruszkowa w gaz ziemny są stacje gazowe wysokiego ci-śnienia - I stopnia: 1. „Reguły” - przepustowość nominalna 25 000 Nm3h. Stacja zasilana jest z gazociągu DN 500 PN 6,3 MPa. Wykorzystanie mocy przesyłowej w okresie letnim wynosi os 30 do 80%, nato-miast w okresie zimowym od 50 do 100% przepustowości nominalnej. Ze stacji „Reguły” zlokalizowanej w miejscowości Reguły (gm. Michałowice) zaopatrzenie w gaz jest realizowane poprzez gazociąg DN 200 mm w Al. Jerozolimskich w miejscowości Reguły, ul. Królewską w Piastowie, aż do Al. Dwudziestolecia w Pruszkowie. 2. „Sokołów” - przepustowość nominalna 3 000 Nm3h. Stacja zasilana jest z gazociągu DN 400 PN 6,3 MPa. Wykorzystanie mocy przesyłowej w okresie letnim wynosi os 30 do 80%, natomiast w okresie zimowym od 50 do 100% przepustowości nominalnej. Ze względu na stan techniczny stacja kwalifikowana jest do remontu kapitalnego.


energia i ekologia


39

Ze stacji „Sokołów” zlokalizowanej w miejscowości Sokołów (gm. Michałowice) gaz jest dostar-czany poprzez gazociąg DN 300 mm wzdłuż ul. Sokołowskiej w Sokołowie, ul. Komorowskiej w Pęcinach, ulic: Sanatoryjnej, Dąbrowskiej, Ceglanej, Żwirowej w Komorowie, aż do Al. Woj-ska Polskiego w Pruszkowie. 3. „Mory” - przepustowość nominalna 50 000 Nm3h. Stacja zasilana jest z gazociągu DN 400 PN 6,3 MPa i stanowi jedno z głównych źródeł zasilania lewobrzeżnej Warszawy, w tym Miasta Pruszkowa. Mimo kilku remontów obecnie stacja jest w złym stanie technicznym o przepusto-wości ograniczonej do nominalnej. Ze stacji „Mory” zlokalizowanej w miejscowości Mory (gm. Ożarów Mazowiecki) zaopatrzenie w gaz odbywa się dwukierunkowo poprzez gazociągi: DN 280 mm w ul. Krańcowej w Morach; DN 315 mm w ul. Krańcowej w Warszawie – Be-

mowo; DN 225 mm w ul. Szamoty, Gierdziewskiego, Orłów Piastowskich w Warszawie – Ursus; DN 110 mm i DN 160 mm w ul. Warszawskiej w Warszawie – Ursus; DN 160/100 mm w ul. Warszawskiej w Piastowie, aż do ul. Broniewskiego w Pruszkowie.

4. „Grodzisk” - przepustowość nominalna 25 000 Nm3h. Stacja zasilana jest z gazociągu wy-sokiego ciśnienia DN 400 PN 6,3 MPa. Wykorzystanie mocy przesyłowej w okresie letnim wy-nosi os 30 do 80%, natomiast w okresie zimowym od 50 do 100% przepustowości nominalnej. Ze stacji „Grodzisk” znajdującej się na granicy Miasta Grodzisk Mazowiecki i miejscowości Wól-ka Grodziska (gm. Grodzisk Mazowiecki) gaz kierowany w stronę Pruszkowa poprzez gazocią-gi: DN 250/200 mm w ul. Bałtyckiej oraz DN 200 mm w ul. Sienkiewicza i Królewskiej w Gro-

dzisku Mazowieckim; DN 200 mm w ul. Królewskiej w Milanówku; DN 200 mm w ul. Warszawskiej w miejscowościach: Podkowa Leśna, Brwinów, Otrębusy,

Kanie; DN 200/300 mm w ul. Grodziskiej w Kaniach; DN 300 mm w ul. Grodziskiej w Nowej Wsi, aż do ulic: Grodziskiej i Wojska Polskiego

w Pruszkowie. Na omawianym obszarze gaz ziemny rozprowadzany jest gazociągami średniego ciśnienia o maksymalnym ciśnieniu roboczym /MOP/ do 0,5 MPa, a także gazociągami niskiego ciśnienia maksymalnym ciśnieniu roboczym /MOP/ do 0,01 MPa. Stacje gazowe I stopnia zasilające są zlokalizowane poza obrębem Miasta, natomiast stacje gazowe II stopnia to: „Szkolna” przy ul. Plantowej o przepustowości nominalnej 600 Nm3/h, „Osiedle” przy ul. 2-go Sierpnia o przepustowości nominalnej 1 500 Nm3/h, „Ostoja Ireny” przy ul. Ireny o przepustowości nominalnej 200 Nm3/h, „Ostoja Waldemara” przy ul. Waldemara o przepustowości nominalnej 200 Nm3/h, „Ostoja Zdzisława” przy ul. Zdzisława o przepustowości nominalnej 200 Nm3/h.

Całkowita długość gazociągów średniego i niskiego ciśnienia, zlokalizowanych na terenie Mia-sta Pruszkowa, wynosi 120,6 km. W poniższych tabelach przedstawiono długości sieci gazow-niczej oraz ilości przyłączy w latach 2004-2008.


energia i ekologia


40

Tabela 5-1. Długość sieci gazowniczej w latach 2004-2008

Rok Długość gazociągów [m]

2004 106 485 2005 110 689 2006 112 041 2007 114 173

2008 120 635

Tabela 5-2. Liczba czynnych przyłączy w latach 2004-2008

Rok Liczba przyłączy średniego ciśnienia

Liczba przyłączy niskiego ciśnienia

Razem liczba przyłączy

2004 3 784 261 4 045 2005 3 880 266 4 146

2006 3 969 268 4 237 2007 4 200 328 4 528 2008 4 317 331 4 648

5.2. Charakterystyka odbiorców i zużycie gazu

Największym odbiorcą gazu w Mieście są gospodarstwa domowe. Odsetek ludzi korzystających z sieci gazowej wynosi około 80%. Łączna sprzedaż gazu w 2008 roku wynosiła 13 637,8 tys. m3, w tym gospodarstwa domowe – 10 247,3 tys. m3. W poniższych tabelach zestawiono wielkości zużycia gazu, w rozbiciu dla poszczególnych grup odbiorców w latach 2004-2008. Tabela 5-3. Ilość odbiorców gazu w latach 2004-2008

Lp. Rodzaj odbiorców Liczba odbiorców

2004 2005 2006 2007 2008

1 Gospodarstwa domowe 18 357 18 536 18 654 18 822 19 046 2 - w tym z ogrzewaniem 3 792 3 883 3 365 3 416 3 441

3 Przemysł 46 46 16 22 32 4 Usługi 88 90 189 180 135 5 Handel 69 71 0 0 20 6 Pozostali odbiorcy 64 56 0 0 0

Razem 18 624 18 799 18 859 19 024 19 233

Tabela 5-4. Zużycie gazu w latach 2004-2008

Lp. Rodzaj odbiorców Sprzedaż gazu

[tys. m3/rok]

2004 2005 2006 2007 2008

1 Gospodarstwa domowe 10 816,5 10 896,5 9 403,5 10 237,3 10 247,3 2 - w tym z ogrzewaniem 8 890,6 9 016,6 7 377,5 8 286,3 8 386,3 3 Przemysł 674,7 850,9 897,0 1 943,1 2 089,5

4 Usługi 817,9 605,3 1 520,2 1 303,9 1 119,5 5 Handel 266,3 284,0 0,0 0,0 181,5 6 Pozostali odbiorcy 599,6 664,5 0,0 0,0 0,0

Razem 13 175,0 13 301,2 11 820,7 13 484,3 13 637,8

Na poniższych wykresach przedstawiono zmianę ilości podłączonych odbiorców oraz zużycia gazu w latach 2004 – 2008 w rozbiciu na gospodarstwa domowe, przemysł i budownictwo oraz grupę pozostali (w grupie pozostali uwzględniono: usługi, handel, pozostali (rolnictwo, ło-


energia i ekologia


41

wiectwo, leśnictwo, rybactwo), odbiorcy hurtowi – grupa ta została potraktowana zbiorczo, po-nieważ na przełomie lat zmieniała się zasada kategoryzacji poszczególnych odbiorców. Wykres 5-1. Ilość odbiorców w latach 2004-2008

Wykres 5-2. Zużycie gazu w tys. m

3/rok w latach 2004-2008


energia i ekologia


42

Na poniższych wykresach przedstawiono procentową zależność pomiędzy ilością i zużyciem gazu przez gospodarstwa domowe zużywające gaz na posiłki i c.w.u, a gospodarstwa domowe zużywającymi gaz kompleksowo tj. na posiłki, c.w.u. i c.o. Wykres 5-3. Ilość odbiorców zużywających gaz przez gospodarstwa domowe – w tym ogrzewających

mieszkania w latach 2004-2008

Wykres 5-4. Zużycie gazu przez gospodarstwa domowe – w tym ogrzewających mieszkania w latach

2004-2008


energia i ekologia


43

Jak wynika z powyższych danych, w latach 2004 - 2008 wzrasta ilość przyłączy indywidualnych w gospodarstwach domowych korzystających z gazu, w tym ogrzewających mieszkania gazem. Mieszkańcy korzystający z gazu kompleksowo (tj. na posiłki, c.w.u. i c.o.) stanowią 18% całko-witej ilości odbiorców (spośród gospodarstw domowych), a zużywają około 8 400 tys. m3 gazu rocznie, co stanowi 82% całkowitego zużycia gazu przez wszystkie gospodarstwa domowe (da-ne za 2008 rok). Zużycie gazu na potrzeby grzewcze w dużym stopniu uzależnione jest od uwarunkowań klima-tycznych, obowiązującej taryfy za paliwa gazowe oraz przeprowadzonych działań termomoder-nizacyjnych.

5.3. Ocena stanu aktualnego zaopatrzenia w gaz sieciowy

System zasilania stwarza, odbiorcom gazu ziemnego z Pruszkowa, zapewnienie dostaw gazu w ilościach odpowiadających ich bieżącemu zapotrzebowaniu na cele socjalno – bytowe, grzewcze, technologiczne i inne. Aktualnie nie występują żadne zagrożenia w dostawie gazu sieciowego dla obszaru Miasta Pruszkowa. Na bieżąco prowadzona jest niezbędna rozbudowa systemowa i modernizacja sieci gazowej, w celu utrzymania wymaganych parametrów dostawy gazu oraz zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa dostaw gazu.

5.4. Plany inwestycyjno - modernizacyjne (plany rozwoju przedsiębiorstw)

Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A. nie posiada „Planu Rozwoju w rozu-mieniu art. 16 Prawa Energetycznego dotyczącego zaopatrzenia w paliwa gazowe Miasta Pruszków. Mazowiecka Spółka Gazownictwa nie posiada „Planu Rozwoju MSG” w rozumieniu art. 16 ustawy Prawo Energetyczne. Najbliższe zamierzenia inwestycyjne na obszarze Miasta Pruszkowa określone zostały w Planie Inwestycyjnym na rok 2009. Do ważniejszych zadań inwestycyjnych, czyli tych których wartość kosztorysowa przekracza 100 tys. zł, należą inwestycje przedstawione w poniższej tabeli: Tabela 5-5. Plany inwestycyjne

Kategoria Lokalizacja (ulica) Zakres rzeczowy

(gazociąg: DN, długość, przyłącza: ilość)

Modernizacja sieci gazowej średniego ciśnienia

ul. Ireny odc. ul. Armii Krajowej - ul. Mieczysława

DN 63/40/25 mm, L = 1 145 m, 81 szt. przyłączy


ul. Reja, Obrońców Pokoju, Ołówkowa

DN 63/25 mm, L = 1 682 m, 56 szt. przyłączy


ul. Mickiewicza, odc. 3-go Maja - Prusaka

DN 180/63/40/25 mm, L = 589 m, 7 szt. przyłączy


ul. Daszyńskiego DN 63/25 mm, L = 550 m, 32 szt. przyłączy


ul. Spacerowa, Zecerskiego DN 125/63/40/25 mm, L = 755 m, 35 szt. przyłączy


ul. Krakusa DN 63/25 mm, L = 215 m, 12 szt. przyłączy


ul. Potrzebna, Błękitna DN 125/40/25 mm, L = 230 m, 14 szt. przyłączy


ul. Natolińska DN 63/25 mm, L = 192 m, 7 szt. przyłączy


ul. Kochanowskiego DN 63/25 mm, L = 66 m, 4 szt. przyłączy


ul. Podpięty DN 90/40/25 mm, L = 195 m, 7 szt. przyłączy


energia i ekologia


44

Kategoria Lokalizacja (ulica) Zakres rzeczowy

(gazociąg: DN, długość, przyłącza: ilość)


al. Jerozolimskie DN 225/25 mm, L = 1 060 m, 3 szt. przyłączy


ul. Wojska Polskiego DN 315/225/180/90/25 mm, L = 875 m, 1 szt. przyłączy


ul. Żółkiewskiego, ul. Księcia Józefa, ul. Księcia Trojdena, ul. Haliny, ul. Danuty

DN 90/63/40/25 mm, L = 1 523 m


ul. Ciechanowska DN 160/90/40/25 mm, L = 558 m, 35 szt. przyłączy


ul. Kielecka DN 40/25 mm, L = 277 m, 15 szt. przyłączy


ul. Dolna DN 125/40/25 mm, L = 480 m, 8 szt. przyłączy


ul. Biała DN 63/40/25 mm, L = 390 m


ul. Górska DN 63/40/25 mm, L = 256 m


ul. Biała DN 63/40/25 mm, L = 400 m

Budowa gazociągu średniego ciśnienia związana z przyłączeniem nowych odbior-ców

ul. Pańska DN 63 mm, L = 230 m, 10 szt. przyłączy

Budowa gazociągu średniego ciśnienia związana z przyłączeniem nowych odbior-ców

ul. Jasna DN 63 mm, L = 300 m, 1 szt. przyłącza

Budowa gazociągu systemowego średnie-go ciśnienia związana z rozbudową sieci gazowej

ul. Zdziarska DN 90 mm, L = 340 m

W dalszej przyszłości, w celu pokrycia docelowych potrzeb związanych z zapotrzebowaniem gazu, potrzebne będzie wzmocnienie systemu zasilania Pruszkowa poprzez budowę gazociągu średniego ciśnienia od istniejącej stacji gazowej redukcyjno – pomiarowej I stopnia „Rokitno” w Rokitnie (gm. Błonie) do połączenia się z istniejącym nowowybudowanym gazociągiem DN 250 mm zlokalizowanym przy ul. Parzniewskiej w Pruszkowie.


energia i ekologia


45

6. System elektroenergetyczny

Eksploatacją poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego zlokalizowanych na terenie Miasta Pruszkowa zajmują się następujące przedsiębiorstwa energetyczne: PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa - jako operator Systemu Dystrybucyjnego elektro-

energetycznego, PKP Energetyka S. A. - jako operator Systemu Dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Natomiast produkcja energii elektrycznej odbywa się w najstarszej spośród elektrociepłowni na-leżących do Vattenfall Heat Poland S.A., tj.: Elektrociepłowni Pruszków. Obrotem energią elektryczną na obszarze Miasta Pruszkowa mogą się zajmować sprzedawcy energii, posiadający podpisane generalne umowy dystrybucyjne z Operatorem Systemu Dys-trybucyjnego tj. PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa lub PKP Energetyka S.A. Wykaz tych sprzedawców ujęto w tabeli 6.1. Tabela 6-1. Lista sprzedawców z którymi Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych posiadają zawartą

Umowę Generalną

Lp. Sprzedawca

1 PKP ENERGETYKA S.A.

2 EVEREN Sp. z o.o.

3 Vattenfall Sales Poland Sp. z o.o.

4 RWE STOEN S.A.

5 ENERGA - OBRÓT SA

6 ATEL Sp. z o.o.

7 CEZ Trade Polska Sp. z o.o.

8 ZOMAR S.A.

9 Lumius Polska Sp. z o.o.

10 PSE-ELECTRA S.A.

11 PGE Obrót S.A. Oddział z siedzibą w Warszawie

12 PGE Obrót S.A. Oddział I z siedzibą w Łodzi

13 CENTROZAP S.A.

14 EnergiaPro Gigawat Sp. z o.o.

Ocena pracy istniejącego systemu elektroenergetycznego została oparta na informacjach uzy-skanych od ww. przedsiębiorstw energetycznych. Pozostałe informacje zestawiono na podsta-wie ankiet rozesłanych do przedsiębiorstw oraz instytucji będących odbiorcami energii elek-trycznej na terenie Miasta.

6.1. Charakterystyka przedsiębiorstw elektroenergetycznych

Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A. - spółka wyznaczona, zgodnie z decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DPE-47-58(5)/4988/2007/BT, z dnia 24 grudnia 2007 r. Operatorem Systemu Przesyłowego elektroenergetycznego na okres od 1 stycznia 2008 r. do 1 lipca 2014 r., posiadająca wydaną w dniu 2004-04-15, koncesję na przesył energii elek-trycznej ważną do dnia 2014-07-01. Jako „operator systemu przesyłowego” PSE Operator S.A. jest osobą prawną odpowiedzialną za działanie, zapewnianie konserwacji i rozwój systemu przesyłowego na obszarze kraju, w tym zapewnianie długoterminowej sprawności systemu


energia i ekologia


46

do spełnienia uzasadnionych wymogów przesyłania energii elektrycznej, a także za połączenia z innymi systemami. W szczególności Operator Systemu Przesyłowego jest odpowiedzialny za: zarządzanie przepływami energii w systemie z uwzględnieniem wymian z innymi wzajemnie po-łączonymi systemami, dostarczanie operatorowi każdego innego systemu, z którym połączony jest jego system, wyczerpujących informacji dla zapewnienia bezpiecznego i wydajnego działa-nia, skoordynowanego rozwoju i współdziałania wzajemnie połączonego systemu oraz zapew-nianie braku dyskryminacji między użytkownikami systemu lub grupami użytkowników systemu, w szczególności na korzyść przedsiębiorstw z nim powiązanych, a wreszcie dostarczanie użyt-kownikom systemu informacji koniecznych dla zapewnienia im skutecznego dostępu do syste-mu. PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa – spółka posiadająca wydaną w dniu 2007-05-30 koncesję na przesył energii elektrycznej, ważną do dnia 2025-12-31, została wyznaczona w dniu 2009-06-30 Operatorem Systemu Dystrybucyjnego elektroenergetycznego na okres od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2025 r. Jako Operator Systemu Dystrybucyjnego PGE Dystry-bucja S.A. Oddział Warszawa jest odpowiedzialna za działanie, zapewnianie konserwacji i roz-wój systemu dystrybucyjnego na danym obszarze, a także, za jego połączenia z innymi syste-mami oraz za zapewnianie długoterminowej sprawności systemu do spełnienia uzasadnionych wymogów dystrybucji energii elektrycznej. Operator systemu dystrybucyjnego utrzymuje bez-pieczny, niezawodny i wydajny system dystrybucyjny energii elektrycznej na swoim obszarze z należytym poszanowaniem środowiska, dostarcza użytkownikom systemu informacji koniecz-nych dla zapewnienia im wydajnego dostępu do systemu. „PKP Energetyka” S.A. - Funkcję Operatora Systemu Dystrybucyjnego elektroenergetycznego na obszarach związanych z zasilaniem obiektów kolejowych pełni PKP Energetyka S. A., prze-kształcona z PKP Energetyka Sp. z o.o., posiadającej wydaną w dniu 2001-07-25 koncesję na przesył i dystrybucję energii elektrycznej nr PEE/237/3158/N/2/2001/MS, ważną do dnia 2011-07-31 i wyznaczonej Operatorem Systemu Dystrybucyjnego elektroenergetycznego w dniu 14 marca 2008 r., na okres od 17 marca 2008 r. do 31 lipca 2011 r. oraz koncesję na ob-rót energią elektryczną - nr OEE/297/3158/N/2/2001/MS z dnia 25.07.2001 r., ważną do dnia 31 lipca 2011 r. Spółka prowadzi działalność na obszarze całego kraju za pośrednictwem 15 komórek wykonawczych. Jedną z tych komórek jest Zakład Mazowiecki działający na terenie województwa mazowieckiego. Celem działalności spółki jest m.in.: dostarczanie energii elek-trycznej, głównie dla odbiorców trakcyjnych oraz, w mniejszym zakresie, dla odbiorców nietrak-cyjnych; utrzymanie sieci trakcyjnej; świadczenie usług oświetleniowych; lokalizacja uszkodzeń i naprawa kabli elektroenergetycznych; serwis urządzeń i instalacji elektrycznych. Vattenfall Heat Poland SA – Vattenfall Heat Poland S.A. posiada następujące koncesje wyda-ne przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki: na wytwarzanie ciepła na okres od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2025 r. na wytwarzanie energii elektrycznej na okres od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2025 r. na przesyłanie i dystrybucję ciepła na okres od 1 lipca 2007 r. do 31 grudnia 2025 r. Vattenfall Heat Poland S.A. jest jednostką biznesową odpowiedzialną za eksploatację, wła-sność i rozwój elektrociepłowni zasilających sieci ciepłownicze w Polsce, a także sprzedaż i marketing ciepła na rynku polskim.


energia i ekologia


47

6.2. Infrastruktura elektroenergetyczna

Z punktu widzenia elektroenergetycznego Krajowego Systemu Przesyłowego zasilanie w ener-gię elektryczną Miasta Pruszkowa odbywa się z tzw. Warszawskiego Węzła Elektroenergetycz-nego, na który składają się: dwutorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 400 kV relacji Miłosna – Mościska/Płock, jednotorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 400 kV relacji Kozienice – Miłosna, jednotorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 400 kV relacji Rogowiec – Mościska, dwutorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 220 kV relacji Kozienice – Mory/Piaseczno, jednotorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 220 kV relacji Janów – Mory, jednotorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 220 kV relacji Sochaczew – Mory, jednotorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 220 kV relacji Podolszyce – Mory, jednotorowa linia elektroenergetyczna o napięciu 220 kV relacji Ostrołęka – Miłosna,

a także stacje elektroenergetyczne: GSZ Miłosna 400/220/110 kV, GSZ Mościska 400/110 kV, GSZ Mory 220/110 kV, GSZ Towarowa 220/110 kV, GSZ Piaseczno 220/110 kV. Zasadniczą rolę w zasilaniu obszaru Pruszkowa pełni GSZ 220/110 kV Mory, wyposażona w trzy transformatory 220/110 kV o mocy 160 MVA każdy. Wyżej wymienione linie i stacje elektroenergetyczne są zlokalizowane poza obszarem admini-stracyjnym Miasta Pruszkowa. Na analizowanym obszarze zlokalizowana jest infrastruktura elektroenergetyczna (własność: PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa), w skład której wchodzą linie elektroenergetyczne 110 kV następujących relacji : GSZ Mory - RPZ Piastów, RPZ Piastów - RPZ Pruszków, RPZ Pruszków - RPZ Gąsin, RPZ Gąsin - RPZ Pruszków 2, RPZ Pruszków 2 - RPZ Brwinów. Rozpatrywany ciąg liniowy jest drugostronnie przyłączony do Krajowego Systemu Przesyłowe-go w stacji GSZ Sochaczew. Łączna długość linii napowietrznych 110 kV na obszarze Miasta wynosi 7,8 km. Miasto zasilane jest z następujących stacji rozdzielczych 110/15 kV: RPZ Pruszków - zlokalizowany w Pruszkowie przy ul. Waryńskiego. W stacji zostały zabudo-

wane dwa transformatory 110/15 kV, o mocy zainstalowanej 31,5 MVA każdy. Wymieniony RPZ Pruszków stanowi punkt przyłączenia Elektrociepłowni Pruszków do rozdzielczej sieci elektroenergetycznej.

RPZ Pruszków 2 - zlokalizowany w Pruszkowie przy ul. Działkowej. W stacji zainstalowano dwa transformatory 110/15 kV, o mocy zainstalowanej 16 MVA każdy.

RPZ Gąsin - zlokalizowany w Pruszkowie przy ul. Przejazdowej. Stacja jest wyposażona w transformator energetyczny o mocy 10 MVA, oraz stacji rozdzielczej 110/15 kV zlokalizowanej na terenie Miasta Piastowa:


energia i ekologia


48

RPZ Piastów - zlokalizowany na obszarze Miasta Piastowa, przy ul. Bohaterów Wolności, w niewielkiej odległości od granicy Miasta Pruszkowa. W stacji zainstalowano dwa transfor-matory 110/15 kV, o mocy zainstalowanej 16 MVA każdy.

Z rozdzielczych punktów zasilających (RPZ) energia elektryczna rozprowadzana jest za pomo-cą sieci SN 15 kV, na którą składają się linie o sumarycznej długości: linie kablowe 15 kV - 91,9 km, linie napowietrzne 15 kV - 86,8 km do stacji transformatorowych SN/nN. Ogółem na terenie Pruszkowa zlokalizowane są 182 sta-cje 15/0,4 kV, w tym: napowietrzne - 71 szt. wnętrzowe - 111 szt. Stopień wykorzystania stacji napowietrznych - 76%, średnie obciążenie - 134 A. Stopień wyko-rzystania stacji wnętrzowych - 67%, średnie obciążenie - 217 A. Szczegółowy wykaz linii SN zebrano w tablicy poniżej: Tabela 6-2. Wykaz linii 15 kV PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, zasilających Miasto Pruszków

Lp. Nazwa linii Dopuszczalne

obciążenie trwałe [A] Stopień wykorzystania

w szczycie [%]

1 RPZ Pruszków - EC1 WO WO

2 RPZ Pruszków - CBKO 80 15 3 RPZ Pruszków - Zakłady 1 Maja B WO WO 4 RPZ Pruszków- W KD1 WO WO 5 RPZ Pruszków - Poczta 80 50

6 RPZ Pruszków - Rzemieślnik 80 40

7 RPZ Pruszków - Wodrol 64 20

8 RPZ Pruszków - Oczyszczalnia 145 10 9 RPZ Pruszków - Hossyb 80 15 10 RPZ Pruszków - Lodowisko 64 50

11 RPZ Pruszków - Duchnlce 290 25

12 RPZ Pruszków - Józefów 102 95

13 RPZ Pruszków - Konotopa 120 10 14 RPZ Pruszków - Piękna 118 80 15 RPZ Pruszków - Jedn. Robotniczej 80 10

16 RPZ Pruszków - Sekocin 135 80 17 RPZ Pruszków - Centrum 64 15 18 RPZ Pruszków - Różana 80 15 19 RPZ Pruszków - Sheil 138 15

20 RPZ Pruszków - Kemi 80 20 21 RPZ Pruszków- WKD 2 WO WO 22 RPZ Pruszków - Zakłady 1 Maja A WO WO

23 RPZ Pruszków - EC2 WO WO 24 RPZ Pruszków 2 - Kosmepoi 1 138 30 25 RPZ Pruszków 2 - Otrebusy 80 120

26 RPZ Pruszków 2 - N. Wieś 8 138 30

27 RPZ Pruszków 2 - N, Wieś 9 138 50

28 RPZ Pruszków 2 - Żelbet 138 10

29 RPZ Pruszków 2 - N. Wieś S13 138 60

30 RPZ Pruszków 2 - N. Wieś S25 138 60 31 RPZ Pruszków 2 - Helenów 138 10 32 RPZ Pruszków 2 - Ostoja 138 90

33 RPZ Pruszków 2 - Brzozowa 138 60

34 RPZ Pruszków 2 - B. Prusa T7 138 20 35 RPZ Pruszków 2 - Kosmepo! 2 138 60


energia i ekologia


49

Lp. Nazwa linii Dopuszczalne

obciążenie trwałe [A] Stopień wykorzystania

w szczycie [%]

36 RPZ Pruszków 2 - Heienów WOW 64 50

37 RPZ Pruszków 2 - B. Prusa T1 138 20

38 RPZ Gąsin - Daewoo 1 WO WO 39 RPZ Gąsin - Problem 138 10 40 RPZ Gąsin - Moszna 138 16

41 RPZ Gąsin - Traktowa 138 10

42 RPZ Gąsin - Groblowa 138 20

43 RPZ Gąsin - PZGS 138 30 44 RPZ Gąsin - Pzejazdowa 138 25

45 RPZ Gassn - Fabryka Domów 138 10

46 RPZ. Gąsin - Jadar 138 6

47 RPZ Gąsin - Daewoo 2 WO WO 48 RPZ Piastów - PRU Warsztatowa 80 19 49 RPZ Piastów - PRU ZNTK 242 25

50 RPZ Piastów - PRU Zdziarska 138 20 WO – własność odbiorcy

Odbiorcy nN zasilani są z sieci niskiego napięcia, za pomocą linii kablowych i napowietrznych niskiego napięcia, których sumaryczna długość, wraz z przyłączami, wynosi 499,2 km. Na Mapie nr 3 przedstawiono przebieg istniejącej sieci elektroenergetycznej na obszarze obję-tym niniejszym opracowaniem. Ponadto na obszarze Pruszkowa funkcjonuje rozdzielczy system elektroenergetyczny służący zaspokojeniu potrzeb energetycznych na terenach kolejowych, którego operatorem jest PKP Energetyka S. A. - Zakład Mazowiecki. W ramach tego systemu eksploatowane są kablowe sie-ci SN o łącznej długości linii 3 500 mb. oraz stacje transformatorowe SN/nN o oznaczeniach: ST1, ST2, ST3. W stacjach tych zabudowano następujące transformatory: ST 1 - transformator 15/0,4kV o mocy 250kVA, rok budowy 1981, ST2 - dwa transformatory 15/0,4kV o mocy 250kVA każdy, rok budowy 1979 i 1980, ST3 - transformator 15/0,4kV o mocy 250kVA, rok budowy 1982. Linie kablowe wykonane są kablami igielitowymi oraz częściowo tradycyjnymi (olejowymi). Ope-rator Systemu Dystrybucyjnego ocenia stan urządzeń i sieci SN i nN jako dostateczny. Lokali-zację obiektów przedstawiono na wyżej wymienionej mapie. Elektrociepłownia Pruszków eksploatuje pięć kotłów parowych, z lat trzydziestych i pięćdziesią-tych ubiegłego stulecia. Są to kotły rusztowe, opromieniowane, posiadające ekranowane pale-nisko. Rolę jednostki wytwórczej pełni turbozespół TZ6 z turbiną przeciwprężną o mocy 8,0 MW i przełyku G=130 t/h pary o parametrach wlotowych: p=1,1 MPa, t= 260 oC i wylotowych: p=0,02-0,4 MPa i t=105-170 oC. W lutym 2009 r. został uruchomiony drugi turbozespół TZ7 z turbiną przeciwprężną typu TR560 o mocy osiągalnej 1.1 MWe i przełyku G=14 t/h pary. Łącznie moc osiągalna elektryczna Elektrociepłowni Pruszków wynosi 9,1 MW. Ponadto, do systemu elektroenergetycznego przyłączona jest elektrownia składająca się z trzech agregatów o mocy 250 kW każdy, opalanych gazem pozyskiwanym ze składowiska odpadów. Operatorem jednostek wytwórczych jest firma Ecoenergia Bis. Punkt przyłączenia, na poziomie SN, jest zlokalizowany w rejonie zamkniętego składowiska odpadów.


energia i ekologia


50

6.3. Zapotrzebowanie mocy elektrycznej

Na podstawie otrzymanych od Operatora Systemu Dystrybucyjnego danych o obciążeniach stacji transformatorowych, eksploatowanych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, dokonano oceny zapotrzebowania na moc w systemie elektroenergetycznym na obszarze Mia-sta Pruszkowa. W celu wyznaczenia rezerwy mocy zainstalowanej założono pobór mocy biernej równy wartości dopuszczalnej: tg φ = tg φ0 = 0,4. Dla poszczególnych stacji elektroenergetycz-nych WN/SN odpowiednie wielkości kształtują się jak następuje: Tabela 6-3. Stacje WN/SN zasilające obszar Miasta Pruszkowa

Nazwa RPZ

Ilość transformatorów

[szt.]

Moc zainstalowana

[MVA]

Obciążenie w szczycie

[MW]

Rezerwa mocy zainstalowanej

[%]

Pruszków 2 2 x 31,5 1x12,5 78,6

Gąsin 1 10 1 x 6 35,4

Pruszków 2 2 2 x 16 2 x 8 46,2

Piastów 2 2 x 16 1 x 11 63,0

Ponadto, przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej, tj. PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, przedstawiło następujące dane o zużyciu energii elek-trycznej na obszarze Miasta Pruszkowa:

Tabela 6-4. Zużycie energii elektrycznej na obszarze Miasta Pruszkowa latach 2004-2008

SN nN

Liczba odbiorców

Zużycie energii [MWh]

Liczba odbiorców

Zużycie energii [MWh]

2004 43 53 019 26 788 137 179

2005 45 60 180 27 025 143 377

2006 45 68 051 27 365 154 123

2007 47 68 891 27 741 157 959

2008 47 68 322 28 254 161 179

Łączne zużycie energii na obszarze Miasta, przedstawiono na poniższym wykresie:


energia i ekologia


51

Wykres 6-1. Zużycie energii elektrycznej na obszarze Miasta Pruszkowa latach 2004-2008

Jak widać, zarówno liczba odbiorców, jak i zużycie energii na rozpatrywanym obszarze wykazu-ją nieprzerwaną tendencję wzrostową.

6.4. Ocena stanu aktualnego zaopatrzenia w energię elektryczną

W chwili obecnej, zasilanie obszaru Miasta Pruszkowa realizowane jest z Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, ze stacji 220/110 kV GSZ Mory, stanowiącej część Warszawskiego Węzła Elektroenergetycznego. Obszar zaopatrywany jest za pomocą rozdzielczych punktów zasilających: RPZ Pruszków, RPZ Pruszków 2, RPZ Gąsin i RPZ Piastów, w których zainstalo-wano transformatory 110/15 kV o łącznej mocy 137 MVA. Wg przedstawionej przez PGE Dys-trybucja S.A. Oddział Warszawa dokumentacji, zasilanie odbywa się przeważnie za pomocą jednotorowych linii WN, w układzie szeregowym. W chwili obecnej rezerwy mocy istniejących stacji w pełni zabezpieczają potrzeby energetyczne Miasta. Z uwagi na planowany na rozpatry-wanym terenie rozwój zabudowy, z biegiem czasu może okazać się, że rezerwy mocy istnieją-cych stacji nie w pełni zabezpieczą zwiększone potrzeby energetyczne. Przede wszystkim, z różnych względów, w tym bezpieczeństwa ruchowego systemu, korzystna może być instala-cja drugiego transformatora w stacji RPZ Gąsin. Jakkolwiek tereny przyległe do RPZ Pruszków 2 nie wydają się być szczególnie chłonne pod względem inwestycyjnym, w przypadku znaczne-go zwiększenia obciążenia systemu, wywołanego np. wzrostem zapotrzebowania dotychcza-sowych odbiorców, może okazać się wskazana wymiana transformatorów w tym punkcie zasila-jącym na jednostki o większej dopuszczalnej mocy transformacji. Pozostałe stacje WN/SN wy-dają się gwarantować zabezpieczenie potrzeb energetycznych zasilanych obszarów w długo-okresowym horyzoncie czasowym. Rozwój sieci SN i nN na rozpatrywanym obszarze będzie determinowany potrzebami istniejących i nowo przyłączanych odbiorców.


energia i ekologia


52

6.5. Inwentaryzacja istniejącego oświetlenia ulic i dróg publicznych

Na terenie Miasta Pruszkowa znajduje się około 3 090 opraw oświetlenia ulicznego będących na majątku PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa RE Pruszków nie prowadzi konserwacji oświetlenia ulicznego na terenie Pruszkowa. Konserwacja ww. urządzeń zlecana jest firmie ze-wnętrznej.

6.6. Plany rozwoju przedsiębiorstw energetycznych

Przeprowadzona analiza informacji odnośnie Planów Rozwoju przedsiębiorstw energetycznych (zgodnie z art. 16 ustawy Prawo energetyczne) działających lub mogących prowadzić działal-ność na obszarze Pruszkowa wykazała przedstawioną poniżej skalę zainteresowania przedsię-biorstw omawianym obszarem z określeniem planowanych na najbliższe lata inwestycji. PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa Według informacji przedstawionych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa (pismo z dn. 15.09.2009 znak ds/so/ 11741 /2009) wynika, że przedsiębiorstwo posiada Plan Rozwoju działalności w zakresie dostawy energii elektrycznej do roku 2010. W zakresie dotyczącym Miasta Pruszkowa do końca 2010 r. planowane jest ułożenie 1 km linii kablowych nN i 1,6 km linii napowietrznych nN, o charakterze przyłączy nowobudowanych obiektów. Do realizacji na terenie Miasta Pruszkowa przed 2020 r. planowane są następujące modernizacje: Wymiana kabli SN na odcinku: stacja [0272] NOWA WIEŚ S-12 - stacja [0683] BRWINOW-

SKA, kabel 3xYHdAKx 1x120 mm2 (l = 400 mb); Wymiana kabli SN, odcinki: GPZ Pruszków - stacja [0054] POCZTA, st. [1035] BERENTA,

st. [0916] ZOR-1, kabel HAKFtA 3x70 mm2 (l = 1630 mb); Wymiana kabla linii SN GPZ Pruszków - linia SN Piękna: od odł 2270 do stacji [0580] SZPI-

TAL TWORKI (l = 640 mb); Remont i przebud. linii SN w Pruszkowie od ul. Przejazdowej do ul. Południowej z odgałęzie-

niem na stacje: [0998] WZDiM, [0984] WPHS, wymiana przewodów na AFL-70 mm2 (l 200 mb);

Remont stacji [0310] PODKOWA GRUNWALDZKA l, moc 250 kVA, typ ASG; Remont stacji [1395] PRUSZKÓW SADOWA 2, moc 160 kVA, typ STSbw; Remont stacji [1391] PRUSZKÓW SADOWA 3, moc 160 kVA, typ-STSbw; Remont stacji [0807] PRUSZKÓW SZKOLNA 2, moc 160 kVA, typ-S 125; Remont stacji [0810] PRUSZKÓW ZUZ PARZNIEW, moc 125 kVA, typ-S 125; Remont stacji [0609] PRUSZKÓW OŁÓWKOWA 2, moc 315 kVA, typ-MU; Remont stacji [0760] PRUSZKÓW WARSZTATOWA, moc 200 kVA, typ-MU; Linia SN: Konotopa - GPZ Pruszków - powiązanie z RPZ Piastów (1965 r.): wymiana prze-

wodów AFL 25 mm2 na AFL 70 mm2 (822 mb); Wymiana kabli olejowych na kable w izolacji z polietylenu usieciowanego na odcinkach: GPZ

Pruszków - Rzemieślnik, Rzemieślnik - Szczęsna, Szczęsna - Szopena, Szopena - Obroń-ców Pokoju;

Wymiana kabla SN 3xYHdAKx 1x120 mm2 na kabel w izolacji z polietylenu usieciowanego na odcinku od stacji. [0342] NOWA WIEŚ 59 do stacji [0666] AKACJOWA (1 090 mb);

Wymiana kabla olejowego w izolacji z polietylenu usieciowanego na odcinku od stacji [0580] SZPITAL TWORKI do odłącznika nr 2270 (640 mb);

Wymiana kabli olejowych, na kable w izolacji z polietylenu usieciowanego na odcinkach: RPZ Pruszków - Poczta (551 mb), Berenta - Poczta (720 mb), Berenta - ZOR l (360 mb) Wymiana stacji [0761] PRUSZKÓW SZKOLNA typu MU na wnętrzową;


energia i ekologia


53

Linia SN przy ul. Długiej: wymiana przewodów AFL 35 mm2 na PAS 50 mm2 (211 mb), Wy-miana stacji [1009] PRUSZKÓW DŁUGA typu STSb 20/250 na STSp 20/400.

PKP Energetyka S.A. W planie rozwoju PKP Energetyka S.A. - Zakład Mazowiecki na obszarze Pruszkowa nie prze-widuje w najbliższych latach żadnych inwestycji mających na celu zaopatrzenie w energię elek-tryczną odbiorców. Vattenfall Heat Poland S.A. VHP S.A. jako wytwórca nie jest objęty obowiązkiem posiadania Planu Rozwoju w rozumieniu art. 16 ustawy Prawo energetyczne. Niemniej dla potrzeb niniejszego opracowania przedsię-biorstwo to poinformowało, że rozważa koncepcję budowy nowej elektrociepłowni, opartej na paliwie biomasowym, składającej się z bloku na paliwo biomasowe o mocy 68 MWe i ko-tłowni szczytowo rezerwowej opalanej olejem lekkim. Blok będzie się składał z dwóch kotłów parowych i jednego turbozespołu z turbiną ciepłowniczo-kondensacyjną o przełyku nominalnym 260 t/h. Inwestycja może być zrealizowana w graniczącej z Pruszkowem miejscowości Moszna, na terenie niegdyś wybudowanej Elektrociepłowni Pruszków II, która nigdy nie została urucho-miona i obecnie podlega demontażowi. O ewentualnej realizacji projektu rozstrzygną przepro-wadzone w przyszłości analizy.


energia i ekologia


54

7. Koncesje i taryfy na nośniki energii

7.1. Taryfy dla ciepła

Na obszarze objętym niniejszym opracowaniem koncesjonowaną działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przesyłania i dystrybucji ciepła prowadzi Vattenfall Heat Poland S.A. Przedsiębiorstwo posiada aktualną taryfę dla ciepła zatwierdzoną decyzją Prezesa URE nr OWA-4210-39(8)/2008/VIII/142/RW z dnia 24 października 2008 r. Tabela 7-1 podaje zestawienie składników taryfowych za wytwarzanie ciepła i jego przesył dla poszczególnych grup taryfowych. W tabeli, w celu późniejszego porównania kosztów ciepła do ogrzewania pomieszczeń dla przedsiębiorstw energetycznych z innych miast w kraju, podano również tzw. „uśredniony koszt ciepła” (w źródle, za przesył oraz łącznie u odbiorcy). Wielkość ta została obliczona przy następujących założeniach: zamówiona moc cieplna 1 MW; statystyczne roczne zużycie ciepła 7 000 GJ; nie uwzględniono ceny nośnika ciepła. System ciepłowniczy Pruszkowa jest zasilany ze źródła EC Pruszków należącego do Vattenfall Heat Poland S.A. Dla zobrazowania poziomu kosztów ciepła ponoszonych przez odbiorcę za ogrzewanie pomieszczeń – w poniższych tabelach zestawiono uśredniony koszt 1 GJ ciepła z kilku innych porównywalnych systemów ciepłowniczych. Dla poniższych zestawień koszt ciepła został obliczony wg zasad omówionych poprzednio i przy założeniu, że odbiorcy zaopatrywani są w ciepło w postaci ciepłej wody siecią ciepłowniczą sprzedawcy, do węzła cieplnego należącego do odbiorcy, czyli na „wysokim parametrze” (tabele 7-2 i 7-3). Wartości w tabelach zestawiono rosnąco wg uśrednionego kosztu za usługi przesyłowe i koszty łącznie u odbiorcy. W tabeli 7-4 zestawiono dane rosnąco wg uśrednionego kosztu ciepła w źródle.


energia i ekologia


55

Tabela 7-1. Wyciąg z Taryf dla ciepła w gorącej wodzie Vattenfall Heat Poland S.A.

Źródło Grupa odbiorców

Stawka za moc zamówioną

netto

Cena za ciepło netto

Uśredniony koszt ciepła

w źródle netto

Opłata za usługi przesyłowe

netto Uśrednio-ny koszt

za przesył ciepła netto

Uśred-niony koszt ciepła dla od-biorcy netto

Uśred-niony koszt

ciepła dla odbiorcy

brutto stała

zmien-na

zł/MW/rok zł/GJ zł/GJ zł/MW/rok zł/GJ zł/GJ zł/GJ zł/GJ

Vattenfall Heat Poland S.A.

PrW1

Odbiorcy wytworzonego w EC Pruszków ciepła zawartego w wo-dzie, dostarczonego siecią ciepłowniczą stanowiącą własność dostawcy do węzłów indywidualnych będących własnością odbior-cy.

41 902,56 21,18 27,17 20 920,73 9,60 12,59 39,75 48,50

PrW2 Odbiorcy wytworzonego w EC Pruszków ciepła zawartego w wo-dzie, dostarczonego siecią stanowiącą własność dostawcy do węzłów indywidualnych, które są w eksploatacji dostawcy.

41 902,56 21,18 21,18 27 912,49 8,39 12,38 39,54 48,24

PrW3

Odbiorcy wytworzonego w EC Pruszków ciepła zawartego w wo-dzie, dostarczonego siecią stanowiącą własność dostawcy do węzłów grupowych będących wraz z zewnętrznymi instalacjami odbiorczymi w eksploatacji dostawcy.

41 902,56 21,18 21,18 41 020,85 10,46 16,32 43,49 53,05

Do podanych cen należy doliczyć podatek VAT w wysokości 22%.


energia i ekologia


56

Tabela 7-2. Uśrednione ceny za ciepło do węzła odbiorcy uszeregowane wg ceny ciepła za przesył

Przedsiębiorstwo energetyczne

zł/MW/a zł/GJ zł/GJ zł/MW/a zł/GJ zł/GJ zł/GJ zł/GJ

SPEC Warszawa 16,44 23,27 6,24 8,38 31,65 38,61

MPEC Tarnów 17,65 25,50 6,41 8,93 34,43 42,00

MPEC Rzeszów 20,22 28,94 7,31 9,72 38,66 47,17

PEC Legionowo 26,82 33,97 7,76 10,68 44,65 54,47

MPEC Kielce 22,92 31,65 8,52 11,56 43,20 52,71

21,18 27,17 9,60 12,59 39,75 48,50

MZEC Konin 14,93 24,27 10,73 15,20 39,48 48,16

PEC Żyrardów 16,60 24,84 11,16 15,39 40,23 49,08

Cena za moc

zamówioną

Cena za

ciepło

Uśrednio

na cena

w źródle

Przesył do węzła

odbiorcy

Uśredniona

cena za

przesył

Uśredniona

cena ciepła u

odbiorcy bez

VAT

Uśredniona

cena ciepła u

odbiorcy z

VAT

47 821,44 14 975,28

54 919,33 17 652,26

61 011,24 16 900,01

50 033,93 20 454,06

61 106,28 21 248,52

Vattenfall Heat Poland SA 41 902,56 20 920,73

65 388,60 31 320,14

57 672,60 29 622,00

Tabela 7-3. Uśrednione ceny za ciepło do węzła odbiorcy uszeregowane wg ceny ciepła u odbiorcy

Tabela 7-4. Uśrednione ceny za ciepło uszeregowane wg ceny ciepła w źródle


zł/MW/a zł/GJ zł/GJ zł/GJ

SPEC Warszawa 16,44 23,27 28,39

MZEC Konin 14,93 24,27 29,61

PEC Żyrardów 16,60 24,84 30,3

MPEC Tarnów 17,65 25,50 31,1

21,18 27,17 33,14

MPEC Rzeszów 20,22 28,94 35,3

MPEC Kielce 22,92 31,65 38,61

PEC Legionowo 26,82 33,97 41,44

Cena za moc

zamówioną

Cena za

ciepło

Uśredniona

cena w

źródle bez

VAT

Uśrednion

a cena w

źródle z

VAT

47 821,44

65 388,60

57 672,60

54 919,33

Vattenfall Heat Poland SA 41 902,56

61 011,24

61 106,28

50 033,93


zł/MW/a zł/GJ zł/GJ zł/MW/a zł/GJ zł/GJ zł/GJ zł/GJ

SPEC Warszawa 16,44 23,27 6,24 8,38 31,65 38,61

MPEC Tarnów 17,65 25,50 6,41 8,93 34,43 42,00

MPEC Rzeszów 20,22 28,94 7,31 9,72 38,66 47,17

MZEC Konin 14,93 24,27 10,73 15,20 39,48 48,16

21,18 27,17 9,60 12,59 39,75 48,50

PEC Żyrardów 16,60 24,84 11,16 15,39 40,23 49,08

MPEC Kielce 22,92 31,65 8,52 11,56 43,20 52,71

PEC Legionowo 26,82 33,97 7,76 10,68 44,65 54,47

Cena za moc

zamówioną

Cena za

ciepło

Uśredniona

cena w źródle

Przesył do węzła

odbiorcy

Uśredniona

cena za

przesył

Uśredniona

cena ciepła u

odbiorcy bez

VAT

Uśredniona

cena ciepła

u odbiorcy z

VAT

47 821,44 14 975,28

54 919,33 17 652,26

61 011,24 16 900,01

65 388,60 31 320,14

Vattenfall Heat Poland SA 41 902,56 20 920,73

57 672,60 29 622,00

61 106,28 21 248,52

50 033,93 20 454,06


energia i ekologia


57

Z powyższych porównań wynika, że w porównywanej grupie przedsiębiorstw ciepłowniczych cena ciepła oferowanego przez Vattenfall Heat Poland S.A. w Pruszkowie kształtuje się na przeciętnym poziomie i wynosi 39,75 zł/GJ netto (48,50 zł/GJ brutto). Dla porównania z powyższym obliczono także uśredniony koszt 1 GJ ciepła z kotłowni gazowej, zakładając poziom mocy zamówionej w wysokości 1 MW (ok. 120 m3/h - grupa taryfowa W-6A) i zużyciu 7 000 GJ energii cieplnej. Sprawność urządzenia przetwarzającego przyjęto na poziomie 85%, zaś wartość opałową 35,5 MJ/m3. Przy tak sformułowanych założeniach jednostkowy koszt ciepła z kotłowni gazowej jest na poziomie 57 zł/GJ z VAT. Dla zobrazowania wysokości kosztów ponoszonych przez odbiorców ciepła w poniższej tabeli przedstawiono porównanie cen paliw dostępnych na rynku w układzie zł za jednostkę energii w paliwie dla poniżej przyjętych założeń: koszty biomasy są wyliczone na podstawie średnich kosztów jej pozyskania i składowania; koszt gazu ziemnego wyliczono na podstawie aktualnej Taryfy PGNiG SA (MSG) dla paliw

gazowych Nr 2/2009, obowiązującej do 31 marca 2010 r. Taryfa określa ceny gazu oraz stawki opłat za usługi przesyłowe w ramach tzw. umowy kompleksowej, przy założeniu, że roczne zużycie gazu kształtuje się na poziomie 4 000 m3 (wg grupy taryfowej W-3);

Tabela 7-5. Porównanie kosztów brutto ciepła z różnych paliw.

Nośnik energii

Cena paliwa Wartość opałowa

Koszt energii cieplnej

zł/Mg GJ/Mg zł/GJ

odpady drzewne 150,00* 12 17,86

słoma 200,00 14 20,41

węgiel 31.2 M II A 18-30-10 390,00 24 23,21

węgiel groszek I/II drobny 536,80 26 25,81

węgiel kostka I/II 550,00 28 28,06

brykiet opałowy 370,00 18 29,37

gaz ziemny (W3 z MSG) 1,7097* 35,5** 56,66

olej opałowy ciężki C3 2 000,80 39 60,36

olej opałowy lekki 3 914,28 42 109,64

gaz płynny 4 809,62 46 123,01 *- [zł/m

3], ** - [MJ/m

3];

Jak widać z powyższego zestawienia istnieje duża rozbieżność pomiędzy jednostkowymi kosztami energii (w zł/GJ) uzyskanej z poszczególnych nośników energii. Jednak należy pamiętać, że jednostkowy koszt ciepła przedstawiony w powyższej tabeli to tylko jeden ze składników całkowitej opłaty za zużycie ciepła. W jej skład wchodzi również m.in.: koszt urządzenia przetwarzającego energię powyższych nośników na ciepło oraz koszty dostawy itp.

7.2. Taryfa dla paliw gazowych

Odbiorcy gazu ziemnego zlokalizowani na terenie Pruszkowa zaopatrywani są w gaz ziemny wysokometanowy przez Mazowiecką Spółkę Gazowniczą Sp. z o.o. - Gazownia Warszawska, który zajmuje się techniczną dystrybucją gazu, zaś handlową obsługą klientów zajmuje się dział handlowy PGNiG S.A. Aktualną wysokość opłat za gaz ziemny wysokometanowy dla grup taryfowych W-1 do W-7 przedstawiono w tabeli 7-6, gdzie podano wyciąg z Taryfy PGNiG SA dla paliw gazowych


energia i ekologia


58

Nr 2/2009, obowiązującej do 31 marca 2010 r. Taryfa określa ceny gazu oraz stawki opłat za usługi przesyłowe w ramach tzw. umowy kompleksowej. Do podanych w tabeli cen i stawek opłat przedsiębiorstwo dolicza podatek od towarów i usług (VAT) w wysokości 22%. Opłata za dostarczony gaz stanowi sumę: opłaty za pobrane paliwo, będącej iloczynem faktycznego poboru i ceny za paliwo gazowe

(w zł/m3); opłaty stałej za usługę przesyłową:

dla odbiorców z grup W-1 do W-4 jest ona stała i określona w złotych za miesiąc; dla odbiorców z grup W-5 do W-7 jest ona iloczynem zamówionego godzinowego

zapotrzebowania gazu, liczby godzin w okresie rozliczeniowym i stawki za usługę przesyłową;

opłaty zmiennej za usługę przesyłową, będącej iloczynem faktycznego poboru i stawki zmiennej za usługę przesyłową (w zł/m3);

miesięcznej stałej opłaty abonamentowej (w zł/m-c). Tabela 7-6. Wyciąg z Taryfy PGNiG S.A. (dla odbiorców gazu ziemnego wysokometanowego z sieci dys-

trybucyjnych MSG Sp. z o.o.)

Grupa taryfowa

Ceny za gaz Stawki opłat

abonamentowych Stawki opłat za usługi dystrybucji

Stała Zmienna [zł/m

3] [zł/m-c] [zł/m-c] [zł/(m

3/h) za h] [zł/m

3]

W-1 0,9480 4,30 3,90 x 0,5132

W-2 0,9350 7,05 13,40 x 0,3685

W-3 0,9210 8,20 47,60 x 0,3130

W-4 0,9180 20,70 266,10 x 0,3002

W-5 0,9150 121,00 x 0,0630 0,2154

W-6A 0,9130 143,00 x 0,0650 0,1941

W-6B 0,9130 143,00 x 0,0636 0,1721

W-7A 0,9120 297,00 x 0,0611 0,1444

W-7B 0,9120 297,00 x 0,0600 0,1231 Uwaga: do podanych cen i stawek opłat należy doliczyć podatek od towarów i usług (VAT) w wysokości 22%

Na poniższych wykresach (od 7-1 do 7-4) przedstawiono jednostkowy koszt zakupu gazu (w zł/m3) z ostatnich ośmiu lat dla grup taryfowych W-1 do W-4 dla wartości granicznych rocznego zużycia gazu w poszczególnych grupach. Na osi „X” zaznaczono miesiące, od których obowiązywały kolejne zmiany taryfy. Wartości na wykresach uwzględniają podatek od towarów i usług VAT.


energia i ekologia


59

Wykres 7-1. Jednostkowy koszt zakupu gazu w grupie W-1 [zł/m3]

III.2000 III.2001 IV.2002 IX.2003 XII.2004 VI.2005 XII.2005 III.2006 XII.2006 III.2007 IV.2008 X.2008 V.2009

0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

V=300 m3



0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

3,00

V=301 m3 V=1200 m3


energia i ekologia


60



0,00

0,50

1,00

1,50

2,00

2,50

V=1.201 m3 V=8.000 m3



0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

1,60

1,80

V=8.001 m3

Powyższe wykresy odzwierciedlają obserwowany w ostatnich latach wzrost kosztów za paliwa gazowe - wynika z nich, że jednostkowy koszt gazu wzrósł w rozpatrywanym okresie średnio o ok. 100% - od 73% dla maksymalnego zużycia w grupie W-3 do 148% dla minimalnego zużycia w grupie W-2. Skumulowana inflacja w tym czasie wyniosła około 26%. Około połowa określonego powyżej wzrostu wystąpiła w latach 2007-2008. Nieznaczny spadek kosztów za paliwa gazowe w roku 2009 wynika głównie z globalnego kryzysu ekonomicznego i spadku zapotrzebowania na surowce energetyczne. Przewiduje się stały i systematyczny wzrost kosztów gazu w kolejnych latach. Kolejnym wnioskiem nasuwającym się po analizie powyżej przedstawionych wykresów jest zauważalna różnica w opłatach za gaz przez odbiorców, którzy znajdują się „na granicy” grup taryfowych - np. odbiorca będący w grupie taryfowej W-3 i zużywający rocznie 8 000 m3


energia i ekologia


61

gazu zapłaci rocznie ok. 3 230 zł mniej (brutto) niż odbiorca z grupy W-4 zużywający 8 001 m3 gazu. Zasadnym jest więc, aby odbiorcy gazu, którzy rocznie zużywają taką ilość gazu, że znajdują się „na granicy” grup taryfowych, dokładnie przeanalizowali swoje zużycie i - jeżeli jest taka możliwość, tak je ograniczyli, by znaleźć się w niższej grupie taryfowej. Na następnym wykresie pokazano zmiany jednostkowego kosztu gazu dla kotłowni gazowej (moc zamówiona na poziomie 1 MW i roczne zużycie ciepła ok. 7 000 GJ), tj. dla mocy umownej ok. 120 m3/h – grupa taryfowa W-6. Wykres 7-5. Jednostkowy koszt zakupu gazu w grupie W-6 [zł/m

3]


0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

1,60

1,80

2,00

Również ten wykres obrazuje obserwowany w ostatnim okresie wzrost kosztów za paliwa gazowe do roku 2008 oraz nieznaczny spadek kosztów w roku 2009. Jednostkowy koszt gazu (w zł/m3) dla tego przypadku wzrosła w rozpatrywanym czasie o około 67%. Prawie 1/3 tego wzrostu wystąpiła w roku 2008.

7.3. Taryfa dla energii elektrycznej

Odbiorcy za dostarczoną energię elektryczną i świadczone usługi przesyłowe rozliczani są według cen i stawek opłat właściwych dla grup taryfowych. Podział odbiorców na grupy taryfowe dokonywany jest ze szczególnym uwzględnieniem takich kryteriów jak: poziom napięcia sieci w miejscu dostarczenia energii, wartości mocy umownej, systemu rozliczeń, zużycia rocznego energii i liczby stref czasowych. Kryteria te zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 lipca 2007 r. (Dz. U. z 2007 r. Nr 128, poz. 895) w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną. Ostatnia taryfa PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa dla dystrybucji energii elektrycznej została zatwierdzona decyzją Prezesa URE nr DTA-4211-115(16)/2008/2009/13842/II/EI z dnia 15 stycznia 2009 r.


energia i ekologia


62

Na obszarze Pruszkowa dystrybucją energii elektrycznej zajmuje się także PKP Energetyka S.A. Zakład Mazowiecki. Przedsiębiorstwo posiada aktualną taryfę dla dystrybucji energii elektrycznej zatwierdzoną decyzją Prezesa URE z dnia 21 kwietnia 2009 r. Na poniższym wykresie przedstawiono zmiany jednostkowego kosztu energii elektrycznej brutto w grupie taryfowej G11 (układ 1-faz. bezpośredni) przy danym rocznym zużyciu na przestrzeni ostatnich lat dla klientów korzystających z usług dystrybucyjnych PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa. Wykres 7-6. Porównanie jednostkowych kosztów brutto energii elektrycznej w grupie taryfowej G11

(PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa)

500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000

0,36

0,38

0,40

0,42

0,44

0,46

0,48

0,50

0,52

0,54

0,56

0,58

0,60

0,62

0,64

0,66

0,68

0,70

0,72

0,74

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

Roczne zużycie energii elektrycznej [kWh/rok]

Jed

no

stk

ow

a c

en

a e

nerg

ii e

lektr

yczn

ej

[zł/

kW

h]

Obserwując powyższy wykres można zauważyć niewielki, ale systematyczny i regularny wzrost jednostkowego kosztu kWh w latach 2001-2007, oraz bardziej zdecydowany wzrost kosztów w roku 2008 i 2009. Średnioroczny wzrost wynosił ok. 5%, przy czym blisko 7% wzrost nastąpił w roku 2008 oraz 13% w roku 2009. Wzrost kosztu 1 kWh w stosunku do roku 2001 wyniósł ok. 47%. Dla porównania poniżej przedstawiono kształtowanie się jednostkowych kosztów energii elektrycznej w grupie taryfowej G11 dla klientów PKP Energetyka S.A. Zakład Mazowiecki.


energia i ekologia


63

Wykres 7-7. Porównanie jednostkowych kosztów brutto energii elektrycznej w grupie taryfowej G11 (PKP Energetyka S.A. Zakład Mazowiecki)

500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000

0,33

0,35

0,37

0,39

0,41

0,43

0,45

0,47

0,49

0,51

0,53

0,55

0,57

0,59

0,61

0,63

0,65 2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001


Je

dn

os

tko

wy k

os

zt

en

erg

ii e

lek

tryczn

ej [z

ł/k

Wh

bru

tto

]

Systematyczny i regularny wzrost jednostkowego kosztu kWh nastąpił w latach 2001-2007, oraz bardziej zdecydowany wzrost kosztów w roku 2008 i 2009. Średnioroczny wzrost wynosił także ok. 5%, przy czym blisko 11% wzrost nastąpił w roku 2008 oraz 13% w roku 2009. Wzrost kosztu 1 kWh w stosunku do roku 2001 wyniósł ok. 48%. Podobne trendy wzrostu kosztów energii elektrycznej można zaobserwować w grupie taryfowej G12 w obu analizowanych przedsiębiorstwach dystrybucyjnych. Analizując widoczne wzrosty kosztów energii elektrycznej, można przypuszczać, iż w przyszłości koszty energii elektrycznej nadal będą rosnąć, ze względu na zwiększające się wymagania ekologiczne wynikające z dyrektyw UE w zakresie emisji CO2 oraz stosowania odnawialnych źródeł energii. Poniżej przedstawiono porównanie jednostkowych kosztów energii elektrycznej brutto w grupie taryfowej G11 z wybranych zakładów elektroenergetycznych w kraju.


energia i ekologia


64

Wykres 7-8. Taryfa dla energii elektrycznej - grupa taryfowa G11 (brutto)

500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 1700 1800 1900 2000

0,49

0,51

0,53

0,55

0,57

0,59

0,61

0,63

0,65

0,67

0,69

0,71

0,73

0,75

0,77

0,79

ENION - Będzin VATTENFALL (GZE) VATTENFALL (GZE) ENERGA - Kalisz

PGE Dystrybucja S.A. Oddział

Rzeszów

PGE Dystrybucja S.A. Oddział Łódź-

Teren

ZEORK PKP Energetyka (Poznań)

PKP Energetyka (Zak ład Dolno-

śląsk i)

ENEA Operator (Gorzów) ENEA Operator (Zielona Góra) EnergiaPro Wrocław

PKP Energetyka (Katowice) RWE STOEN Operator Sp. z o.o. PKP Energetyka (Zak ład Mazo-

wieck i)

PGE Dystrybucja S.A. Oddział

Warszawa


Jednostk

ow

y k

oszt

energ

ii ele

ktr

ycznej [z

ł/kW

h b

rutt

o]

Jednostkowy koszt 1 kWh oferowanej przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa jest jednym z droższych w porównywanej grupie przedsiębiorstw i wynosi 56 gr/kWh brutto dla zapotrzebowania 2000 kWh/rok do 78 gr/kWh brutto przy zapotrzebowaniu ok. 500 kWh/rok. Koszt 1 kWh oferowanej przez PKP Energetyka S.A. Zakład Mazowiecki kształtuje się na przeciętnym poziomie pośród analizowanych przedsiębiorstw i wynosi od 53 gr/kWh do 69 gr/kWh brutto dla zapotrzebowania rocznego odpowiednio 2000 kWh i 500 kWh.


energia i ekologia


65

8. Analiza rozwoju - przewidywane zmiany zapotrzebowania na no-śniki energii

8.1. Uwarunkowania do określenia wielkości zmian zapotrzebowania na nośniki energii

Celem „Analizy rozwoju ...” jest określenie wielkości i lokalizacji nowej zabudowy z uwzględnie-niem jej charakteru oraz istotnych zmian w zabudowie istniejącej, które skutkują przyrostami i zmianami zapotrzebowania na nośniki energii na terenie Miasta. W „Analizie ...” uwzględniono: dokumenty planistyczne Miasta; publikacje Głównego Urzędu Statystycznego; materiały z innych źródeł (internet, prasa, informacje od spółdzielni, deweloperów itp.), w tym

oferty inwestycyjne Miasta i innych podmiotów. Dokumentami planistycznymi dla Pruszkowa, których założenia i ustalenia uwzględniono w ni-niejszym projekcie są: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Miasta Pruszkowa – projekt stu-

dium; Obowiązujące Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego – 23 mpzp pokrywa-

jące łącznie 54% powierzchni Miasta (ok. 1 028 ha). Natomiast dokumentami o charakterze strategicznym są: Strategia rozwoju Pruszkowa do roku 2020; Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Pruszkowa na lata 2005 - 2013; Wieloletni Program Inwestycyjny WPI dla Miasta Pruszkowa na lata 2009 – 2012.

Do analizy przyjęto następujące okresy rozwoju Miasta: do roku 2015; w latach 2016 do 2025; wskazanie chłonności terenów wytypowanych do zagospodarowania. Głównym czynnikiem warunkującym zaistnienie zmian w zapotrzebowaniu na wszelkiego typu nośniki energii jest dynamika rozwoju Miasta ukierunkowana w wielu płaszczyznach. Elementami wpływającymi bezpośrednio na rozwój Miasta Pruszkowa są: zmiany demograficzne uwzględniające zmiany w ilości oraz strukturze wiekowej i zawodowej

ludności, migracja ludności; rozwój zabudowy mieszkaniowej; rozwój szeroko rozumianego sektora usług obejmującego między innymi: działalność handlową, usług komercyjnych i usług komunikacyjnych; działalność w ramach świadczenia usług publicznych; działalność kulturalną i sportowo-rekreacyjną;

rozwój przemysłu i wytwórczości – obszarów aktywności gospodarczej; wprowadzenie rozwiązań komunikacyjnych skoordynowanych z przyjętą do realizacji trasą

autostrady A2; przeprowadzenie szeroko rozumianej rewitalizacji Miasta; konieczność likwidowania zagrożeń ekologicznych.


energia i ekologia


66

Atutem Miasta jest dogodne położenie w obrębie aglomeracji warszawskiej z relatywnie do-stępnym powiązaniem komunikacyjnym. Jednym z problemów Pruszkowa jest relatywnie mały zasób terenów uzbrojonych, przygotowa-nych zarówno pod zabudowę mieszkaniową, mieszkaniowo – usługową, jak i aktywizacji go-spodarczej. W trakcie realizacji opracowywana jest aktualizacja „Studium uwarunkowań...” i trwa sporzą-dzanie 10 planów miejscowych, z czego 4 stanowią zmiany planów obecnie obowiązujących, a 6 obejmuje nowe obszary. W szczególności wprowadzane zmiany dotyczą części północnej Miasta z przewidywaną do realizacji do 2012 roku autostradą A2. W ramach opracowywanego „Studium uwarunkowań...” wyznaczone są w północnej części Miasta nowe obszary pod rozwój budownictwa mieszkaniowego oraz tereny aktywności gospo-darczej w pasie przylegającym do planowanego przebiegu autostrady.

8.1.1. Prognoza demograficzna

Zarówno według prognozy demograficznej przedstawionej w Strategii Rozwoju Pruszkowa do 2020 roku, jak i prognozy według GUS dla powiatów, w najbliższych latach można się spo-dziewać utrzymania się wzrostu liczby mieszkańców. Wzrost ten prognozowany jest do 2015 roku, w latach następnych, między innymi w wyniku zmieniającego się udziału lud-ności według grup wiekowych, przewidywany jest spadek liczby ludności. Prognozowaną zmianę liczby ludności w formie graficznej przedstawia poniższy wykres. Wykres 8-1. Prognozowana zmiana liczby ludności w Pruszkowie


energia i ekologia


67

8.1.2. Rozwój zabudowy mieszkaniowej

Parametrami decydującymi o wielkości zapotrzebowania na nowe budownictwo mieszkaniowe są potrzeby mieszkaniowe nowych rodzin oraz zapewnienie mieszkań zastępczych w miejsce wyburzeń, jak również poprawa standardu warunków mieszkaniowych, co wyraża się z jednej strony wielkością wskaźników związanych z oceną zapotrzebowania na mieszkania, określają-cych: ilość osób przypadających na mieszkanie; wielkość powierzchni użytkowej przypadającej na osobę;

z drugiej strony stopniem wyposażenia mieszkań w niezbędną infrastrukturę techniczną. Sukcesywne działania realizujące politykę mieszkaniową winny obejmować: wspieranie budownictwa mieszkaniowego poprzez przygotowanie uzbrojonych terenów,

politykę kredytową i politykę podatkową; wspomaganie remontów i modernizacji zasobów komunalnych przewidzianych do uwłasz-

czenia; opracowanie odpowiedniego programu i realizację odpowiedniej skali budownictwa socjal-

nego i czynszowego. Dla budownictwa mieszkaniowego w Pruszkowie przewiduje się: działania zmierzające do modernizacji, restrukturyzacji i rewitalizacji istniejących zasobów

mieszkaniowych; wprowadzenie nowej zabudowy jednorodzinnej i wielorodzinnej; dogęszczanie istniejącej zabudowy mieszkaniowej.

Szczególnie istotna jest rewitalizacja starej zabudowy, w tym budynków użyteczności publicz-nej. Działania te obejmują równocześnie konieczność rozbudowy lub modernizacji infrastruktury technicznej (sieć ciepłownicza, sieć gazowa, sieć elektroenergetyczna). Zapotrzebowanie na energię występujące przy realizacji uzupełnienia ulic zabudową „plombo-wą” redukowane będzie przez działania renowacyjne i modernizacyjne, w trakcie których dąży się między innymi do zminimalizowania potrzeb energetycznych. Równolegle wystąpią zmiany co do charakteru odbioru i nośnika energii, uwzględniające po-prawę standardu warunków mieszkaniowych. Wielkości te są trudne do określenia pod kątem sprecyzowania odpowiedzi na pytania w jakiej skali miejscowej i czasowej, gdzie i kiedy realizowane będą te zamierzenia. Związane jest to bowiem głównie z możliwościami finansowymi właścicieli budynków, a także Miasta - w przy-padku własności komunalnej. Lokalizację obszarów przewidywanych pod rozwój zabudowy mieszkaniowej, ze wskazaniem na rodzaj zabudowy: MW – zabudowa wielorodzinna, MN – zabudowa jednorodzinna oraz ze wskazaniem przewagi zabudowy jednorodzinnej MNJ lub przewagi zabudowy wielorodzinnej MWw, UMW – zabudowa wielorodzinna z obiektami usługowymi przedstawiono na rys. nr 1. Dla określenia chłonności ww. obszarów przyjęto następujące założenia: intensywność zabudowy wielorodzinnej – 80 mieszkań /ha, intensywność zabudowy jednorodzinnej przy założeniu wielkości działki pod zabudowę -

800 m2, dla obszarów, gdzie zaznaczono przewagę wybranej grupy zabudowy przyjęto, że zajmie

ona około 70% powierzchni tego obszaru.


energia i ekologia


68

Określając powierzchnię użytkową zabudowy mieszkaniowej przyjęto: 150 m2 - powierzchnia użytkowa mieszkania w zabudowie jednorodzinnej, 50 m2 - powierzchnia użytkowa mieszkania w zabudowie wielorodzinnej. W poniższej tabeli zestawiono tereny przeznaczone pod rozwój zabudowy mieszkaniowej jed-no- i wielorodzinnej wraz z ich charakterystyką określającą chłonność obszarów oraz przewidy-wany stopień zagospodarowania w analizowanym horyzoncie czasowym tj. do 2015 i 2025 ro-ku. Tabela 8-1. Obszary rozwoju budownictwa mieszkaniowego

Przyrost zabudowy dla pełnego wyko-rzystania terenów

przewidywanych po zabudowę mieszka-

niową

Maksymalny przewidywany przyrost zabudowy dla obszaru

do 2015 r.


w okresie 2016 – 2025

Oznacze-nie ob-szaru

Pow. ob-szaru pod zabudo-

wę

Ilość mieszkań

Pow. użytkowa

Stopień wykorzy-stania do

2015 r.

Ilość mieszkań

Pow. użytkowa

Stopień wykorzy-

stania 2016 – 2025 r.

Ilość mieszkań

Pow. użytkowa

[ ha ] [ m2 ] [ m

2 ] [ m

2 ]

MN01 3,57 43 6 425 15% 6 964 20% 9 1 285

MN02 4,68 56 8 426 15% 8 1 264 20% 11 1 685 MN03 1,12 13 2 014 20% 3 403 40% 5 805 MN04 7,18 86 12 929 5% 4 646 10% 9 1 293 MN05 6,74 81 12 139 15% 12 1 821 20% 16 2 428

MN06 3,70 44 6 664 15% 7 1 000 20% 9 1 333 MN07 3,33 40 6 001 15% 6 900 20% 8 1 200 MN08 3,80 46 6 837 15% 7 1 025 20% 9 1 367 MN09 0,38 5 676 40% 2 270 60% 3 406

MN10 31,67 380 57 004 15% 57 8 551 20% 76 11 401 MN11 5,44 65 9 788 5% 3 489 10% 7 979 MN12 4,41 53 7 940 15% 8 1 191 15% 8 1 191

MN13 7,85 94 14 127 15% 14 2 119 20% 19 2 825 MN14 10,67 128 19 200 15% 19 2 880 20% 26 3 840 MN15 11,14 134 20 051 15% 20 3 008 20% 27 4 010 MN16 5,48 66 9 872 15% 10 1 481 20% 13 1 974

MN17 6,17 74 11 101 15% 11 1 665 20% 15 2 220 MN18 14,45 173 26 016 15% 26 3 902 20% 35 5 203 MN19 4,71 57 8 485 15% 8 1 273 20% 11 1 697 MN20 2,66 32 4 788 20% 6 958 30% 10 1 436

MN21 2,78 33 5 002 20% 7 1 000 30% 10 1 501 MN22 0,32 4 585 50% 2 292 50% 2 292 MN23 4,13 50 7 443 20% 10 1 489 30% 15 2 233 MN24 4,19 50 7 546 15% 8 1 132 20% 10 1 509

MN25 3,30 40 5 935 15% 6 890 20% 8 1 187 MNJ01 0,49 16 1 217 0% 0 0 30% 5 365 MNJ02 2,88 93 7 100 0% 0 0 20% 19 1 420

MNJ03 11,25 364 27 693 15% 55 4 154 15% 55 4 154 MNJ04 4,00 130 9 858 10% 13 986 20% 26 1 972 MNJ09 0,63 20 1 555 50% 10 778 50% 10 778 MNJ05 3,01 98 7 416 0% 0 0 20% 20 1 483

MNJ06 3,23 105 7 947 20% 21 1 589 30% 31 2 384 MNJ07 1,03 34 2 548 20% 7 510 30% 10 764 MNJ08 1,77 57 4 359 20% 11 872 30% 17 1 308 MN26 5,27 63 9 489 30% 19 2 847 30% 19 2 847

MNJ10 1,09 35 2 696 20% 7 539 30% 11 809


energia i ekologia


69

Przyrost zabudowy dla pełnego wyko-rzystania terenów

przewidywanych po zabudowę mieszka-

niową


do 2015 r.


w okresie 2016 – 2025

Oznacze-nie ob-szaru

Pow. ob-szaru pod zabudo-

wę

Ilość mieszkań

Pow. użytkowa

Stopień wykorzy-stania do

2015 r.

Ilość mieszkań

Pow. użytkowa

Stopień wykorzy-

stania 2016 – 2025 r.

Ilość mieszkań

Pow. użytkowa

[ ha ] [ m2 ] [ m

2 ] [ m

2 ]

MN27 1,11 13 2 007 0% 0 0 20% 3 401 MW01 1,77 142 7 092 20% 28 1 418 30% 43 2 128 MW02 2,11 169 8 435 20% 34 1 687 30% 51 2 530

MW03 4,45 356 17 812 15% 53 2 672 25% 89 4 453 MW04 2,92 234 11 676 20% 47 2 335 20% 47 2 335 MW05 9,73 778 38 924 15% 117 5 839 25% 195 9 731 MW06 0,60 48 2 401 50% 24 1 201 50% 24 1 201

MW07 4,15 332 16 608 30% 100 4 982 40% 133 6 643 MW08 1,77 142 7 087 40% 57 2 835 60% 85 4 252 MW09 1,05 84 4 201 40% 34 1 680 60% 50 2 521 MW10 6,33 506 25 315 20% 101 5 063 25% 127 6 329

MW11 7,67 613 30 660 20% 123 6 132 25% 153 7 665 MW12 0,94 75 3 757 30% 23 1 127 40% 30 1 503 MW13 0,47 38 1 880 50% 19 940 50% 19 940 MW14 0,55 44 2 219 40% 18 888 60% 27 1 331

MWw01 16,72 996 55 798 10% 100 5 580 20% 199 11 160 MWw02 2,67 159 8 922 10% 16 892 20% 32 1 784 MWw03 2,65 158 8 848 20% 32 1 580 30% 47 2 370

UMW01 2,50 100 5 005 50% 50 2 502 50% 50 2 502 UMW02 0,80 32 1 597 50% 16 799 50% 16 799 UMW03 1,00 40 2 000 50% 20 1 000 50% 20 1 000

Dogęszczenie – 340 17 000 140 3 500 200 10 000 Sumarycznie 8 263 638 113 1 536 111 039 2 229 157 163

Przyjęto tempo przyrostu zabudowy mieszkaniowej na poziomie analogicznym do wielkości średnie z ostatnich 5 – 7 lat tj. około 230 mieszkań oddawanych rocznie do użytku.

8.1.3. Rozwój zabudowy strefy usług i wytwórczości

Szeroko rozumiana zabudowa usługowo-wytwórcza obejmuje obiekty: przemysłowe, handlowe, drobnej wytwórczości, hotele, obiekty użyteczności publicznej itp. Obiekty mogą mieć charakter punktowy, charakter zwartego kompleksu lub tworzyć zespół budynków i budowli należących do grupy (kategorii) usług. O atrakcyjności terenów pod rozwój ww. strefy stanowi m. innymi jej dostępność komunikacyj-na. Na terenie Miasta Pruszkowa znakomite znaczenie odgrywać będzie autostrada A2 wraz z węzłem w Pruszkowie. Odcinek A2 Stryków – Konotopa, dla którego 28.09.2009 r. GDDKiA podpisała umowę na projekt i budowę zostanie oddany do użytku pod koniec maja 2012 r. Miasto jak już wspomniano przygotowuje się do formalnego udostępnienia najbardziej atrakcyj-nych obszarów przez podjęcie opracowywania dla nich mpzp. W trakcie analizy możliwości rozwojowych Miasta uwzględniono przewidywane do zagospoda-rowania tereny zdefiniowane w projekcie „Studium uwarunkowań...”.


energia i ekologia


70

Lokalizację obszarów rozwoju strefy usług i wytwórczości ze wskazaniem na charakter zabu-dowy: U – tereny usług handlu, oświaty, administracji, sportu i rekreacji, P – tereny aktywności gospodarczej przedstawiono na rys. nr 1., a wskazanie powierzchni zabudowy wraz z określe-niem przewidywanego stopnia zagospodarowania w analizowanych horyzontach czasowych w poniższej tabeli. Tabela 8-2. Tereny rozwoju zabudowy usługowo – wytwórczej

Oznaczenie terenu

Powierzchnia terenu

Stopień zago-spodarowania

2009 – 2015

Pow. obszaru pod zabudowę

2009-2015

Stopień zago-spodarowania 2016 – 2025 r.

Pow. obszaru pod zabudowę 2016 – 2025 r.

[ ha ] [ ha ] [ ha ] Rozwój strefy usług

U01 2,32 20% 0,46 50% 1,16

U02 3,39 20% 0,68 50% 1,70 U03 3,23 20% 0,65 50% 1,62 U04 6,59 10% 0,66 50% 3,29

U05 1,05 50% 0,53 50% 0,53 U06 1,40 30% 0,42 70% 0,98 U07 0,57 0% 0,00 100% 0,57 U08 2,50 30% 0,75 30% 0,75

U09 14,17 10% 1,42 10% 1,42 U10 1,36 0% 0,00 50% 0,68 U11 2,00 20% 0,40 50% 1,00 U12 0,90 10% 0,09 20% 0,18

U13 1,14 10% 0,11 20% 0,23 U14 1,40 10% 0,14 20% 0,28 U15 2,75 10% 0,27 20% 0,55 U16 4,13 10% 0,41 20% 0,83

U17 5,44 0% 0,00 30% 1,63 Sumarycznie

usługi 54,33 6,99 17,38

Tereny aktywności gospodarczej

P01 10,66 10% 1,07 20% 2,13 P02 28,70 10% 2,87 20% 5,74 P03 4,54 10% 0,45 20% 0,91

P04 15,99 10% 1,60 20% 3,20 P05 2,76 10% 0,28 20% 0,55 P06 5,73 10% 0,57 20% 1,15 P07 0,30 0% 0,00 100% 0,30

P08 1,20 0% 0,00 50% 0,60 P09 6,46 0% 0,00 30% 1,94

Sumarycznie TAG

76,35 6,84 16,51


energia i ekologia


71

Rysunek 8-1. Obszary rozwoju na terenie Miasta Pruszkowa


energia i ekologia


72

8.2. Bilans potrzeb energetycznych dla nowych obszarów rozwoju

Dla zbilansowania potrzeb energetycznych Miasta wynikających z zagospodarowania nowych terenów przyjęto następujące założenia: horyzont czasowy rachunku – docelowo do roku 2025, oraz w rozbiciu na okresy: dla pełnej chłonności obszarów wytypowanych pod przewidywany sposób zagospodaro-

wania do roku 2015, na lata 2016 do 2025,

W pierwszym kroku określania przyszłych potrzeb energetycznych przeprowadzono analizy za-potrzebowanie na nośniki energii liczone u odbiorcy. Wielkości zapotrzebowania na ciepło wyznaczono przy poniższych założeniach: Nowe budownictwo będzie realizowane jako energooszczędne - wskaźnik jednostkowego

zapotrzebowania mocy cieplnej na ogrzewaną powierzchnię użytkową mieszkania: 80 W/m2 - do 2015r. - jako uśredniony wskaźnik dla budynku spełniającego wymagania

ujęte w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych , jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002r. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.)

60 W/m2 - po 2015r. - wynikający z przewidywanego dążenia do podwyższenia klasy energetycznej budynku;

Zapotrzebowanie mocy cieplnej i roczne zużycie energii dla potrzeb przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) wyliczono w oparciu o PN-92/B-01706 - Instalacje wodociągowe.

Dla obiektów i obszarów strefy usług przyjęto wskaźnik zapotrzebowania mocy cieplnej na poziomie 200 kW/ha i 120 kW/ha dla terenu usług sportu;

Dla terenów określanych jako tereny aktywizacji gospodarczej przyjęto wskaźnik zapotrze-bowania mocy cieplnej na poziomie od 200 kW/ha,

Wielkości zapotrzebowania na gaz ziemny wyznaczono: dla budownictwa mieszkaniowego przy założeniu, że 70% nowych odbiorców korzystać bę-

dzie z gazu w układzie kompleksowym tj. pokrycia potrzeb grzewczych oraz gotowania i wytworzenia c.w.u. dla obszarów bez dostępu do systemu ciepłowniczego oraz 20% od-biorców zlokalizowanych w obrębie oddziaływania systemu ciepłowniczego;

dla strefy usług i przemysłu – na pokrycie potrzeb grzewczych; Wielkości zapotrzebowania na energię elektryczną Wielkości zapotrzebowania na energię elektryczną dla budownictwa mieszkaniowego wy-

znaczono w dwóch wariantach: minimalnym – przy wykorzystaniu potrzeb na oświetlenie i korzystanie ze sprzętu gospo-

darstwa domowego; maksymalnym, gdzie dodatkowo energia elektryczna wykorzystywana jest przez 50% od-

biorców dla wytwarzania c.w.u. Zapotrzebowanie na energię elektryczną dla strefy usług i aktywizacji wyznaczono wskaźni-

kowo wg przewidywanej powierzchni zagospodarowywanego obszaru i potencjalnego cha-rakteru odbioru w zakresie 150 kWe/ha;.

Prognozowane wielkości są wielkościami szczytowego zapotrzebowania na wszystkie nośniki energii liczone u odbiorcy, bez uwzględniania współczynników jednoczesności.


energia i ekologia


73

Szczegółowo potrzeby energetyczne nowych odbiorców tj. zapotrzebowanie ciepła na ogrze-wanie, zapotrzebowanie na gaz ziemny, zapotrzebowanie na energię elektryczną, przy założe-niu wykorzystania chłonności analizowanych obszarów oraz dla horyzontów czasowych będą-cych przedmiotem analiz przedstawiono w Załączniku 1 oraz zbiorczo odpowiednio w tabelach: - tabela 8-3. - dla obszarów pod nową zabudowę mieszkaniową, tabela 8-4. - dla obszarów pod nową zabudowę usługową i aktywności gospodarczej. Tabela 8-3. Zapotrzebowanie na nośniki energii dla nowej zabudowy mieszkaniowej

Oznaczenie obszaru

Zapotrzebowania na ciepło [ MW ]

Zapotrzebowanie na gaz ziemny [ m

3/h ]

Dla pełnej chłonności

2009 - 2015 2016 - 2025 Dla pełnej chłonności

2009 - 2015 2016 - 2025

MN01 - 27 17,3 3,6 3,5 1 818 346 369

MNJ01 - 10 4,4 0,8 0,9 545 88 116

MW01 - 14 11,7 3,6 3,8 1 720 481 560

MWw01 - 03 4,4 0,6 0,9 619 82 130

UMW01 - 03 0,6 0,3 0,3 76 45 38

Razem 38,3 8,9 9,4 4 778 1 042 1 213

Zapotrzebowanie na energię elektryczną [ kWe ]

Wariant minimum Wariant maksimum

Dla pełnej chłonności

2009 - 2015 2016 - 2025 Dla pełnej chłonności

2009 - 2015 2016 - 2025

MN01 - 27 24 040 3 621 4 879 40 869 6 157 8 294

MNJ01 - 10 11 906 1 551 2 539 20 240 2 636 4 316

MW01 - 14 48 767 11 450 15 890 82 903 19 465 27 014

MWw01 - 03 6 422 1 840 3 482 27 917 3 127 5 919

UMW01 - 03 2 150 1 075 1 075 3 656 1 828 1 828

Razem 103 285 19 537 27 865 175 585 33 213 47 371

Tabela 8-4. Zapotrzebowanie na nośniki energii dla nowych obiektów strefy usług i aktywności gospo-

darczej

Zapotrzebowanie na ciepło [ MW ]

Zapotrzebowanie na gaz ziemny

[ m3/h ]

Zapotrzebowanie na energię elektryczną

[ kW ]

Ozna-czenie

obszaru

dla pełnej chłonno-

ści

2009 – 2015

2016 – 2025


ści

2009 – 2015

2016 – 2025


ści

2009 – 2015

2016 – 2025

Strefa usług

U01 0,42 0,09 0,23 50,1 11,1 27,8 313 70 174

U02 0,31 0,07 0,17 36,6 8,1 20,3 458 102 254

U03 0,65 0,13 0,32 77,6 15,5 38,8 485 97 242

U04 1,32 0,13 0,66 158,1 15,8 79,0 988 99 494

U05 0,21 0,11 0,11 25,2 12,6 12,6 158 79 79

U06 0,28 0,08 0,2 33,7 10,1 23,6 210 63 147

U07 0,11 0 0,11 13,6 0,0 13,6 85 0 85


energia i ekologia


74

Zapotrzebowanie na ciepło [ MW ]

Zapotrzebowanie na gaz ziemny

[ m3/h ]

Zapotrzebowanie na energię elektryczną

[ kW ]

Ozna-czenie

obszaru


ści

2009 – 2015

2016 – 2025


ści

2009 – 2015

2016 – 2025


ści

2009 – 2015

2016 – 2025

U08 0,3 0,15 0,15 35,9 18,0 18,0 225 112 112

U09 1,7 0,28 0,28 204,0 34,0 34,0 1 275 213 213

U10 0,27 0 0,14 32,6 0,0 16,3 204 0 102

U11 0,4 0,08 0,2 48,0 9,6 24,0 300 60 150

U12 0,15 0,02 0,04 18,3 2,2 4,3 114 13 27

U13 0,11 0,02 0,05 13,7 2,7 5,5 86 17 34

U14 0,17 0,03 0,06 20,1 3,4 6,7 126 21 42

U15 0,27 0,05 0,11 33,0 6,6 13,2 206 41 82

U16 0,58 0,08 0,17 69,4 9,9 19,8 434 62 124

U17 0,65 0 0,2 78,3 0,0 23,5 816 0 245

Razem 7,9 1,33 3,18 948,43 159,66 381,16 6 483 1 049 2 607

Strefa aktywności gospodarczej

P01 2,02 0,21 0,43 243,0 25,6 51,1 1 518 160 320

P02 5,17 0,57 1,15 620,0 68,9 137,8 3 875 431 861

P03 0,36 0,09 0,18 43,6 10,9 21,8 273 68 136

P04 3,04 0,32 0,64 364,6 38,4 76,8 2 279 240 480

P05 0,55 0,06 0,11 66,3 6,6 13,3 414 41 83

P06 1,03 0,11 0,23 123,7 13,7 27,5 773 86 172

P07 0,06 0 0,06 7,2 0,0 7,2 45 0 45

P08 0,24 0 0,12 28,9 0,0 14,4 180 0 90

P09 1,16 0 0,39 139,6 0,0 46,5 872 0 291

Razem 13,64 1,37 3,3 1636,76 164,12 396,36 10 230 1 026 2 477

Suma-rycznie 21,54 2,7 6,48 2585,19 323,77 777,52 16 713 2 074 5 085

W kolejnych podrozdziałach przedstawiono wyniki przeprowadzonych analiz, określające przy-szłościowy bilans zapotrzebowania na nośniki energii dla Miasta na poziomie źródłowym, w których uwzględniono wskazania dotyczące kierunków wykorzystania poszczególnych nośni-ków dla pokrycia potrzeb grzewczych oraz efekty zmiany zapotrzebowania wynikające z działań termomodernizacyjnych i zmiany sposobu zaopatrzenia w ciepło, jak również tendencje zmian wynikające z zachowań odbiorców istniejących i przewidywanych działań związanych z racjona-lizacją zużycia energii.


energia i ekologia


75

8.3. Zakres przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło

8.3.1. Bilans przyszłościowy zapotrzebowania na ciepło

Przyszłościowy bilans zapotrzebowania Miasta na ciepło przeprowadzono przy uwzględnieniu przyjętego w powyższych rozdziałach: przewidywanego tempa przyrostu zabudowy w przyjętych horyzontach czasowych oraz pozostawieniu bez zmian charakteru istniejącej zabudowy, w oparciu o analizy pozyskanych danych przyjęto, że w wyniku działań termomodernizacyj-

nych skala obniżania się potrzeb cieplnych będzie na poziomie 0,5% rocznie w okresie do roku 2015 oraz 0,2% rocznie w okresie późniejszym.

Przyszłościowy bilans ciepła dla Miasta przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 8-5. Przyszłościowy bilans cieplny Miasta Pruszkowa

Charakter zabudowy Wyszczególnienie Do 2015 2016-2025

stan na początku okresu 157,5 160,9

Budownictwo spadek w wyniku działań termomodernizacyjnych 5,5 3,0

mieszkaniowe przyrost związany z nowym budownictwem 8,9 9,4

stan na koniec okresu 160,9 167,3


Strefa usług spadek w wyniku działań termomodernizacyjnych 2,5 1,4

i wytwórczości przyrost związany z rozwojem 2,7 6,5



Miasto Pruszków spadek w wyniku działań termomodernizacyjnych 8,0 4,4

przyrost związany z rozwojem gminy 11,6 15,9


zmiana w stosunku do stanu z 2008r. [%] 1,57% 6,60%

Jak wynika z powyższego szacuje się, że do roku 2025 nastąpi niewielki (około 6,6% w stosun-ku do stanu obecnego) wzrost zapotrzebowania mocy cieplnej i docelowo osiągnie ona wiel-kość około 244 MW dla Miasta. Obrazowo skalę zmian zapotrzebowania na ciepło jakie potencjalnie mogą wystąpić w analizo-wanym okresie dla Pruszkowa, ze wskazaniem udziału zapotrzebowania dla zabudowy miesz-kaniowej przedstawiono zbiorczo na poniższym wykresie.


energia i ekologia


76

Wykres 8-2. Prognoza zmian zapotrzebowania na ciepło dla Pruszkowa

8.3.2. Prognoza zmian w strukturze zapotrzebowania na ciepło

Oprócz przyrostu zapotrzebowania ciepła wskutek rozwoju nowych terenów Miasta w rozpatry-wanym okresie wystąpią również zjawiska zmiany struktury pokrycia zapotrzebowania na ciepło w budownictwie. Miasto winno dążyć do likwidacji przestarzałych i niskosprawnych ogrzewań bazujących na spalaniu węgla kamiennego (szczególnie ogrzewań piecowych) i zamianie ich na rzecz: systemu ciepłowniczego; paliw niskoemisyjnych (gaz ziemny, olej opałowy, gaz płynny, węgiel wysokiej jakości); energii ze źródeł odnawialnych; energii elektrycznej. Obecne zapotrzebowanie mocy cieplnej pokrywane przez ogrzewania węglowe w poszczegól-nych grupach odbiorców kształtuje się następująco: budownictwo mieszkaniowe ~ 19,0 MW; budynki użyteczności publicznej ~ 3,2 MW; usługi komercyjne i wytwórczość ~ 2,8 MW

Podsumowując powyżej przedstawione informacje, można stwierdzić, że ogrzewania bazujące na wykorzystaniu węgla jako nośnika energii w bilansie Miasta stanowią około 11% (przy pomi-nięciu potrzeb zaspokajanych z systemu ciepłowniczego). W celu oszacowania potencjalnej wielkości mocy cieplnej, która pojawi się do zastąpienia przez podane powyżej sposoby zaopatrzenia w ciepło w związku z likwidacją przestarzałych źródeł węglowych, przyjęto następujące założenia:

2008 2015 2025

0

50

100

150

200

250

300

Miasto Pruszków Zabudowa mieszkaniowa

[ MW ]


energia i ekologia


77

50% ogrzewań piecowych w zabudowie wielorodzinnej zostanie w okresie docelowym zmodernizowane;

50% niskosprawnych ogrzewań węglowych w zabudowie jednorodzinnej zostanie zmo-dernizowanych;

100% ogrzewań węglowych w budynkach użyteczności publicznej zostanie zmodernizo-wanych;

80% niskosprawnych ogrzewań węglowych z zabudowie usługowo-wytwórczej zostanie poddanych modernizacji w okresie docelowym.

Przy uwzględnieniu powyższych założeń wielkość mocy cieplnej do zmiany sposobu zasilania w okresie docelowym przewiduje się na ok. 14 MW. Zmiana sposobu zasilania w ciepło obejmuje wykorzystanie różnego rodzaju źródeł, w tym m.in.: z systemu ciepłowniczego, źródeł energii odnawialnej, spalania paliw niskoemisyjnych (gaz ziemny, olej opałowy, gaz płynny, węgiel wysokiej jakości) oraz energii elektrycznej.

8.3.3. Możliwości pokrycia przyszłego zapotrzebowania na ciepło z systemu cie-płowniczego

Bilans pokrycia zapotrzebowania na ciepło z systemu ciepłowniczego w Pruszkowie wykonano z uwzględnieniem wariantów wynikających z przewidywanych do realizacji propozycji rozwiązań dotyczących odbudowy potencjału wytwórczego dla systemu ciepłowniczego Pruszkowa. Szczegółowy opis tych wariantów przedstawiono w rozdz. 11. Natomiast wielkość ciepła, które-go zapotrzebowanie możliwe jest do pokrycia przez system zdalaczynny, można zbilansować w następujących sytuacjach jego rozwoju: przy maksymalnym rozwoju sieci ciepłowniczej, który związany jest z budową nowego źródła

ciepła, poza terenem Pruszkowa i uciepłownieniem również północnych obszarów Miasta, przy minimalnym rozwoju sieci ciepłowniczej, który przewiduje konieczność modernizacji EC

Pruszków lub takiej przebudowy sieci na terenie Pruszkowa, by możliwa stała się dostawa ciepła ze źródeł warszawskich. W tym przypadku uciepłownienie obszarów rozwoju zlokali-zowanych w północnej części Miasta możliwe będzie jedynie w ok. 30 %.

Przewidywane kierunki rozwoju systemu ciepłowniczego przedstawiono na Mapie nr 1 – Za-łącznik 4. Bilans ciepła pochodzącego z systemu, wykonano przy uwzględnieniu następujących założeń: ubytki mocy w systemie spowodowane przeprowadzeniem termomodernizacji obiektów,

przyjęto na poziomie: 0,2% - 0,5%, w skali roku; wielkość przyrostu zapotrzebowania mocy związana będzie z tempem rozwoju budownictwa

mieszkaniowego, usługowego i przemysłowego (patrz rozdział 8.2) oraz z podłączeniem od-biorców, korzystających dotychczas z indywidualnych źródeł ciepła, do systemu zdalaczyn-nego;

W tabeli oraz na wykresie poniżej przedstawiono wielkości zapotrzebowania na ciepło, możliwe do pokrycia przez system ciepłowniczy Pruszkowa.


energia i ekologia


78

Tabela 8-6. Bilans zapotrzebowania na ciepło z systemu ciepłowniczego Pruszkowa

wyszczególnienie

Zapotrzebowanie na ciepło z systemu ciepłowniczego [MW]

budownictwo mieszkaniowe

usługi / przemysł RAZEM

STAN ISTNIEJĄCY

2008 r. 88,6 41,9 130,5

MAKSYMALNY ROZWÓJ SIECI CIEPŁOWNICZEJ

do 2015 r. 90,2 41,8 132,0

od 2016 r. do 2025 r. 93,5 44,1 137,7

MINIMALNY ROZWÓJ SIECI CIEPŁOWNICZEJ

do 2015 r. 88,0 40,9 128,9

od 2016 r. do 2025 r. 89,0 40,8 129,8

Wykres 8-3. Pokrycie zapotrzebowania na ciepło z systemu ciepłowniczego Pruszkowa, z wyszczegól-

nieniem pokrycia potrzeb budownictwa mieszkaniowego, usług i przemysłu

Analiza bilansu zapotrzebowania ciepła w systemie ciepłowniczym Pruszkowa (tabela powyżej) wskazuje, że największy przyrost mocy (o ok. 5,5% w stosunku do stanu na 2008 r.) będzie możliwy w przypadku max. rozwoju sieci, w terminie długookresowym, natomiast największy


energia i ekologia


79

spadek zapotrzebowania (o ok. 1,3%) – prognozuje się w przypadku min. rozwoju sieci, w okre-sie od 2009 r. do 2015 r. Warunkiem wzrostu zapotrzebowania mocy cieplnej w systemie (w sytuacji jego max. rozwoju) jest przede wszystkim zachowanie podwyższonego (w stosunku do stanu obecnego) tempa rozwoju budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego i usługowego, stabilna kondycja eko-nomiczna przedsiębiorstwa ciepłowniczego, jak również utrzymanie się aktualnie atrakcyjnego poziomu cen ciepła zdalaczynnego w porównaniu z wysokimi kosztami pozyskania ciepła z gazu. Uciepłownienie obszarów rozwoju zlokalizowanych w północnej części Miasta, które wy-typowane zostały w tym wariancie do podłączenia do systemu, będzie możliwe pod warunkiem budowy nowego źródła ciepła, z którego wyprowadzona zostanie sieć dostarczająca ciepło do ww. terenów. Aktualnie (stan na 2008 r.) system ciepłowniczy w Pruszkowie pokrywa około 57% całkowitego zapotrzebowania na ciepło. Przewidywane warianty rozwoju systemów energetycznych w Pruszkowie, wskazują na nieznaczne wahania tego wskaźnika. Na wykresie poniżej przed-stawiono całkowite zapotrzebowanie ciepła oraz wielkość tego zapotrzebowania możliwą do pokrycia przez system ciepłowniczy. Wykres 8-4. Zapotrzebowanie na ciepło pokrywane przez system ciepłowniczy


energia i ekologia


80

8.4. Prognoza zmian zapotrzebowania na gaz ziemny

Przedstawione w tabelach 8-3. i 8-4. wielkości zapotrzebowania na gaz ziemny wyrażają poten-cjalne maksymalne dla analizowanych obszarów potrzeby odbiorców w przyjętych horyzontach czasowych i dla pełnej chłonności. Dla oszacowania rzeczywistego tempa przyrostu zapotrzebowania i jego zakresu na poziomie źródłowym przeprowadzono analizy dla maksymalnego i minimalnego zakresu rozwoju systemu gazowniczego uwzględniające uwarunkowania wynikające z przyjętych wcześniej wariantów pokrycia zapotrzebowania na ciepło z systemu ciepłowniczego, przy czym maksymalny rozwój systemu gazowniczego odpowiadać będzie minimalnemu zakresowi oddziaływania systemu ciepłowniczego. Jako obszary preferowane do wykorzystania gazu jako nośnika energii dla pokrycia potrzeb cieplnych przyjęto wszystkie obszary przeznaczone pod rozwój zabudowy jednorodzinnej oraz z przewagą jednorodzinnej w 70% oraz pozostałe (pod zabudowę mieszkaniową wieloro-dzinną, strefy usług i aktywności gospodarczej) zlokalizowane poza obrębem oddziaływania systemu ciepłowniczego w 20%. Kierunki rozwoju systemu gazowniczego przedstawiono na Mapie nr 2 – Załącznik 4. W poniższej tabeli przedstawiono przewidywany wzrost zapotrzebowania na gaz sieciowy w okresie docelowym, tj. do roku 2025, w rozliczeniu dla całego Miasta przy uwzględnieniu: po-jawienia się odbiorców w wyniku powstawania nowej zabudowy, utrzymania na stałym poziomie przyrostu liczby odbiorców indywidualnych z grupy zabudowy istniejącej oraz obniżania zapo-trzebowania w wyniku prowadzonych przez odbiorców działań związanych z racjonalizacją zu-życia energii. Uwzględniono średni współczynnik jednoczesności na poziomie 0,8 dla pokrywania potrzeb z systemu gazowniczego. Analizy, o których mowa powyżej nie obejmują określenia zapotrzebowania na gaz sieciowy na cele technologiczne, gdyż nie jest to możliwe bez znajomości rodzaju zabudowy i charakteru prowadzonej działalności gospodarczej. Informacja o takich potencjalnych odbiorcach pojawiać się będzie w momencie występowania o decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz o warunki przyłączenia (do przedsiębiorstwa gazowniczego). Tabela 8-7. Prognoza przyrostu zapotrzebowania na gaz ziemny na poziomie źródłowym

Wariant rozwoju systemu

gazowniczego

Przyrost zapotrzebowania na gaz ziemny [m3/h] Prognozowany przy-

rost zużycia gazu [tys. m

3/rok] 2009 – 2015 2016 – 2025 Łącznie do 2025

minimalny 625 862 1 340 1 610

maksymalny 855 1 210 1 860 2 230

Prognozowany wzrost zapotrzebowania na gaz i przyrost zużycia gazu uwarunkowany jest in-tensywną działalnością przedsiębiorstwa gazowniczego promującą wykorzystanie gazu oraz coraz bardziej rygorystycznym podejściem do spełniania wymagań środowiskowych wy-muszających na odbiorcach korzystanie z paliw niskoemisyjnych.


energia i ekologia


81

8.5. Prognoza zmian zapotrzebowania na energię elektryczną

Przedstawione w tabelach 8-3 i 8-4 wielkości zapotrzebowania na energię elektryczną wyraża-ją potencjalne maksymalne potrzeby odbiorców. Przyrost zapotrzebowania dla terenów określonych w studium zagospodarowania przestrzen-nego jako strefy usług i tereny aktywności gospodarczej oszacowano metodą wskaźnikową, przyjmując wskaźniki w przedziale od 100kW/ha do 200kW/ha powierzchni zabudowanej, w za-leżności od przewidywanego charakteru zabudowy. Podstawowe zapotrzebowanie dla odbior-ców nieprzemysłowych to oświetlenie, sprzęt gospodarstwa domowego, sprzęt elektroniczny, i ewentualnie wytwarzanie c.w.u. Wzrastać może zapotrzebowanie na energię elektryczną dla celów grzewczych, lecz z jednej strony jest to element stanowiący marginalny odsetek zapo-trzebowania na energię cieplną, z drugiej praktycznie nie stanowi o zwiększeniu zapotrzebowa-nia na moc zainstalowaną u odbiorcy korzystającego z energii elektrycznej np. dla potrzeb wy-twarzania ciepłej wody użytkowej. Dlatego też, w przypadku zabudowy mieszkaniowej, wzrost mocy zamówionej określono w dwóch wariantach:

minimalnym – zakładającym brak wykorzystania energii elektrycznej do celów grzew-czych i przygotowania c.w.u.

maksymalnym – zakładającym wykorzystanie energii elektrycznej u 50 % odbiorców do celów grzewczych i przygotowania c.w.u.

Tabela 8-8. Przyrost zapotrzebowania mocy elektrycznej zamówionej na obszarze Miasta Pruszków

Rodzaj obszaru

Zapotrzebowanie na energię elektryczną dla nowej zabudowy (wariant min) [MW]

Zapotrzebowanie na energię elektryczną dla nowej zabudowy (wariant max) [MW]

Pełna chłon-ność

2009 - 2015 2016 - 2025 Pełna

chłonność 2009 - 2015 2016 - 2025

Strefy usług U 5,7 1,1 2,3 5,7 1,1 2,3

Tereny Aktywności Gospo-darczej P

10,2 1 2,5 10,2 1 2,5

Zabudowa mieszkaniowa MN, MNJ, MW, MWw, UMW

103,3 19,5 27,9 175,6 33,2 47,4

Razem: 119,2 21,6 32,7 191,5 35,3 52,2

Zakres przyrostu rzeczywistego zapotrzebowania na energię elektryczną na poziomie źródło-wym, jakkolwiek będącą podstawowym i niezbędnym nośnikiem energii, wymagającym zagwa-rantowania pewności dostaw, nie jest tak wielki. Dla określenia zapotrzebowania mocy na po-ziomie źródłowym, przy zwiększonych wskaźnikach dotyczących mocy zainstalowanej u odbior-cy, stosuje się współczynniki jednoczesności, które dla znaczącej ilości odbiorców będących gospodarstwami domowymi, przyjmuje się odpowiednio na poziomie: 0,086 - dla odbiorców oświetlenia i sprzętu i 0,068 dla odbiorców, którzy dodatkowo korzystają z energii elektrycznej dla potrzeb wytwarzania c.w.u. W poniższej tabeli przedstawiono wyniki przeliczenia maksymalnych przyrostów mocy zamó-wionej, określonych w tabelach 8-3 i 8-4, na wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną dla gospodarstw domowych i pozostałych odbiorców, zlokalizowanych w obszarach nowej za-budowy, na poziomie źródłowym w wytypowanych okresach czasowych. Współczynniki jedno-czesności, zastosowano zgodnie z normą N SEP-E-002, przy czym dla odbiorców zlokalizowa-nych w strefach usług i na terenach aktywności gospodarczej dla wariantu minimalnego założo-no współczynnik jednoczesności równy 0,3, dla wariantu maksymalnego współczynnik ten przy-jęto jako 1.


energia i ekologia


82

Tabela 8-9. Rzeczywisty przyrost zapotrzebowania mocy elektrycznej w nowej zabudowie na obszarze Miasta

Rodzaj obszaru

Zapotrzebowanie na energię elektryczną dla nowej zabudowy (wariant min) [MW]

Zapotrzebowanie na energię elektryczną dla nowej zabudowy (wariant max) [MW]

Pełna chłon-ność

2009 - 2015 2016 - 2025 Pełna

chłonność 2009 - 2015 2016 - 2025

Strefy usług U 1,7 0,32 0,71 5,67 1,05 2,36

Tereny Aktywności Gospo-darczej P

3,07 0,31 0,74 10,23 1,03 2,48

Zabudowa mieszkaniowa MN, MNJ, MW, MWw, UMW

8,88 1,68 2,25 13,52 2,55 3,42

Razem: 13,65 2,31 3,70 29,42 4,63 8,26

Jak wynika z powyższej tabeli, na obszarze Miasta Pruszkowa, należy się liczyć ze wzrostem obciążenia systemu elektroenergetycznego o ok. 2,3 do 4,6 MW do roku 2015 i w przedziale od 5 do około 8 MW w latach 2016 – 2025.


energia i ekologia


83

9. Ocena możliwości i planowane wykorzystanie lokalnych źródeł energii

9.1. Możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii

9.1.1. Wprowadzenie

Zgodnie z definicją określoną w art. 3 pkt 20) ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energe-tyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.) odnawialne źródło energii jest to źródło wyko-rzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wy-sypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ście-ków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych elementów zrównoważonego rozwoju, który przynosi wymierne efekty ekologiczno - energetyczne. Odnawialne źródła energii powinny stanowić istotny udział w ogólnym bilansie energetycznym gmin, powiatów, czy województw naszego kraju. Przyczynią się one do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego regionu, a zwłaszcza do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Dotychczas energetyka polska opierała się głównie na paliwach kopalnych, jednak przyjęty kie-runek polityki europejskiej wskazuje na konieczność odejścia od tego typu wytwarzania energii. Wdrożone na mocy postanowień przepisów ustawy Prawo energetyczne mechanizmy ekono-miczno-prawne, związane z procedurą uzyskiwania i przedstawiania do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnych źródłach energii, względnie uiszczania opłaty zastępczej, stanowią podwaliny obserwowanego rozwoju tych technologii wy-twarzania energii. Obecnie na całym świecie obserwuje się wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Wpływa na to wiele czynników, w tym m.in.: zanieczyszczenie atmosfery; problem globalnego ocieplenia klimatu; wzrost zapotrzebowania na energię; wzrost cen nośników energii; coraz szybszy rozwój technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii; rozwój świadomości społecznej i propagowanie zasad zrównoważonego rozwoju. Aktualna polityka Unii Europejskiej zakłada duże wsparcie dla rozwoju odnawialnych źródeł energii. Ustalony na szczycie UE na początku 2007 roku plan strategiczny zakłada jako cel poli-tyki energetycznej Unii wzrost udziału odnawialnych źródeł energii do 2020 roku do poziomu 20%. Związane z tym możliwości pozyskania środków pomocowych na inwestycje tego typu (PO Infrastruktura i Środowisko – oś priorytetowa 9 i 10) potwierdzają konieczność większego nasilenia działań w tym kierunku. Dla umożliwienia rozszerzenia działań zmierzających do wsparcia rozwoju energetyki odna-wialnej w „Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej” przewidziano szereg działań organizacyj-nych i formalno - prawnych mających na celu ułatwienie dostępu do odnawialnych źródeł ener-gii oraz zwiększenia ich konkurencyjności, które to działania stopniowo wprowadzane są w ży-cie.


energia i ekologia


84

Działania te to między innymi: Przygotowanie programów rozwoju poszczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii

wraz z analizą ekonomiczną; Konieczność wprowadzenia w Prawie energetycznym definicji biomasy i biopaliw ciekłych; Wprowadzenie krajowych norm dla urządzeń wytwarzających energię ze źródeł odnawial-

nych oraz dla poszczególnych biopaliw; Prowadzenie inwentaryzacji źródeł wytwarzających energię odnawialną w kraju i umieszcza-

nie wyników inwentaryzacji w corocznych sprawozdaniach statystycznych; Utworzenie bazy danych o dostępnych technologiach odnawialnych źródeł energii; Zapewnienie szerokiego przepływu informacji oraz pomoc samorządom lokalnym w przygo-

towaniu planów zaopatrzenia w energię oraz racjonalnego wykorzystania energii z uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii przy minimalnych kosztach środowiskowych;

Określenie warunków zobowiązujących zakłady energetyczne do zawierania długotermino-wych kontraktów na sprzedaż energii ze źródeł odnawialnych;

Uproszczenie procedur uzyskiwania koncesji na produkcję biopaliw i procedury uzyskiwania koncesji na wytwarzanie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii;

Rozwiązanie problemu związanego ze zróżnicowaniem cen energii elektrycznej z poszcze-gólnych zakładów energetycznych, wynikający z obowiązku zakupu energii ze źródeł odna-wialnych i z nierównomiernego rozmieszczenia potencjału technicznego tych źródeł na tere-nie kraju;

Stworzenie systemu wspierania odnawialnych źródeł energii, wykorzystującego takie instru-menty jak certyfikaty, konkursy lub przetargi;

Stworzenie rozwiązań prawnych, które zapewniłyby pogodzenie wymagań ochrony krajobra-zu z rozwojem energetyki odnawialnej.

Działania wspierające rozwój nowych technik i technologii odnawialnych źródeł energii to: Wspieranie programów badawczych i demonstracyjnych mających na celu wdrażanie no-

wych technik i technologii, szczególnie w zakresie udziału polskich przedsiębiorców w Programie Ramowym Badań, Rozwoju Technicznego i Prezentacji Unii Europejskiej;

Działania z zakresu edukacji i promowania odnawialnych źródeł energii - należy w większym zakresie wprowadzić do programów nauczania na wszystkich poziomach szkolnictwa, infor-macje dotyczące odnawialnych źródeł energii w porównaniu z innymi źródłami energii;

Prowadzenie akcji uświadamiających korzyści z wykorzystania odnawialnych źródeł energii, a także informujących o możliwościach skorzystania z pomocy finansowej oraz technicznej;

Przygotowywanie programów informacyjnych wraz z propozycjami harmonogramu ich wdra-żania i związanymi z tym zadaniami dla rolników, dotyczący możliwości i korzyści z wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych;

Przygotowywanie programów informacyjnych dotyczących odnawialnych źródeł energii wraz z propozycjami harmonogramu jego wdrażania i związanymi z tym zadaniami dla służb ochrony środowiska i przyrody na wszystkich szczeblach samorządowych.

Wieloletnia tradycja stosowania węgla jako głównego paliwa energetycznego, stosowane w przeszłości dotacje do energetyki i niskie ceny tradycyjnych nośników energii znacznie utrud-niały wprowadzenie energii ze źródeł odnawialnych (poza energetyką wodną). Barierą trudną do przezwyciężenia są wysokie nakłady inwestycyjne. Uwzględniając aspekt ekonomiczny (wa-runkujący osiągnięcie liczącego się udziału w bilansie energetycznym energii ze źródeł odna-wialnych) trzeba wziąć pod uwagę, że wyższa cena energii (w porównaniu z klasycznymi źró-dłami) wyprodukowanej ze źródeł odnawialnych, przy ich lokalnym wykorzystaniu, może być przynajmniej częściowo pomniejszona o koszty zbędnej transmisji (przesyłu). Tym niemniej w szeregu przypadków należy liczyć się z kosztami rezerwowania dostaw energii z systemu elektroenergetycznego i/lub gazowniczego.


energia i ekologia


85

Technologie wykorzystujące odnawialne źródła energii pod względem kosztów produkcji ener-gii, można podzielić na trzy grupy: technologie, które wykazują koszty produkcji energii niższe lub porównywalne z kosztami

lub cenami zastępowanych konwencjonalnych nośników energii. Do tej grupy zaliczają się: kotły na drewno i słomę obsługiwane ręcznie, automatyczne ciepłownie na słomę, małe elek-trownie wodne zbudowane na istniejących spiętrzeniach, instalacje wykorzystujące gaz wy-sypiskowy do produkcji energii elektrycznej;

technologie, które produkują energię po kosztach wyższych od średnich krajowych cen, ale mogą być konkurencyjne w następujących warunkach: przez wykorzystanie dostępnych kredytów preferencyjnych i dotacji; przez zlokalizowanie w rejonach o najwyższych cenach energii ze źródeł konwencjonal-

nych (spowodowanych wyższymi kosztami transportu, przesyłu i dystrybucji konwencjo-nalnych nośników energii na obszarach oddalonych od źródeł kopalnych nie odnawialnych nośników). W tej grupie mieszczą się między innymi: duże elektrownie wiatrowe sieciowe, ciepłownie i elektrociepłownie na biomasę oraz biogazownie;

pozostałe technologie, takie jak: kolektory słoneczne, małe elektrownie sieciowe, technologie fotowoltaiczne, ciepłownie geotermalne, nie są konkurencyjne w porównaniu również z najwyższymi w Polsce cenami energii uzyskiwanej z instalacji wykorzystujących paliwa ko-palne - nawet w przypadku uzyskania dotacji w wysokości 50% całkowitych nakładów inwe-stycyjnych.

Istnieje szereg barier ograniczających rozwój energetyki wykorzystującej odnawialne źródła energii. Stanowią one zespół czynników o charakterze psychologicznym, społecznym, instytu-cjonalnym, prawnym i ekonomicznym. Do podstawowych barier należą: Bariera prawna i finansowa: brak szczegółowych unormowań prawnych określających w sposób jednoznaczny program

i politykę w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł energii; niewystarczające mechanizmy ekonomiczne, w tym w szczególności fiskalne, które umożli-

wiałyby uzyskiwanie odpowiednich korzyści finansowych w stosunku do wysokości ponoszo-nych nakładów inwestycyjnych na obiekty, instalacje, urządzenia przeznaczone do wytwa-rzania energii ze źródeł odnawialnych (w części rozwiązaniem problemu jest system certyfi-kacji energii w Prawie energetycznym);

relatywnie wysokie koszty inwestycyjne technologii wykorzystujących energię ze źródeł od-nawialnych, jak również wysokie koszty prac (np. geologicznych) niezbędnych do uzyskania energii ze źródeł odnawialnych.

Bariera informacyjna: brak powszechnego dostępu do informacji o rozmieszczeniu potencjału energetycznego po-

szczególnych rodzajów odnawialnych źródeł energii, możliwego do technicznego wykorzy-stania;

niedostateczne informacje o firmach produkcyjnych i projektowych oraz o firmach konsulta-cyjnych zajmujących się tą tematyką;

brak powszechnie dostępnych informacji o procedurach postępowania przy otwieraniu i reali-zacji tego typu inwestycji oraz standardowych kosztach cyklu inwestycyjnego, jak i o korzy-ściach ekonomicznych, społecznych i ekologicznych związanych z realizacją inwestycji z wy-korzystaniem odnawialnych źródeł energii;

niedostateczne informacje o producentach, dostawcach i wykonawcach systemów wykorzy-stujących energię ze źródeł odnawialnych;


energia i ekologia


86

brak rzetelnej informacji o efektach eksploatacji czynnych instalacji produkujących energię ze źródeł odnawialnych.

Bariera dostępności do urządzeń i nowych technologii: niedostateczna ilość krajowych organizacji gospodarczych zajmujących się na skalę przemy-

słową produkcją urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii; brak preferencji podatkowych w zakresie importu i eksportu urządzeń przeznaczonych

do systemów wykorzystujących odnawialne źródła energii. Bariera edukacyjna: niedostateczny zakres programów nauczania uwzględniających odnawialne źródła energii

w szkolnictwie podstawowym i ponadpodstawowym; brak programów edukacyjno - szkoleniowych dotyczących odnawialnych źródeł energii adre-

sowanych do inżynierów, projektantów, architektów, przedstawicieli sektora energetycznego, bankowości i decydentów (przykładem takiego programu jest działalność portalu www.czestochowa.energiaisrodowisko.pl).

Bariera wynikająca z potrzeby ochrony krajobrazu: brak wypracowanych metod uniknięcia konfliktów z ochroną przyrody i krajobrazu.

Motywujący do korzystania z energii odnawialnej jest obowiązek zakupu energii (elektrycznej i cieplnej) wytwarzanej ze źródeł odnawialnych oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skoja-rzeniu z wytwarzaniem ciepła wynika bezpośrednio z ustawy Prawo energetyczne: Art. 9a. 1. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym, przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest obowiązane, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9: 1) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwo pochodze-nia, o którym mowa w art. 9e ust. 1, albo 2) uiścić opłatę zastępczą, obliczoną w sposób określony w ust. 2. (...)

Art. 9e. 1. Potwierdzeniem wytworzenia energii elektrycznej w odnawialnym źródle energii jest świadectwo po-chodzenia tej energii, zwane dalej „świadectwem pochodzenia”. (...)

Art. 9a. 2. Opłatę zastępczą oblicza się według wzoru: Oz = Ozj x (Eo – Eu), gdzie poszczególne symbole oznaczają: Oz – opłatę zastępczą wyrażoną w złotych, Ozj – jednostkową opłatę zastępczą wynoszącą 240 złotych za 1 MWh, Eo – ilość energii elektrycznej, wyrażoną w MWh, wynikającą z obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, o których mowa w art. 9e ust. 1, w danym roku, Eu – ilość energii elektrycznej, wyrażoną w MWh, wynikającą ze świadectw pochodzenia, o których mo-wa w art. 9e ust. 1, które przedsiębiorstwo energetyczne przedstawiło do umorzenia w danym roku. (...)

Art. 9a. 7. Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się obrotem ciepłem i sprzedające to ciepło jest obowiąza-ne, w zakresie określonym w przepisach wydanych na podstawie ust. 9, do zakupu oferowanego ciepła


energia i ekologia


87

wytwarzanego w przyłączonych do sieci odnawialnych źródłach energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w ilości nie większej niż zapotrzebowanie odbiorców tego przedsiębiorstwa, przyłączonych do sieci, do której są przyłączone odnawialne źródła energii.

Do energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii zalicza się, niezależnie od parametrów technicznych źródła, energię elektryczną lub cieplną pochodzącą ze źródeł odnawialnych, w szczególności: z elektrowni wodnych; z elektrowni wiatrowych; ze źródeł wytwarzających energię z biomasy; ze źródeł wytwarzających energię z biogazu; ze słonecznych ogniw fotowoltaicznych; ze słonecznych kolektorów do produkcji ciepła; ze źródeł geotermalnych. Obowiązek zakupu przez przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem energią elek-tryczną energii wytwarzanej z odnawialnych źródeł tzw. system zielonych certyfikatów reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki) z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego za-kresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszcze-nia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źró-dłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wy-tworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz.U. nr 156 poz. 969). Paragraf 3 przedmiotowego aktu mówi, że: § 3. Obowiązek uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE do umorzenia świadectw pochodzenia albo uiszcze-nia opłaty zastępczej uznaje się za spełniony, jeżeli za dany rok udział ilościowy sumy energii elektrycznej wynika-jącej ze świadectw pochodzenia, które przedsiębiorstwo energetyczne przedstawiło do umorzenia, lub z uiszczo-nej przez przedsiębiorstwo energetyczne opłaty zastępczej, w wykonanej całkowitej rocznej sprzedaży energii elektrycznej przez to przedsiębiorstwo odbiorcom końcowym, wynosi nie mniej niż: 1. 7,0% - w 2008 r. 2. 8,7% - w 2009 r. 3. 10,4% - w 2010 r. 4. 10,4% - w 2011 r. 5. 10,4% - w 2012 r. 6. 10,9% - w 2013 r. 7. 11,4% - w 2014 r. 8. 11,9% - w 2015 r. 9. 12,4% - w 2016 r. 10. 12,9% - w 2017 r.

Rozwój projektów związanych z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii napotyka na pro-blemy finansowe. Są to problemy związane z wysokimi nakładami inwestycyjnymi na technolo-gie wykorzystujące odnawialne źródła energii przy stosunkowo niskich nakładach eksploatacyj-nych. Taki układ kosztów przy obecnym poziomie cen paliw kopalnych jest przyczyną długich okresów zwrotów poniesionych nakładów. Zagadnienie dostępnych źródeł finansowania opisano w rozdziale 13.

Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii prowadzony jest w trzech obszarach: energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii, ciepła i chłodu z odnawialnych źródeł energii, biokomponentów wykorzystywanych w paliwach ciekłych i biopaliwach ciekłych.


energia i ekologia


88

9.1.2. Analiza potencjału energetycznego energii odnawialnej na obszarze Miasta

Do pierwotnych odnawialnych źródeł energii, które wykazują cykliczność, jednak w dostępnej nam skali czasowej nie ulegają wyczerpaniu, zaliczamy trzy zasadnicze rodzaje odnawialnych źródeł energii. Są one związane z: aktywnością Słońca (energia promieniowania Słońca); „jądrem” Ziemi (energia wnętrza Ziemi - energia geotermalna); grawitacyjnym oddziaływaniem Księżyca (energia ruchów planetarnych - energia przypły-

wów i odpływów mórz). W poniższych podrozdziałach przedstawiono charakterystykę poszczególnych rodzajów źródeł energii odnawialnej oraz ich potencjalne wielkości energetyczne.

9.1.2.1. Biomasa

Definicja „biomasy” została określona w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorze-nia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczą-cych ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (Dz.U. nr 156 poz. 969): § 2. (...) 1) biomasa - stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegra-dacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji; (...)

Biomasa jest wynikiem reakcji fotosyntezy, która przebiega pod wpływem promieniowania sło-necznego. Produktem ubocznym przetwarzania energii chemicznej zawartej w biomasie na cie-pło jest powstawanie dwutlenku węgla. Jednak jest to dwutlenek węgla przyjazny dla środowi-ska naturalnego, gdyż przez proces fotosyntezy krąży on w przyrodzie, podobnie jak woda, w obiegu zamkniętym. Istnieją trzy podstawowe czynniki, które decydują o wykorzystaniu roślin uprawnych lub drzew do celów energetycznych. Są to: stosunek energii zawartej w biomasie do energii potrzebnej na jej uprawę i zbiory; zdolność gromadzenia energii słonecznej w postaci biomasy; rodzaj biomasy ze względu na sprawność przetwarzania na paliwa ciekłe i gazowe, która za-

leży m.in. od tego, czy materię organiczną rośliny tworzy celuloza czy cukry. Biomasa ze względu na swoje parametry energetyczne 14/1/0,01 (wartość opałowa w MJ/kg/ procentowa zawartość popiołu / procentowa zawartość siarki) jest coraz szerzej używana do uszlachetniania węgla poprzez zastosowanie technologii współspalania węgla i biomasy (co-firing). Proces ten jest coraz bardziej popularny na świecie ze względu na wprowadzanie w wie-lu krajach (głównie wysokorozwiniętych) ostrzejszych norm na emisję gazów odlotowych ze źródeł ciepła, a zwłaszcza wobec emisji związków siarki. Jedną z możliwości jest mieszanie węgla z granulatem z biomasy, co znacznie obniża stężenie siarki zarówno w paliwie, jak i w spalinach i może powodować zmianę kierunku inwestowania, tj. - nie w kosztowne urzą-dzenia do desulfuryzacji spalin, a w granulację biomasy.


energia i ekologia


89

Najważniejszymi argumentami za energetycznym wykorzystaniem biomasy są: stałe i pewne dostawy krajowego nośnika energii (w przeciwieństwie do importowanej ropy

lub gazu); zapewnienie dochodu, który jest trudny do uzyskania przy nadprodukcji żywności; tworzenie nowych miejsc pracy, szczególnie ważnych na zagrożonej bezrobociem wsi; ograniczenie emisji CO2 z paliw nieodnawialnych, który w przeciwieństwie do CO2 z biopaliw

nie jest neutralny dla środowiska i może zwiększać efekt cieplarniany; wysokie koszty desulfuryzacji (odsiarczania) spalin z paliw kopalnych; aktywizacja ekonomiczna, przemysłowa i handlowa lokalnych społeczności wiejskich; decentralizacja produkcji energii i tym samym wyższe bezpieczeństwo energetyczne przez

poszerzenie producentów energii. Mówiąc o pozytywnych aspektach stosowania biomasy nie można pominąć ich potencjalnych wad energetycznych, które są następujące: ryzyko zmniejszenia bioróżnorodności w przypadku wprowadzenia monokultury roślin

o przydatności energetycznej; spalanie biopaliw, jak każde spalanie, powoduje powstawanie NOX-ów, a koszty ich usuwa-

nia w małych źródłach są wyższe niż w przypadku dużych profesjonalnych zakładów; podczas spalania biomasy, zwłaszcza zanieczyszczonej pestycydami, odpadami tworzyw

sztucznych lub związkami chloropochodnymi, wydzielają się dioksyny i furany o toksycznym i rakotwórczym oddziaływaniu;

popiół z niektórych biopaliw w temperaturze spalania topi się, zaślepia ruszt i musi być me-chanicznie rozbijany.

Istnieją trzy podstawowe czynniki, które decydują o wykorzystaniu roślin uprawnych lub drewna do celów energetycznych. Są to: stosunek energii zawartej w biomasie do energii potrzebnej na jej uprawę i zbiory; zdolność gromadzenia energii słonecznej w postaci biomasy; rodzaj biomasy ze względu na sprawność przetwarzania na paliwa ciekłe i gazowe, która za-

leży m.in. od tego, czy materię organiczną rośliny tworzy celuloza czy cukry. Do celów energetycznych najczęściej stosowane są następujące postacie biomasy: drewno odpadowe w leśnictwie i przemyśle drzewnym oraz odpadowe opakowania drewnia-

ne; słoma zbożowa, z roślin oleistych lub roślin strączkowych oraz siano; odpady organiczne - gnojownica, osady ściekowe w przemyśle celulozowo - papierniczym,

makulatura, odpady organiczne z cukrowni, roszarni lnu, gorzelni, browarów; uprawy energetyczne – rośliny hodowane w celach energetycznych, w Polsce najpopular-

niejszymi roślinami, które można uprawiać na potrzeby produkcji biomasy są: wierzba wicio-wa (Salix viminalis), ślazowiec pensylwański lub inaczej malwa pensylwańska (Sida herma-phrodita), topinambur czyli słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus), róża wielokwiatowa znana też jako róża bezkolcowa (Rosa multiflora), rdest sachaliński (Polygonum sachalinen-se) oraz trawy wieloletnie, jak np: miskant olbrzymi czyli trawa słoniowa (Miscanthus sinen-sis gigantea), miskant cukrowy (Miscanthus sacchariflorus), spartina preriowa (Spartina pec-tinata) czy palczatka Gerarda (Andropogon gerardi).

Innym ciekawym źródłem biomasy mogą być tereny zielone, parki, ogródki działkowe, sady, zie-leńce osiedlowe, tereny zieleni ulicznej i izolacyjnej, a nawet cmentarze. Są to zasoby najmniej rozpoznane, rozproszone i nie ewidencjonowane, a stanowiące pewien potencjał energetyczny. Najczęściej odpady te są na miejscu składowane, spalane w pryzmach, lub przewożone na wy-sypisko. W znacznej mierze zasoby te nie są należycie wykorzystane.


energia i ekologia


90

W przypadku wdrożenia selektywnej zbiórki odpadów znaczenie energetycznie identyczne z biomasą mogą mieć odpady ulegające biodegradacji, a więc wszelkiego rodzaju odpady or-ganiczne, w tym: odpady żywnościowe (np.: stołówki, restauracje), odpady paszy i warzyw, od-pady z produkcji żelatyny (np.: tłuszcz z separatora), odpady z przemysłu spożywczego (np. produkcja skrobi), gleba bielicowa, odpadki chleba i ciast (np.: piekarnie, cukiernie), odpady tłuszczy i serów, wytłoki owoców i winogron, odpady z produkcji spirytusu, wysłodziny browar-niane, gliceryna, odpady poubojowe i inne. Jako źródło energii biomasa jest również - przy racjonalnej gospodarce - odnawialna, gdyż ro-śliny mają to do siebie, że odrastają (w przeciwieństwie np. do pokładów ropy). Nie ma również problemu z utylizacją popiołu, gdyż jest znakomitym nawozem. Wbrew pozorom jest to paliwo wydajne - dwie tony suchej biomasy (czy to słomy, czy drewna) są równoważne energetycznie jednej tonie węgla kamiennego. Wykorzystanie biomasy jest najbardziej opłacalne w terenie, w którym nie jest wymagany transport paliwa na większe odległości. Przy opracowywaniu niniejszego projektu natrafiono na obszarze Miasta na jedno źródło spala-jące biomasę dla potrzeb wytwarzania ciepła. Jest to kocioł UNIWEX SZST o mocy cieplnej 500 kW, zainstalowany w kotłowni fabryki ołówków „St. Majewski Spółka Akcyjna” Sp. k., zloka-lizowanej przy ul. Ołówkowej. Kocioł jest przystosowany do pracy dwupaliwowej. Jako paliwo zasadniczo stosowane są trociny, stanowiące odpad technologiczny z produkcji zakładu. W okresach braku trocin kocioł opalany jest węglem, w sortymencie groszek. Należy zaznaczyć, że w stosunku rocznym biomasa stanowi ponad 90% masy paliwa spalonego w przedmiotowym kotle. Na możliwość wykorzystania biomasy wskazuje VHP rozważając zastąpienie starej elektrocie-płowni źródłem biomasowym, przy czym należy zwrócić uwagę, że potencjalne zasoby nie-zbędnej dla ww. źródła biomasy muszą pochodzić spoza granic Miasta z uwagi na brak zaso-bów lokalnych. Poniżej przedstawiono potencjalne możliwości pozyskania na obszarze Miasta Pruszkowa energii cieplnej z poszczególnych rodzajów biomasy. Słoma Celem oszacowania potencjalnych zasobów słomy na obszarze Miasta, przyjęto następujące założenia: 556 ha - powierzchnia gruntów ornych na obszarze Miasta (dane wg GUS BDR z 2005 r.) -

przyjęto, że 50% tej powierzchni jest wykorzystywana na zasiew zbóż; 20 q/ha - przeciętny uzysk słomy; 14 MJ/kg - wartość opałowa słomy; 80 % - sprawność kotła; 1 600 h – roczny czas wykorzystywania mocy szczytowej (czas trwania sezonu grzewczego). Po uwzględnieniu powyższych założeń otrzymamy następujące wyniki: 556 t - łączne zasoby słomy w mieście; 6,3 TJ - produkcja energii cieplnej; 1,1 MW - wielkość szczytowej mocy cieplnej w sezonie grzewczym.

Jak wynika z szacunkowych obliczeń powyżej potencjał energetyczny słomy na terenie Miasta jest niewielki, tym bardziej, że znakomita część obecnych terenów rolniczych zlokalizowanych w obrębie granic Miasta zostanie przeznaczona pod trasę autostrady A2, a obszary z nią sąsia-dujące pod tereny usług i aktywności gospodarczej.


energia i ekologia


91

Plantacje energetyczne W grupie energetycznych upraw biomasy drzewnej wykorzystuje się szybko wzrastające krzewy

z rotacją 3 4 letnich cyklów wyrębu, gęsto sadzonych, z odpowiednim nawadnianiem i nawoże-niem gleby. Jako najbardziej wydajną uznaje się uprawę wierzby krzewiastej (Salix Viminalis), np. syberyjskiej, która może być uprawiana na słabych jakościowo glebach. Tego rodzaju drzewa są sadzone bardzo gęsto (np. 8 000 sadzonek na hektar, z odstępem między rzędami 2 m i odległością pomiędzy sadzonkami 0,5 m) przy zachowaniu dostępu dla maszyn. Uprawiane w ten sposób drzewa są ścinane po kilku latach (2 do 5) i uzyskuje się znaczną ilość biomasy. Korzenie sadzonek pozostają nietknięte, a następnej wiosny po ścięciu na każdym

pniu pokazują się nowe pędy. Ponownie, po 2 3 latach, sadzonki ścina się, uzyskując biomasę dwu- lub nawet trzykrotnie większą niż po pierwszym ścięciu. Proces ten jest powtarzany 3 do 5 razy - w zależności od gatunku, aż do momentu, gdy ko-nieczne okaże się zasadzenie nowych drzew. Gatunek sadzonki musi być wybrany w zależności od warunków klimatycznych, dostępności wody i rodzaju gleby. Plantacja drzewna nie ma dużych wymagań glebowych i może być interesującym sposobem zagospodarowania nadmiarów małożyznych terenów rolnych lub terenów przeznaczonych do rekultywacji. Potencjalne zasoby energii z tego typu plantacji (przy założeniu 100 ha powierzch-ni przeznaczonej pod plantacje w mieście) wynoszą: 3,7 TJ/rok - wielkość rocznej produkcji energii cieplnej; 0,6 MW - wielkość szczytowej produkcji mocy cieplnej.

W granicach Miasta Pruszkowa brak jest terenów, których wolny areał potencjalnie mogłyby być przeznaczony pod założenie opłacalnej plantacji energetycznej. Zieleń miejska Zagospodarowanie energetyczne biomasy pochodzącej z wycinki zieleni miejskiej. Szacuje się przy założeniach: skwery i zieleńce, parki – 38 ha, wskaźnik uzysku biomasy – 10 – 20 m3/ha/a; wartość opałowa 8 MJ/kg; sprawność przetwarzania 80%

że potencjał energetyczny tego rodzaju biomasy w mieście wynosi: 1,6 TJ/rok - wielkość rocznej produkcji energii cieplnej; 0,3 MW - wielkość szczytowej produkcji mocy cieplnej.

9.1.2.2. Biopaliwa

Definicja „biogazu” została określona w rozporządzeniu Ministra Gospodarki) z dnia 14 sierpnia 2008 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorze-nia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczą-cych ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii (D.U. nr 156 poz. 969): § 2. (...) 3) biogaz - gaz pozyskany z biomasy, w szczególności z instalacji przeróbki odpadów zwierzęcych lub roślinnych, oczyszczalni ścieków oraz składowisk odpadów; (...)


energia i ekologia


92

Biogaz jest produktem fermentacji anaerobowej tj. procesu biologicznego rozkładu związków pochodzenia organicznego (np. ścieków i odpadów komunalnych, odchodów zwierzęcych, od-padów przemysłu rolno-spożywczego, biomasy) przeprowadzanego w warunkach beztlenowych przez bakterie anaerobowe (beztlenowe) np. bakterie metanowe. Biogaz powstaje przedziale temperatur od 30 do 40 °C (fermentacja mezofilowa) lub od 50 do 60 °C (fermentacja termofilo-wa). Cechą charakterystyczną procesu są długie czasy zatrzymania substratu, powyżej 15 dni a nawet znacznie przekraczające 30 dni, w wyniku czego biogaz jest wytwarzany w sposób cią-gły, co umożliwia nieprzerwaną produkcje energii. Brak jest skoków lub przerw w dostawie energii elektrycznej w przeciwieństwie do innych odnawialnych źródeł energii np. elektrowni wiatrowych i kolektorów słonecznych. Biogaz jest mieszaniną metanu (CH4: 50 – 75 % obj.), dwutlenku węgla (CO2: 25 – 50 % obj.), wody (H20: 2 – 7 % obj.), siarkowodoru (H2S: 20 – 20.000 ppm), azotu (N2: < 2 % obj.), wodoru (H2: < 1 %obj.), tlenu (O2: < 1 % obj.). Jego średnia wartość opałowa wynosi 23-25,5 MJ/Nm3. Dla gazu ziemnego parametr ten waha się pomiędzy 35 MJ/Nm3 i 50 MJ/Nm3. Średnie koszty wytwarzania energii z kopalnianych nośników energii oraz z biogazu (ca. 10 ct/kWh), szczególnie przy wykorzystaniu energii cieplnej, są już dziś bardzo do siebie zbliżone W ogólnym przypadku typowymi końcowymi zastosowaniami biogazu mogą być:

spalanie w kotłach grzewczych, spalanie w silnikach agregatów prądotwórczych, podłączenie do sieci gazu ziemnego zasilanie silników pojazdów trakcyjnych.

Najczęściej biogaz jest spalany w silnikach gazowych agregatów prądotwórczych. Inne z wyżej przedstawionych metod eksploatacji znajdują w chwili obecnej rzadkie zastosowanie, względnie są technologiami przyszłości. Wytwarzane ciepło może być wykorzystane na potrzeby własne do ogrzewania budynku technicznego biogazowni, do podgrzewania zamkniętych komór fer-mentacji oraz suszenia substratu. Ponadto ciepło może być rozprowadzane poprzez sieci cie-płownicze do budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej. Na terenie Pruszkowa w chwili obecnej biogaz wykorzystywany jest w dwóch przedstawionych poniżej obiektach. Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Pruszkowie, włączony w strukturę Miejskiego Przedsiębior-stwa Wodociągów i Kanalizacji w m. st. Warszawie S.A., eksploatuje mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków w Pruszkowie o przepustowości 52 tys. m3 na dobę, Oczyszczalnia z podwyższoną skutecznością usuwania biogenów, wykorzystuje w procesie oczyszczania osad czynny. Osady z oczyszczalni wykorzystywane są do produkcji biogazu zużywanego na potrze-by własne oczyszczalni. Nadmiar biogazu jest spalany w pochodni. Miejski Zakład Oczyszczania w Pruszkowie Sp. z o.o. prowadzi działalność w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów na terenie zamkniętego składowiska odpadów innych niż niebez-pieczne i obojętne „Góra Żbikowska” zlokalizowanego przy ul. Przejazdowej. W 1998 roku wy-konana została instalacja odgazowania bryły składowiska wraz z agregatem prądotwórczym. W chwili obecnej instalacja obejmuje 62 studnie i trzy agregaty prądotwórcze, o mocy 250 kW każdy, z rozdzielnią i synchronizatorem prądu, przyłączone do sieci SN eksploatowanej przez lokalnego Operatora Systemu Dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Właścicielem przyłącza jest firma Ecoenergia. Zgodnie z decyzją Wojewody Mazowieckiego o udzieleniu pozwolenia zintegrowanego dla składowiska w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów eksploatacja składowiska będzie prowadzona do 31 grudnia 2014 roku.


energia i ekologia


93

9.1.2.3. Energia wiatru

Dotychczas przeprowadzone oceny zasobów energii wiatru w Polsce opierały się na materiale obserwacyjnym gromadzonym przez stacje meteorologiczne IMiGW. Ponieważ, w porównaniu ze standardami europejskimi liczba stanowisk pomiarowych na obszarze kraju jest niewielka, a ich rozmieszczenie dość przypadkowe, to otrzymane wyniki należy traktować jedynie jako przybliżenie stanu rzeczywistego. Wyniki tych ocen nie mogą być podstawą do oszacowań wy-dajności energetycznej elektrowni wiatrowych. W związku z tym każda większa inwestycja związana z budową siłowni wiatrowych poprzedzona musi być wstępnym rozpoznaniem warun-ków wiatrowych na obszarze przyszłej inwestycji. Konieczne jest prowadzenie przez minimum rok lub lepiej przez kilka lat pomiarów prędkości wiatru dokładnie w miejscu, w którym zlokali-zowana będzie siłownia wiatrowa (lub farma). Okres kilku lat może wydawać się zbyt długi. Pa-miętać jednak należy, że czas działania siłowni wiatrowej wynosi 25 lat, a wybór odpowiedniej konstrukcji dostosowanej do warunków wiatrowych i jej dobra lokalizacja powinna zapewnić zwrot kosztów inwestycji w 8 do 12 lat. W przypadku pomiarów prowadzonych tylko przez rok trzeba liczyć się z błędem rzędu +/- 20% w stosunku do rocznej wydajności siłowni wyznaczo-nej na podstawie pomiarów wieloletnich. Obszary Polski wymieniane jako najbardziej korzystne do rozwoju energetyki wiatrowej, to:

Wybrzeże (5 6 m/s*);

Suwalszczyzna (4,5 5 m/s*);

Środkowa część Wielkopolski i Mazowsza (4 5 m/s*); * - średnia roczna prędkość wiatru na wysokości 30 m nad poziomem gruntu według danych IMiGW.

Poza wymienionymi powyżej obszarami istnieją miejsca, w których ze względu na specyficzne ukształtowanie terenu istnieją korzystne warunki do lokalizacji siłowni wiatrowych. Przykładowo można tu wymienić rejony Beskidu Śląskiego i Żywieckiego oraz Bieszczady i Pogórze Dynow-skie. Energetyka wiatrowa, jak każda działalność ludzka, nie pozostaje bez wpływu na środowisko naturalne. Podstawowymi problemami są poważne zmiany krajobrazu, hałas oraz wpływ na dzikie ptactwo na szlakach migracji sezonowych. Przy opracowywaniu projektów lokalizacji po-jedynczych siłowni wiatrowych, czy też farm, szczególną uwagę zwrócić należy na pobliskie re-zerwaty przyrody, parki narodowe oraz parki krajobrazowe. Uciążliwości wywołane hałasem są nie do wyeliminowania - zaradzić im można inwestując w cichsze, nowoczesne konstrukcje lub też wybierając lokalizacje oddalone od siedzib ludzkich. Przy planowaniu inwestycji należy wziąć także pod uwagę cień wirnika i wieży oraz zdarzające się odblaski od poruszających się łopat wirnika. Siłownie wiatrowe produkują czystą, ekologiczną energię, przyczyniając się do redukcji emisji gazów cieplarnianych. Pamiętać jednak należy, że zasadniczą cechą energii wiatrowej są znaczne wahania wytwarzanej mocy oraz w ogólnym przypadku brak koincydencji pomiędzy strumieniem wytwarzanej energii a zapotrzebowaniem na nią, co może być powodem wystą-pienia poważnych trudności natury regulacyjnej. Z analizy informacji zawartych w opracowaniu Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej - ma-teriały badawcze - seria: meteorologia 25 „Struktura i zasoby energetyczne wiatru w Polsce” wynika, że Miasto Pruszków leży w strefie „korzystnej” pod względem zasobów energii wiatru. Natomiast oddzielnym problemem jest dostępność terenu wymaganego dla potencjalnej inwe-stycji, którego rozmiar determinują wymiary współczesnych turbin wiatrowych: Wysokość wieży powyżej 100 m przy długości łopat rzędu 85 m. Analiza dostępnych terenów wskazuje, że na


energia i ekologia


94

obszarze Miasta istnieje możliwość jednostkowej instalacji turbin wiatrowych przez potencjal-nych prywatnych inwestorów, natomiast nie są dostępne działki, umożliwiające realizację farmy wiatrowej o znaczącej mocy zainstalowanej, rzędu kilkudziesięciu MWe.

Rysunek 9-1. Obszar Polski w podziale na strefy zasobności w energię wiatru

9.1.2.4. Hydroenergia

W zakresie możliwości wykorzystania potencjału energetycznego wód, na terenie Pruszkowa rozpatrywać można jedynie zagadnienie „Małej energetyki wodnej”. „Mała energetyka wodna - MEW” obejmuje pozyskanie energii z cieków wodnych. Podstawo-wymi parametrami dla doboru obiektu są spad (w [m]) i natężenie przepływu (w [m3/s]) Na obszarze Miasta nie zidentyfikowano obecnie żadnej tego typu instalacji. Najpoważniejszy ciek wodny na rozpatrywanym obszarze stanowi rzeka Utrata, której zasoby energetyczne nie uzasadniają budowy znaczących obiektów energetyki wodnej. Precyzyjne określenie możliwo-ści i skali potencjalnego wykorzystania cieków wodnych dla obiektów małej energetyki wodnej w mieście wymaga przeprowadzenia szczegółowych lokalnych badań, których charakter wykra-cza poza granice niniejszego opracowania. W chwili obecnej trwa dyskusja nad zagadnieniem dotyczącym skali zagrożenia dla środowiska naturalnego jakie niesie za sobą budowa małych elektrowni wodnych co może stanowić o zna-czącym ograniczeniu możliwości jej wykorzystania.


energia i ekologia


95

9.1.2.5. Energia geotermalna

Źródłem energii geotermalnej jest wnętrze Ziemi o temperaturze około 5 400°C, generujące przepływ ciepła w kierunku powierzchni. Energia geotermalna to energia wydobytych na po-wierzchnię ziemi wód geotermalnych. Energię tę zalicza się do energii odnawialnej, bo jej źródło - gorące wnętrze kuli ziemskiej - jest praktycznie niewyczerpalne. W celu wydobycia wód geo-termalnych na powierzchnię wykonuje się odwierty do głębokości zalegania tych wód. W pew-nej odległości od otworu czerpalnego wykonuje się drugi otwór, którym wodę geotermalną po odebraniu od niej ciepła, wtłacza się z powrotem do złoża. Wody geotermalne są z reguły moc-no zasolone, jest to powodem szczególnie trudnych warunków pracy wymienników ciepła i innych elementów armatury instalacji geotermalnych. Energię geotermalną wykorzystuje się w układach centralnego ogrzewania jako podstawowe źródło ciepła. Drugim zastosowaniem energii geotermalnej jest produkcja energii elektrycznej. Jest to opłacalne jedynie w przypadkach źródeł szczególnie gorących. Zdaniem niektórych ekspertów, Polska ma bardzo dobre warunki geotermalne, gdyż 80% po-wierzchni kraju jest pokryte przez 3 prowincje geotermalne: centralnoeuropejską, przedkarpac-ką i karpacką. Temperatura wody dla tych obszarów wynosi od 30-130°C (a lokalnie nawet 200°C), a głębokość występowania w skałach osadowych od 1 do 10 km. Naturalny wypływ zdarza się bardzo rzadko (Sudety – Cieplice, Lądek Zdrój). Możliwości wykorzystania wód geo-termalnych dotyczą 40% obszaru kraju (wydobycie jest opłacalne, gdy do głębokości 2 km tem-peratura osiąga 65°C, zasolenie nie przekracza 30 g/l a także gdy wydajność źródła jest odpo-wiednia). Powstał atlas wód geotermalnych występujących na terenie Polski pod redakcją prof. Wojciecha Góreckiego z Wydziału Geologii Akademii Górniczo-Hutniczej, wskazujący obszary występowania wód geotermalnych na terenie Polski. Pierwszy w Polsce Zakład Geotermalny w Bańskiej-Białym Dunajcu powstał w latach 1989-1993. Zasoby energii geotermalnej w Polsce związane są z wodami podziemnymi występującymi na różnych głębokościach. Wody podziemne po wydobyciu na powierzchnię ziemi mają temperatu-

ry od 40 70 C. Rysunek 9-2. Obszar Polski – zasoby energii geotermalnej


energia i ekologia


96

Z uwagi na stosunkowo niski poziom energetyczny płynów geotermalnych można je wykorzy-stywać: do ciepłownictwa (m.in.: ogrzewanie niskotemperaturowe i wentylacja pomieszczeń, przygo-

towanie ciepłej wody użytkowej); do celów rolniczo - hodowlanych (m.in.: ogrzewanie upraw pod osłonami, suszenie płodów

rolnych, ogrzewanie pomieszczeń inwentarskich, przygotowanie ciepłej wody technologicz-nej, hodowla ryb w wodzie o podwyższonej temperaturze);

w rekreacji (m.in.: podgrzewanie wody w basenach). Należy zaznaczyć, że eksploatacja energii geotermalnej powoduje również problemy ekologicz-ne, z których najważniejszy polega na kłopotach związanych z emisją szkodliwych gazów uwal-niających się z płynu. Dotyczy to przede wszystkim siarkowodoru (H2S), który powinien być po-chłonięty w odpowiednich instalacjach, podrażających koszt produkcji energii. Inne potencjalne zagrożenia dla zdrowia powoduje radon (produkt rozpadu radioaktywnego uranu) wydobywają-cy się wraz z parą ze studni geotermalnej. Ograniczenie szkodliwego oddziaływania tego gazu na środowisko naturalne stanowi stale otwarty, nierozwiązany do tej pory, problem techniczny. Z uwagi na duże koszty inwestycyjne oraz obecny charakter zaopatrzenia w ciepło odbiorców z terenu Miasta (rozbudowany system ciepłowniczy i gazowniczy w mieście) nie zakłada się budowy instalacji geotermalnych na obszarze Miasta Pruszkowa. Pompy ciepła Inną możliwość wykorzystania ciepła nagromadzonego w gruncie jest zastosowanie pomp cie-pła, które są bardzo ciekawymi rozwiązaniami w zakresie ogrzewania budynków, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz w klimatyzacji. Barierą ich zastosowania są względy ekonomiczne. Dzięki inicjatywie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Ban-ku Ochrony Środowiska, zostały stworzone względnie korzystne warunki inwestowania w pro-ekologiczne przedsięwzięcia, a w tym m.in. w instalacje z pompami ciepła. Jakkolwiek pompy ciepła niewątpliwie nie są źródłami energii, a cieplnymi maszynami roboczymi, ponieważ wpro-wadzają do przestrzeni ogrzewanej znacznie większą ilość energii cieplnej od zużywanej ener-gii napędowej, zaś dolne źródło ciepła stanowi w najczęstszym przypadku otaczające powie-trze, woda lub grunt, zgodnie z europejską definicją energii ze źródeł odnawialnych uważane są często za odnawialne źródło energii. Warunkiem takiej klasyfikacji stanie się spełnienie wyma-gań dotyczących oznakowania ekologicznego ustanowionych w decyzji Komisji 2007/742/WE z dnia 9 listopada 2007 r. określającej kryteria ekologiczne dotyczące przyznawania wspólnoto-wego oznakowania ekologicznego pompom ciepła zasilanym elektrycznie, gazowo lub absorp-cyjnym pompom ciepła. Należy zauważyć, że pompa ciepła jest urządzeniem, w którym stosunkowo łatwo jest uzyskać odwrócenie pracy. Znajduje to zastosowanie w przeważającej części coraz popularniej stoso-wanych klimatyzatorów np. typu split, które z technologicznego punktu widzenia są pompami cieplnymi z możliwością pracy odwracalnej. Dlatego też w decyzji sformułowano wymagania dla pracy chłodniczej. Możliwe są następujące systemy pracy instalacji grzewczej wykorzystującej jako źródło ciepła pompę ciepła: System monowalentny - pompa ciepła jest jedynym generatorem ciepła, pokrywającym

w każdej sytuacji 100% zapotrzebowania. System biwalentny - równoległy - pompa ciepła pracuje jako jedyny generator ciepła, aż do

punktu dołączenia drugiego urządzenia grzewczego. Po przekroczeniu punktu dołączenia


energia i ekologia


97

pompa pracuje wspólnie z drugim urządzeniem grzewczym (np. z kotłem gazowym lub ogrzewaniem elektrycznym).

System biwalentny - alternatywny - pompa ciepła pracuje jako wyłączny generator ciepła, aż do punktu przełączenia na drugie urządzenie grzewcze. Po przekroczeniu punktu przełą-czenia pracuje wyłącznie drugie urządzenie grzewcze (np. kocioł gazowy).

Orientacyjny koszt instalacji opartej na pompie ciepła pokrywającej potrzeby centralnego ogrzewania oraz ciepłą wodę użytkową wynosi:

od 25 do 30 tys. zł - dla budynku jednorodzinnego o powierzchni użytkowej 100 m2; od 210 do 235 tys. zł - dla budynku wielorodzinnego o powierzchni użytkowej 800 m2. Dobrze zaprojektowane ogrzewanie podłogowe i ścienne w domu jednorodzinnym jw. zapewni

utrzymanie temperatury wewnętrznej w pomieszczeniach +19 C przy temperaturze zasilania

instalacji c.o. nie przekraczającej +30 C i temperaturze zewnętrznej -20 C. Współczynnik wy-dajności grzejnej wynosi średnio 3, co oznacza, że 1 kW energii elektrycznej pozwala na wy-tworzenie 3 kW mocy cieplnej. Ponadto duża akumulacyjność instalacji ogrzewania podłogowe-go i ściennego sprawia, że automatyka pompy ciepła tak steruje pracą systemu, że pobiera on energię elektryczną prawie wyłącznie w czasie tańszej taryfy nocnej. Ogrzewanie obiektów z wykorzystaniem pomp ciepła stanowi rozwiązanie drogie inwestycyjnie ale korzystne eksploatacyjnie. Zakłada się, że rozwiązania z wykorzystaniem pomp ciepła - z uwagi na możliwość pozyskania środków zewnętrznych na sfinansowanie inwestycji oraz opłacalność eksploatacyjną rozwiązań – mogą być realizowane zarówno w obiektach miejskich jak i prywatnych. Zatem rola Miasta polegać będzie na pełnieniu roli inwestora i propagatora.


energia i ekologia


98

9.1.2.6. Energia słoneczna

Do Ziemi dociera promieniowanie słoneczne zbliżone widmowo do promieniowania ciała do-skonale czarnego o temperaturze ok. 5 700 K. Przed wejściem do atmosfery moc promieniowa-nia jest równa 1 367 W na 1 m² powierzchni prostopadłej do promieniowania słonecznego. Część tej energii jest odbijana i pochłaniana przez atmosferę - do powierzchni Ziemi w słoneczny dzień dociera około 1 000 W/m². Ilość energii słonecznej docierającej do danego miejsca zależy od szerokości geograficznej oraz od czynników pogodowych. Średnie nasłonecznienie obszaru Polski wynosi rocznie

~1 000 kWh/m2· na poziomą powierzchnię, co odpowiada wartości opałowej ok. 120 kg paliwa umownego. Na poniższym rysunku przedstawiono średnioroczne nasłonecznienie obszaru Polski. Rysunek 9-3. Nasłonecznienie obszaru Polski

(źródło: www.viessmann.pl)

Uśrednione sumy miesięczne promieniowania słonecznego padającego na różnie zorientowane powierzchnie (wg PN-B-02025 lipiec 2001 „Obliczanie sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania budynków mieszkalnych i zamieszkania zbiorowego) na stacji aktynometrycznej Warszawa – Bielany, jako posiadającej zbliżone warunki nasłonecznienia jak dla Pruszkowa (dla orientacji powierzchni S – południe) w Wh/m2 dla całego roku oraz ze wskazaniem sezonu letniego i zimowego przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela 9-1. Uśrednione sumy miesięczne promieniowania słonecznego (dla orientacji powierzchni S)

Kąt nachylenia [°] 0° 30° 45° 60° 90°

Wartości średnioroczne [Wh/m2] 82 066 90 284 89 882 85 828 68 532

Wartości średnie okres letni (IV – IX) [Wh/m2] 120 100 122 384 117 356 107 684 77 852

Wartości średnie okres zimowy (X-III) [Wh/m2] 44032 58 184 62 408 63 972 59 212


energia i ekologia


99

Taki stopień usłonecznienia uzasadnia możliwość praktycznego wykorzystania energii słonecz-nej. Wykorzystanie bezpośrednie energii słonecznej odbywa się na drodze konwersji fotowoltaicznej lub fototermicznej.

Konwersja fotowoltaiczna polega na bezpośredniej zamianie energii promieniowania sło-necznego na energię elektryczną. Odbywa się to dzięki wykorzystaniu tzw. efektu fotowoltaicz-nego polegającego na powstawaniu siły elektromotorycznej w materiałach o niejednorodnej strukturze, podczas ich ekspozycji na promieniowanie elektromagnetyczne. Tylko w specjalnie spreparowanych przyrządach wykonanych z półprzewodników zwanych ogniwami słonecznymi wystawionych na promieniowanie słoneczne, efekt fotowoltaiczny mierzony powstającą siłą elektromotoryczną jest na tyle duży, aby mógł być wykorzystywany praktycznie do generacji energii elektrycznej. Ogniwa słoneczne łączy się ze sobą w układy zwane modułami fotowolta-icznymi, a te z kolei służą do budowy systemów fotowoltaicznych. Systemy fotowoltaiczne moż-na podzielić na systemy podłączone do sieci trójfazowej elektroenergetycznej poprzez specjal-ne urządzenie zwane falownikiem oraz na systemy autonomiczne zasilające bezpośrednio urządzenia prądu stałego, zazwyczaj z wykorzystaniem okresowego magazynowania energii w akumulatorach elektrochemicznych. Klasyfikacja powyższa nie obejmuje słonecznych syste-mów z koncentratorami słonecznymi oraz systemów dużej mocy wykorzystujących heliostaty stosowane na świecie w elektrowniach, elektrociepłowniach i piecach słonecznych. Urządzenia te wykorzystują jedynie promieniowanie bezpośrednie, a w Polsce promieniowanie to stanowi – w zależności od pory roku - 25-50% promieniowania całkowitego i dlatego znaczenie praktycz-ne tych technologii dla naszego kraju jest marginalne. Konwersja fototermiczna energii promieniowania słonecznego wykorzystywana jest do bez-pośredniej produkcji ciepła dwoma sposobami: sposobem pasywnym (biernym) i sposobem ak-tywnym (czynnym). Transmisja zaabsorbowanej energii słonecznej do odbiorników odbywa się w specjalnych instalacjach. Systemy pasywne do swego działania nie potrzebują dodatkowej energii z zewnątrz. W tych systemach konwersja energii promieniowania słonecznego w ciepło zachodzi w sposób naturalny w istniejących lub specjalnie zaprojektowanych elementach struk-tury budynków pełniących rolę absorberów. W systemach aktywnych dostarcza się do instalacji dodatkową energię z zewnątrz, zwykle do napędu pompy lub wentylatora przetłaczających czynnik roboczy (najczęściej wodę lub powietrze) przez kolektor słoneczny. Funkcjonowanie kolektora słonecznego jest związane z podgrzewaniem przepływającego przez absorber czyn-nika roboczego, który przenosi i oddaje ciepło w części odbiorczej instalacji grzewczej. Granice podziału pomiędzy dwoma wyżej wymienionymi sposobami wykorzystania konwersji termicznej są dość płynne. W systemach pasywnych dopuszcza się stosowanie pewnych elementów regu-lujących przepływ energii uzyskanej z promieniowania słonecznego. W przypadku, gdy zasto-sowane są w tym celu urządzenia mechaniczne można mówić o systemach semiaktywnych. Z drugiej strony często celowo stosuje się uzupełniające się wzajemnie w jednej instalacji grzewczej systemy pasywne i aktywne jednocześnie. Mówi się wtedy o systemach kombinowa-nych. Najbardziej rozpowszechnionym typem kolektorów są kolektory płytowe. W izolowanej, odpor-nej na czynniki atmosferyczne obudowie, pod przezroczystym pokryciem umieszczony jest ab-sorber, najczęściej w formie płyty metalowej pokrytej powłoką selektywną, wspomagającą po-chłanianie ciepła. Ciepło odprowadzane jest najczęściej cieczą przepływającą przez pełniący rolę wymiennika ciepła system metalowych rur we wnętrzu kolektora. Próżniowe kolektory ruro-we przybierają różną postać, od szklanych rur próżniowych połączonych z umieszczonym po-wyżej ich poziomu zbiornikiem, w których to próżniowych rurkach czynnik odprowadzający


energia i ekologia


100

ciepło ogrzewa się i grawitacyjnie unosi do góry, podnosząc temperaturę w zbiorniku czynnika odprowadzającego ciepło, po bardziej wyrafinowane konstrukcje, w których wykorzystuje się szklane rury próżniowe, w których element zbierający ciepło tzw. absorber przyjmuje postać metalowej rurki pokrytej powłoką selektywną, zawierającej specjalnie dobrany nietoksyczny płyn, który odparowuje w dolnej części rurki absorbera i w postaci pary unosi się do górnej czę-ści rurki absorbera, umieszczonej w rurze z czynnikiem odprowadzającym ciepło. Tam umiesz-czony we wnętrzu absorbera płyn ulega skropleniu, oddając ciepło czynnikowi odprowadzają-cemu i opada na dno absorbera, po czym dalej bierze udział w procesie transportu ciepła. Na-leży zwrócić uwagę, że w tym ostatnim rozwiązaniu nie zachodzi niebezpieczeństwo rozsadze-nia rurek próżniowych kolektora w okresie zimowym. Możliwość wykorzystania energii słonecznej ograniczają więc warunki klimatyczne oraz wciąż jeszcze wysokie nakłady inwestycyjne związane z zainstalowaniem odbiorników. Niepodważal-ną zaletą energii słonecznej jest jednak brak szkodliwego oddziaływania na środowisko. Do-starczający 35 000 litrów ciepłej wody użytkowej kolektor słoneczny o powierzchni 6 m2 pozwala zredukować (wg www.eceo.org.pl) roczną emisję: dwutlenku węgla (CO2) - o 1,5 Mg, dwutlenku siarki (SO2) - o 12 kg, tlenków azotu (NOx) - o 5 kg pyłów - o 2 kg. Propozycje działań w zakresie zastosowania techniki solarnej na terenie Pruszkowa zostały przedstawione w rozdziale 11-7.

9.2. Potencjał energii i ciepła odpadowego

Zasoby energii odpadowej istnieją we wszystkich tych procesach, w trakcie których powstają produkty (główne lub odpadowe) o parametrach różniących się od parametrów otoczenia, w tym w szczególności o podwyższonej temperaturze. „Jakość” odpadowej energii cieplnej zależy od poziomu temperatury, na jakim jest ona dostępna i stąd lepszym parametrem termodynamicznym opisującym zasoby odpadowej energii cieplnej jest egzergia, a nie energia. Generalnie można wskazać następujące główne źródła odpadowej energii cieplnej: procesy wysokotemperaturowe (na przykład w piecach grzewczych do obróbki plastycznej

lub obróbki cieplnej metali, w piekarniach, w części procesów chemicznych), gdzie dostępny poziom temperaturowy jest wyższy od 100°C;

procesy średniotemperaturowe, gdzie jest dostępne ciepło odpadowe na poziomie tempera-turowym rzędu 50 do 100°C (na przykład procesy destylacji i rektyfikacji, przemysł spożyw-czy i inne);

zużyte powietrze wentylacyjne o temperaturze zbliżonej do 20°C; ciepłe wody odpadowe i ścieki o temperaturze w przedziale 20 do 50°C. Z operacyjnego punktu widzenia optymalnym rozwiązaniem jest wykorzystanie ciepła odpado-wego bezpośrednio w samym procesie produkcyjnym (np. do podgrzewania materiałów wsa-dowych do procesu), gdyż występuje wówczas duża zgodność między podażą ciepła odpado-wego, a jego zapotrzebowaniem do procesu, a ponadto istnieje zgodność dostępnego i wyma-ganego poziomu temperatury. Problemem jest oczywiście możliwość technologicznej realizacji takiego procesu. Decyzje związane z takim sposobem wykorzystania ciepła w całości spoczy-wają na podmiocie prowadzącym związaną z tym działalność.


energia i ekologia


101

Procesy wysoko- i średniotemperaturowe pozwalają bez problemu wykorzystywać ciepło odpa-dowe na potrzeby ogrzewania pomieszczeń i przygotowania ciepłej wody. Przy tym odbiór cie-pła na cele ogrzewania następuje tylko w sezonie grzewczym i to w sposób zmieniający się w zależności od temperatur zewnętrznych. Stąd w części okresu rocznego energia nie będzie wykorzystywana, a dla części roku należy przewidzieć uzupełniające źródło ciepła. Decyzja o sposobie wykorzystania ciepła odpadowego powinna być przedmiotem każdorazowej analizy dla określenia opłacalności takiego działania. Występowanie energii lub ciepła odpadowego związane jest praktycznie z każdym rodzajem działalności produkcyjnej człowieka. Przykładem może być piekarnictwo, gdzie w przeważającej większości przypadków prowadzony proces technologiczny wymaga temperatury na poziomie 180 - 200 °C, a temperatura spalin opuszczających piec często dochodzi do 250 °C i więcej. Zważywszy, że w procesie wypieku 80% energii potrzebnej do realizacji procesu to energia usuwana ze spalinami do atmosfery a tylko 20% to energia pobrana przez masę wypiekanych produktów i powietrze stanowiące atmosferę komory, spaliny te są idealnym źródłem ciepła od-padowego, które może być wykorzystane do ogrzewania pomieszczeń i wytwarzania ciepłej wody, jak również w procesie technologicznym. A zatem energia odpadowa powstaje przy róż-nych formach aktywności ludzkiej, a jej wykorzystanie staje się obecnie naczelnym obowiąz-kiem inżynierskim i nakazem ekonomicznym. Ciepło odpadowe na poziomie temperatury 20-30°C często powstaje nie tylko w zakładach przemysłowych ale i w gospodarstwach domowych (np. zużyta ciepła woda), mogąc stanowić źródło ciepła dla odpowiednio dobranej pompy ciepła. Ponadto znakomitym źródłem ciepła do ogrzewania mieszkań jest ciepło wytwarzane przez eksploatowane urządzenia techniczne, jak pralki, lodówki, telewizory, sprzęt komputerowy i inne urządzenia powszechnie obecnie stoso-wane w gospodarstwie domowym. Znaczącym źródłem ciepła są wreszcie ludzie przebywający w danym pomieszczeniu, co legło u podstaw idei tzw. domu pasywnego tj. standardu wznosze-nia obiektów budowlanych, który wyróżniają bardzo dobre parametry izolacyjne przegród ze-wnętrznych oraz zastosowanie szeregu rozwiązań, mających na celu zminimalizowanie zużycia energii w trakcie eksploatacji. Praktyka pokazuje, że zapotrzebowanie na energię w takich obiektach jest ośmiokrotnie mniejsze niż w tradycyjnych budynkach wznoszonych według obo-wiązujących norm. Dom pasywny to nowa idea w podejściu do oszczędzania energii we współczesnym budownic-twie. Jej innowacyjność przejawia się w tym, że skupia się ona przede wszystkim na poprawie parametrów elementów i systemów istniejących w każdym budynku, zamiast wprowadzania do-datkowych rozwiązań. W domach pasywnych redukcja zapotrzebowania na ciepło jest tak duża, że nie stosuje się w nich tradycyjnego systemu grzewczego, a jedynie dogrzewanie powietrza wentylacyjnego. Niezbędne staje się stosowanie rekuperacyjnych systemów wymiany ciepła w układach wentylacji i klimatyzacji. Do zbilansowania zapotrzebowania na ciepło wykorzystuje się również promieniowanie słoneczne oraz wyżej wspomniane ciepło pochodzące od we-wnętrznych źródeł, takich jak urządzenia elektryczne i mieszkańcy. Dom pasywny wyróżnia bardzo niskie zapotrzebowanie na energię do ogrzewania – poniżej 15 kWh/(m²•rok). Istotą bu-downictwa pasywnego jest maksymalizacja zysków energetycznych i ograniczenie strat ciepła. Aby to osiągnąć wszystkie przegrody zewnętrzne posiadają niski współczynnik przenikania cie-pła. Ponadto zewnętrzna powłoka budynku jest nieprzepuszczalna dla powietrza. Podobnie sto-larka okienna wykazuje mniejsze straty cieplne niż rozwiązania stosowane standardowo. Z kolei system nawiewno-wywiewnej wentylacji zmniejsza o 75-90% straty ciepła związane z wentyla-cją budynku. Rozwiązaniem często stosowanym w domach pasywnych jest gruntowy wymien-nik ciepła. Jest to urządzenie służące do wspomagania wentylacji budynków zwiększające ich komfort cieplny poprzez ujednolicenie temperatury dostarczanego do budynku powietrza. Grun-towy wymiennik ciepła opiera się na efekcie stałocieplności pod powierzchnią ziemi, która to


energia i ekologia


102

stała temperatura jest przezeń używana bądź to dla ogrzewania, bądź to chłodzenia budynków. Najczęściej jest to system połączony z wentylacją mechaniczną budynku i rekuperatorem, ewentualnie z wentylacją grawitacyjną wspomaganą kominem słonecznym (urządzenie wspo-magające naturalną wentylację budynku, przez wykorzystanie konwekcji ogrzanego powietrza). Istotnym przy wykonywaniu gruntowego wymiennika ciepła jest umieszczenie go minimum 20 centymetrów poniżej głębokości przemarzania gruntu. Wkopanie go na taką głębokość znacz-nie poprawia jego wydajność energetyczną. Dla podniesienia sprawności wymiennika umiesz-cza się nad nim około 30 cm powyżej warstwę izolacji termicznej, ewentualnie konstruuje złoże ze żwiru, bądź kruszywa łamanego o dużej granulacji, które zwiększy znacznie powierzchnię wymiany termicznej przepływającego powietrza. Gruntowy wymiennik ciepła służy do wstępne-go ogrzania, bądź też wstępnego schłodzenia powietrza. W okresie zimowym świeże powietrze po przefiltrowaniu przechodzi przez to urządzenie, gdzie jest wstępnie ogrzewane. Następnie powietrze dostaje się do rekuperatora, w którym zostaje podgrzane ciepłem pochodzącym z powietrza wywiewanego z budynku. Charakterystyczny dla standardu budownictwa pasywnego jest fakt, że w przeważającej części zapotrzebowanie na ciepło zostaje zaspokojone dzięki zy-skom cieplnym z promieniowania słonecznego oraz ciepłu oddawanemu przez urządzenia i przebywających w budynku ludzi. Jedynie w okresach szczególnie niskich temperatur stosuje się dogrzewanie powietrza nawiewanego do pomieszczeń. Przewiduje się, że opisywany system budownictwa stanie się w nieodległej przyszłości standar-dem w dziedzinie zapewnienia ogrzewania nowo budowanych pomieszczeń. Co prawda ocenia się, że budowa domu pasywnego powoduje około trzydziestoprocentowy przyrost nakładów na budowę, jednakże generuje znaczące zmniejszenie kosztów ogrzewania na przestrzeni kilku-dziesięcioletniej eksploatacji domu. Niezwykle istotne jest również zmniejszenie szkód w śro-dowisku, osiągane dzięki spektakularnemu zaoszczędzeniu zużywanych do celów grzewczych paliw kopalnych. Efekt ten można jeszcze powiększyć stosując wysokosprawne pompy ciepła do zapewnienia klimatyzacji i zbilansowania deficytów ciepła. Ponieważ energia cieplna emitowana przez użyt-kowane urządzenia elektryczne oraz ciepło wytwarzane przez osoby zamieszkujące budynek dostępne są niezależnie od uwarunkowań geograficznych, możliwość zastosowania nowocze-snych rozwiązań energetycznych w zakresie budownictwa może być z powodzeniem stosowa-na również na obszarze Pruszkowa. Bardzo atrakcyjną opcją, jest wykorzystanie energii odpadowej ze zużytego powietrza wentyla-cyjnego. Wynika to z kilku przyczyn: dla nowoczesnych obiektów budowlanych, straty ciepła przez przegrody uległy znacznemu

zmniejszeniu, natomiast potrzeby wentylacyjne pozostają nie zmienione, a co za tym idzie, udział strat ciepła na wentylację w ogólnych potrzebach cieplnych jest dużo bardziej znaczą-cy (dla tradycyjnego budownictwa mieszkaniowego straty wentylacji stanowią około 20 do 25% potrzeb cieplnych, a dla budynków o wysokiej izolacyjności przegród budowlanych - nawet ponad 50%; dla obiektów wielkokubaturowych wskaźnik ten jest jeszcze większy);

odzysk ciepła z wywiewanego powietrza wentylacyjnego na cele przygotowania powietrza dolotowego jest wykorzystaniem wewnątrzprocesowym z jego wszystkimi zaletami;

w obiektach wyposażonych w instalacje klimatyzacyjne (w szczególności obiekty usługowe o znaczeniu miejskim i regionalnym) układ taki pozwala na odzyskiwanie chłodu w okresie letnim, zmniejszając zapotrzebowanie energii do napędu klimatyzatorów.

W związku z tym proponuje się stosowanie układów rekuperacji ciepła w układach wentylacji wszystkich obiektów wielkokubaturowych, zwłaszcza wyposażonych w instalacje klimatyzacyj-ne.


energia i ekologia


103

Jednocześnie korzystne jest promowanie tego rozwiązania w mniejszych obiektach - w tym tak-że mieszkaniowych (na rynku dostępne są już rozwiązania dla budownictwa jednorodzinnego).

9.3. Ocena możliwości wykorzystania odpadów komunalnych

Najważniejszą wytwarzaną w Pruszkowie substancją odpadową możliwą do energetycznego wykorzystania są odpady komunalne. Nieprzetworzona część odpadów komunalnych może być niewątpliwie znaczącym potencjalnym źródłem energii dla Miasta. Pomimo uwzględnienia aktu-alnie obowiązujących tendencji i hierarchii w gospodarce odpadami: najpierw zapobieganie, potem odzysk i recyrkulacja, następnie unieszkodliwianie, i na końcu składowanie; i tak znacząca ilość odpadów pozostaje do składowania. Składowanie jest najgorszym sposo-bem zagospodarowania odpadów i należy je traktować jako ostateczność. Jednym ze sposobów zagospodarowania pozostałości odpadów do składowania, po wcześniej-szym wykorzystaniu wszystkich innych sposobów odzysku, jest ich spalanie. Odpady komunal-ne poddane procesowi odzysku i recyrkulacji tworzą pewną pozostałość dostatecznie bogatą w części palne (część organiczna), która może być wykorzystana z dobrym efektem energe-tycznym i ekologicznym (także higienicznym) w spalarni odpadów komunalnych. Wartość opa-łowa śmieci miejskich waha się w granicach 3,4 – 12,5 GJ/Mg. Sytuacja w tym zakresie zależna jest nie tylko od charakterystycznych cech danego Miasta, lecz również podlega okresowej zmienności w zależności od pory roku, np. w miastach o dużym udziale indywidualnych pale-nisk grzewczych w zimie dominującą frakcją odpadów komunalnych staje się popiół. Zatem za-stosowanie odpadów komunalnych do celów spalania wymaga dokonania wcześniejszego ro-zeznania odnośnie ich ilości i charakterystyki. Istnieje kategoria odpadów szczególnie atrakcyjna z punktu widzenia zastosowań energetycz-nych, jaką są odpady ulegające biodegradacji. Zaliczamy do niej papier, tekturę, odpady z za-kładów gastronomicznych, odpady z przemysłu spożywczego i gospodarstw hodowlanych, od-pady parkowe i odpady cmentarne po odsortowaniu frakcji szkła. Ich szczególna atrakcyjność polega na możliwości przeróbki na biogaz w procesie fermentacji termofilowej. Jakkolwiek takie wykorzystanie wymaga rozwiązania problemów związanych z selektywną zbiórką odpadów, rozwiązanie tych problemów jest opłacalne, gdyż jest to właśnie frakcja odpowiedzialna za póź-niejsze wytwarzanie metanu w składowisku. Zgodnie z polityką Unii Europejskiej ilość odpadów biodegradowalnych deponowanych na składowisku musi ulegać systematycznemu zmniejsza-niu, co znalazło wyraz w Dyrektywie Rady Unii Europejskiej nr 1999/31/WE z 26 kwietnia 1999r. w sprawie składowania odpadów. Artykuł 5 ust. 1 i ust. 2 powołanego dokumentu zobowiązują państwa członkowskie do opracowania strategii dotyczącej zmniejszenia ilości odpadów ulega-jących biodegradacji, które trafiają na składowiska, w szczególności poprzez recykling, kompo-stowanie, produkcję biogazu i odzyskiwanie materiałów/energii, która to strategia ma zapewnić, że do 2016 roku komunalne odpady ulegające biodegradacji przeznaczone na składowiska mu-szą zostać zredukowane do 35 % całkowitej ilości (według wagi) komunalnych odpadów ulega-jących biodegradacji wytworzonych w 1995 r. lub w ostatnim roku przed 1995 r., dla którego do-stępne są standardowe dane Eurostat. Zagadnienie termicznej utylizacji odpadów zostało podjęte przez Miejski Zakład Oczyszczania w Pruszkowie Sp. z o.o. W ramach inwestycji pn.: „Zespół energetyczny Pruszków” planowana jest realizacja instalacji gdzie proces technologiczny prowadzony będzie metodą plazmy, gdzie


energia i ekologia


104

powstający w wyniku przemiany gaz syntezowy będzie stanowił paliwo dla wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej. Projektowana wydajność instalacji to: 50 MW mocy cieplnej, 40 MW mocy elektrycznej. Planowana lokalizacja instalacji w Pruszkowie przy ul. Błońskiej 8. Wsad do instalacji będą stanowiły odpady: zmieszane odpady komunalne, odpady inne niż niebezpieczne i niebezpieczne z grupy 20 (pochodzące z gospodarstw do-

mowych), odpady inne niż niebezpieczne i niebezpieczne określone w katalogu odpadów, dla których

inne metody unieszkodliwiania charakteryzują się dużym negatywnym oddziaływaniem na środowisko naturalne.

Ww. odpady będą pozyskiwane głównie z terenu działalności MZO w Pruszkowie Sp. z o.o. - tj. z terenu gmin: Pruszków, Michałowice, Brwinów, Milanówek, Podkowa Leśna, Grodzisk Mazo-wiecki, Żabia Wola, Radziejowice, Lesznowola, Stare Babice, Izabelin, Leszno, Błonie, Dzielni-ce Warszawy – Włochy i Ursus, Raszyn, Piastów, Ożarów Mazowiecki, Nadarzyn, Żyrardów, Piaseczno. Planowany termin uruchomienia instalacji to rok 2012. Wytwarzana energia wykorzystywana będzie na pokrycie potrzeb własnych, a znaczącą pozo-stała część (np. 28 MWe) będzie przeznaczona do sprzedaży do systemów energetycznych.

9.4. Podsumowanie

W chwili obecnej najbardziej znaczącą technologią pozyskiwania energii odnawialnej na terenie Pruszkowa jest spalanie biogazu i biomasy. Dzieje się tak za sprawą elektrowni Ecoenergia zlokalizowanej w obrębie składowiska odpadów, wykorzystania biogazu otrzymywanego z osa-dów oczyszczalni na potrzeby własne Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągow i Kanalizacji w m. st. Warszawie S.A. - Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Pruszkowie oraz wdrożonej w „St. Majewski Spółka Akcyjna” S.k. technologii dwupaliwowego pozyskiwania ciepła, z wykorzysta-niem powstających w zakładzie odpadów poprodukcyjnych. Na obszarze Miasta Pruszkowa występują korzystne warunki do rozwoju odnawialnych źródeł energii, szczególnie tych wykorzystujących naturalne siły przyrody. Kolektory słoneczne zasto-sowane do wspomagania instalacji grzewczych znajdują uzasadnienie ekonomiczne i powinny być promowane przez władze Miasta jako rozwiązanie przynoszące wymierne efekty ekologicz-ne w postaci unikniętej emisji, dzięki zaoszczędzeniu ok. 75% paliw pierwotnych. Korzystne wa-runki wiatrowe, mogą stanowić zachętę do inwestowania w ten rodzaj energii odnawialnej, jed-nakże z punktu widzenia dostępności terenów inwestycja w niewielką farmę wiatrową, byłaby możliwa jedynie w północno zachodniej części Miasta, w rejonie projektowanej autostrady na obszarze dzielnicy Żbików, pod warunkiem ujęcia takiej możliwości w miejscowym planie zago-spodarowania przestrzennego. Źródła oparte na wykorzystaniu spalania biomasy i biogazu mają istotną cechę wyróżniającą je spośród technologii źródeł odnawialnych. W odróżnieniu od energii wiatru, energii słonecznej, czy energii wód powierzchniowych nie podlegają nieprzewidywalnym wahaniom, uzależnionym od zjawisk atmosferyczno-pogodowych. Problemem dla Pruszkowa jest pozyskanie zasobów biomasy. Planowana do realizacji instala-cja termicznej utylizacji odpadów o założonych parametrach 40 MWe i 50 MWt będzie miała istotny wpływ na rozwiązania dotyczące rozwoju systemów ciepłowniczego i elektroenergetycz-nego na terenie Miasta.


energia i ekologia


105

10. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych

10.1. Racjonalizacja zużycia energii w mieście

Zgodnie z art. 19 ustawy Prawo energetyczne, nałożony na Miasto obowiązek planowania za-opatrzenia w energię obejmuje również planowanie działań mających na celu racjonalizację użytkowania energii na terenie Miasta. Propozycję działań organizacyjnych w tym zakresie przedstawiono w rozdz. 10.7. Działania racjonalizujące użytkowanie energii można podzielić ze względu na miejsce ich reali-zacji, na: działania w poszczególnych systemach energetycznych zaopatrujących Miasto; działania związane z produkcją, przesyłem i konsumpcją energii. Istotnym kryterium jest również podział na działania inwestycyjne i edukacyjne. Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie nośników energii na obszarze Miasta mają szcze-gólnie na celu: ograniczenie zużycia energii pierwotnej wydatkowanej na zapewnienie komfortu funkcjono-

wania Miasta i jego mieszkańców; dążenie do jak najmniejszych opłat dla odbiorców energii przy jednoczesnym spełnieniu wa-

runku samofinansowania się sektora paliwowo-energetycznego; minimalizację szkodliwych dla środowiska skutków funkcjonowania sektora paliwowo-

energetycznego na obszarze Miasta; zapewnienie bezpieczeństwa i pewności zasilania w zakresie dostaw ciepła, energii elek-

trycznej i paliw gazowych.

10.1.1. Uwarunkowania i narzędzia prawne racjonalizacji

Na Szczycie Rady Europejskiej (8-9 marca 2007 r.) przyjęto Plan Działań integrujących politykę klimatyczną i energetyczną Wspólnoty Europejskiej w tym Polski, aby ograniczyć wzrost śred-niej globalnej temperatury o nie więcej niż 20C powyżej poziomu sprzed okresu uprzemysłowie-nia oraz zmniejszyć zagrożenie wzrostem cen i ograniczoną dostępnością ropy i gazu. Główne cele tego planu to:

zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do 2020 r. co najmniej o 20% w odniesieniu do roku 1990;

racjonalizacja wykorzystania energii i w konsekwencji ograniczenie jej zużycia do 2020 r. o 20%;

zwiększenie udziału energii produkowanej z OZE do 20% całkowitego zużycia energii średnio w UE w 2020 r. (w przypadku Polski – 15% wg decyzji ze stycznia 2008);

osiągniecie co najmniej 10% udziału biopaliw w sprzedaży paliw transportowych w roku 2020.

Ten plan działania i wyznaczone do osiągnięcia cele stanowią i stanowić będą podstawę mody-fikacji regulacji polskiego prawa, aby możliwe stało się ich uzyskanie. Nowe regulacje, jak rów-nież świadomość wysokiej wartości działań dla realizacji wyznaczonych celów, wskazują na ko-nieczność jeszcze większego zaangażowania się samorządów w działanie dla ich osiągnięcia. Racjonalizacja użytkowania energii stanowi element optymalizacji procesu zaopatrzenia Miasta w energię. Zaopatrzenie w energię cieplną, elektryczną oraz gaz stanowi, wg ustawy o samo-rządzie, zadanie własne Miasta.


energia i ekologia


106

Tak więc racjonalizacja użytkowania energii, której nie są w stanie zrealizować przedsiębior-stwa energetyczne, winna podlegać planowaniu i organizacji ze strony Miasta. Miasto może wydatkować środki budżetowe na zadania własne, tzn wydatkowanie środków własnych Miasta na racjonalizację użytkowania energii, jest jak najbardziej uzasadnione, nawet w sytuacji, gdy racjonalizacja jest działaniem na majątku nie będącym własnością Miasta. Podstawowym zadaniem samorządu miejskiego w procesie stymulowania działań racjonaliza-cyjnych jest pełnienie funkcji centrum informacyjnego oraz bezpośredniego wykonawcy i koor-dynatora działań racjonalizacyjnych, szczególnie tych, które związane są z podlegającymi mia-stu obiektami (szkoły, przedszkola, domy kultury, budynki komunalne itp.). Propozycję progra-mu zarządzania zakupem i zużyciem energii w obiektach użyteczności publicznej w Pruszkowie, przedstawiono w rozdz. 10.8. Funkcja centrum informacyjnego winna przejawiać się poprzez: uświadamianie konsumentom energii korzyści płynących z jej racjonalnego użytkowania; promowaniu poprawnych ekonomicznie i ekologicznie rozwiązań w dziedzinie zaopatrzenia

w ciepło; uświadamianie możliwości związanych z dostępnym dla mieszkańców Miasta, preferencyjnym

finansowaniem niektórych przedsięwzięć racjonalizacyjnych. Podstawowymi instrumentami prawnymi Miasta w zakresie działań jw. są : ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym; ustawa Prawo ochrony środowiska; ustawa Prawo energetyczne; ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Poniżej zestawiono wybrane narzędzia określone przez ww. Ustawy, mogące posłużyć stymu-lowaniu racjonalizacji użytkowania energii na terenie Miasta. Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym (poprzez odpowiednie zapisy): miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; decyzja o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Ustawa prawo ochrony środowiska (poprzez odpowiednie zapisy): program ochrony środowiska (obligatoryjny dla Miasta); samej ustawy, która daje miastu prawo do regulacji niektórych procesów, np. art. 363: „Art. 363. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycz-nej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko”. Ustawa Prawo energetyczne (poprzez odpowiednie zapisy): Założenia do planu zaopatrzenia gminy (miasta) w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazo-

we, Plan zaopatrzenia gminy (miasta) w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Dla przyspieszenia przemian w zakresie przechodzenia na nośniki energii bardziej przyjazne dla środowiska oraz działań zmniejszających energochłonność, potrzebne są dodatkowe zachę-ty ekonomiczne ze strony Miasta, takie jak np.: formułowanie i realizacja programów edukacyjnych dla odbiorców energii popularyzują-

cych i uświadamiających możliwe kierunki działań i ich finansowania;


energia i ekologia


107

propagowanie rozwiązań energetyki odnawialnej, jako najbardziej korzystnych z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego;

stosowanie przez określony czas dopłat dla odbiorców zabudowujących w swoich domach wysokiej jakości kotły na paliwo gazowe, ciekłe lub biomasę, jak również stosowanie źró-deł energii odnawialnej (w tym np. wykorzystanie energii słonecznej) gwarantujące obni-żenie wskaźników emisji;

stworzenie możliwości dofinansowywania ocieplania budynków. Pewne możliwości stwa-rza polityka państwa w postaci ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyj-nych, która umożliwia zaciąganie kredytów na korzystnych warunkach na termomoderni-zację i otrzymanie 25-procentowej premii;

koordynowanie działań przedsiębiorstw energetycznych. Większość możliwych działań związanych z racjonalizowaniem użytkowania energii na terenie Miasta (np. termomodernizacja budynków), wymaga znacznych nakładów. Najskuteczniejszą formułę zmaksymalizowania udziału środków zewnętrznych w finansowaniu zadań z zakresu racjonalizacji układu zaopatrzenia w energię, może stanowić ujęcie różnych zadań w formułę globalnego na skalę lokalną przedsięwzięcia. Przygotowanie takiego przedsięwzięcia musi od-bywać się poprzez jego ujęcie w dokumentach strategicznych i wdrożeniowych zintegrowanego systemu planowania lokalnego. Tylko takie przygotowanie przedsięwzięcia i umocowanie go w randze uchwały rady samorządu da wiarogodny obraz woli samorządu w procesie planowania kompleksowego. Przykładowo zaplanowanie i organizacja kompleksowego przedsięwzięcia obejmującego mo-dernizację systemu zaopatrzenia Miasta w energię cieplną pod kątem poprawy standardów ekologicznych może obejmować następujące grupy zagadnień: termomodernizacja i modernizacja układów ogrzewania obiektów miejskich; termomodernizacja i wspomaganie termomodernizacji budynków mieszkaniowych spółdzielni

i właścicieli prywatnych. Przygotowanie kompleksowego przedsięwzięcia mającego proekologiczny charakter stanowi podstawę do pozyskania preferencyjnego finansowania, również dla podmiotów, które w innej formule nie mają szansy na dofinansowanie na tak korzystnych warunkach. Efektem realizacji przedsięwzięcia będzie osiągnięcie wykazanych korzyści ekologicznych, co w znaczny sposób przyczyni się do poprawy stanu środowiska naturalnego Miasta. Przyniesie również inne efekty, wśród których najistotniejsze to: zapewnienie realizacji zadań własnych samorządu; kształtowanie właściwego modelu działań racjonalizacyjnych; zdynamizowanie lokalnego rynku inwestycyjnego; zmniejszenie stopy bezrobocia. Narzędziem racjonalizacji użytkowania nośników energii w zakładach wytwórczych jest relacja kosztów poniesionych na energię do kosztów własnych zakładu. Ma ona wpływ na konkuren-cyjność towarów bądź usług zakładu, co w ostatecznym bilansie decyduje o zyskach lub stra-tach.

10.1.2. Uwarunkowania ekonomiczne w zakresie zaspokajania potrzeb grzewczych

Dla odbiorcy usługi, jaką jest zaopatrzenie w energię cieplną, najważniejsza jest cena ogrzewa-nia, a w mniejszym stopniu takie czynniki, jak pewność zasilania czy wygoda użytkowania. W ostatnim czasie w odbiorze społecznym coraz ważniejszy staje się czynnik ekologiczny.


energia i ekologia


108

Porównanie cen poszczególnych nośników energii oraz średnich cen energii cieplnej w syste-mie ciepłowniczym przedstawione zostało w sposób szczegółowy w rozdziale 7 niniejszego opracowania. Zestawienie kosztów nośników energii obrazuje koszty wyprodukowania jednostki energii na bazie konkretnego nośnika. Istotny wpływ na poziom kosztów zaopatrzenia w energię ma jej poziom zużycia, który jest uzależniony od izolacyjności budynku. Na wykresach poniżej zestawiono koszty poszczególnych nośników energii cieplnej na terenie Miasta w układzie na m2 ogrzewanej powierzchni mieszkalnej dla zabudowy wielorodzinnej (mieszkanie o powierzchni 50 m2) oraz domu jednorodzinnego (150 m2). Dla zobrazowania efektów związanych z działaniami termomodernizacyjnymi w zabudowie jw., pokazano miesz-kania i domy jednorodzinne o zapotrzebowaniu: 120 W/m2 - brak działań termomodernizacyjnych; 80 W/m2 - pełny zakres działań termomodernizacyjnych.

Wykres 10-1. Porównanie kosztów nośnika energii [zł/m

2 na rok] dla ogrzewania w zabudowie wieloro-

dzinnej


energia i ekologia


109

Wykres 10-2. Porównanie kosztów nośnika energii [zł/m2 na rok] dla ogrzewania w budynku jednorodzin-

nym

10.1.3. Kierunki działań racjonalizacyjnych

Uwzględniając ustalone kryteria, założone wyżej cele można osiągnąć podejmując m.in. nastę-pujące działania: w sferze źródeł ciepła: odtworzenie, modernizację i/lub przebudowę głównego źródła ciepła dla Miasta lub wyko-

rzystanie innych źródeł prowadzących wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w układzie skojarzonym oraz obniżenie wskaźników zanieczyszczeń;

dostosowanie układu hydraulicznego źródła lub źródeł do zmiennych warunków pracy wy-nikających z wprowadzenia automatycznej regulacji w sieci ciepłowniczej (na węzłach);

promowanie przedsięwzięć polegających na likwidacji lub modernizacji małych lokalnych kotłowni węglowych i przechodzeniu odbiorców na zasilanie z istniejącej sieci ciepłowni-czej, albo na zmianie paliwa na gazowe (olejowe) lub z wykorzystaniem instalacji źródeł kompaktowych, wytwarzających ciepło i energię elektryczną w skojarzeniu i zasilanych np. paliwem gazowym;

wykorzystanie nowoczesnych ekologicznych niskoemisyjnych kotłów węglowych (np.: z wymuszonym górnym sposobem spalania paliwa, regulacją i rozprowadzeniem strumie-nia powietrza i jednoczesnym spalaniem wytworzonego gazu, z katalizatorem ceramicz-nym itp.);

podejmowanie przedsięwzięć związanych z utylizacją i bezpiecznym składowaniem odpa-dów komunalnych (selekcja odpadów, kompostowanie oraz spalanie wyselekcjonowanych odpadów, spalanie gazu wysypiskowego z ekonomicznie uzasadnionym wykorzystaniem energii spalania);

popieranie przedsięwzięć prowadzących do wykorzystywania energii odpadowej oraz sko-jarzonego wytwarzania energii;

wykonywanie wstępnych analiz techniczno-ekonomicznych dotyczących możliwości wyko-rzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej (energia geotermalna, słoneczna, wiatrowa, ze spalania biomasy) na potrzeby Miasta;

w sferze dystrybucji ciepła: pozyskiwanie nowych odbiorców ciepła z sieci ciepłowniczej poprzez współfinansowanie

inwestycji w zakresie przyłączy i stacji ciepłowniczych; stopniowa wymiana zużytych odcinków sieci ciepłowniczej na systemy rurociągów preizo-

lowanych;


energia i ekologia


110

stopniowe zastępowanie istniejących węzłów cieplnych grupowych, bezpośrednich i hy-droelewatorowych nowoczesnymi węzłami wymiennikowymi wyposażonymi w regulację pogodową i urządzenia do pomiaru ilości ciepła;

monitorowanie pracy systemu sieciowego obejmujące telemetrię, telemechanikę i wizuali-zację węzłów;

wprowadzenie systemu regulacji ciśnienia dyspozycyjnego źródła ciepła opartego na komputerowo wyselekcjonowanych informacjach zbieranych w newralgicznych punktach sieci ciepłowniczej;

w sferze użytkowania ciepła: promowanie przedsięwzięć związanych ze zwiększeniem efektywności wykorzystania

energii cieplnej (termorenowacja i termomodernizacja oraz wyposażanie w elementy po-miarowe i regulacyjne; wykorzystywanie ciepła odpadowego);

wydawanie dla nowoprojektowanych obiektów decyzji o warunkach zabudowy i zagospo-darowania terenu uwzględniających proekologiczną i energooszczędną politykę Miasta (np. wykorzystywanie źródeł energii przyjaznych środowisku, stosowanie energooszczęd-nych technologii w budownictwie i przemyśle, uzasadniony wysoki stopień wykorzystywa-nia energii odpadowej, wytwarzanie energii w skojarzeniu i in.);

popieranie i promowanie indywidualnych działań właścicieli lokali, polegających na prze-chodzeniu (w użytkowaniu na cele grzewcze i sanitarne) na czystsze rodzaje paliwa, energię elektryczną, energię ze źródeł odnawialnych itp.;

stosowanie przy zakupach energii cieplnej i elektrycznej na potrzeby komunalne preferen-cji dla producentów wytwarzających tanią energię w skojarzeniu;

w sferze użytkowania energii elektrycznej: stopniowe przechodzenie na stosowanie energooszczędnych źródeł światła w obiektach

użyteczności publicznej oraz do oświetlenia ulic, placów itp.; przeprowadzanie regularnych prac konserwacyjno-naprawczych i czyszczenia opraw

oświetleniowych; dbałość kadr technicznych zakładów przemysłowych, aby napędy elektryczne nie były

przewymiarowane i pracowały z optymalną sprawnością; przesuwanie, w miarę możliwości, okresów pracy większych odbiorników energii elek-

trycznej na godziny poza szczytem; w sferze użytkowania gazu: oszczędne gospodarowanie paliwem gazowym w zakresie ogrzewania poprzez stosowa-

nie nowoczesnych kotłów o dużej sprawności oraz zabiegi termomodernizacyjne, których efektem będzie zmniejszenie zużycia gazu;

racjonalne wykorzystanie paliwa gazowego w indywidualnych gospodarstwach domowych, wyrażające się oszczędzaniem gazu w zakresie przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz w zakresie przygotowania posiłków.

10.1.4. Metodyka określania kierunków działań racjonalizacyjnych

Przed podjęciem działań inwestycyjnych, mających na celu racjonalizację użytkowania energii na cele ogrzewania, wymagane jest określenie zakresu i potwierdzenie zasadności działań na drodze audytu energetycznego. Audyt energetyczny to ekspertyza służąca podejmowaniu decyzji dla realizacji przedsięwzięć zmniejszających koszty ogrzewania obiektu. Celem audytu energetycznego jest zalecenie kon-


energia i ekologia


111

kretnych rozwiązań technicznych, organizacyjnych wraz z określeniem ich opłacalności, tj. zwrotu nakładów. Audyt energetyczny obiektu budowlanego można najogólniej podzielić na cztery etapy działań: analiza stanu aktualnego obiektu; przegląd możliwych usprawnień wraz z określeniem kosztów ich realizacji; analiza ekonomiczna opłacalności, uwzględniająca oszczędności wynikające z usprawnień; kwalifikacja zadań i określenie harmonogramu ich realizacji. W audycie energetycznym analizowane są wszystkie możliwe techniczne procesy prowadzące do obniżenia zapotrzebowania cieplnego przez dany obiekt budowlany. Zaznaczyć należy, że przy specyficznych obiektach budowlanych, z pewnych względów technicznych, niektóre z ww. działań nie mogą być prowadzone. Przykładem mogą być obiekty objęte ochroną konserwator-ską posiadające indywidualną elewację zewnętrzną z istniejącymi formami charakterystycznymi dla danego okresu w architekturze budowlanej, dla których wyklucza się możliwość docieplenia ścian zewnętrznych.

10.2. Racjonalizacja użytkowania energii w systemie ciepłowniczym

Racjonalizacja użytkowania energii w systemie ciepłowniczym to szereg działań, których pod-miotem będą składniki tego systemu, tj. źródła ciepła oraz system sieci i węzłów ciepłowniczych odbiorczych. Art. 16 ustawy Prawo energetyczne nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne obowiązek planowania i podejmowania działań, które mają na celu racjonalizację produkcji i przesyłania energii ze skutkiem w postaci korzystniejszych warunków dostawy energii dla od-biorcy końcowego. Równolegle rozporządzenie ministra gospodarki w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie ciepłem wskazuje na obowiązek po stronie przedsiębiorstwa energetycznego kształtowania taryf w sposób zapewniający ochronę intere-sów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen. Rola Miasta szczególnie istotna jest w wypadku ciepłowniczych przedsiębiorstw energetycz-nych, które nie mają obowiązku zatwierdzania swoich planów rozwojowych. Relacje te są szczególnie ważne z uwagi na występującą rozbieżność interesów Miasta i przedsiębiorstwa: Miasto chce dla swoich mieszkańców minimalizacji zużycia energii i związanej z tym minima-

lizacji kosztów ogrzewania; przedsiębiorstwo chce sprzedać jak najwięcej energii za dobrą cenę.

10.2.1. Systemowe źródła ciepła

Ocena stanu technicznego źródła ciepła zdalaczynnego z terenu Pruszkowa została przedsta-wiona w rozdziale 4. Prowadzone aktualnie analizy ukierunkowania działań modernizacyjnych, które należy podjąć w najbliższym czasie na omawianym źródle, preferują taki wariant rozwoju, w którym przewiduje się budowę nowego źródła ciepła i energii elektrycznej, z wykorzystaniem biomasy. Wg Dyrektywy Europejskiego Parlamentu i Rady znak 2004/8/EC preferowanymi układami pro-dukcji energii cieplnej, szczególnie w organizmach miejskich, będą układy skojarzonego wytwa-rzania energii cieplnej i energii elektrycznej. Takie działanie nakierowane jest na wzrost efek-tywności energetycznej i zwiększenie bezpieczeństwa zasilania. Produkcja ciepła w układach skojarzonych daje poprawę efektywności ekologicznej i ekonomicznej przetwarzania energii


energia i ekologia


112

pierwotnej paliw. Obowiązek zakupu produkowanej w takich układach energii elektrycznej daje szansę na ograniczenie wpływu kosztów wymaganych inwestycji na cenę energii cieplnej. W planowaniu działań rozwojowych w VHP S.A. analizowana jest konieczność zwiększenia udziału produkcji energii elektrycznej i cieplnej w skojarzeniu. VHP S.A. dla zapewnienia zasilania Pruszkowa w energię cieplną, uwzględnia między innymi kierunki działań obejmujące: likwidację obecnych urządzeń EC Pruszków i budowę źródła ciepła i energii elektrycznej

w systemie scentralizowanym, składającego się z bloku ciepłowniczo-kondensacyjnego o mocy 68 MWe / 120 MWt oraz kotłowni szczytowo rezerwowej o mocy 110 MWt lub

przyłączenie systemu ciepłowniczego Pruszkowa do Rynku Warszawskiego i zasilanie ze źródeł VHP S.A. zlokalizowanych na terenie Warszawy, pracujących w wysokosprawnym skojarzeniu.

Planowanie działań związanych z modernizacją systemowych źródeł ciepła stanowi obowiązek obsługujących je przedsiębiorstw energetycznych. Dla Miasta istotne jest takie stymulowanie i ukierunkowanie działań przedsiębiorstw, które przyniesie minimalizację kosztów ze strony przeciętnego obywatela i efekt w postaci trwałego i ekologicznego rozwiązania technicznego.

10.2.2. System dystrybucji ciepła

System dystrybucji ciepła w Pruszkowie znajduje się w chwili obecnej w rękach VHP S.A. Racjonalizacja w obrębie systemu dystrybucji uwzględniać powinna przede wszystkim redukcję strat przesyłowych oraz redukcję ubytków wody sieciowej. Redukcję strat ciepła na przesyle uzyskać można przede wszystkim poprzez: poprawę jakości izolacji istniejących rurociągów i węzłów ciepłowniczych; wymianę sieci ciepłowniczych zużytych i o wysokich stratach ciepła, na rurociągi preizolowa-

ne o niskim współczynniku strat; likwidację lub wymianę odcinków sieci ciepłowniczych dużych średnic obciążonych w małym

zakresie, co powoduje znaczne straty przesyłowe; likwidację niekorzystnych ekonomicznie, z punktu widzenia strat przesyłowych, odcinków

sieci; zabudowę układów automatyki pogodowej i sterowania sieci. Redukcję ubytków wody sieciowej uzyskać można przede wszystkim poprzez: modernizację odcinków sieci o wysokim stopniu awaryjności; zabudowę rurociągów ciepłowniczych z instalacją nadzoru przecieków i zawilgoceń, pozwa-

lającą na szybkie zlokalizowanie i usunięcie awarii; modernizację węzłów ciepłowniczych bezpośrednich, hydroelewatorowych, zmieszania pom-

powego na wymiennikowe; modernizację i wymianę armatury odcinającej. Istotne jest również, aby przedsiębiorstwo energetyczne dążyło w systemie dystrybucji do po-większania rynku zbytu ciepła w powiązaniu ze wzrostem wskaźnika mocy zamówionej w sto-sunku do mocy zainstalowanej i podniesieniem standardu ekologicznego zaopatrzenia w ciepło. Działania te mogą obejmować przyłączenie do systemu ciepłowniczego kotłowni węglowych znajdujących się w ekonomicznie i technicznie uzasadnionej odległości oraz przyłączenie no-wych obiektów, zlokalizowanych w obrębie oddziaływania systemu.


energia i ekologia


113

Całość działań powinna być planowana i realizowana przez przedsiębiorstwo energetyczne. Rola Miasta, podobnie jak w wypadku systemowych źródeł ciepła, ukierunkowana powinna być na minimalizację skutków finansowych dla odbiorcy energii oraz maksymalizację efektów eko-logicznych. Aktualnie VHP S.A. systematycznie podejmuje, w obrębie systemu dystrybucyjnego, którego jest właścicielem, zadania inwestycyjne związane z budową i/lub modernizacją sieci ciepłowni-czych oraz węzłów cieplnych.

10.3. Racjonalizacja użytkowania energii w indywidualnych i lokalnych źródłach ciepła

W Pruszkowie istotnym problemem związanym z dbałością o podniesienie standardu czystości środowiska naturalnego jest likwidacja tzw. „niskiej emisji” pochodzącej z przestarzałych ko-tłowni węglowych lokalnych i indywidualnych. Dalsze funkcjonowanie lub modernizacja tych źródeł będzie zależała głównie od sytuacji ekonomicznej i świadomości ekologicznej właścicieli. Władze miejskie poprzez swoje działania powinny dążyć do jak najszerszej racjonalizacji pro-dukcji ciepła w tych źródłach nakierowanej na minimalizację skutków ekologicznych i ekono-micznych dla mieszkańców Miasta. Celowym jest prowadzenie działań modernizacyjnych – likwidujących uciążliwość spalania w kotłowniach, przy czym Miasto, jako właściciel znacznej ilości obiektów, może i powinno w pierwszej kolejności podjąć działania związane z modernizacją i racjonalizacją użytkowania energii w swoich zasobach. W tabelach poniżej przedstawiono wskaźnikowe ceny poszczególnych zadań inwestycyjnych związanych z modernizacją obiektu zasilanego z kotłowni lokalnej (zapotrzebowanie ciepła w obiekcie ok. 300 kW). Nie ujęto w nich kosztów doprowadzenia sieci rozdzielczej (ciepłowni-czej i gazowniczej) do granic terenu zajmowanego przez obiekt. Tabela 10-1. Likwidacja ogrzewania węglowego - podłączenie do sieci ciepłowniczej

Lp. Koszty Jednostka Koszty jednostkowe 1 Prace projektowe (5%) zł/kW 10 2 Likwidacja kotłowni węglowej zł/kW 20 3 Koszt nowych urządzeń – węzła zł/kW 130 4 Licznik ciepła i regulator pogodowy zł/kW 110 5 Koszt instalacji wewnętrznej c.o.* zł/kW 160 6 Koszt instalacji wewnętrznej c.w.u.* zł/kW 55 7 Koszt przyłącza zł/kW 35 8 Montaż i uruchomienie (10%) zł/kW 50 9 Koszty inne (5% sumy poprzednich) zł/kW 55

10 SUMA zł/kW 625

*opcjonalnie według potrzeb

Tabela 10-2. Likwidacja ogrzewania węglowego - zabudowa kotłowni gazowej wbudowanej

Lp. Koszty Jednostka Koszty jednostkowe 1 Prace projektowe (5%) zł/kW 10 2 Likwidacja kotłowni węglowej zł/kW 20 3 Koszt nowych urządzeń - kotła wraz z palnikami i aparaturą zł/kW 160 4 Koszt instalacji wewnętrznej c.o.* zł/kW 160 5 Koszt instalacji wewnętrznej c.w.u.* zł/kW 55 6 Koszt przyłącza gazowego z osprzętem zł/kW 100 7 Montaż i uruchomienie (10%) zł/kW 50 8 Koszty inne (5% sumy poprzednich) zł/kW 30 9 SUMA zł/kW 585



energia i ekologia


114

Przed podjęciem działań inwestycyjnych wymagane jest potwierdzenie wielkości energetycz-nych poszczególnych obiektów w celu określenia ich dokładnego zapotrzebowania na moc cieplną, która przekłada się na wielkości i koszty projektowanych urządzeń (audyt energetyczny budynków). Alternatywnym rozwiązaniem, w sytuacji stale zwiększających się różnic cen nośników energii - gazu i węgla, jest modernizacja istniejącego przestarzałego źródła na nowoczesne rozwiązania na bazie węgla. Rozwiązania te wykorzystują technologię: bezobsługowych kotłów wyposażonych w palniki retortowe i automatyczny system dozowa-

nia paliwa oparty o podajnik ślimakowy z odpowiednio skonstruowanym zasobnikiem węgla; nowoczesnych kotłów rusztowych, ze specjalnymi wentylatorami wspomagającymi dopalanie

paliwa oraz instalacjami redukującymi emisje zanieczyszczeń. Wskaźnikowy orientacyjny koszt modernizacji źródła do kotłowni z kotłem z paleniskiem retor-towym, przedstawia tabela 10-3 (moc kotłowni do 300 kW). Tabela 10-3. Ogrzewanie węglowe starego typu - kotłownia węglowa retortowa wbudowana

Lp. Koszty Jednostka Koszty jednostkowe

1 Prace projektowe (5%) zł/kW 10 2 Modernizacja kotłowni węglowej - budowlanka zł/kW 20 3 Koszt nowych urządzeń - kotła z odpylaniem i nawęglaniem zł/kW 320 4 Koszt instalacji wewnętrznej c.o.* zł/kW 160 5 Koszt instalacji wewnętrznej c.w.u.* zł/kW 55 6 Instalacje zł/kW 100 7 Montaż i uruchomienie (20%) zł/kW 135 8 Koszty inne (10% sumy poprzednich) zł/kW 80 9 SUMA zł/kW 885


Konieczne jest także podjęcie działań dotyczących zmiany sposobu ogrzewania mieszkań z pieców i ogrzewań etażowych węglowych na rzecz systemu ciepłowniczego, ogrzewania ga-zowego lub elektrycznego. W przypadku domów jednorodzinnych możliwe jest także zastoso-wanie ekologicznych bezobsługowych kotłów węglowych oraz wykorzystanie źródeł energii so-larnej, tj. kolektory słoneczne. Poniżej przedstawiono zakres koniecznych inwestycji w celu zmiany sposobu zasilania z ogrzewania węglowego na rzecz trzech systemów: Podłączenie do systemu ciepłowniczego: zainstalowanie w bloku pionów ciepłowniczych wraz z odgałęzieniami do poszczególnych

mieszkań oraz liczników ciepła na wejściu do mieszkania; zamontowanie w mieszkaniach grzejników wraz z zaworami termoregulacyjnymi; przygotowanie pomieszczenia na węzeł cieplny; podłączenie budynku do systemu ciepłowniczego.

Podłączenie do systemu gazowniczego: zainstalowanie w bloku pionów c.o. wraz z odgałęzieniami do poszczególnych mieszkań

oraz liczników ciepła na wejściu do mieszkania; zamontowanie w mieszkaniach grzejników wraz z zaworami termoregulacyjnymi; przygotowanie pomieszczenia na kotłownię gazową; podłączenie budynku do systemu gazowniczego.


energia i ekologia


115

Podłączenie do systemu elektroenergetycznego: przygotowanie sieci elektroenergetycznych do zwiększonego poboru mocy; wymiana liczników jednofazowych na liczniki trójfazowe dwustrefowe; zamontowanie w mieszkaniach grzejników elektrycznych wraz z regulatorami temperatury

lub zabudowa w istniejących piecach kaflowych grzałek elektrycznych z regulatorami tem-peratury.

Wstępnie oszacowane koszty takiego przedsięwzięcia dla modelowego budynku mieszkalnego czterokondygnacyjnego (15 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 750 m2 i sumarycznym zapotrzebowaniu mocy cieplnej rzędu 60 kW) przedstawiono poniżej. System ciepłowniczy: instalacja wewnętrzna c.o. 9 950 zł, węzeł cieplny 9 650 zł, przyłącze ciepłownicze do budynku 2 000 zł, razem: 21 600 zł; System gazowniczy: instalacja wewnętrzna c.o. 9 950 zł, kotłownia gazowa 19 750 zł, przyłącze gazowe do budynku 5 950 zł, razem: 35 650 zł; System elektroenergetyczny: instalacja wewnętrzna z licznikami 3 300 zł, grzejniki elektryczne 13 250 zł, przyłącze elektryczne 5 200 zł, razem: 21 850 zł. Przed wykonaniem inwestycji polegającej na konwersji ogrzewania z węglowego na system ciepłowniczy (lub inne oparte na paliwie ekologicznym) wymagane jest potwierdzenie wielkości energetycznych budynku w celu określenia jego dokładnego zapotrzebowania na moc cieplną i roczne zużycie ciepła, czyli wykonanie audytu energetycznego budynku. Oprócz kotłowni znajdujących się w gestii Miasta istnieje cały szereg niewielkich kotłowni będą-cych własnością przedsiębiorstw prywatnych oraz palenisk domów jednorodzinnych, o których funkcjonowaniu lub modernizacji decydować będzie jedynie sytuacja ekonomiczna i świado-mość ekologiczna społeczeństwa. W tym wypadku Miasto również może dążyć do poprawy sy-tuacji poprzez działania związane z podnoszeniem świadomości ekologicznej mieszkańców oraz działania preferujące przedsiębiorstwa oraz indywidualnych konsumentów energii cieplnej, którzy zrezygnują z dotychczasowego zasilania paliwem stałym na rzecz ekologicznego sposo-bu ogrzewania. Pomocą w tym zakresie mogłoby być podjęcie przez Miasto inicjatywy w zakresie opracowania programu ograniczenia niskiej emisji dla zabudowy indywidualnej. W ramach tego programu można określić źródła oraz poziomy dofinansowania inwestycji związanych z zastosowaniem ekologicznych urządzeń grzewczych.


energia i ekologia


116

10.4. Racjonalizacja użytkowania ciepła u odbiorców

Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie nośników energii na obszarze Pruszkowa mają szczególnie na celu: dążenie do jak najmniejszych opłat dla odbiorców energii (przy spełnieniu warunku samofi-

nansowania się sektora paliwowo-energetycznego); minimalizację szkodliwych dla środowiska skutków funkcjonowania sektora paliwowo-

energetycznego na obszarze Miasta; zapewnienie bezpieczeństwa i pewności zasilania w zakresie dostaw określonych potrzeb

energetycznych.

10.4.1. Zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna

W latach 90-tych, w związku z wprowadzeniem zasad wolnorynkowych, nastąpił proces zmian właścicielskich w zakresie użytkowania obiektów wielorodzinnych. Obiekty budownictwa wielorodzinnego można podzielić na: obiekty komunalne, będące własnością lub współwłasnością Miasta; obiekty zakładowe; obiekty spółdzielcze; obiekty, których właścicielami są grupy indywidualnych osób tworzące tzw. wspólnoty

mieszkaniowe; obiekty Skarbu Państwa.

Działania usprawniające i poprawiające użytkowanie ciepła podejmowane są przez właścicieli danych obiektów budowlanych, czyli przez wyżej wymienione grupy właścicielskie. Prowadzone zmiany technologiczne w budownictwie sprowadzają się do zastosowania nowych, łatwych, prostych w obsłudze konstrukcji, nowych materiałów o polepszonych właściwościach technicznych. Ogólny proces zmian prowadzonych w nowoczesnym budownictwie sprowadzo-ny jest do: uzyskania obiektu o prostym i krótkotrwałym procesie prowadzenia budowy; korzystania z nowych lub ulepszonych materiałów o dobrych parametrach zarówno kon-

strukcyjnych, jak i cieplnych; uzbrojenia budynku w instalacje wewnętrzne wykonane w nowoczesnym systemie; uzbrojenia budynku w urządzenia o wysokim stopniu sprawności.

Obiekty nowobudowane mają spełnić i spełniają oczekiwanie użytkownika, zarówno w zakresie wyglądu, funkcjonalności, ale przede wszystkim w zakresie niskich kosztów użytkowania. W stosunku do istniejących obiektów budowlanych, prowadzi się działania modernizacyjne, po-legające na wymianie poszczególnych elementów budynku, wprowadzaniu działań poprawiają-cych izolacyjność obiektu tj. zmniejszenie strat ciepła np. w wyniku likwidacji nieszczelności. W procesie modernizacyjnym wprowadza się już istniejące ulepszone i nowe technologie. Należy zaznaczyć, że każdy element obiektu budowlanego posiada własny okres użytkowania, przez który zachowuje swoje właściwości. Modernizacja obiektów budowlanych jest prowadzo-na w określonym zakresie i w stosunku do tych elementów, w których ze względów technicz-nych można dokonać częściowej lub całkowitej wymiany. Jednym z działań w zakresie zmniej-szenia zapotrzebowania cieplnego budynku jest prowadzenie działań termomodernizacyjnych.


energia i ekologia


117

Termomodernizacja to poprawienie istniejących cech technicznych budynku, w celu uzyskania zmniejszenia zapotrzebowania ciepła do ogrzewania. Termomodernizacja obejmuje zmiany bu-dowlane oraz zmiany w systemie ogrzewania. Tabela 10-4. Zabiegi w zakresie modernizacji systemu ogrzewania

Lp. Rodzaj elementu Cel zabiegu Sposób realizacji

1 Instalacja c.o.

wewnątrz budynku

Zwiększenie sprawności pracy syste-mu

Płukanie chemiczne instalacji w celu usunięcia osadów i przywrócenia pełnej drożności ruro-ciągów Ogólne uszczelnienie instalacji Likwidacja centralnej sieci odpowietrzającej oraz zbiorników odpowietrzających, zastosowa-nie indywidualnych odpowietrzników na pionach

Zmniejszenie strat ciepła na sieci Izolowanie rur przechodzących przez pomiesz-czenie nie ogrzewane

2 Instalacja c.o.

w pomieszczeniu

Racjonalne użytkowanie ciepła Zainstalowanie zaworów termostatycznych przy grzejnikach, które umożliwiają regulacje tempe-ratury w pomieszczeniach

Zwiększenie sprawności pracy syste-mu

Wymiana grzejników (nowe grzejniki o więk-szym stopniu sprawności i efektywności ), wy-miana sieci, zmiana systemu c.o. np. na system wymuszony

Dostosowanie instalacji c.o. do zmniejszonych potrzeb cieplnych pomieszczeń.

Źródło: „Termomodernizacja Budynków –Poradnik Inwestora” - Krajowa Agencja Poszanowania Energii SA War-szawa 1999 r.

Tabela 10-5. Zabiegi termomodernizacyjne budowlane

Lp. Rodzaj elementu Cel zabiegu Sposób realizacji

1

Ściany zewnętrzne i ściany od-dzielające pomieszczenia o róż-nych temperaturach (np. od klatki schodowej)

Zwiększenie izolacyjności termicz-nej i likwidacja mostków cieplnych

Ocieplenie dodatkową warstwą izo-lacji termicznej

2 Fragmenty ścian zewnętrznych przy grzejnikach

Lepsze wykorzystanie ciepła od grzejników

Ekrany zagrzejnikowe

3 Stropodachy i stropy poddasza Zwiększenie izolacyjności termicz-nej


4 Stropy nad piwnicami nie ogrze-wanymi i podłogi parteru w budyn-kach nie podpiwniczonych

Zwiększenie izolacyjności termicz-nej


5 Okna, świetliki dachowe, świetliki okienne w piwnicach

Zmniejszenie niekontrolowanej infiltracji

Uszczelnienie


Dodatkowa szyba lub warstwa folii, zastosowanie szyb ze specjalnego szkła lub wymiana okien

Zmniejszenie powierzchni prze-gród zewnętrznych o wysokich stratach ciepła

Częściowa zabudowa okien

Okresowe zmniejszenie strat cie-pła

Okiennice, żaluzje, zasłony

6 Drzwi zewnętrzne

Zmniejszenie niekontrolowanej infiltracji

Uszczelnienie

Ograniczenie strat użytkowych Zasłony, automatyczne zamykanie drzwi


Ocieplenie lub wymiana na drzwi o lepszej termice

7 Loggie, tarasy, balkony Utworzenie przestrzeni izolujących Obudowa

8 Otoczenie budynku Zmniejszenie oddziaływań klima-tycznych (np. wiatru)

Osłony przeciwwiatrowe (ekrany) roślinność ochronna


energia i ekologia


118

Mocno spopularyzowane w naszym kraju w ostatnim czasie stało się rozliczanie kosztów zuży-cia energii cieplnej w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych, według tzw. podzielników kosz-tu. Nie jest to jednak rozwiązanie społecznie w pełni sprawiedliwe z następujących powodów: brak rozwiązań prawnych w tym zakresie; brak rzetelnych wskaźników przeliczeniowych dla różnie usytuowanych mieszkań w budynku

- każda firma stosuje własne wskaźniki przyjęte najczęściej na podstawie doświadczeń z kra-jów zachodnich, których warunki klimatyczne nie są adekwatne do warunków polskich;

rozliczanie kosztów odbywa się na wszystkie zasoby danego administratora, a powinno od-bywać się na dany węzeł cieplny;

„praca” podzielników w okresie poza sezonem grzewczym - w mieszkaniach najbardziej na-słonecznionych występuje największe odparowanie czynnika, a co za tym idzie mają większy udział w kosztach – rozliczenie winno więc obejmować wyłącznie sezon grzewczy.

Dlatego nie zaleca się stosowania tego typu rozwiązania w budynkach mieszkalnych, chociaż stanowi ono dla odbiorów motywację do bardziej oszczędnego korzystania z energii cieplnej. Optymalnym rozwiązaniem byłoby rozliczanie kosztów wg indywidualnych liczników ciepła, lub przynajmniej dla określonego pionu. Przed podjęciem działań inwestycyjnych mających na celu racjonalizację użytkowania energii na cele ogrzewania, wymagane jest określenie zakresu i potwierdzenie zasadności działań na drodze audytu energetycznego. Analiza działań w zakresie termorenowacji budynków wielorodzinnych Przy ocenie potencjalnych działań termorenowacyjnych należy bezwzględnie zwrócić uwagę na dwa istotne zagadnienia: każdy budynek wymaga indywidualnego potraktowania, przy czym nie tyle chodzi tu o dobór

parametrów projektowych, co o sprawdzenie, czy występują szczególnie newralgiczne miej-sca (mostki cieplne, miejsca przemarzania itp.). Dlatego termorenowacja każdego budynku musi być poprzedzona audytem energetycznym, który poza doborem optymalnego rozwią-zania, winien służyć sprawdzeniu występowania wspomnianych miejscowych usterek ciepl-nych. Koszt takiego audytu zostaje uwzględniony w określaniu kosztu koniecznych działań termorenowacyjnych;

element poddany termorenowacji musi znajdować się w odpowiednim stanie technicznym. Docieplane ściany muszą być wolne od głuchych tynków, podciekań lub podpełzań wilgoci itp. Zatem audytowi energetycznemu winien towarzyszyć audyt ogólnobudowlany, a prace termorenowacyjne winny być, stosownie do potrzeb, poprzedzone pracami remontowymi.

Działania w zakresie docieplenia ścian zewnętrznych Docieplanie może być realizowane: w technologii suchej: płyty z materiału izolacyjnego (wełna mineralna) mocowane są do

ścian i pokrywane warstwą osłonową np. sidingiem; w technologii mokrej: płyty z materiału izolacyjnego (prawie zawsze styropian choć istnieje

również technologia oparta na wełnie mineralnej) i pokrywane odpowiednim tynkiem. Docieplanie ścian zewnętrznych jest technologią dobrze opanowaną, a paleta ofert firm zajmu-jących się tego typu działaniami jest bogata. Na koszt wykonania składają się:

1) koszt materiałów, w przybliżeniu proporcjonalny do grubości izolacji; 2) koszt robocizny, w dużo mniejszym stopniu zależny od grubości izolacji; 3) koszt przygotowania i wykorzystania rusztowań, całkowicie niezależny od grubości izola-

cji, natomiast zależny od wysokości budynku.


energia i ekologia


119

Docieplenie dachów i stropodachów Sposób wykonania docieplenia dachów i stropodachów zależy od rodzaju konstrukcji połaci da-chowych, jednak najczęściej stosuje się metody suche. W przypadku poddaszy niskich, przełazowych, nie mających dostępu z wewnątrz budynku, ocieplenie wykonuje się przez otwory wykonane w części dachowej. W poddaszach, gdzie istnieje łatwy dostęp, położenie dodatkowej warstwy materiału izolacyjne-go jest operacją prostą i tanią (koszt materiału + koszt robocizny położenia warstwy). Rzeczywisty koszt wykonania docieplenia można określić tylko indywidualnie dla każdego z budynków, w zależności od możliwej do zastosowania technologii. Doszczelnienie oraz wymiana nieszczelnych drzwi i okien: doszczelnianie istniejącej stolarki budowlanej - odbywa się z wykorzystaniem uszczelek z

odpowiednich profili gumowych lub z gąbki i należy do najtańszych działań termorenowacyj-nych. Korzyści są trudne do oceny - zależą głównie od stopnia nieszczelności okien przed uszczelnieniem;

wymiana nieszczelnej stolarki budowlanej - jej koszt może być bardzo zróżnicowany. Zależy on m.in. od: materiału ramy okiennej (drewno, PCV), rodzaju okuć budowlanych, wymiaru okien, wielkości zamówienia, rodzaju zastosowanych szyb (ozdobne, refleksyjne, antywła-maniowe oraz o różnym współczynniku przenikania ciepła).

Montaż zagrzejnikowych płyt refleksyjnych Ekrany zagrzejnikowe montuje się za grzejnikami umieszczonymi na zewnętrznych ścianach budynków. Ekrany zagrzejnikowe to rodzaj lokalnej izolacji wewnętrznej ścian budynków w re-jonie położonym za grzejnikami ciepła. Na podstawie danych z wielu realizacji dokonanych termomodernizacji można określić pewne przeciętne efekty zysków ciepła po przeprowadzeniu poszczególnych działań termomoderniza-cyjnych. Przedstawia to poniższa tabela. Tabela 10-6. Zestawienie przeciętnych efektów uzysku ciepła w stosunku do stanu poprzedniego

Lp. Sposób uzyskania oszczędności Obniżenie zużycia ciepła w stosunku

do stanu poprzedniego

1 Wprowadzenie w węźle cieplnym automatyki pogodowej oraz urządzeń regulacyjnych

5-15%

2

Wprowadzenie hermetyzacji instalacji i izolowanie przewo-dów, przeprowadzenie regulacji hydraulicznej i zamontowa-nie zaworów termostatycznych we wszystkich pomieszcze-niach

10-25%

3 Wprowadzenie podzielników kosztów ok.10-15%

4 Wprowadzenie ekranów zagrzejnikowych ok. 2-3%

5 Uszczelnienie okien i drzwi zewnętrznych 5-8%

6 Wymiana okien na 3 szybowe ze szkłem specjalnym 10-15%

7 Ocieplenie zewnętrznych przegród budowlanych (ścian, da-chu, stropodachu – bez okien)

10-25%

Źródło: „Termomodernizacja Budynków. Poradnik Inwestora” - Krajowa Agencja Poszanowania Energii SA War-szawa 1999.

Należy zwrócić uwagę, że określenie efektów w przypadku podjęcia dwóch lub więcej uspraw-nień wymienionych w powyższej tabeli, nie jest sumą arytmetyczną poszczególnych działań.


energia i ekologia


120

Obecnie w sposób indywidualny działające spółdzielnie mieszkaniowe oraz wspólnoty mieszka-niowe określają zakres działań remontowych, w tym działań racjonalizujących użytkowanie cie-pła. Każda spółdzielnia i wspólnota mieszkaniowa w stosunku do własnych zasobów mieszkanio-wych przygotowuje plany realizacyjne obecnych i przyszłych inwestycji. Przy podejmowaniu inwestycji znaczących w zakresie racjonalizacji ciepła podmioty te mogą korzystać z istniejących programów wspierających tego typu inwestycje. Członkowie spółdzielni, wspólnot mieszkaniowych mogą podejmować własne działania w za-kresie np. wymiany stolarki okiennej. Sposób partycypacji kosztów ze strony spółdzielni, z tzw. funduszu remontowego, jest określony w wewnętrznych odrębnych regulaminach przyjętych uchwałą spółdzielni. Obecne możliwości wsparcia finansowego działań w zakresie racjonalizacji ciepła to: zakres wsparcia wynikający z ustawy o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych; szeroki rynek kredytowy (np. tzw. kredyty remontowe) istniejący na rynku bankowym; wsparcie finansowe z istniejących funduszy ekologicznych.

Zadaniem Miasta w tym obszarze winno być pełnienie funkcji organizatora działań termoreno-wacyjnych i termomodernizacyjnych w budynkach wielorodzinnych administrowanych przez Miasto oraz inne podmioty (tj. spółdzielnie, zarządcy itp.), jak również promowanie i organizacja finansowania preferencyjnego dla działań jw.

10.4.2. Zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna

Zgodnie z terminologią zawartą w art. 3 punkt 2a ustawy prawo budowlane – jako budynek mieszkalny jednorodzinny należy rozumieć budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowią-cy konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nie przekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku. Indywidualny użytkownik budynku jednorodzinnego może przeprowadzić analogiczne działania w zakresie racjonalizacji użytkowania ciepła w zakresie termorenowacji, jaką przedstawiono w stosunku do obiektów wielorodzinnych. Ogólna dostępność, szeroka możliwość wyboru na rynku, różnych systemów ogrzewania bu-downictwa indywidualnego oraz możliwość korzystania z form wspomagających finansowo pro-cesy modernizacyjne i remontowe spowodowała, że od połowy lat 80 obserwuje się proces wymiany np. indywidualnych wyeksploatowanych kotłów na kotły nowe o większym wskaźniku sprawności, wymiany systemu zasilania (np. przejście z paliwa stałego na gazowe), wymiana grzejników itp. Należy zaznaczyć, że nowe kotły są wsparte pełną automatyką, która umożliwia indywidualną korektę oczekiwanej temperatury w pomieszczeniu. System automatyki umożliwia również wprowadzenie programu umożliwiającego pracę systemu w określonym przedziale czasowym. System pozwala dostosować zmienne oczekiwane temperatury w pomieszczeniu w różnych okresach dobowych. Właściciele obiektów jednorodzinnych mają szeroki zakres dostępności do nowych technologii w zakresie działań, wpływających na zmniejszenie zapotrzebowania cieplnego budynku i zmniejszenie kosztów eksploatacji, przy zachowaniu efektu komfortu cieplnego. W nowym bu-


energia i ekologia


121

downictwie jednorodzinnym zwiększa się stopień obiektów, które wykorzystują niekonwencjo-nalne źródła energii. Właściciele obiektów jednorodzinnych, również mogą ubiegać się o istniejące formy wsparcia przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Możliwości wsparcia finansowego działań w zakresie racjonalizacji ciepła w tych obiektach są analogiczne jak w przypadku zabudowy wielorodzinnej. Obecnie indywidualny inwestor – właściciel, sam podejmuje decyzję o prowadzeniu działań w zakresie modernizacji własnego źródła ciepła oraz działań w zakresie termomodernizacji. Przy podjęciu decyzji o określonym sposobie realizacji, indywidualny inwestor ma możliwość korzystania z informacji udzielanych przez technicznych przedstawicieli poszczególnych firm działających na rynku, w zakresie systemów ogrzewania i docieplania budynków indywidual-nych oraz z istniejącego rynku medialnego - specjalistycznych wydawnictw z zakresu budownic-twa. Należy zakładać, że proces działań termomodernizacyjnych w indywidualnym budownictwie będzie co najmniej utrzymywał się na istniejącym poziomie. Istniejąca konkurencja rynkowa, powoduje, że istnieje szeroki wybór technicznych rozwiązań w szerokim zakresie cenowym. Kompleksowa modernizacja ogrzewania w budynku jednorodzinnym związana jest często z wymianą instalacji grzewczej. Z uwagi na powyższe, w tabeli poniżej zestawiono szacunkowe koszty wykonania instalacji grzewczej wodnej i dla porównania elektrycznej. Tabela 10-7. Koszty wykonania instalacji ogrzewania wodnego i elektrycznego (do 12 grzejników)

Lp. Rodzaj Koszt urządzeń Koszt wykonawstwa Koszt całkowity

zł zł zł

1 Wodne 11 100 7 700 18 800

2 Elektryczne 2 850 3 300 6 150

Do najważniejszych zadań Miasta w tej dziedzinie należy promowanie i popularyzowanie roz-wiązań technicznych związanych z ograniczeniem tzw. „niskiej emisji” poprzez podnoszenie świadomości ekologicznej o potrzebie termomodernizacji budynków oraz modernizacji ogrzewa-jących je przestarzałych źródeł węglowych (szczególnie tych, które wykorzystują piece cera-miczne – kaflowe), w tym także propagowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (np. kolektorów słonecznych, pomp ciepła i innych).

10.4.3. Budynki użyteczności publicznej

Na terenie Miasta Pruszkowa znajduje się znaczna liczba obiektów użyteczności publicznej (budynki administracji publicznej, szkoły, kina, muzea itp.) oraz obiekty posiadające specyficzną funkcjonalność, np.: obiekty sportowe, obiekty kulturalne. Zlokalizowane obiekty użyteczności publicznej na obszarze Miasta charakteryzują się szerokim zakresem architektonicznym. Przy tego typu budynkach należy przeprowadzić indywidualne audyty energetyczne, które uwzględnią indywidualne zapotrzebowanie cieplne dla danego typu obiektu oraz możliwości ich realizacji z punktu widzenia architektury. W stosunku do obiektów użyteczności publicznej założono, że działania termomodernizacyjne polegające na etapowej wymianie stolarki okiennej, docieplaniu ścian w obiektach, w których warunki architektoniczno-konstrukcyjne umożliwiają podjęcie takich działań, przyniosą efekt re-dukcji o około 10% w stosunku do obecnego zapotrzebowania cieplnego (wskaźnik sumaryczny


energia i ekologia


122

– przyjęty na podstawie analogii do analiz przeprowadzanych w zasobach obiektów użyteczno-ści publicznej w innych Miastach). W ramach bilansu obiektów użyteczności publicznych znaczącą pozycją są obiekty szkolnictwa publicznego, takie jak: szkoły podstawowe, szkoły zawodowe, gimnazja, licea, zespoły i kompleksy szkolne itp. Wiele tych obiektów, to budynki wiekowe, będące w złym stanie tech-nicznym – szczególnie w zakresie stanu cieplnego tych obiektów. Ten obecny stan spowodo-wany jest istniejącymi zaszłościami niedokapitalizowania działań remontowych i modernizacyj-nych. Tabela 10-8. Przykładowa analiza energetyczno – kosztowa dla typowego obiektu szkolnego

Budynek szkolny

Q [kW] przed

moderni-zacją

Q [kW] po mo-

dernizacji

Powierzch-nia ścian

przeznaczo-na na do-cieplenie

Powierzch-nia okien

przeznaczo-na do wy-

miany

Koszt do-cieplenia

ścian [zł]

Koszt wy-miany sto-

larki okiennej

[zł]

Suma kosztów

[zł]

Powierzchnia użytkowa: 3 900 m

2

i kubatura: 17 700 m

3

287,3 196,9 2 496 780 209 891 317 688 527 579

Z uwagi na zróżnicowanie wielkości obiektów oraz ich indywidualny charakter (różnorodna for-ma architektoniczna, różny stan techniczny) dopiero po przeprowadzeniu bliższej analizy i in-dywidualnych audytów energetycznych (np. grupy obiektów) będzie możliwe oszacowanie po-tencjalnych całkowitych kosztów związanych z przeprowadzeniem działań w zakresie termore-nowacji. Termomodernizacja tych obiektów to droga związana z wydatkowaniem znacznych środków finansowych. Przy właściwej analizie wielkości energetycznych związanych z zasilaniem bu-dynku, czy grupy budynków można niskonakładowo (np. przez negocjację umów dostawy ener-gii, zoptymalizowanie pracy urządzeń itp.) znacznie ograniczyć koszty i zużycie energii w obiekcie. Propozycję programu zarządzania zakupem i zużyciem energii w obiektach użyteczności pu-blicznej w Pruszkowie, przedstawiono w rozdz. 10.8.

10.5. Racjonalizacja użytkowania paliw gazowych

Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania paliw, należy wziąć pod uwagę cały ciąg logiczny operacji związanych z ich użytkowaniem: pozyskanie paliw; przesył do miejsca użytkowania; dystrybucja; wykorzystanie paliw gazowych; wykorzystanie efektów stosowania paliw gazowych.

W tym ciągu pozyskanie paliw pozostaje całkowicie poza zasięgiem Miasta Pruszkowa (zarów-no pod względem geograficznym, jak i organizacyjno-prawnym), a co więcej w znacznej mierze poza granicami Polski, stąd kwestia ta została całkowicie pominięta. Również problemy związa-ne z długodystansowym przesyłem gazu stanowią zagadnienie o charakterze ponadlokalnym, które powinno być analizowane w skali nawet ponad wojewódzkiej.


energia i ekologia


123

10.5.1. Zmniejszenie strat gazu w systemie dystrybucyjnym

Działania związane z racjonalizacją użytkowania gazu, wiążą się z jego dystrybucją i sprowa-dzają się do zmniejszenia strat gazu. Straty gazu w sieci dystrybucyjnej spowodowane są głównie następującymi przyczynami: nieszczelności na armaturze - dotyczą zarówno samej armatury, jak i jej połączeń z gazo-

ciągami (połączenia gwintowane lub, przy większych średnicach, kołnierzowe); zmniejsze-nie przecieków gazu na samej armaturze, w większości wypadków, będzie wiązało się z jej wymianą;

sytuacje związane z awariami (nagłymi nieszczelnościami) i remontami (gaz wypuszczany do atmosfery ze względu na prowadzone prace) - modernizacja sieci wpłynie na zmniej-szenie prawdopodobieństwa awarii.

Należy podkreślić, że zmniejszenie strat gazu ma trojakiego rodzaju znaczenie: efekt ekonomiczny: zmniejszenie strat gazu powoduje zmniejszenie kosztów operacyjnych

przedsiębiorstwa gazowniczego, co w dalszym efekcie powinno skutkować obniżeniem kosz-tów zaopatrzenia w gaz dla odbiorcy końcowego;

metan jest gazem powodującym efekt cieplarniany, a jego negatywny wpływ jest znacznie wyższy niż dwutlenku węgla, stąd też ze względów ekologicznych należy ograniczać jego emisję;

w skrajnych przypadkach wycieki gazu mogą lokalnie powodować powstawanie stężeń zbli-żających się do granic wybuchowości, co zagraża bezpieczeństwu.

Generalnie, niemal całość odpowiedzialności za działania związane ze zmniejszeniem strat ga-zu w jego dystrybucji, spoczywa na Mazowieckiej Spółce Gazownictwa. Ze względu na fakt, że w warunkach zabudowy miejskiej, zwłaszcza na terenach śródmiejskich bardzo istotne znaczenie mają koszty związane z zajęciem pasa terenu, uzgodnieniem prowa-dzenia różnych instalacji podziemnych oraz zwłaszcza z odtworzeniem nawierzchni, jest rzeczą celową, aby wymiana instalacji podziemnych różnych systemów (gaz, woda, kanalizacja, kable energetyczne i telekomunikacyjne itd.) była prowadzona w sposób kompleksowy.

10.5.2. Racjonalizacja wykorzystania paliw gazowych

Jak to opisano w rozdziale 5, paliwa gazowe w Pruszkowie są wykorzystywane na następujące cele: wytwarzanie ciepła (w postaci gorącej wody lub pary); bezpośrednie przygotowywanie ciepłej wody użytkowej; przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych i obiektach zbiorowego żywienia; cele technologiczne. Sprawność wykorzystania gazu w każdym z powyższych sposobów uzależniona jest od cech samych urządzeń oraz od sposobu ich eksploatacji. W przypadku wytwarzania ciepła w kotłach gazowych efekty można uzyskać poprzez wymianę urządzeń. Wzrost sprawności dla nowych urządzeń wynika z uwzględnienia następujących rozwiązań technicznych:


energia i ekologia


124

lepsze rozwiązanie układu palnikowego oraz układu powierzchni ogrzewalnych kotła, pozwa-lające na zwiększenie nominalnej sprawności kotła, a co za tym idzie sprawności średnio-eksploatacyjnej;

stosowanie zapalaczy iskrowych zamiast dyżurnego płomienia (dotyczy to przede wszystkim małych kotłów gazowych stosowanych jako indywidualne źródła ciepła), efekt ten ma szcze-gólnie istotne znaczenie przy mniejszych obciążeniach cieplnych kotła;

lepszy dobór wielkości kotła - unikanie przewymiarowania; stosowanie kotłów kondensacyjnych, pozwalających odzyskać ze spalin ciepło parowania

pary wodnej zawartej w spalinach (stąd sprawność nominalna odniesiona do wartości opało-wej gazu jest większa od 100%), jednak ich stosowanie wymaga niskotemperaturowego układu odbioru ciepła oraz układu do neutralizacji i odprowadzenia kondensatu.

Brak jest danych na temat stanu technicznego i rozwiązań projektowych kotłów gazowych stosowanych przez małych odbiorców, jednakże biorąc pod uwagę tempo przyrostu liczby kotłów w ostatnim dziesięcioleciu można szacować, że co najmniej połowa kotłów gazowych stanowiących indywidualne źródło zasilania to nowoczesne kotły o wysokiej sprawności. W przypadku przygotowywania ciepłej wody użytkowej w podgrzewaczach przepływowych, największe możliwości oszczędności należy wiązać z: lepszym rozwiązaniem układu palnikowego oraz układu powierzchni ogrzewalnych pod-

grzewacza; stosowanie zapalaczy iskrowych zamiast dyżurnego płomienia.

W przypadku gazowych podgrzewaczy przepływowych brak jest danych na temat ich stanu technicznego - można jednak szacować, że zdecydowana większość wyposażona jest w znicze dyżurne. Udział gazu zużywanego na przygotowywanie posiłków w gospodarstwach domowych i obiek-tach zbiorowego żywienia jest stosunkowo wysoki (w związku z bardzo dużą ilością mieszkań, gdzie kuchnia gazowa jest jedynym odbiornikiem gazu). Określenie możliwych oszczędności związanych z poprawą sprawności urządzeń jest trudne, jednak jego efekt będzie dużo mniej-szy niż skutki zmniejszania zapotrzebowania gazu ze względu na zmianę technologii przygoto-wania posiłków – regułą stało się wykorzystanie kuchni z wykorzystaniem gazu i energii elek-trycznej (piekarniki). Zmiany zapotrzebowania gazu na cele technologiczne, spowodowane podwyższeniem spraw-ności wytwarzania, wymagają indywidualnych ocen dla każdego z odbiorców, jednak będą mniejsze od zmian zapotrzebowania gazu związanych z wahaniami produkcji. Reasumując, najważniejsze kierunki zmian zapotrzebowania gazu będą polegały na: działaniach racjonalizujących zużycie gazu na cele ogrzewania u istniejących odbiorców (za-

równo po stronie samego wytwarzania ciepła, jak i w dalszej kolejności ogrzewania); przechodzeniu odbiorców korzystających z innych rodzajów ogrzewania, na ogrzewanie ga-

zowe - będzie się ono odbywać stopniowo i ze względu na rozproszony charakter tego pro-cesu, nie zostanie w pełni zrealizowany. Ponadto dla części przypadków odbiorcy zostaną przyłączeni do systemu ciepłowniczego;

stopniowym odchodzeniu od wykorzystania gazu do celów przygotowania posiłków - będzie to wynikało z kilku przyczyn: konieczność remontów wewnętrznych instalacji gazowych spowoduje koszty, które przy

wykorzystaniu gazu tylko na cele kuchenne nie będą miały uzasadnienia ekonomicznego (taniej będzie przystosować instalację elektryczną);


energia i ekologia


125

cena gazu dla odbiorców grupy taryfowej W-1 będzie rosła szybciej, niż przeciętna dla ga-zu, a udział opłaty stałej może się zwiększyć;

istniejące urządzenia elektryczne, zwłaszcza specjalistyczne, stanowią atrakcyjną konku-rencję wobec kuchni gazowych, czy nawet gazowo-elektrycznych;

przyłączaniu odbiorców nowo-powstających.

10.6. Racjonalizacja użytkowania energii elektrycznej

Przy rozpatrywaniu działań związanych z racjonalizacją użytkowania energii elektrycznej należy wziąć pod uwagę cały ciąg operacji związanych z użytkowaniem tej energii: wytwarzanie energii elektrycznej; przesył w krajowym systemie energetycznym; dystrybucja; wykorzystanie energii elektrycznej. Należy wierzyć, że wprowadzone uwolnienie rynku energii elektrycznej i wprowadzenie konku-rencji wytwórców energii elektrycznej, będzie stanowiło bodziec do poprawy efektywności wy-twarzania energii elektrycznej. Instrumentem wywołującym dodatkowy nacisk w tym kierunku jest wejście pełnego dostępu odbiorców do wyboru dostawcy energii elektrycznej. Na dzień dzisiejszy trudno mówić o efektach tych działań z punktu widzenia odbiorcy energii.

10.6.1. Ograniczenie strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym

Najważniejszymi kierunkami zmniejszania strat energii elektrycznej w systemie dystrybucyjnym są: zmniejszenie strat przesyłowych w liniach energetycznych; zmniejszenie strat jałowych w stacjach transformatorowych. W przypadku stacji transformatorowych zagadnienie zmniejszania strat rozwiązywane jest przez zakłady energetyczne poprzez monitorowanie stanu obciążeń poszczególnych stacji transformatorowych i gdy jest to potrzebne na skutek zmian sytuacji, wymienianie transformato-rów na inne, o mocy lepiej dobranej do nowych okoliczności. Działania takie są prowadzone na bieżąco. Generalnie należy stwierdzić, że podmiotami w całości odpowiedzialnymi za zagadnienia zwią-zane ze zmniejszeniem strat w systemie dystrybucji energii elektrycznej na obszarze Miasta są przedsiębiorstwa dystrybucyjne: PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa oraz PKP Energety-ka S.A.

10.6.2. Poprawienie efektywności wykorzystania energii elektrycznej

Najistotniejsze sposoby wykorzystania energii elektrycznej to: napędy silników elektrycznych; oświetlenie; ogrzewanie elektryczne; zasilanie urządzeń elektronicznych. Z punktu widzenia poprawy efektywności wykorzystania energii elektrycznej, działania dotyczą-ce modernizacji samych silników elektrycznych są mało atrakcyjne. Z tego punktu widzenia na-leży zwracać uwagę raczej na wymianę całego urządzenia, które jest napędzane tym silnikiem, a to należy zaliczyć do działań związanych z poprawą efektów stosowania energii elektrycznej.


energia i ekologia


126

W przypadku napędów elektrycznych należy zwrócić uwagę na możliwość oszczędzania energii elektrycznej poprzez zastosowanie napędów z regulacją obrotów silnika w zależności od aktu-alnych potrzeb (np. przy pomocy falowników) oraz na dbałość, aby napędy elektryczne nie były przewymiarowane i pracowały z optymalną sprawnością. W miarę możliwości okresy pracy większych odbiorników energii elektrycznej należy przesuwać na godziny poza szczytem (zmniejszenie kosztów ponoszonych za użytkowanie energii elek-trycznej).

10.6.3. Opłaty za energię elektryczną, a żarówki energooszczędne

W związku ze stale rosnącymi cenami energii elektrycznej, poszukiwanie oszczędności staje się pewnego rodzaju priorytetem działań gospodarstw domowych. Rosnące wydatki na energię elektryczną można ograniczać między innymi poprzez:

optymalne dostosowanie taryfy do swoich potrzeb, ewentualną zmianę taryfy jednostre-fowej na dwustrefową, pozwalającą na korzystanie z tańszej energii w określonych go-dzinach doby,

zmiana sprzedawcy prądu, poszukiwanie sprzedawców oferujących energię elektryczną po niższej, konkurencyjnej cenie lub też z gwarancją ceny,

ograniczenie zużycia prądu w gospodarstwach domowych, poprzez zastosowanie ener-gooszczędnych urządzeń AGD i RTV oraz wymianę zwykłych żarówek na energooszczędne.

Poniżej przedstawiono oszczędności wynikające z wymiany zwykłych żarówek na świetlówki energooszczędne, przy założeniu, iż przeciętny czas działania żarówek wynosi 3h/dobę. Tabela 10-9. Zestawienie oszczędności w rachunku za energię elektryczną wynikających z zastosowania świetlówek energooszczędnych

Moc żarówki trady-cyjnej

Roczne koszty zu-życia energii przez żarówkę tradycyjną

Moc świetlówki energooszczędnej

Roczne koszty zuży-cia energii przez

świetlówkę energo-oszczędną

Roczne oszczędno-ści w rachunku za

energie elektryczną

25 W 12,32 zł 6 W 2,96 zł 9,36 zł

40 W 19,71 zł 9 W 4,43 zł 15,28 zł

60 W 29,57 zł 11 W 5,42 zł 24,15 zł

75 W 36,96 zł 16 W 7,88 zł 29,08 zł

100 W 49,28 zł 25 W 12,32 zł 36,96 zł

Źródło: Analiza własna

Koszt zakupu świetlówki energooszczędnej jest kilkanaście razy większy niż koszt zakupu zwy-kłej żarówki, jednak biorąc pod uwagę okres użytkowania świetlówki na poziomie 6-10 tys. h (zwykła żarówka ok. 1 tys. h) oraz oszczędności wynikające ze zmniejszonego zużycia energii elektrycznej inwestycja zwraca się średnio rzecz biorąc po ok. 7-18 miesiącach w zależności od mocy wymienionej żarówki. Poniżej przedstawiono okres zwrotu zainwestowanej kwoty dla świetlówek różnej mocy.


energia i ekologia


127

Tabela 10-10. Opłacalność zakupu świetlówek energooszczędnych

Moc żarówki trady-cyjnej

Koszt zakupu Moc świetlówki ener-gooszczędnej

Koszt zakupu Okres zwrotu

25 W 2 zł 6 W 16 zł 18 miesięcy





Źródło: Analiza własna

Średnioroczne oszczędności, wynikające z wymiany 5 zwykłych żarówek w gospodarstwie do-mowym, przy uwzględnieniu wyższych nakładów inwestycyjnych na żarówki energooszczędne, kształtują się w zależności od mocy żarówek od 50-150 zł, co przekłada się na obniżenie ra-chunków za energię elektryczną o ok. 8-10%. Od 1 września 2009 r. obowiązują nowe przepisy unijne dotyczące źródeł światła wyproduko-wanych i sprzedawanych przez producenta i importera na rynku polskim. Przepisy te zostały wprowadzone rozporządzeniem Komisji nr 244/2009 'w sprawie wykonania dyrektywy 2005/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów dotyczących projek-tów dla bezkierunkowych lamp do użytku domowego', zatwierdzonym i formalnie przyjętym przez Komisję Europejską 18 marca 2009 r. Zgodnie z tym Rozporządzeniem żarówki tradycyjne, halogenowe i inne, które nie spełniają mi-nimalnych wymagań dotyczących efektywności energetycznej, będą sukcesywnie do 2012 r. wycofywane z rynku. Harmonogram wycofywania ze sprzedaży przedstawia się następująco: 1 września 2009 r. - wycofanie z obrotu żarówek 100 W, 1 września 2010 r. - wycofanie z obrotu żarówek 75 W, 2011 r. - eliminacja ze sprzedaży żarówek 60 W, 2012 r. - eliminacja ze sprzedaży żarówek 25 W i 40 W.

Powyższa regulacja stanowi trwały impuls dla użytkowników lamp, do poszukiwania i wykorzy-stywania alternatywnych źródeł światła o wysokiej jakości, zapewniających większą efektyw-ność energetyczną. Zwłaszcza, że od marca 2009 r. wprowadzono również nowe wymagania dotyczące funkcjonalności źródeł światła (czas rozpoczęcia działania, trwałość itd.), tak aby na rynku znajdowały się tylko źródła wysokiej jakości, spełniające wymagania użytkowników.

10.6.4. Analiza i ocena możliwości wykorzystania energii elektrycznej na po-trzeby ogrzewania

Ogrzewanie elektryczne polega na bezpośrednim wykorzystaniu przemiany energii elektrycznej na ciepło w pomieszczeniu za pomocą m.in. grzejników elektrycznych, listew przypodłogowych oraz ogrzewania podłogowego lub sufitowego za pomocą kabli czy mat grzejnych. Ogrzewanie elektryczne w ostatnich czasach jest szeroko propagowane i zdobywa sobie coraz więcej zwolenników. Jego zastosowanie pociąga za sobą wysokie koszty eksploatacyjne przy relatywnie niskich inwestycyjnych. Na rynku dostępnych jest wiele urządzeń grzewczych wyko-rzystujących energię elektryczną. Decydując się na ogrzewanie elektryczne należy zwrócić uwagę na odpowiedni dobór mocy. Istotne bowiem jest nie tylko zapewnienie komfortu cieplne-go, ale również najniższych kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych. Wśród zalet, jakie posiada ogrzewanie elektryczne należy wymienić: powszechną dostępność źródła energii (np. na terenach, gdzie rozwija się budownictwo jed-

norodzinne, a brak tam uzbrojenia w gaz lub sieci ciepłownicze);


energia i ekologia


128

niskie nakłady inwestycyjne - instalacja elektryczna musi być wykonana w każdym budynku; ogrzewanie elektryczne wyklucza konieczność budowy dodatkowych pomieszczeń na ko-tłownie, składowanie paliwa i popiołu, brak także (w przypadku modernizacji obiektu) potrze-by ochrony komina przed działaniem spalin (jak np. w przypadku kotłowni gazowych);

komfort i bezpieczeństwo użytkowania (nie występuje zagrożenie wybuchem lub zaczadze-niem, brak potrzeby gromadzenia materiałów łatwopalnych - paliwa);

bezpośrednie i dokładne opomiarowanie zużytej energii; możliwość optymalizacji zużycia energii - duża możliwość regulacji temperatury, również

osobno dla poszczególnych pomieszczeń w mieszkaniu; brak strat ciepła na doprowadzeniach, zarówno wewnątrz budynku, jak i do budynku; możliwość zaspokojenia wszystkich potrzeb energetycznych mieszkańców budynku za po-

mocą jednego nośnika energii; stała gotowość eksploatacyjna - możliwość zaspokojenia potrzeby ogrzewania poza sezo-

nem grzewczym; możliwość instalowania grzejników o różnych gabarytach, zależnie od potrzeb występujących

w danym pomieszczeniu; niskie koszty naprawy i obsługi; instalacje ogrzewania elektrycznego nie wymagają działań konserwacyjnych; duża sprawność i trwałość urządzeń; „ekologiczność” ogrzewania w miejscu jego użytkowania. Emisja zanieczyszczeń odbywa się

w miejscu wytwarzania energii elektrycznej (w przypadku, gdy nie jest ona wytwarzana w sposób ekologiczny).

Do wad ogrzewania elektrycznego należy zaliczyć: wysokie koszty eksploatacji - średnie koszty są wyższe niż dla ogrzewania gazowego, czy

w przypadku opalania drewnem. Zakłady Energetyczne czynią starania w celu zwiększenia konkurencyjności ogrzewania elektrycznego w stosunku do innych mediów. Służy temu sze-roka akcja marketingowa poparta tworzeniem specjalnych grup taryfowych.

Poniżej wymieniono niektóre rodzaje ogrzewania opartego na wykorzystaniu energii elektrycz-nej wraz z krótkim opisem: podłogowe (kablowe, przy pomocy mat grzewczych) - ciepło rozchodzi się od dołu ku górze

i równomiernie całodobowo ogrzewa pomieszczenie, możliwość regulowania temperatury; instalacja nie wymaga konserwacji i jest niewidoczna;

sufitowe (z użyciem folii grzewczych) - równomierny rozkład temperatury, instalacja niewi-doczna, pokryta np. tapetą;

listwy grzejne - system składający się z dowolnej ilości modułów; piece akumulacyjne (statyczne lub z dynamicznym rozładowaniem) - zasilanie tańszą ener-

gią „nocną”; elektryczne kotły c.o. - przepływowe i akumulacyjne; grzejniki konwektorowe - nie wymagają dodatkowych instalacji, mają małe wymiary i niewielki

ciężar; ogrzewacze promiennikowe - ogrzewanie nakierowane na konkretne miejsca w ogrzewanym

pomieszczeniu; grzejniki nawiewne - dmuchawy gorącego powietrza ogrzanego przez grzałki elektryczne; montaż grzałek w piecach węglowych - system tani (przy wykorzystaniu w czasie tańszej

strefy taryfy nocnej), ale przestarzały i niezapewniający jednakowego rozkładu temperatury w pomieszczeniu.

Możliwość wykorzystania energii elektrycznej jako nośnika ciepła w budownictwie mieszkanio-wym, musi wiązać się z istnieniem odpowiednich rezerw w systemie elektroenergetycznym na


energia i ekologia


129

danym terenie. Aktualnie nie wydaje się być zbyt racjonalnym lansowanie stosowania w nowej zabudowie ogrzewania opartego na wykorzystaniu energii elektrycznej, głównie z uwagi na jego wysokie koszty eksploatacyjne. Celowym wydaje się wykorzystanie tego rodzaju ogrzewania na obszarach, na których dokonu-je się rewitalizacji zabudowy, czy też modernizacji istniejącego sposobu ogrzewania będącego często źródłem „niskiej emisji” (zmiany sposobu ogrzewania mieszkań za pomocą pieców i eta-żowych ogrzewań węglowych). Zastosowanie energii elektrycznej jako źródła energii cieplnej podyktowane może być również brakiem możliwości technicznych zastosowania innego nośni-ka energii (np. obiekt zabytkowy). Przy podejmowaniu działań zmierzających do wykorzystania ogrzewania elektrycznego należy brać pod uwagę możliwości istniejące w danym rejonie infra-struktury elektroenergetycznej. W przypadku zmiany sposobu ogrzewania z węglowego na system elektroenergetyczny ko-nieczne jest wykonanie inwestycji (w najprostszej formie) obejmujących: przygotowanie sieci elektroenergetycznych do zwiększonego poboru mocy; wymianę liczni-

ków jednofazowych na liczniki trójfazowe, dwu- lub trójstrefowe; zamontowanie w mieszkaniach grzejników elektrycznych wraz z regulatorami temperatury

lub zabudowa w istniejących piecach kaflowych grzałek elektrycznych z regulatorami tempe-ratury.

Poniżej przedstawiono koszt takiego przedsięwzięcia dla modelowego budynku mieszkalnego czterokondygnacyjnego posiadającego 15 mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 750 m2 i sumarycznym zapotrzebowaniu mocy cieplnej rzędu 60 kW: instalacja wewnętrzna z licznikami 11,4 tys. zł zabudowa grzejników elektrycznych 37,5 tys. zł przyłącze elektryczne 4,5 tys. zł razem 53,4 tys. zł Przed wykonaniem inwestycji polegającej na konwersji ogrzewania z węglowego na system elektroenergetyczny celowym jest potwierdzenie parametrów energetycznych budynku dla określenia jego dokładnego zapotrzebowania na moc cieplną i rocznego zużycia ciepła. Biorąc pod uwagę wielkość kosztów eksploatacyjnych oraz zakres występowania ogrzewań elektrycznych w istniejącej zabudowie zakłada się, że energia elektryczna będzie stanowiła al-ternatywne źródło energii cieplnej w Mieście w znikomym stopniu. Jej zastosowanie będzie uza-leżnione od dyspozycyjności sieci elektroenergetycznej w danym obszarze. Głównym odbiorcą energii elektrycznej na potrzeby ogrzewania mogą być modernizowane budynki mieszkalne i usługowe. Stworzenie warunków dostępności energii elektrycznej na potrzeby ogrzewania wiązać się będzie często z koniecznością modernizacji istniejącej infrastruktury elektroenerge-tycznej.

10.6.5. Koszty energii elektrycznej w obiektach miejskich

Optymalizacji kosztów energii elektrycznej w obiektach komunalnych można, prawie beznakła-dowo, dokonać poprzez analizy umów zawartych przez administratorów tych obiektów z przed-siębiorstwem zajmującym się dystrybucją i obrotem energii elektrycznej, oraz faktur za energię elektryczną zużywaną w tych placówkach. Analizie należy poddać następujące czynniki:


energia i ekologia


130

wielkość mocy umownej (zamówionej) - wartość mocy umownej ma wpływ na ponoszone koszty z tytułu opłat za świadczone usługi przesyłowe. Wartości mocy umownej w niektó-rych przypadkach zostały oszacowane ze zbyt dużym przybliżeniem i należy je określić w sposób bardziej precyzyjny (np. na podstawie wynikającego z pomiarów wskaźnika mo-cy). Koszty energii z uwzględnieniem opłaty dodatkowej (w przypadku niewielkiego prze-kroczenia zmniejszonej mocy umownej) nie powinny być większe od opłat ponoszonych przed korektą;

stan wykorzystania możliwości obniżenia mocy zamówionej w okresie wakacji letnich (wprowadzenie sezonowej mocy zamówionej w przypadku szkół lub przedszkoli) - jak podano już powyżej wartość mocy umownej ma wpływ na ponoszone koszty z tytułu opłat za świadczone usługi przesyłowe. Mimo zwiększonej w tym przypadku stawki opłaty stałej, oszczędności wynikające z takiego działania mogą być znaczne;

wykorzystanie stref czasowych - zastosowanie strefowego rozliczenia energii elektrycznej pozwala na bardziej racjonalne korzystanie z energii elektrycznej i oszczędności finanso-we. Koszty zabudowy nowych liczników, pozwalających na rozliczanie pobieranej energii w poszczególnych strefach czasowych, powinny zwrócić się w niedługim czasie;

wielkość pobieranej mocy biernej - rozliczeniami za pobór energii biernej objęci są odbior-cy zasilani z sieci wysokiego i średniego napięcia, a w uzasadnionych przypadkach rów-nież odbiorcy zasilani z sieci niskiego napięcia, którzy użytkują odbiorniki o charakterze indukcyjnym (np. silniki elektryczne pomp w stacjach wymienników). Działania racjonalizu-jące mogą iść w dwóch kierunkach: zmiana stosowanych przewymiarowanych odbiorni-

ków na korzystniejsze oraz korekta w umowie współczynnika mocy tg 0; wielkość współczynnika pewności zasilania - w rozliczeniach za energię uwzględnia się go

poprzez zastosowanie współczynnika zwiększającego opłaty za moc umowną. Wielkość współczynnika zwiększającego podlega ustaleniu na drodze negocjacji pomiędzy sprze-dawcą a odbiorcą;

stan własności energetycznych linii zasilających - stan własności linii oraz lokalizacja ukła-du pomiarowo-rozliczeniowego determinuje sposób naliczania opłat za straty energii w tych liniach oraz ponoszenia kosztów ich utrzymania. Linie odpowiednich grup powinny być własnością zakładu elektroenergetycznego;

stan własności węzłów ciepłowniczych istniejących w obiektach - może zachodzić sytuacja ponoszenia „podwójnych” opłat - w sytuacji, gdy administrator obiektu jest rozliczany za ciepło z węzła należącego do sprzedawcy, a jednocześnie ponosi koszty energii elek-trycznej zużywanej na potrzeby węzła ciepłowniczego.

W wyniku analizy umów i faktur (analiza zużycia energii i wydatków bieżących) w pierwszym rzędzie nastąpić powinna korekta zapisów umów zawartych pomiędzy jednostkami podległymi gminie a przedsiębiorstwem zajmującym się dystrybucją i obrotem energii elektrycznej. Winny zostać wskazane obiekty, dla których w umowach należałoby ograniczyć moc zamówio-ną, wprowadzić sezonową moc zamówioną w okresie wakacji letnich każdego roku, zmniejszyć nadmierną wielkość współczynnika pewności zasilania, zmienić grupę taryfy rozliczeniowej lub zmniejszyć pobieraną moc bierną. W następnym etapie na podstawie analizy ww. dokumentów oraz innych racjonalnych przesła-nek technicznych, nastąpić winno określenie przedsięwzięć niskonakładowych (a w kolejnym etapie - wymagających większych nakładów), zmierzających do zmniejszenia zużycia (oszczędności) energii elektrycznej i zalecenie ich administratorom tychże placówek oświato-wych. Do takich działań należy zaliczyć m.in.: zabudowa liczników dwu- i trójstrefowych i zmiana umowy na grupę taryfową z rozliczaniem

pobranej energii elektrycznej w strefach czasowych;


energia i ekologia


131

modernizacja oświetlenia, m.in. przez dobór źródeł o dużej skuteczności świetlnej i odpowiednich właściwościach oświetleniowych, wybór opraw o wysokiej sprawności i ich prawidłowe rozlokowanie oraz stosowanie systemów sterujących oświetleniem, regulujących pobór mocy przez źródła światła i ograniczających czas ich użytkowania;

instalowanie świetlówek kompaktowych (żarówek energooszczędnych) w pomieszczeniach, w których występują długie okresy korzystania z oświetlenia elektrycznego;

malowanie ścian i sufitów oświetlanych pomieszczeń w jasnych barwach; zastosowanie nowocześniejszych, a co za tym idzie - bardziej sprawnych urządzeń elek-

trycznych; wymiana przewymiarowanych urządzeń i napędów elektrycznych na urządzenia odpowiada-

jące obecnym potrzebom obiektu; zastosowanie napędów elektrycznych z silnikami z automatyczną regulacją obrotów; redukcja pobieranej mocy biernej; zainstalowanie urządzeń sterujących (głównie programatorów cyfrowych) w przypadku ko-

nieczności korzystania z grzejników elektrycznych do ogrzewania pomieszczeń; w przypadku konieczności korzystania z grzejników elektrycznych do ogrzewania pomiesz-

czeń - zabudowa nowoczesnych, wysokoefektywnych urządzeń (np. piece akumulacyjne z dynamicznym rozładowaniem);

przestrzeganie obowiązku wygaszania oświetlenia w nie użytkowanych pomieszczeniach. W wyniku działań wynikających z realizacji powyżej opisanych wytycznych można się spodzie-wać znaczącej redukcji kosztów energii elektrycznej. Przedsięwzięcia wymagające nakładów inwestycyjnych, wynikające z realizacji powyżej przed-stawionych przesłanek (jako wskazanie celu) należałoby ująć w Wieloletnim Planie Inwestycyj-nym Miasta. Przedmiotowe działania należy uwzględnić również w ramach realizacji zaproponowanego pro-gramu zarządzania zakupem i zużyciem energii w obiektach użyteczności publicznej w Prusz-kowie.

10.6.6. Racjonalizacja zużycia energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia ulicznego

Modernizacja oświetlenia poprzez samą zamianę źródeł światła (elementu świecącego i oprawy) stwarza już duże możliwości oszczędzania. Do zadań gminy należy planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na jej terenie oraz finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg znajdujących się na terenie gminy. Zgodnie z art. 18 ustawy Prawo energetyczne: Art. 18. 1. Do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy: (...)

2) planowanie oświetlenia miejsc publicznych i dróg znajdujących się na terenie gminy; 3) finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg, znajdujących się na terenie gminy.

2. Gmina realizuje zadania, o których mowa w ust. 1, zgodnie z polityką energetyczną państwa, miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego albo ustaleniami zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. 3. Przepisy ust. 1 pkt 2 i 3 nie mają zastosowania do autostrad i dróg ekspresowych w rozumie-niu przepisów o autostradach płatnych.


energia i ekologia


132

Przy doborze odpowiedniego oświetlenia istotne są parametry oświetlenia i koszty eksploatacji systemu oświetleniowego. Nie bez znaczenia jest tutaj poczucie bezpieczeństwa mieszkańców. Istotnym czynnikiem jest właściwy dobór źródeł światła: żarówek, źródeł niskonapięciowych, lamp sodowych i rtęciowych, żarówek metalohalogenkowych, świetlówek oraz źródeł typu White Son. Obecnie istnieje wiele nowoczesnych materiałów i technologii umożliwiających uzyskanie odpowiedniej jakości oświetlenia. Nastąpił rozwój lamp wysokoprężnych sodowych z coraz to mniejszymi mocami. Istotnym czynnikiem doboru prawidłowego oświetlenia jest również ener-gooszczędność. Ważne jest, by zastosować takie oprawy, które zapewnią prawidłowy rozsył światła i będą wyposażone w wysokiej klasy odbłyśniki. Źródła światła powinny przy możliwie małej ilości dostarczanej energii elektrycznej, posiadać wysoką skuteczność świetlną. Obecnie nie stanowi problemu wybór prawidłowego oświetlenia. Na rynku jest wielu krajowych i zagra-nicznych producentów opraw oświetleniowych, które doskonale sprawdzają się w warunkach zewnętrznych. Wg efektów kompleksowej modernizacji oświetlenia ulicznego w innych gminach w kraju, cał-kowita modernizacja oświetlenia może przynieść ograniczenie zużycia energii na poziomie na-wet do 50%, co w sposób oczywisty uzasadnia konieczność dynamicznej kontynuacji działań modernizacyjnych. Technicznie racjonalizacja zużycia energii na potrzeby oświetlenia ulicznego jest możliwa w dwóch podstawowych płaszczyznach: 1. przez wymianę opraw i źródeł świetlnych na energooszczędne, 2. poprzez kontrolę czasu świecenia – zastosowanie wyłączników przekaźnikowych, które dają

lepszy efekt (niż zmierzchowe), w postaci dokładnego dopasowania czasu pracy do warun-ków świetlnych.

Obecnie konserwację całej sieci oświetlenia ulicznego w Pruszkowie prowadzi jego eksploata-tor, którym jest PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa. Popularną praktyką w naszym kraju jest to, iż zakłady elektroenergetyczne obciążają gminy nie tylko kosztami energii elektrycznej na potrzeby oświetlenia, ale również (osobno) kosztami kon-serwacji oświetlenia. Sytuacja taka ma również miejsce w Pruszkowie. Miasto odpowiadając za oświetlenie na swoim terenie i ponosząc koszty związane z konserwa-cją oświetlenia, powinno dążyć do przejęcia całości majątku oświetleniowego. Takie działanie przyniesie możliwość wyłonienia w przyszłości „konserwatora” oświetlenia ulicznego na zasa-dzie rynkowej (przetarg publiczny), co wg znanych przykładów może przynieść znaczne korzy-ści ekonomiczne dla Miasta w postaci ograniczenia kosztów konserwacji i utrzymania. W sytuacji pozostawienia majątku oświetleniowego w gestii PGE Dystrybucja S.A. Oddział War-szawa. usługi związane z konserwacją oświetlenia stanowią koszt przedsiębiorstwa i powinny zostać uwzględnione w taryfie przedsiębiorstwa.

10.7. Propozycja działań organizacyjnych – energetyk miejski

Mieszkańców reprezentuje samorząd, którego zadaniem własnym, zgodnie z polskim prawem, jest zaspakajanie potrzeb zbiorowych, do których ustawa zalicza zaopatrzenie w energię elek-tryczną, ciepło oraz paliwa gazowe. Zakres tego obowiązku ustala ustawa Prawo energetyczne, która określa, że polega on na planowaniu i organizacji zaopatrzenia w energię. Żeby planować i organizować zaopatrzenie w energię trzeba dysponować wiedzą fachową w danej dyscyplinie, a zatem dla właściwej realizacji nałożonego na samorząd obowiązku należy w strukturze wspie-


energia i ekologia


133

rającej zarządzającego miastem prezydenta dysponować wyspecjalizowanym doradcą. Każde dobrze funkcjonujące przedsiębiorstwo produkcyjne ma swojego energetyka. Tak więc, by pra-widłowo i wydajnie funkcjonować, powinna go mieć również gmina. Obserwacje, z różnym skutkiem działających w zakresie energetyki gminnej samorządów lokal-nych, w ramach prac związanych z opracowywaniem dla nich dokumentów lokalnego panowa-nia energetycznego, pozwoliły na określenie grupy zagadnień, jakimi energetyk gminny powi-nien się zająć. Są to głównie: lokalne planowanie energetyczne; koordynacja funkcji planistycznej i inwestycyjnej gminy oraz koordynacja działań przedsię-

biorstw energetycznych; racjonalizacja użytkowania energii, w tym w szczególności w obiektach użyteczności pu-

blicznej; zakup energii na potrzeby gminy w układzie rynkowym.

Efektywne lokalne planowanie energetyczne i koordynacja działań przedsiębiorstw Mechanizmy lokalnego planowania energetycznego ustalone przez polskie prawo zostały opi-sane we wcześniejszych rozdziałach. Odnośnie racjonalizacji użytkowania energii zwrócić nale-ży uwagę na to, że planowanie energetyczne realizowane przez gminy fachowo i kompleksowo, wymaga powołania już na etapie opracowywania dokumentów siły fachowej, która zajmie się samym planowaniem, a później wdrożeniem jego postanowień. Planowanie energetyczne ma się przekładać na realizację zadań i uzyskanie ich efektów. Przykładem obszaru do koordynacji pomiędzy planowaniem, a realizacją inwestycji jest sprawowanie nadzoru nad kształtem i efek-tami zrealizowanych działań (termomodernizacja – zamiana umowy dostawy). Właściwa koor-dynacja planowania energetycznego z inwestycyjnym jest zatem bardzo istotna dla zrównowa-żonego rozwoju Miasta. Kolejnym istotnym zadaniem stojącym przed miastem, jest koordynacja działań przedsiębiorstw energetycznych. Koordynacja ta obejmuje analizy odnośnie umieszczania w kolejnych planach rozwoju przedsiębiorstw energetycznych działań, wg założeń do planu zaopatrzenia w energię; ale nie tylko - do zadań gminy, w tym zakresie, zaliczyć można koordynację działań przedsię-biorstw w trakcie realizacji projektów modernizacji dróg. Istotna jest też aktywność w zakresie rozwoju gospodarczego, o ile atrakcyjniejsza może być oferta inwestycyjna jeżeli jest poparta właściwym rozpoznaniem warunków dostawy nośników energii na oferowanych terenach, a wa-runki ich dostawy są oferowane wspólnie przez Miasto i przedsiębiorstwo energetyczne. Koor-dynacja działań przedsiębiorstw to również współpraca w zakresie edukacji ekoenergetycznej, która obu stronom może przynosić korzyści. Argumenty jw. wskazują na zasadność powołania w ramach struktur zarządzania miastem „Energetyka miejskiego”, który w oparciu o fachowo przygotowane planowanie energetyczne zapewni efektywne jego wdrożenie i w konsekwencji zapewni racjonalizację użytkowania energii. Zarządzanie energią Użytkowanie energii przyczynia się do występujących na różną skalę oddziaływań na środowi-sko naturalne procesów produkcji i przesyłu energii. Najprostszym sposobem na ochronę śro-dowiska jest minimalizowanie zużycia energii. Do najbardziej spopularyzowanych uporządko-wanych działań bezpośrednich samorządów w tym zakresie zaliczyć należy tzw. zarządzanie energią w gminnych obiektach użyteczności publicznej polegające na monitorowaniu i ograni-czaniu zużycia i kosztów energii w tych obiektach. Zarządzanie energią w obiektach jw. wyma-ga monitoringu i aktualizacji baz danych dla programowania działań, a zatem wymaga wiedzy fachowej i winno być realizowane w układzie ciągłym. Tak utworzona baza informacyjna może być użyteczna dla szerokiego zakresu różnych działań. Miasta, które z sukcesem realizują za-rządzanie energią to np. Bielsko Biała, Rybnik, Częstochowa. To ostatnie może się poszczycić efektem redukcji zużycia energii dla 122 obiektów oświatowych na poziomie 61 TJ/a (o 23%)


energia i ekologia


134

oraz kosztów zaopatrzenia w media na poziomie 1,4 mln zł w ciągu kilku lat funkcjonowania za-rządzania energią. Rynkowy zakup energii Podstawowym założeniem funkcjonowania sektora energetycznego w naszym kraju, jest samo-finansowanie się i rynkowość dostaw energii. Miasto, jako odbiorca energii i przedstawiciel od-biorców lokalnych, ma obowiązek i prawo organizować ich zaopatrzenie, korzystając z dostęp-nych mechanizmów rynkowych. Skorzystanie przez Miasto z wolnego dostępu do rynku energii i zoptymalizowanie handlowe i techniczne jej dostaw w pierwszej kolejności dla obiektów gmin-nych i oświetlenia, a docelowo również dla mieszkańców, winno stać się jedną ze składowych zakresu działania samorządu. Uwolnienie rynku nakłada na gminę obowiązek, zgodnie z usta-wą o zamówieniach publicznych, zamawiania energii na drodze przetargu. Ewentualne korzyści dla gminy, które są do uzyskania przy zakupie rynkowym energii na potrzeby np. oświetlenia ulicznego czy obiektów użyteczności publicznej, są do uzyskania pod warunkiem, że będzie ona dysponowała wiedzą: jak i co zamówić. Wyżej zaprezentowane aspekty działania samorządu w dziedzinie energetyki realizowane są przez Miasto Pruszków, ale w obecnym stanie wymagają wzmocnienia i uporządkowania. W tym celu, w strukturach Miasta, dla uporządkowania i wzmocnienia działań związanych z energetyką komunalną, proponuje się powołać stanowisko „Energetyka miejskiego”.

10.8. Propozycja programu zarządzania zakupem i zużyciem energii w obiektach użyteczności publicznej w Pruszkowie

W związku z decyzją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dniem 1 lipca 2007 r. wszyscy od-biorcy energii elektrycznej uzyskali prawo jej zakupu od wybranego przez siebie dostawcy. Tym samym zostało urzeczywistnione pełne otwarcie rynku energii elektrycznej, na którym każdy odbiorca ma prawo swobodnego wyboru dostawcy. Ww. decyzja Prezesa URE spowodowała konieczność zakupu energii również przez gminy na wolnym rynku zgodnie z Prawem zamó-wień publicznych. Dodatkowo projekt ustawy o efektywności energetycznej oraz szereg wcze-śniej opisanych regulacji UE obligują gminy do racjonalnego zakupu i zużycia energii na potrze-by własnych obiektów, w tym użyteczności publicznej. Mając na uwadze powyższe, proponuje się wzmocnienie w Pruszkowie działania racjonalizują-cego użytkowanie energii i wykorzystującego uwolniony rynek, poprzez wprowadzenie progra-mu zarządzania zakupem i zużyciem energii przez obiekty użyteczności publicznej, należące do Miasta. Realizacja programu oparta byłaby na bazie danych, zawierającej informację na temat obecne-go i przyszłego zapotrzebowania na nośniki energetyczne przez obiekty użyteczności publicznej należące do Miasta. Docelowo program obejmować powinien wszystkie wytypowane przez Miasto obiekty. Sporządzona baza danych będzie miała charakter dynamicznie zmieniającego się i aktualizowanego zestawienia, które będzie pozwalało na bieżącą kontrolę zużycia nośni-ków energii przez poszczególne obiekty oraz prognozowanie wielkości zakupu energii w kolej-nych latach. Taka wiedza pozwoli na porównanie zużycia pomiędzy obiektami oraz na korygo-wanie ewentualnych odchyleń w zakresie mocy zamówionej i wielkości zużytej energii. Aktuali-zowana baza danych pozwoli na kompleksowe zarządzanie energią w obiektach należących do Miasta w zakresie zapotrzebowania na nośniki energetyczne oraz da możliwość stałej kontroli i optymalizacji wydatków, ponoszonych przez Miasto na regulowanie zobowiązań związanych z dostarczaniem mediów.


energia i ekologia


135

Pełne wdrożenie programu wymaga założenia i systematycznego rozwijania bazy danych o obiektach, której uruchomienie stanowi pierwszy etap prac. Określenie bazy wyjściowej dla analiz poszczególnych obiektów i stworzenie systemu monitoringu kosztów i zużycia energii w obiektach jest niezbędnym narzędziem, w oparciu o które można programować zakup i okre-ślać i realizować działania w pierwszej kolejności koncentrujące się głównie na korektach za-wartych umów z dostawcami energii. Dalej - określenie kosztów i realizacja działań niskonakła-dowych w obiektach miejskich wytypowanych na drodze analizy. Programem objąć również można oświetlenie uliczne. Na dalszym etapie należy, w ramach programu, określić i wybrać do realizacji działania wyso-konakładowe. Uporządkować stan własności oświetlenia ulicznego w celu przeprowadzenia do-celowo jego pełnej modernizacji i włączenia do systemu grupowego zakupu energii. Stałe i właściwe działanie programu związane jest również z koordynacją realizacji doraźnych działań modernizacyjnych, monitoringiem inwestycji w sektorze energetycznym mającym na ce-lu ograniczenie kosztów środowiskowych na terenie Miasta oraz stałym monitoringiem i aktuali-zacją baz danych obiektów oraz monitoringiem inwestycji w sektorze energetycznym po stronie przedsiębiorstw energetycznych. Realizacja programu wymaga dostosowania układu organizacyjnego służb miejskich i wytypo-wania odpowiedzialnych za energetykę gminą pracowników Miasta. Obiektami użyteczności publicznej, wytypowanymi do objęcia niniejszym programem, są jed-nostki szkolno – wychowawcze, sportowe oraz oświatowe, tj.: przedszkola (np.. Przedszkole nr 7, nr 8, nr 9); szkoły podstawowe (np. szkoła podstawowa nr 10); gimnazja (np. Gimnazjum nr 1, nr 2, nr 3); szkoły średnie i wyższe (np. licea: im. T. Kościuszki, im. T. Zana; Zespół Szkół nr 1; Wyższa

Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki) domy kultury (np. Młodzieżowy Dom Kultury); biblioteka miejska; placówki wychowawcze (np. Specjalny Ośrodek Wychowawczy); obiekty sportowe (np. basen, hala sportowa).


energia i ekologia


136

11. Sformułowanie scenariuszy zaopatrzenia obszaru Miasta Pruszkowa w nośniki energii

11.1. Uwarunkowania rozwoju infrastruktury energetycznej

Planowanie zaopatrzenia w energię rozwijającego się na terenie Miasta nowego budownictwa stanowi, zgodnie z ustawą Prawo energetyczne, zadanie własne Miasta, którego realizacji pod-jąć się mają za przyzwoleniem Miasta odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne. Głównym założeniem scenariuszy zaopatrzenia w energię powinno być wskazanie optymalnych sposo-bów pokrycia potencjalnego zapotrzebowania na energię dla nowego budownictwa. Ustawa Prawo energetyczne nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne działające na terenie miasta obowiązek zapewnienia realizacji i finansowania infrastruktury energetycznej. Art. 7 ust. 5 i 6 ustawy Prawo energetyczne mówią: Art. 7. (...) Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw gazo-

wych lub energii jest zobowiązane zapewnić realizację i finansowanie budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby przyłączania podmiotów ubiegających się o przyłączenie, na wa-runkach określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 9 ust. 1-4, 7 i 8 i art. 46 oraz założeniach lub planach, o których mowa w art. 19 i 20.

Budowę rozbudowę odcinków sieci służących do przyłączenia instalacji należących do podmiotów ubiegających się o przyłączenie do sieci zapewnia przedsiębiorstwo energe-tyczne, o którym mowa w ust. 1, umożliwiając ich wykonanie zgodnie z zasadami konku-rencji także innym przedsiębiorcom zatrudniającym pracowników o odpowiednich kwalifi-kacjach i doświadczeniu w tym zakresie.

(...) Rozwój systemów energetycznych ukierunkowany na pokrycie zapotrzebowania na energię na nowych terenach rozwoju powinien charakteryzować się cechami takimi jak: zasadność ekono-miczna działań inwestycyjnych i minimalizacja przyszłych kosztów eksploatacyjnych. Zasadność ekonomiczna działań inwestycyjnych to zgodność działań z zasadą samofi-nansowania się przedsięwzięcia. Jej przejawem będzie np.: realizacja takich inwestycji, które dadzą możliwość spłaty nakładów inwestycyjnych w cenie

energii jaką będzie można sprzedać dodatkowo; nie wprowadzanie w obszar rozwoju zbędnie równolegle różnych systemów energetycznych,

np. jednego jako źródła ogrzewania, a drugiego jako źródła ciepłej wody użytkowej i na po-trzeby kuchenne. Takie działanie daje szansę na spłatę kosztów inwestycyjnych obu syste-mów.

Zasadność eksploatacyjna, która w perspektywie stworzy przyszłemu odbiorcy energii warun-ki do zakupu energii za cenę atrakcyjną rynkowo. W celu ujęcia rozbudowy systemów energetycznych oraz uzbrojenia terenu przeznaczonego pod nowe budownictwo, w planach rozwojowych odpowiednich przedsiębiorstw energetycznych Miasto, uwzględniając zapisy w obowiązujących mpzp, powinno sformułować szczegółowy harmonogram w zakresie przygotowania tych terenów pod rozbudowę zgodnie z ich przezna-czeniem i przekazać w postaci wniosku do planów rozwojowych przedsiębiorstw energetycz-nych. Przykładem tego jest analiza kierunków rozwoju miasta przedstawiona w rozdziale 8.1.


energia i ekologia


137

Na konkurencyjność poszczególnych rodzajów nośników energii decydujący wpływ mają następujące elementy: dostępność nośnika na analizowanym terenie; wygoda przy wykorzystaniu nośnika w zależności od charakteru zapotrzebowania; koszt wykonania przyłącza i instalacji wewnętrznej; cena i roczny koszt korzystania z nośnika energii.

Nośniki energii są wykorzystywane dla różnych celów, przy czym w zależności od przeznacze-nia docelowego w różny sposób przedstawia się możliwość wykorzystania poszczególnych sys-temów dla pokrycia określonych potrzeb. Tabela 11-1. Możliwości wykorzystania nośników energii dla pokrycia podstawowych potrzeb odbiorców

Lp. Charakter odbioru nośnika

energii System

ciepłowniczy System

gazowniczy System

elektroenergetyczny Inne,

indywidualne )1

1 Ogrzewanie pomieszczeń + + + / - + 2 Przygotowanie c.w.u. + + + + 3 Przygotowanie posiłków - + + - 4 Oświetlenie + sprzęt gosp. dom. - - + - 5 Klimatyzacja + + + + 6 Napędy - - + -

+ możliwość wykorzystania systemu - brak możliwości )1 uwzględnia się rozwiązania indywidualne oparte o wykorzystanie jako paliwa: węgla, oleju opałowego, gazu

płynnego i/lub OZE

System elektroenergetyczny jest jedynym systemem, który musi być doprowadzony do wszyst-kich obiektów dla pokrycia potrzeb oświetlenia i jako nośnik energii dla wszelkiego rodzaju na-pędów (w tym sprzętu gospodarstwa domowego). W tym zakresie pozostałe systemy nie sta-nowią dla niego konkurencji. Energia elektryczna jest natomiast traktowana jako nośnik energii dla celów grzewczych w ograniczonym zakresie. W skali miasta wykorzystanie to szacuje się na poziomie poniżej 1% i nie należy spodziewać się istotnych zmian w tym zakresie. Jedynie na obszarach, gdzie wy-stępuje zabudowa niska udział ten może stopniowo się zwiększać, w miarę możliwości pokrycia przez zakład energetyczny i wzrostu zamożności odbiorców modernizujących swoje instalacje. Dla potrzeb przygotowania ciepłej wody użytkowej wszystkie ww. nośniki energii stanowią dla siebie równorzędną konkurencję przy występowaniu dostępu do nich na danym obszarze. W związku z pojawiającym się występowaniem w okresie letnim coraz wyższych temperatur otoczenia i wydłużającym się okresem występowania upałów wzrasta zainteresowanie odbior-ców na korzystanie z chłodu i klimatyzacji. Dotyczy to w szczególności obiektów wielkokubatu-rowych o charakterze usługowo-administracyjnym (hotele, biura, domy handlowe, obiekty spor-towe i kulturalno-oświatowe), którym stawiane są wysokie wymagania odnośnie standardów wyposażenia.

Atrakcyjnym i celowym szczególnie z uwagi na wymagania stosowania rozwiązań „czystych” ekologicznie jest wspomaganie wykorzystywania systemowych nośników energii, rozwiązaniami opartymi o odnawialne źródła energii, w tym np. kolektory słoneczne.

Sposób pokrycia zapotrzebowania na energię dla potrzeb procesów technologicznych jest czę-sto ściśle określony w zależności od charakteru tego zapotrzebowania, oraz stopnia równo-mierności odbioru tej energii, np. wymagana dostawa ciepła, gdzie czynnikiem grzewczym jest para wodna, utrudnia możliwość wykorzystania ciepła z systemu ciepłowniczego.


energia i ekologia


138

Szczególną pozycję w ww. kontekście winno mieć wykorzystanie rozwiązań kogeneracyjnych – skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej zarówno dla rozwiązań w skali makro – elektrociepłownia jako źródło systemowe dla Miasta, jak i mikro – małe układy rozproszone dla odbiorów lokalnych, gdzie np. gaz stanowiąc nośnik dla pozyskania energii elektrycznej i ciepl-nej pokrywać będzie wszystkie potrzeby energetyczne obiektu.

11.2. Skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła

Wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej oparte jest głównie na procesach spalania paliw. Jed-ną z racjonalnych, oszczędnych i ekologicznych metod wytwarzania energii są skojarzone ukła-dy do jednoczesnej produkcji energii elektrycznej i ciepła. W układzie skojarzonym ciepło odpa-dowe z jednego procesu staje się źródłem energii dla następnego procesu. Można wyróżnić dwa rodzaje takich układów: małe rozproszone układy kogeneracyjne i elektro-ciepłownie kogeneracyjne. W małych układach rozproszonych, gazowe silniki spalinowe lub turbiny gazowe wykorzystuje się do napędu generatorów energii elektrycznej z jednoczesnym wytwarzaniem ciepła odpado-wego pochodzącego ze spalin wylotowych silnika lub turbiny gazowej oraz z wody i oleju układu chłodzenia silnika. Sprawność układu waha się na ogół w granicach 80 do 90%. Małe układy kogeneracyjne zasilane są przeważnie: gazem ziemnym, biogazem, gazem wysy-piskowym lub olejem opałowym - dlatego też wyprodukowana energia jest traktowana jako czysta dla środowiska. W sprawie wspólnotowej strategii wspierania skojarzonej produkcji ciepła i energii elektrycznej Parlament Europejski i Rada przyjęły w dniu 11 lutego 2004 r. Dyrektywę Nr 2004/8/WE. Celem strategii jest promowanie wysokowydajnej kogeneracji ze względu na związane z nią potencjal-ne korzyści w zakresie oszczędzania energii pierwotnej oraz ograniczania emisji szkodliwych substancji. Kogeneracja przyczynia się do pogłębienia konkurencyjności oraz może wpłynąć pozytywnie na bezpieczeństwo dostaw energii, które jest koniecznym warunkiem zapewnienia w przyszłości stałego rozwoju. Dyrektywa wprowadza pojęcia:

mikrokogeneracji - jednostki o maksymalnej mocy elektrycznej poniżej 50 kWe,

kogeneracji na małą skalę - jednostki o maksymalnej mocy elektrycznej poniżej 1 Mwe, w porównaniu z ceną nośników pochodzących ze źródeł rozdzielonych.

Definicja “kogeneracji na małą skalę” obejmuje między innymi jednostki kogeneracji rozproszo-nej obsługujące ograniczone zapotrzebowanie mieszkaniowe, handlowe lub przemysłowe. Z przyczyn praktycznych i z uwagi na fakt, że ciepło produkowane jest do różnych celów i na różne parametry, kogenerację można podzielić na następujące kategorie: kogeneracja przemy-słowa, kogeneracja ciepłownicza i kogeneracja rolnicza. Nas interesuje kogeneracja ciepłownicza. Zalety układów skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej Stosowanie rozproszonych układów skojarzonych w porównaniu do układów klasycznych ce-chuje się następującymi zaletami: dodatkowy przydział z tytułu sprzedaży certyfikatów, konkurencyjna cena wytworzonych nośników energii, przedsiębiorstwo dystrybucyjne ma obowiązek zakupić energię elektryczną wyproduko-

waną w skojarzeniu za cenę regulowaną, mniejsze zanieczyszczenie środowiska produktami spalania, możliwość otrzymania dotacji z funduszy pomocowych, większa niezawodność dostawy energii, zmniejszenie kosztów przesyłu energii,


energia i ekologia


139

zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez bardziej równomierne rozłożenie źródeł wytwarzających energię elektryczną.

Szczególną uwagę należy zwrócić na dwie ostatnie zalety, w przypadku instalacji lokalnych gdyż rozproszone układy skojarzone mogą stać się jednym z elementów krajowego systemu elektroenergetycznego, zapewniającego obniżkę kosztów i zwiększenie jego niezawodności. Parametry układu kogeneracyjnego Do skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej wykorzystuje się następujące układy technologiczne: elektrociepłownie z turbinami parowymi – z wykorzystaniem paliwa stałego (węgiel, biomasa), elektrociepłownie z turbinami gazowymi, bloki gazowo-parowe (turbina ga-zowa + turbina parowa) oraz małe elektrociepłownie z silnikami spalinowymi. Trzy pierwsze układy stosuje się dla średnich i dużych mocy. Układ elektrociepłowni kogeneracyjnej wytwarzającej w skojarzeniu energię elektryczną i ciepło (CHP – Combined Heat & Power generation) jest równoważny układowi: oddzielnego wytwa-rzania energii elektrycznej w elektrowni i oddzielnego wytwarzania ciepła w ciepłowni. Ilość energii pierwotnej zużywana przez drugi układ (elektrownia + ciepłownia) jest o około 45 - 50% wyższa od energii pierwotnej zużywanej przez pierwszy układ (kogeneracja). Z uwagi na oszczędności energii powyżej 10%, zgodnie z definicją Dyrektywy Nr 2004/8/WE, układ kwalifi-kuje się jako “kogeneracja o wysokiej wydajności”. Po stronie wytwarzania produktami układu kogeneracyjnego są: ciepło i energia elektryczna. Ciepło występuje pod następującymi postaciami: co (ogrzewanie) + c.w.u. (ciepła woda użytko-wa) oraz ciepło do wytwarzania chłodu w agregatach chłodniczych. W ten sposób w jednym procesie technologicznym wytwarzane są trzy rodzaje energii: energia elektryczna, ciepło i chłód. Możemy wtedy też mówić o układzie trójgeneracyjnym. Rysunek 11-1. Uśredniony wykres obciążeń cieplnych systemu ciepłowniczego

W świetle przedstawionej powyżej prezentacji cech układów kogeneracyjnych, jak również wy-stępujących na terenie Pruszkowa uwarunkowań związanych z koniecznością odtworzenia po-tencjału wytwórczego dla systemu ciepłowniczego dla Miasta niezbędne jest przy docelowym określeniu mocy zainstalowanych w źródle (cieplnej i elektrycznej) uwzględnienie w nieodległej przyszłości odbioru chłodu. Równie istotnym zagadnieniem jest rozważanie wprowadzenia układów lokalnej rozproszonej kogeneracji.

wskazany wskazany

okres okres

remontu remontu

agregatów agregatów

CO

CO

CHŁÓD

CWU CWU

12345678910111213141516171819202122232425262728293031323334353637383940414243444546474849505152

około 16 tygodni około 15 tygodni około 13 tygodni

cwu latem około 23 tygodni


energia i ekologia


140

11.3. Odbudowa potencjału wytwórczego dla systemu ciepłowniczego Pruszkowa

Elektrociepłownia Pruszków jest podstawowym źródłem ciepła dla systemu ciepłowniczego Miasta Pruszkowa, który swoim zasięgiem oddziaływania obejmuje również odbiorców na tere-nie Piastowa, Brwinowa i miejscowości Komorów (gm. Michałowice). Pokrywa blisko 57% po-trzeb cieplnych Miasta, a tym samym bezpieczeństwo dostaw ciepła dla mieszkańców zależy od jakości pracy źródła i ciągłości dostaw. Ze względu na: zły stan techniczny urządzeń Elektrociepłowni Pruszków, nieuregulowany stan prawny gruntów, na których zlokalizowana jest elektrociepłownia, konieczność sprostania normom ochrony środowiska (elektrociepłownia posiada pozwolenie

zintegrowane ważne do 2015 r. z derogacją w zakresie emisji SO2 i pyłów) konieczne jest odbudowanie źródła ciepła dla Miasta Pruszkowa. Z uwagi na cele polityki Unii Europejskiej i obowiązujące dyrektywy, odbudowa potencjału energe-

tycznego dla Pruszkowa, uwzględniając wielkość rynku ciepła (ponad 150 MWt, w tym 130 MWt dla Pruszkowa oraz ponad 30 MW na potrzeby c.w.u. jako parametru pracy całorocznej źródła), powinna odbyć się z wykorzystaniem potencjału kogeneracyjnego. Przeprowadzone analizy uwarunkowań zewnętrznych stanu istniejącego oraz plany Vatttenfall Heat Poland wskazują na trzy możliwe scenariusze zasilania systemu ciepłowniczego Pruszkowa: WARIANT I - budowa nowej elektrociepłowni - blok energetyczny + źródło szczytowe w no-

wej lokalizacji (gmina Brwinów); WARIANT II – budowa bloku w istniejącej lokalizacji; WARIANT III – zasilanie systemu ciepłowniczego Pruszkowa z Warszawskiego Systemu

Ciepłowniczego. Wszystkie rozpatrywane rozwiązania powinny charakteryzować się trwałością rozwiązania, wdrażać najlepsze dostępne techniki (BAT) oraz służyć wytwarzaniu energii cieplnej w sposób jak najbardziej ekonomiczny, z dotrzymaniem norm środowiskowych. Charakterystyka wariantów

WARIANT I

Realizacja inwestycji w wariancie I zakłada – według koncepcji VHP S.A. - budowę nowej elek-trociepłowni składającej się z bloku o mocy 68 Mwe/120 MWt (blok na węgiel i/lub biomasę) zlokalizowanej na terenie zalanego składowiska popiołu w miejscowości Moszna Wieś w gminie Brwinów. Funkcję źródła szczytowo-rezerwowego będzie pełnić kotłownia na olej lekki o mocy 110 MWt wraz z kompletną infrastrukturą techniczną.

Wg ww. koncepcji blok będzie się składał z dwóch kotłów parowych i jednego turbozespołu cie-płowniczo-kondensacyjnego. Jeden z kotłów ma być przystosowany do paliw niskokalorycznych (opalany zrębkami) – np. kocioł fluidalny ze złożem stacjonarnym typu BFB z układem konden-sacji pary wodnej w spalinach. Drugi kocioł będzie kotłem przystosowanym do zastosowania paliwa suchego – w koncepcji przyjęto kocioł pyłowy opalany peletami. Kocioł BFB ma być pod-stawowym kotłem pracującym przez cały rok, a kocioł pyłowy ma być kotłem uzupełniającym pracującym w sezonie grzewczym i rezerwującym kocioł podstawowy w okresie letnim. Dodat-kowo kotły parowe zostaną wyposażony w palniki rozpałkowe olejowo-gazowe o mocy 60% nominalnej kotła. Kotły będą zasilały jedną turbinę ciepłowniczo-kondensacyjną o przełyku no-minalnym 260t/h i parametrach pary świeżej p = 10,0 MPa, t = 535 ºC z zamkniętym układem chłodzenia z chłodniami wentylatorowych mokrymi.


energia i ekologia


141

Szacuje się, że nakłady na realizację bloku mogą kształtować się na poziomie 130 mln euro – analogicznie do kosztów budowanego w chwili obecnej bloku w Częstochowie o podobnej charakterystyce.

Dodatkowo, w związku ze zmianą lokalizacji elektrociepłowni konieczne jest ujęcie w nakładach inwestycyjnych także budowy nowej magistrali ciepłowniczej łączącej nowo projektowane źródło ciepła z system ciepłowniczym Pruszkowa. Długość planowanej magistrali może wynieść ok. 4 km. Przy założonym średnim koszcie 5 000 zł za 1 mb, nakłady na budowę sieci mogą kształ-tować się na poziomie ok. 20 mln zł.

WARIANT II

Realizacja inwestycji w wariancie II zakłada budowę nowego bloku o mocy 68 MWe/120 MWt (blok na węgiel i/lub biomasę) w miejscu dotychczasowej lokalizacji EC Pruszków oraz wyko-rzystanie jako źródła szczytowego istniejących kotłów wodnych WR25 po modernizacji.

Szacunkowe nakłady inwestycyjne dla źródła na realizację bloku energetycznego można przy-jąć jak w wariancie I.

WARIANT III

W wariancie III założono zasilanie Pruszkowa od strony Warszawy z istniejących źródeł należą-cych do Vattenfall Heat Poland S.A. Połączenie systemu ciepłowniczego Pruszkowa z War-szawskim Systemem Ciepłowniczym (W.S.C.) nie powoduje konieczności inwestycji w źródłach ciepła, ze względu na występujące i prognozowane nadwyżki mocy w źródłach Vattenfall Heat Poland S.A. Niezbędną inwestycją dla zasilania Pruszkowa w ciepło wg wariantu III jest budowa nowej magistrali ciepłowniczej łączącej W.S.C. z systemem ciepłowniczym Pruszkowa. Długość koniecznej do wybudowania sieci ciepłowniczej szacuje się na ok. 16,5 km w średnicach od 2 x DN 350 do 2 x DN 800. Dodatkowo istnieje konieczność przebudowy obecnego systemu ciepłowniczego Pruszkowa w związku ze zmianą kierunku zasilania. Całkowity koszt inwestycji przy założeniu średnich nakładów na 1 mb na poziomie 6000 zł szacuje się na ok. 100 mln zł. W celu porównania ww. scenariuszy przeprowadzono analizę SWOT, a wybrane wyniki przed-stawiono poniżej. WARIANT I Mocne strony możliwość lokalizacji nowej elektrociepłowni poza granicami miasta- wolny teren stanowi

własność Vattenfall Heat Poland S.A.; uniezależnienie procesu inwestycyjnego od pracy systemu. Słabe strony konieczność poniesienia znacznych nakładów finansowych zarówno na budowę nowego

źródła, jak i nowy odcinek sieci magistralnej bezodbiorowej; koszty inwestycyjne powiększone o koszt budowy niezbędnej kotłowni szczytowo rezerwowej

i wszystkich instalacji towarzyszących; konieczność pozyskania niezbędnych decyzji lokalizacyjnych i pozwoleń na budowę elektro-

ciepłowni w nowej lokalizacji oraz sieci; zwiększenie strat ciepła na przesyle, które powstaną w wyniku budowy nowej elektrocie-

płowni w znacznej odległości od odbiorców.

Szanse możliwość wybudowania źródła, w którym będą wykorzystywane odnawialne źródła energii,

da szansę na uzyskanie dodatkowego dochodu z tytułu zielonych certyfikatów;


energia i ekologia


142

możliwość zwiększenia udziału produkcji energii elektrycznej w kogeneracji z ciepłem, będzie oznaczało zwiększenie przychodów;

w przypadku budowy źródła z wykorzystaniem OZE zaistnieje możliwość pozyskania środ-ków na inwestycję z funduszy Unii Europejskiej;

możliwość zwiększenia obszaru oddziaływania systemu ciepłowniczego. Zagrożenia potencjalny wzrost ceny dostarczanego ciepła, może skutkować utratą odbiorców,

dla których korzystniejszym rozwiązaniem może się okazać np. ogrzewanie gazem; utrata znacznej kwoty podatku od nieruchomości przez gminę Pruszków. WARIANT II Mocne strony brak konieczności budowy nowych odcinków sieci magistralnych; korzystne położenie źródła względem sieci. Słabe strony nieuregulowany stan prawny gruntu, na którym znajduje się elektrociepłownia i trud-

ność jego uregulowania w wymaganym czasie; wysokie nakłady inwestycyjne konieczne do wybudowania nowego źródła – bloku energe-

tycznego; konieczność prowadzenia równolegle pracy istniejącego źródła oraz procesu inwestycyjnego

- ograniczenie wolnego terenu. Szanse możliwość wybudowania źródła, w którym będą wykorzystywane odnawialne źródła energii,

co da szansę dodatkowego dochodu z tytułu certyfikatów; możliwość zwiększenia produkcji energii elektrycznej w kogeneracji z ciepłem, co będzie

oznaczało zwiększenie przychodów; brak konieczności budowy kotłowni szczytowej; wymagana modernizacja kotłów wodnych; rosnące zapotrzebowanie na ciepło w rejonie Pruszkowa; w przypadku budowy źródła z wykorzystaniem OZE możliwość pozyskania środków

z funduszy Unii Europejskiej. Zagrożenia potencjalny wzrost ceny dostarczanego ciepła, może skutkować utratą odbiorców,

dla których korzystniejszym rozwiązaniem może się okazać np. ogrzewanie gazem. WARIANT III Mocne strony brak konieczności ponoszenia wysokich nakładów inwestycyjnych na budowę źródła; brak konieczności pozyskiwania niezbędnych pozwoleń i decyzji na budowę nowego źródła

i jego eksploatację; ograniczenie emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych na terenie Pruszkowa i całej aglo-

meracji warszawskiej. Słabe strony duże straty ciepła na przesyle; potencjalna konieczność budowy przepompowni sieciowej. Szanse możliwość zwiększenia produkcji energii elektrycznej w kogeneracji w Elektrociepłowni Że-

rań, możliwość wykorzystania rezerw wytwórczych, w tym poprawa wskaźnika produkcji energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu w EC Żerań.

Zagrożenia możliwe problemy z pozyskaniem dostępu do gruntów dla nowej sieci ciepłowniczej; likwidacja miejsc pracy po likwidacji EC Pruszków;


energia i ekologia


143

utrata znacznej kwoty podatku od nieruchomości przez gminę Pruszków.

Przeprowadzona analiza pokazała, iż z punktu widzenia nakładów inwestycyjnych wstępnie najkorzystniejszy jest WARIANT III. Z powodu braku wiarygodnych danych nie przeprowadzo-no analizy wpływu ww. inwestycji na koszty eksploatacyjne oraz przychody dostawcy ciepła. W związku z powyższym analiza jedynie poziomu nakładów inwestycyjnych nie może wskazy-wać rozwiązania optymalnego. Istnieje konieczność dokonania dodatkowych analiz celem wyboru wariantu optymalnego z punktu widzenia odbiorców, właścicieli źródła i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw do Mia-sta. Decyzję należy podjąć szybko ze względu na stan techniczny urządzeń elektrociepłowni i czasochłonną realizację każdego z ewentualnych wariantów – czasochłonny cykl inwestycyjny. Właściciel Elektrociepłowni Pruszków nie posiada planu rozwoju (w myśl art. 16 ustawy Prawo energetyczne) uwzględniającego realizację wybranego wariantu, w celu zapewnienia bezpie-czeństwa dostaw dla mieszkańców. W związku z powyższym samorząd miasta powinien do końca 2010 r. uzyskać wiążącą deklarację odnośnie realizacji tego zadania przez Vattenfall Heat Poland S.A. np. w postaci zatwierdzonego inwestycyjnego planu rozwoju, a w przypadku jej braku opracować i uchwalić „Plan zaopatrzenia w ciepło” zgodnie z art. 20 ustawy prawo energetyczne, który precyzować będzie zakres, harmonogram i strukturę finansowania przed-sięwzięcia służącego zapewnieniu ciągłości zasilania w ciepło odbiorców z terenu miasta. Stroną zainteresowaną w sprawie winno być Miasto Piastów jako odbiorca 15% ciepła z syste-mu Pruszkowa. Realizacja planu jw. odbywać się może na drodze umownie uregulowanej współpracy pomiędzy miastem i przedsiębiorstwem energetycznym lub na drodze wyboru takiego rozwiązania w for-mule przetargu na realizację zasilania systemu ciepłowniczego. Takie podejście do zagadnienia gwarantuje samorządowi miasta realizacje nałożonego na niego obowiązku planowania i organizacji zaopatrzenia w ciepło zgodnie art 18 ustawy prawo energetyczne.

11.4. Scenariusze pokrycia zapotrzebowania na ciepło – rozwój systemu ciepłowniczego

Budowa sieci ciepłowniczej i zaopatrzenie analizowanego obszaru w ciepło systemowe będzie ściśle uzależnione od tempa i lokalizacji rozwoju zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej wraz z usługami, predysponowanej do korzystania z ciepła systemowego. Rozwój systemu ciepłowniczego na obszarze Pruszkowa rozpatrywany jest w trzech warian-tach: Wariant I – podstawowym założeniem tego wariantu jest budowa nowego źródła (poza tere-

nem Pruszkowa), do którego podłączona zostanie aktualnie istniejąca w Pruszkowie sieć ciepłownicza oraz, z którego wyprowadzona zostanie nowa sieć zasilająca północne obszary miasta;

Wariant II – zakłada gruntowną modernizację obecnego źródła ciepła w Pruszkowie oraz rozbudowę sieci ciepłowniczej (ale na znacznie mniejszą skalę niż w Wariancie I);

Wariant III – likwidacja EC Pruszków; połączenie systemu pruszkowskiego z systemem war-szawskim za pomocą sieci ciepłowniczej o długości ok. 16 km (na terenie Pruszkowa wyma-gana będzie przebudowa sieci na długości ok. 2 km); ciepło dostarczane jest ze źródeł zloka-lizowanych w Warszawie.

Na ostateczny kierunek rozwoju systemu ciepłowniczego w mieście oraz potencjalny zasięg je-go oddziaływania, będzie miała wpływ, w pierwszym rzędzie, decyzja dotycząca rozwiązań koncepcyjnych w zakresie dalszego funkcjonowania (lub likwidacji) EC Pruszków. Zakres i ro-


energia i ekologia


144

dzaj działań inwestycyjnych, dla zasilania źródłowego systemu Pruszkowa, będzie wyznaczni-kiem dla danego kierunku rozwoju infrastruktury energetycznej w mieście. Podstawowe założenia zmian inwestycyjnych w źródle energetycznym Pruszkowa, przedsta-wiono w rozdz. 11.3. Z kolei na wielkość potrzeb cieplnych w danym wariancie oraz intensywność, jak również za-kres rozbudowy sieci, wpłynie ukształtowanie następujących czynników:

intensywności powstawania nowej zabudowy, kondycji finansowo-ekonomicznej przedsiębiorstwa ciepłowniczego, stopnia zaawansowania prac (koncepcyjnych, projektowych, legislacyjnych) związanych

z budową nowego źródła, sytuacji na rynku nośników energii, regulującej poziom atrakcyjności wyboru przez poten-

cjalnych odbiorców systemu zdalaczynnego, jako źródła zasilania w ciepło. Wariant I ukierunkowany jest na maksymalny rozwój systemu ciepłowniczego. Jest to związane z możliwością przyłączenia do sieci znacznej części obszarów rozwoju, które zlokalizowane są w północnej części miasta, dla których budowa nowego źródła ciepła wraz z siecią jest jedyną szansą na skorzystanie z ciepła zdalaczynnego. W Wariancie II obszary te, ze względu na dużą odległość od istniejącego systemu ciepłowniczego, predysponowane są do podłączenia do sieci gazowej. W Wariancie I planowane są do podłączenia 42 obszary rozwoju, w tym 21 obszarów związa-nych jest z budownictwem mieszkaniowym, 15 – z budownictwem usługowym, a 6 – z przemy-słem. W przypadku mieszkań, wariant ten zakłada podłączenie do systemu ciepłowniczego wszystkich obszarów, na których planowane jest budownictwo wielorodzinne. Wariant I zakłada, że do roku 2015 zostaną podłączeni nowi odbiorcy o łącznym zapotrzebo-waniu ok. 6,1 MW, natomiast w okresie 2016 - 2025 r. - ok. 8,2 MW. Natomiast Wariant II zakłada podłączenie 14 obszarów rozwoju o łącznym zapotrzebowaniu ciepła: ok. 2,9 MW do 2015 r. oraz ok. 3,4 MW w okresie 2016-2025 r. Jest to wariant minimal-nego rozwoju sieci ciepłowniczej, przy założeniu przeprowadzenia działań modernizacyjnych w istniejącym źródle ciepła. Wariant III, w zakresie rodzaju oraz ilości możliwych do podłączenia obszarów rozwoju – odpo-wiada Wariantowi II. Bilans potrzeb cieplnych w obu tych wariantach jest taki sam. Różnica między nimi polega na tym, że w przypadku Wariantu III ciepło dostarczane będzie ze źródeł warszawskich, a EC Pruszków ulegnie likwidacji. W wyniku tego działania liczba odbiorców cie-pła aktualnie podłączonych do systemu zdalaczynnego – pozostanie bez zmian, natomiast nowi odbiorcy będą mogli zostać do niego włączeni według założeń jak dla Wariantu II. Zasilanie systemu pruszkowskiego ze źródeł warszawskich może nastąpić od strony północno-wschodniej miasta (z kierunku Piastowa) i będzie wymagać na terenie Pruszkowa przebudowy istniejącej sieci ciepłowniczej, w zakresie zwiększenia jej średnicy, na odcinku od EC Pruszków do granicy z Piastowem (tj. około 2 km). Kierunki rozwoju systemu ciepłowniczego z uwzględnieniem analizowanych wariantów przed-stawiono na Mapie nr 1 – Załącznik 4. Przyrost zapotrzebowania mocy w poszczególnych wariantach rozwoju systemu ciepłowniczego w Pruszkowie, przedstawiono na wykresie poniżej.


energia i ekologia


145

Wykres 11-1. Przyrost zapotrzebowania ciepła w poszczególnych wariantach rozwoju systemu ciepłowni-czego w Pruszkowie.

Szacuje się, że w roku 2015 pokrycie potrzeb cieplnych z systemu ciepłowniczego, utrzymywać się będzie na następujących poziomach: w Wariancie I: 57 % ogólnego zapotrzebowania na ciepło w tym przedziale czasu; w Wariancie II (i Wariancie III): 56 % ogólnego zapotrzebowania na ciepło w tym przedziale

czasu. Natomiast dla pełnej chłonności analizowanych terenów, zapotrzebowanie na ciepło może zo-stać pokryte przez system ciepłowniczy w: 58 % - Wariant I, 49 % - Wariant II oraz Wariant III. W zakresie istniejącej zabudowy zaleca się, aby przedsiębiorstwo ciepłownicze prowadziło bezpośrednie rozmowy z istniejącymi podmiotami w celu zachęcenia ich do podłączenia się do miejskiego systemu ciepłowniczego. Nowi odbiorcy ciepła sieciowego będą przyłączani do sys-temu ciepłowniczego na zasadach określonych w taryfie przedsiębiorstwa ciepłowniczego. Wymagana jest rozbudowa systemu sieci ciepłowniczych, dostosowana do przewidywanych pojawiających się nowych odbiorów.

11.5. Scenariusze pokrycia zapotrzebowania na gaz - rozwój systemu ga-zowniczego

Cała południowa, środkowa i północno-wschodnia część Miasta Pruszkowa posiada rozbudo-waną sieć dystrybucyjną i rozdzielczą gazu ziemnego. Dalsza rozbudowa systemu w celu pod-łączenia nowych odbiorców na tym obszarze będzie polegała głównie na budowie nowych przy-łączy. Odcinki gazociągów sieci rozdzielczej realizowane będą w miarę powstających potrzeb. Przyłącza do sieci (dla odbiorców) wykonywane będą na zasadach taryfowych.


energia i ekologia


146

W celu podłączenia do systemu odbiorców zlokalizowanych w północnej części Miasta koniecz-ne będzie wzmocnienie zasilania Pruszkowa od strony SRP I stopnia w Rokitnie. Zasilanie to odbywać się będzie poprzez istniejący nowowybudowany gazociąg DN 250 mm zlokalizowa-nym przy ul. Parzniewskiej w Pruszkowie (połączenie ww. gazociągu DN 250 mm ze stacją Ro-kitno zostało ujęte w Planie Inwestycyjnym MSG na 2009 rok). Wymagana jest budowa elemen-tu sieci dystrybucyjnej – gazociągu średniego ciśnienia (wzdłuż ulicy Przejazdowej i Żbikow-skiej), od której zostanie wyprowadzona sieć rozdzielcza do odbiorców. Tereny na północ od planowanej autostrady podłączone zostałyby do systemu gazowniczego z sieci średniego ciśnienia zlokalizowanej na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki. Kierunki rozwoju systemu gazowniczego przedstawiono na Mapie nr 2 – Załącznik 4.

11.6. Scenariusze pokrycia zapotrzebowania na energię elektryczną - roz-wój systemu elektroenergetycznego

Obecny stopień wykorzystania istniejących stacji RPZ wskazuje na możliwość pokrycia zapo-trzebowania na zwiększoną moc elektryczną dla okresu do 2025 r. Zważywszy, na zgrupowanie terenów planowanego rozwoju zabudowy przede wszystkim w północno – zachodniej części miasta, ewentualnie wskazana ze względów ruchowych i ekonomicznych, może okazać się za-budowa drugiego transformatora w stacji RPZ Gąsin. Wpływ na warunki funkcjonowania systemu elektroenergetycznego na terenie Pruszkowa bę-dzie miała decyzja o wyborze rozwiązania dotyczącego sposobu zasilania systemu ciepłowni-czego Pruszkowa. Konsekwencją przyjęcia jednego z trzech wariantów przedstawionych w rozdz. 11.3. będzie odpowiednio: dla wariantu I - konieczność wyprowadzenia mocy elektrycznej na poziomie 68 MWe z EC

w nowej lokalizacji, budowa linii 110kV i wpięcie w istniejący system sieci WN, dla wariantu II – konieczność wyprowadzenia zwiększonej mocy elektrycznej z EC Pruszków,

z uwzględnieniem potencjalnej potrzeby modernizacji RPZ Pruszków, dla wariantu III – likwidacja źródła energii elektrycznej o mocy ok. 9 MWe na terenie Prusz-

kowa. Ostateczne decyzje w sprawie kierunków rozwoju (modernizacji) systemu elektroenergetyczne-go na poziomie WN winny być podjęte przez operatora systemu po przyjęciu wybranego wa-riantu źródłowego zaopatrzenia miasta w ciepło. Natomiast w obszarze sieci SN, analiza zapotrzebowania wskazuje na konieczność wybudowa-nia do roku 2025 ok. 65 stacji transformatorowych, o mocach w przedziale od 250 do 630 kVA wraz z odpowiednimi liniami kablowymi. Istotnym elementem poprawy jakości pracy systemu elektroenergetycznego na terenie Miasta będzie skablowanie sieci SN jako jedno z głównych zadań przedsiębiorstwa energetycznego. Szczególnie ważne dla Miasta, dysponującego ograniczonym zasobem terenów możliwych do zagospodarowania pod rozwój zarówno budownictwa mieszkaniowego, jak i strefy usług i wy-twórczości, jest skablowanie sieci 110 kV, w pierwszej kolejności w północnej części miasta linii relacji RPZ Piastów – RPZ Pruszków.


energia i ekologia


147

11.7. Scenariusze rozwoju techniki solarnej

Jednym z niewielu możliwych do zastosowania odnawialnych źródeł energii (OZE) na terenie miasta Pruszkowa, które charakteryzuje się znacznym zurbanizowaniem na prawie całym swo-im obszarze, jest wykorzystanie energii słonecznej. Kolektory słoneczne Obecnie najbardziej efektywną konwersję promieniowania słonecznego uzyskuje się w proce-sach wytwarzania ciepła niskotemperaturowego (o temperaturze < 100 °C) w instalacji hybry-dowej z baterią kolektorów słonecznych. Kolektory słoneczne w warunkach klimatycznych miasta można by zastosować przede wszyst-kim do: wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej; wspomagania centralnego ogrzewania; ogrzewania wody w basenach. W poniższej tabeli przedstawiono roczny uzysk energii z zestawów solarnych i ich szacunkowy

koszt dla budynku jednorodzinnego zlokalizowanego w Pruszkowie, w którym zamieszkuje 4 5 osób, dla zestawów kolektorów przy różnych wariantach ich wykorzystania. Tabela 11-2. Roczny uzysk energii z zestawów solarnych i ich szacunkowy koszt

Rodzaj zestawu

Konieczny roczny uzysk energii przez kolektor

Szacunkowy koszt zestawu

[kWh / rok] [zł]

1) Zestaw do całorocznego przygotowania ciepłej wody użytkowej i wspomagania ogrzewania

14 465 90 000

2) Zestaw do całorocznego przygotowania ciepłej wody użytkowej (100% zapotrzebowania pokryte solarnie)

5 157 80 000

3) Zestaw do wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej (75% zapotrzebowania pokryte solarnie)

3 868 15 000

Jak wynika z przeprowadzonych wyliczeń, wykorzystywanie do podgrzewania wody tylko ener-gii promieniowania słonecznego jest w klimacie Polski, bardzo kosztowne i nieracjonalne. Należy więc pamiętać o tym, że kolektor słoneczny sam nie zapewni 100% podgrzewu ciepłej wody użytkowej. W naszych warunkach klimatycznych kolektor może pokryć maksymalnie

70 80% energii na przygotowanie ciepłej wody użytkowej w ciągu roku. Dlatego niezbędne jest drugie dogrzewające wodę źródło energii. Najlepszym rozwiązaniem jest połączenie kolektora poprzez zasobnik ciepłej wody użytkowej z kotłem gazowym lub pompą ciepła. Należy zauważyć, że nasłonecznienie w Pruszkowie (patrz Rys. 9-3) jest wyższe od średniej krajowej, co uwzględniono w obliczeniach w tabeli 11-2. Prosty czas zwrotu nakładów na insta-lację do wspomagania przygotowania ciepłej wody użytkowej w Pruszkowie wynosiłby powyżej 8 lat, co sprawia, że taka inwestycja jest uzasadniona ekonomicznie.


energia i ekologia


148

Na krajowym rynku pojawia się coraz większa liczba firm zajmująca się głównie sprzedażą ze-stawów kolektorowych. Dlatego ważne jest, aby przy zakupie takiej instalacji kierować się m.in. następującymi kryteriami: długość udzielanej gwarancji - min. 5 lat na instalacje oraz 10 na rury szklane kolektora; odporność na warunki atmosferyczne (głównie na gradobicie) - potwierdzona odpowiednimi

świadectwami wydanymi przez uprawnione do tego instytuty; wiarygodność firmy - referencje działających instalacji, dogodne warunki serwisowe w razie

jakichkolwiek awarii. Spośród obiektów miejskich ciekawym rozwiązaniem mogłoby być zastosowanie kolektorów słonecznych do zasilania w ciepło budynku pływalni miejskiej „Kapry”. Wg przeprowadzonych obliczeń, zestaw kolektorów o powierzchni 2 400 m2, zabudowany pod optymalnym nachyle-

niem ok. 12,5° w kierunku południowo-zachodnim, może teoretycznie dostarczyć 4 800 GJ cie-pła rocznie. Orientacyjny koszt instalacji to około 4 mln zł. Masa zestawu kolektorów z wodą ja-ko nośnikiem ciepła – zależna od konkretnych rozwiązań technicznych, wynosiłaby ok. 60 Mg (ton). Zachodzi więc, w przypadku zabudowy dużych zestawów kolektorów na budynkach ist-niejących, konieczność dokonania stosownych obliczeń wytrzymałościowych konstrukcji obiek-tu. W większych budynkach wielorodzinnych istnieje ponadto problem ograniczonej powierzchni dachu (czyli również powierzchni kolektorów) oraz problem odpowiedniej wielkości zbiornika wody, co zmniejsza udział pozyskanej c.w.u. z energii słonecznej w całości potrzeb budynku na ten cel. Jednak biorąc pod uwagę koszty eksploatacyjne, które są bardzo znikome, jest to spo-sób pozyskania ciepła, którego zastosowanie należy każdorazowo rozważyć. Tym bardziej, że na spłatę kosztów inwestycyjnych na wdrażanie ekologicznych sposobów uzy-skiwania energii, istnieją możliwości pozyskiwania wsparcia finansowego z różnego rodzaju środków pomocowych. Niecelowym wydaje się być montowanie instalacji z kolektorami słonecznymi w obiektach, które nie są użytkowane w sezonie letnim, kiedy to występuje największe w naszych warunkach kli-matycznych promieniowanie słoneczne (wykorzystanie kolektorów) - tj. np. w budynkach szkol-nych. Ponadto, jak już wspomniano, energia słoneczna może być wykorzystana w zakładach przemy-słowych na obszarze miasta w charakterze źródła ciepła procesowego – decyzja o ewentualnej inwestycji będzie każdorazowo podejmowana przez inwestora, na podstawie sporządzonego indywidualnie rachunku efektywności ekonomicznej. Należy zatem założyć, że wykorzystanie energii z kolektorów słonecznych w Pruszkowie będzie realizowane głównie: w wypadku obiektów będących własnością samorządu lokalnego i innych obiektów uży-

teczności publicznej - przez Miasto; w pozostałym zakresie głównie przez inwestorów indywidualnych przy wsparciu informa-

cyjnym i mecenacie ze strony Miasta. Ogniwa fotowoltaiczne Ogniwo fotowoltaiczne (inaczej fotoogniwo, solar lub ogniwo słoneczne), jak już wspomniano w rozdziale 9.1.2.6, jest urządzeniem służącym do bezpośredniej konwersji energii promienio-wania słonecznego na energię elektryczną, poprzez wykorzystanie półprzewodnikowego złącza typu p-n. Najczęściej spotykane zastosowania to:


energia i ekologia


149

zasilanie budynków w obszarach położonych poza zasięgiem sieci elektroenergetycznej, zasilanie domków letniskowych, wytwarzanie energii w małych przydomowych elektrowniach słonecznych do odsprzedaży do

sieci, zasilanie urządzeń komunalnych, telekomunikacyjnych, sygnalizacyjnych, automatyki prze-

mysłowej lub tp. Najważniejszym elementem słonecznego systemu zasilania są moduły lub panele fotowoltaicz-ne. Panel fotowoltaiczny składa się z wielu modułów, które są wzajemnie połączone dla uzy-skania większych mocy. Ogniwa produkowane na skalę masową z krzemu krystalicznego mają sprawność około 14%. Dla umożliwienia korzystania z energii wytwarzanej w modułach fotowoltaicznych konieczne jest zbudowanie systemu fotowoltaicznego składającego się z: właściwego modułu fotowoltaicznego, akumulatora stanowiącego magazyn energii, przetwornicy zmieniającej prąd stały wytwarzany przez moduły fotowoltaiczne na prąd

zmienny - niezbędny do zasilania większości urządzeń. Istotną rolę w propagowaniu i mecenacie dla energetyki odnawialnej (OZE), szczególnie zaś wykorzystania energetyki solarnej, powinno odgrywać Miasto. Dobrym kierunkiem realizacji takiego zadania wydaje się być mecenat władz miejskich dla in-dywidualnych inwestorów modernizujących źródła ciepła w swoich obiektach, poprzez dotacje z Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej np. w ramach Programu po-prawy efektywności użytkowania energii i/lub modernizacji źródeł ciepła budynków indywidual-nych z uwzględnieniem wykorzystania OZE (zwany dalej Programem OZE). Program OZE powinien korespondować z zapisami Programu Ochrony Środowiska dla Prusz-kowa, który w jednym ze swoich celów operacyjnych pt. „Wykorzystanie energii odnawialnej” uwzględnia promowanie działań zmierzających do produkcji energii ze źródeł niekonwencjonal-nych takich jak np. kolektory słoneczne. Zasady korzystania z Programu OZE powinny zostać określone w Regulaminie, który może wejść w życie jako zarządzenie prezydenta miasta. Regulamin powinien zawierać: wskazania dotyczące źródeł finansowania inwestycji, których dotyczy (tj. wojewódzki, powia-

towy, gminny fundusz ochrony środowiska i gospodarki wodnej), szczegółowy opis celów Programu OZE z podaniem rodzaju działań i/lub inwestycji, prowa-

dzących do osiągnięcia tych celów; np.: Cel: racjonalne gospodarowanie zasobami środowiska oraz ochrona jego walorów poprzez stosowanie instalacji energetycznych wykorzystujących oze. Działania: montaż układów solarnych współzasilających system c.w.u. wraz z wymianą urzą-dzeń grzewczych w budynku

określenie formy oraz wysokości dofinansowania dla danej inwestycji (z podaniem wysokości wymaganego wkładu własnego);

warunki i sposób przystąpienia do Programu OZE, w tym: określenie wzoru wniosku o przystąpienie do Programu OZE, określenie trybu i zasad powiadamiania o terminie i miejscu naboru do Programu OZE, podanie miejsca i sposobu pozyskania dodatkowych informacji o Programie OZE,

warunki uczestnictwa w Programie OZE, w tym: określenie wymaganego stosunku własnościowego instalacji objętej programem, sposób zawierania umów związanych z realizacją inwestycji objętej programem, zasady eksploatacji nowych urządzeń,


energia i ekologia


150

rodzaj, sposób rozliczenia oraz przedstawienia kosztów kwalifikowanych do objęcia dofinan-sowaniem;

warunki wykluczenia lub odstąpienia od Programu OZE, regulujące zasady rozliczenia w przypadku zerwania umowy; kar za nieprzestrzeganie warunków umowy, zasad postępo-wania przy nieterminowej realizacji etapów programu.


energia i ekologia


151

12. Zakres współpracy z innymi gminami

Miasto Pruszków graniczy z gminami: Piastów, Michałowice, Brwinów (powiat pruszkowski) oraz Ożarów Mazowiecki (powiat warszawski zachodni). Rysunek 13-1. Gminy sąsiednie

W celu potwierdzenia zakresu dotyczącego współpracy między gminami, w ramach opracowy-wania projektu „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło...” została rozesłana korespondencja do gmin sąsiadujących. Kopie otrzymanych pism zestawiono w Załączniku 3. Współpraca między Miastem Pruszków, a sąsiednimi gminami w zakresie poszczególnych sys-temów energetycznych realizowana jest przez eksploatatorów tych systemów, tj.: 1. W przypadku gmin: Piastów, Michałowice: system elektroenergetyczny – PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, system gazowniczy - Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o., system ciepłowniczy - Vattenfall Head Poland S.A.

2. W przypadku gmin: Brwinów, Ożarów Mazowiecki: system elektroenergetyczny - PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, system gazowniczy - Mazowiecka Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. brak jest w chwili obecnej i nie przewiduje się w przyszłości wspólnych rozwiązań związa-

nych z systemem ciepłowniczym.


energia i ekologia


152

W przyszłości zakłada się, że ewentualna współpraca Miasta Pruszkowa z gminami sąsiednimi, od-nośnie pokrywania potrzeb elektroenergetycznych, gazowniczych i ciepłowniczych, realizowana będzie głównie na szczeblu ww. przedsiębiorstw energetycznych (przy koordynacji władz gmin są-siadujących). Potencjalnym obszarem współpracy pomiędzy gminami mogłyby być ewentualne działania związa-ne z wykorzystaniem energetycznym biomasy. Wymiana informacji odnośnie posiadanych zaso-bów biomasy lub konstruowanie wspólnych projektów winna posłużyć skoordynowaniu działań w zakresie zoptymalizowania obszarów, z których biomasa będzie pozyskiwana dla konkretnego źródła energii. Dostępne zasoby biomasy występują na terenie Gminy Ożarów Mazowiecki - około 10 000 Mg/rok odpadów roślinnych powstałych z upraw warzywniczych.


energia i ekologia


153

13. Priorytety w zakresie dofinansowania zadań związanych z gospodarką energetyczną przez fundusze krajowe i unijne

W chwili obecnej, w Polsce, dostępne są następujące możliwości pozyskania środków finanso-wych na realizację zarówno działań inwestycyjnych jak i badawczo - projektowych w dziedzinie energetyki: środki przedsiębiorstw energetycznych, środki własne inwestorów indywidualnych (mieszkańcy i samorządy terytorialne), ze środków partnerów prywatnych, angażowanych w realizacje zadań w oparciu o formułę

partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP), środki pomocowe krajowe i zagraniczne fundusze, które dostępne są w formie preferencyj-

nych kredytów i dotacji. Poniżej w tabeli scharakteryzowano wybrane źródła finansowania, pochodzące z funduszy kra-jowych i zagranicznych. W ostatnim czasie otwarła się również możliwość finansowania programów i projektów, które należą do tzw. „zielonych inwestycji”, ze środków pochodzących ze sprzedaży przyznanych Polsce jednostek emisji CO2. Zgodnie z deklaracją zawartą w ustawie z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisja-mi gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. z 2009 r., nr 130, poz. 1070) Rada Mini-strów przyjęła Rozporządzenie w sprawie rodzajów programów i projektów przeznaczonych do realizacji w ramach Krajowego systemu zielonych inwestycji. Zgodnie z ww. rozporządzeniem środki mogą być przeznaczone na: poprawę efektywności energetycznej w różnych dziedzinach gospodarki, w tym m.in.: budowa lub przebudowa systemów ciepłowniczych w celu usprawnienia gospodarki ener-

getycznej oraz rozwój systemów ciepłowniczych poprzez podłączanie nowych odbiorców; termomodernizacja, budowa i przebudowa lub zakup urządzeń energetycznych stanowią-

cych wyposażenie budynku; przebudowa przesyłowych i dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznych; przebudowa instalacji wykorzystywanych do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła lub

chłodu w kogeneracji; poprawę efektywności wykorzystania węgla, w tym związanej z czystymi technologiami wę-

glowymi, w tym m.in.: budowa lub przebudowa instalacji spalania w celu wdrożenia najlepszych dostępnych

technik; budowa lub modernizacja instalacji ochrony powietrza w instalacjach spalania; budowa lub przebudowa instalacji kogeneracyjnych w celu zwiększenia sprawności wy-

twarzania; zmiany stosowania paliwa na paliwo niskoemisyjne; unikanie lub redukcję emisji gazów cieplarnianych w sektorze transportu; wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, w tym: budowa lub modernizacja elektrociepłowni lub ciepłowni opalanych biomasą; budowa lub przebudowa elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych lub przesyłowych

w celu umożliwienia przyłączenia do sieci odnawialnych źródeł energii; budowa lub przebudowa instalacji kolektorów słonecznych lub ogniw fotowoltaicznych

w celu zwiększenia ich wydajności; budowa lub modernizacja elektrowni wodnych i wiatrowych; budowa lub modernizacja elektrociepłowni lub ciepłowni wykorzystujących energię geo-

termalną;


energia i ekologia


154

unikanie lub redukcję emisji metanu poprzez jego odzyskiwanie i wykorzystywanie w prze-myśle wydobywczym, gospodarce odpadami i ściekami oraz w gospodarce rolnej, a także wykorzystywanie go do produkcji energii;

działania związane z sekwestracją gazów cieplarnianych; innych działaniach zmierzających do ograniczania lub unikania krajowej emisji gazów cie-

plarnianych lub pochłaniania dwutlenku węgla oraz adaptacji do zmian klimatu; prowadzeniu prac badawczo - rozwojowych w zakresie wykorzystania odnawialnych źródeł

energii oraz zaawansowanych i innowacyjnych technologii przyjaznych środowisku; działalności edukacyjnej. Zgodnie z pakietem klimatyczno-energetycznym do 2020 r. emisja gazów cieplarnianych po-winna się zmniejszyć o 20%. Programy i projekty, do których odnosi się rozporządzenie, mają doprowadzić do zrealizowania przez Polskę części zobowiązań związanych z pakietem.


energia i ekologia


155

Tabela 13-1. Zestawienie funduszy wraz ze wskazaniem dostępnych środków i poziomu wsparcia

Program/Fundusz Rodzaj inwestycji / działań

na które udzielane będzie wsparcie

Minimalna wartość projektu

Maksymalny poziom wsparcia

Środki dostępne na realizację zadań z za-

kresu energetyki Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko IV OŚ Priorytetowa Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska

projekty zgodne z wymogami BAT,

projekty nieinwestycyjne polegające na wdrożeniu syste-mów zarządzania środowiskowego.

8 mln zł (małe i średnie przed-siębiorstwa)

W zależności od Działania od 30% do 50%

W ramach Priorytetu prze-widziano zrealizowanie inwestycji o wartości 667 mln euro

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko IX OŚ Priorytetowa Infrastruktura Energetyczna Przyjazna Środowisku i efektywność energetyczna

produkcja energii elektrycznej w skojarzeniu z ciepłem,

modernizacja / budowa sieci elektroenergetycznych,

wymiana transformatorów,

termomodernizacja,

wykorzystanie OZE,

modernizacja sieci ciepłowniczych.

10 lub 20 mln w zależności od Działania

W zależności od Działania- od 20% dla projektów objętych pomocą re-gionalną do 100% dla termomoder-nizacji budynków użyt. publicznej, w przypadku, gdy beneficjentem jest organ władzy publicznej

W ramach Priorytetu prze-widziano zrealizowanie inwestycji o wartości 1 403 mln euro

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko X OŚ Priorytetowa Bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii

Rozwój systemów przesyłowych i dystrybucyjnych energii elektr., gazu ziemn., ropy naftowej,

rozbudowa podziemnych magazynów gazu ziemnego,

produkcja urządzeń służących do produkcji paliw i energii z OZE.

8 lub 20 mln w zależności od Działania

W zależności od Działania od 30% do 70%

W ramach Priorytetu prze-widziano zrealizowanie inwestycji o wartości 1 693,2 mln euro

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007 – 2013 Priorytet I „Tworzenie warunków dla rozwoju potencjału innowacyjnego i przedsiębiorczości na Mazowszu”, Działanie 1.8. Wsparcie dla przed-siębiorstw w zakresie wdrażania naj-lepszych dostępnych technik (BAT)

- zmiany technologii służących eliminowaniu szkodliwych od-działywań i uciążliwości poprzez zapobieganie i ograniczanie emisji do środowiska; - zmiany technologii służących zmniejszeniu zapotrzebowania na energię, wodę oraz surowce, ze szczególnym uwzględnie-niem wtórnego wykorzystania ciepła odpadowego oraz elimi-nacji wytwarzania odpadów; - zmiany technologii ukierunkowanych na ograniczenie wielko-ści emisji niektórych substancji i energii do poziomu określo-nego w przepisach krajowych i wspólnotowych oraz w doku-mentach referencyjnych BAT; - inwestycje w urządzenia ograniczające emisje do środowiska (tzw. urządzenia „końca rury”), których zastosowanie jest nie-zbędne dla spełnienia zaostrzających się standardów emisyj-nych lub granicznych wielkości emisji.

Do 8 mln zł Na poziomie wynikającym z właści-wego programu pomocy publicznej

W ramach Działania prze-widziano zrealizowanie inwestycji o wartości 23,4 mln euro

→ W zakresie energii odnawialnej:


energia i ekologia


156






kresu energetyki Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007 – 2013 Priorytet IV „Środowisko, zapobiega-nie zagrożeniom i energetyka”, Dzia-łanie 4.3. Ochrona powietrza, ener-getyka”

- budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej do produkcji i przesyłu energii pochodzącej ze źródeł odnawial-nych, m.in.: - budowa jednostek wytwórczych energii elektrycznej wykorzy-stujących biomasę, biogaz, energię słoneczną, wiatru oraz wody w elektrowniach wodnych do 10 MW, - budowa jednostek wytwórczych ciepła przy wykorzystaniu biomasy, energii geotermalnej i pozostałych OZE, - budowa jednostek wytwórczych energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu przy wykorzystaniu OZE, - budowa lub modernizacja sieci elektroenergetycznych umoż-liwiających przyłączenie jednostek wytwarzania energii elek-trycznej ze źródeł odnawialnych, - inwestycje wykorzystujące nowoczesne technologie oraz know- how w zakresie wykorzystania OZE, - budowa małych i średnich jednostek wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu, - budowa, rozbudowa i modernizacja zbiorników retencyjnych i stopni wodnych umożliwiających wykorzystanie rzek (hydro-energetyka), → W zakresie elektryczności: - budowa, rozbudowa i modernizacja lokalnej i regionalnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej, → W zakresie gazu: - budowa, rozbudowa i modernizacja lokalnej i regionalnej infrastruktury przesyłu i dystrybucji gazu ziemnego, - zakup urządzeń i budowa obiektów technicznych zapewnia-jących prawidłową pracę systemów dystrybucyjnych gazu ziemnego, → W zakresie efektywności energetycznej, kogeneracji, po-szanowania energii i jakości powietrza: - budowa, rozbudowa i modernizacja systemów ciepłowni-czych na efektywne energetycznie poprzez stosowanie ener-gooszczędnej technologii i rozwiązań, w tym: - budowa lub modernizacja istniejących systemów wytwarza-

Budowa małych i średnich jed-nostek wytwa-rzania energii elektrycznej i ciepła w skojarzeniu- 10 mln zł Budowa no-wych oraz mo-dernizacja ist-niejących sieci ciepłowniczych- 20 mln zł Termomoderni-zacja budynków użyteczności publicznej- 10 mln zł Projekty doty-czące odna-wialnych źródeł energii- od 3 do 20 mln zł w zależności od projektu

max. 85% dla projektów nie objętych pomocą publiczną. Projekty objęte pomocą publiczną – wg zasad udzielania tej pomocy.

W ramach Działania 4.3. przewidziano zrealizowanie inwestycji o wartości 146,7 mln euro


energia i ekologia


157






kresu energetyki nia energii cieplnej, - wymiana lub budowa sieci ciepłowniczych w technologii pre-izolowanej, - wymiana izolacji termicznych na sieciach ciepłowniczych będących w złym stanie technicznym, - modernizacja lub budowa nowych węzłów cieplnych, - budowa elektronicznych systemów nadzoru i sterowania sys-temami ciepłowniczymi, przyczyniających się do wzrostu bez-pieczeństwa energetycznego oraz efektywnego ekonomicznie i ekologicznie rozdziału energii, - wyposażenie systemów ciepłowniczych w instalacje ograni-czające emisje zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do po-wietrza, - przekształcenie istniejących systemów ogrzewania obiektów użyteczności publicznej w systemy bardziej przyjazne środo-wisku, - termomodernizacja budynków użyteczności publicznej wraz z wymianą wyposażenia tych obiektów na energooszczędne, - instalacja kotłów kondensacyjnych.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007 – 2013 Priorytet V „Wzmacnianie roli Miasta w rozwoju regionu”, Działanie 5.2. Rewitalizacja miast

- działania w zakresie oszczędności energetycznej infrastruk-tury mieszkalnej.

- max. 85% dla projektów nie objętych pomocą publiczną. Projekty objęte pomocą publiczną – wg zasad udzielania tej pomocy.

W ramach Działania 5.2. przewidziano zrealizowanie inwestycji o wartości 220 mln euro

Program Współpracy Międzyregio-nalnej INTERREG IV C

W ramach priorytetu 2 - do wsparcia przewidziane są projekty służące zwiększaniu wydajności energetycznej oraz wspiera-niu rozwoju energetyki odnawialnej, jak również lepszego sko-ordynowania i zwiększenia wydajności systemów zarządzania energią oraz wspierania zrównoważonego transportu.

- Do 85% kosztów kwalifikowanych projektu.

Całkowity budżet Programu wynosi 411 mln euro, w tym na Priorytet 2 prze-znaczono 39% ww. kwoty

Programy Priorytetowe Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

„Program dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji – Część 1” *:

wytwarzanie energii cieplnej przy użyciu biomasy – źródła rozproszone o mocy poniżej 20 MWt,

10 mln zł Kwota pożyczki: od 4 mln zł do 50 mln zł Wysokość pożyczki: do 75% kosztów kwalifikowanych.

Budżet dla całego Progra-mu na lata 2009-2012: 1,5 mld zł


energia i ekologia


158






kresu energetyki

wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej w skojarzeniu przy użyciu biomasy – źródła rozproszone o mocy poniżej 3 MWe,

wytwarzanie energii elektrycznej i/lub ciepła z wykorzysta-niem biogazu;

elektrownie wiatrowe o mocy poniżej 10 MWe;

pozyskanie energii z wód geotermalnych;

elektrownie wodne o mocy poniżej 5 MWe;

wysokosprawna kogeneracja bez użycia biomasy. Wojewódzki Fundusz Ochrony Śro-dowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

- przedsięwzięcia termomodernizacyjne; - demontaż starej instalacji i montaż nowej instalacji technolo-gicznej kotłowni lub węzłów cieplnych; - montaż zaworów termostatycznych na wewnętrznej instalacji c.o.; - demontaż starej i montaż nowej sieci ciepłowniczej i gazowej; - demontaż i montaż instalacji kanałów wentylacyjnych wraz z montażem centrali wentylacyjnej z odzyskiem ciepła; - zadania i programy dotyczące OZE.

- przy dofinansowaniu w formie po-życzki - do 80%; - przy finansowaniu w formie dotacji: - do 50% kosztu całkowitego zadań inwestycyjnych i modernizacyjnych - do 100% kosztu całkowitego pro-ekologicznych zadań nieinwestycyj-nych.

-

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko II OŚ priorytetowa Go-spodarka odpadami i ochrona po-wierzchni ziemi Działanie 2.1. Kompleksowe przed-sięwzięcia z zakresu gospodarki od-padami komunalnymi ze szczegól-nym uwzględnieniem odpadów nie-bezpiecznych

Instalacje do końcowej utylizacji odpadów, termiczne przekształcanie odpadów

bez ograniczeń 85% W ramach działania prze-widziano zrealizowanie inwestycji o wartości 1 194,99 mln euro

* okres wdrażania „Programu dla przedsięwzięć w zakresie odnawialnych źródeł energii i obiektów wysokosprawnej kogeneracji – Część 1” wynosi: od stycznia 2009 r. do grudnia 2012 r.


energia i ekologia


159

14. Wnioski

Zawartość opracowania pt. „Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i pa-liwa gazowe, ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, w tym zastosowa-nie techniki solarnej dla Miasta Pruszkowa” spełnia wymagania tematyczne ustawy Prawo energetyczne art. 19. i zawiera:

ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe,

przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazo-wych,

możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz za-gospodarowaniu ciepła odpadowego,

zakres współpracy z innymi (sąsiadującymi) gminami. „Założenia...” spełniają również funkcję podstawy merytorycznej dla dalszych etapów planowa-nia - w tym w szczególności dla: „Planów rozwoju ...” przedsiębiorstw energetycznych w zakresie nowych potrzeb energe-

tycznych oraz racjonalizacji produkcji i przesyłu szczególnie ciepła - zgodnie z art. 16 ustawy Prawo energetyczne;

„Planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” - zgodnie z art. 20 ustawy Prawo energetyczne;

Planowania zagospodarowania przestrzennego miasta - w szczególności w zakresie za-bezpieczenia w nośniki energetyczne dla programowanych nowych obiektów i obszarów rozwoju oraz rezerwowania terenu na konieczne nowe urządzenia zaopatrzenia energe-tycznego.

1. Przeprowadzone prace związane z analizą stanu istniejącego działania systemów energe-

tycznych dla Pruszkowa dały generalny obraz potrzeb energetycznych odbiorców zlokalizo-wanych na terenie Miasta, który przedstawia się następująco:

w zakresie potrzeb cieplnych: zapotrzebowanie mocy cieplnej – ogółem 228,5 MW, w tym z systemu ciepłowniczego 130,5 MW dla budownictwa mieszkaniowego 157,5 MW (68,4 %); roczne zużycie energii cieplnej – około 1 263 TJ, w tym dla budownictwa mieszkaniowego 850 TJ (~67 %);

w zakresie dostaw gazu ziemnego: roczne zużycie gazu ziemnego – 13,6 mln m3, w tym gospodarstwa domowe ~10,2 mln m3, a na pokrycie potrzeb grzewczych w gospodarstwach domowych około 8,4 mln. m3;

w zakresie dostaw energii elektrycznej roczne zużycie energii elektrycznej – ok. 230 GWh, w tym wg taryf C i G – 161 GWh

2. Przewidywany przyrost zapotrzebowania na nośniki energetyczne dla nowego budownictwa

do roku 2025, w zależności od tempa rozwoju Miasta, oszacowano na poziomie: potrzeby cieplne nowych odbiorców około 27,5 MW, w tym dla nowego budownictwa

mieszkaniowego 18,3 MW, przy czym przyrosty te częściowo równoważone będą spad-kiem zapotrzebowania na skutek prowadzenia wszelkiego typu działań racjonalizacji użyt-kowania ciepła, jak też likwidacji obiektów (odbiorców);


energia i ekologia


160

wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w skali Miasta mieści się w zakresie 6,0 – 13 MWe zapotrzebowania mocy czynnej;

przyrost godzinowego zapotrzebowania na gaz ziemny może mieścić się w zakresie 1 300 m3/h do około 1 860 m3/h w zależności od skali rozbudowy systemu gazowniczego.

3. Przedstawione powyżej wielkości zapotrzebowania mogą zostać pokryte na bazie istnieją-cych systemów zaopatrujących Miasto w energię, przy założeniu ich sukcesywnej moderni-zacji i rozbudowy. Decyzje co do sposobu zaopatrzenia w ciepło winny być podejmowane w sytuacji sprecyzowanego sposobu zainwestowania terenów. Poprzedzić je powinna anali-za ekonomiczna aktualnych kosztów budowy i eksploatacji poszczególnych instalacji, anali-za kierunków rozwoju rynku nośników energii oraz sugestie ze strony przyszłych odbiorców. Propozycje możliwych scenariuszy zaopatrzenia obszarów rozwoju przedstawiono w rozdziale 11 niniejszego opracowania. Każdorazowo należy rozpatrzyć, tam gdzie jest to zasadne, wprowadzenie rozwiązań OZE ze szczególnym zwróceniem uwagi na nowe obiekty użyteczności publicznej.

4. Zaopatrzenie w energię cieplną realizowane jest w Pruszkowie za pośrednictwem zdala-

czynnego systemu ciepłowniczego - około 57% zapotrzebowania oraz według rozwiązań in-dywidualnych. Stan techniczny źródła dla systemu ciepłowniczego Pruszkowa nie pozwala na stwierdzenie o zapewnieniu ciągłości dostaw energii cieplnej po roku 2015, w związku ze stanem technicznym kotłów i brakiem możliwości dotrzymania podwyższonych wymagań środowiskowych. Konieczne jest przeprowadzenie działań związanych z odbudową źródła ciepła dla ww. sys-temu lub co najmniej jego głęboka modernizacja. Wieloletni cykl inwestycyjny stanowi o ko-nieczności podjęcia decyzji odnośnie modelu odbudowy źródła w trybie pilnym – nie później niż w ciągu roku. W przypadku stwierdzenia braku decyzji i rozpoczęcia niezbędnych działań odtworzeniowych, Miasto winno przystąpić do projektu planu zaopatrzenia w ciepło, przesą-dzającego o wybranym kierunku działań.

5. Stan techniczny oraz przewidywane zamierzenia, które będą realizowane przez PGE Dys-

trybucja S.A. Oddział Warszawa w zakresie sieci elektroenergetycznej WN, SN, nN i stacji transformatorowych dają podstawę do stwierdzenia o bezpieczeństwie w zakresie zasilania istniejących i przewidywanych do realizacji nowych obiektów w najbliższej perspektywie. PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa jako przedsiębiorstwo o zakresie działania na ob-szarze wielu gmin realizuje współpracę pomiędzy gminami sąsiadującymi w zakresie zaopa-trzenia w energię elektryczną. Główne zadania stojące przed przedsiębiorstwem to: zaopatrzenie nowych terenów rozwo-jowych gminy oraz zapewnienie bezpieczeństwa zasilania wszystkich odbiorców oraz dosto-sowanie pracy systemu WN do nowych uwarunkowań, po podjęciu wiążącej decyzji odno-śnie przyjętego wariantu odbudowy potencjału wytwórczego dla systemu ciepłowniczego Miasta.

6. Stan techniczny elementów systemu gazowniczego Pruszkowa, będącego w gestii Mazo-

wieckiej Spółki Gazownictwa Sp. z o.o., pozwala na stwierdzenie o istnieniu zdolności prze-syłowych SRP i sieci rozdzielczych dla zaspokojenia potrzeb pojawiających się tam nowych odbiorców. Głównymi zadaniami stojącymi przed Spółką jest zaopatrzenie nowych odbiorców i nowych terenów rozwojowych Miasta, zapewnienie bezpieczeństwa zasilania odbiorców, bieżąca wymiana sieci na wykonane z PE.


energia i ekologia


161

7. Zgodnie z zapisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego nr 2004/8/WE (ws. wspierania ko-generacji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło użytkowe na rynku wewnętrznym energii) zakłada się, że odbudowa potencjału wytwórczego ciepła dla Pruszkowa winna, z uwagi na wielkość lokalnego rynku ciepła Pruszkowa i Piastowa, zostać zrealizowana w postaci wy-soko sprawnej kogeneracji o zwiększonym, w stosunku do istniejącego, wskaźniku kogene-racji.

8. Strategiczne cele rozwoju energetycznego Pruszkowa.

Na podstawie analiz i studiów w niniejszym opracowaniu określono główne cele Miasta w zakresie realizacji obowiązku organizowania i planowania zaopatrzenia terenu Miasta w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe:

Cel nr 1 - Zapewnienie ciągłości dostaw nośników energii z jednoczesnym zachowaniem pa-rametrów ekologicznych i ekonomicznych dostawy dla odbiorców z terenu Pruszkowa.

Cel nr 2 - Racjonalizacja użytkowania energii i jej nośników na wszystkich etapach procesu za-opatrzenia.

Cel nr 3 - Zabezpieczenie dostaw energii i jej nośników na potrzeby nowej, rozwijającej się zabudowy na terenie Miasta.

Cel nr 4 - Rozwój odnawialnych źródeł energii w oparciu o lokalne zidentyfikowane możliwości. W ramach ww. celów strategicznych analizy wskazały na konieczność podjęcia przez Miasto realizacji następujących zadań:

Cel nr 1

Zadanie C1.Z1 – Odbudowa potencjału wytwórczego dla zapewnienia ciągłości dostaw ciepła dla systemu ciepłowniczego Pruszkowa po roku 2015. Wymagana koordynacja działań w za-kresie doboru instalacji energetycznych źródła podstawowego uwzględniająca plany realizacji instalacji termicznej utylizacji odpadów z odzyskiem energii. W przypadku braku jednoznacznej decyzji Przedsiębiorstwa Ciepłowniczego w roku 2010 Mia-sto powinno opracować Plan zgodnie z art. 20 Prawa Energetycznego. Zadanie C1.Z2 – Zakup energii w układzie rynkowym dla odbiorców z terenu Miasta w pierw-szej kolejności dla jednostek podległych Miastu. Gmina ma możliwość, a w wypadku zakupu energii za kwotę podlegającą ustawie o zamówie-niach publicznych – obowiązek, wyboru sprzedawcy energii na warunkach rynkowych. Takie podejście daje szansę optymalizacji kosztów energii elektrycznej dla m.in. obiektów użyteczno-ści publicznej i oświetlenia ulicznego.

Cel nr 2

Zadanie C2.Z1 - Zarządzanie zużyciem i kosztami energii w jednostkach miejskich. Przeprowadzenie procesu racjonalizacji gospodarki energią w miejskich jednostkach wymaga, z uwagi na specyfikę ich eksploatacji, ciągłych i wnikliwych obserwacji. Istotnym argumentem


energia i ekologia


162

przemawiającym za stworzeniem systemu stałego monitoringu zużycia energii jest pozycja kosztów energii w budżecie. Zadanie C2.Z2 - Stymulowanie racjonalizacji i likwidacji przestarzałych i niskosprawnych ogrzewań węglowych – likwidacja „niskiej emisji”. Planując działania w myśl polityki energetycznej państwa oraz w zgodzie ze standardami ochrony środowiska gmina powinna kontynuować działania edukacyjne i stymulacyjne dla przedsięwzięć mających na celu zmianę sposobu zasilania w ciepło - z niskosprawnych, opar-tych o paliwo węglowe - na rozwiązania proekologiczne, tj. podłączenia do miejskiego systemu ciepłowniczego, systemu gazowniczego z równoległym wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, w tym w szczególności kolektorów słonecznych. Zadanie C2.Z3 – Podniesienie efektywności systemu dystrybucji ciepła zdalaczynnego – kon-tynuacja modernizacji systemu w zakresie sieci magistralnych, węzłów ciepłowniczych i sieci dystrybucyjnych. Zadanie C2.Z4 – Podniesienie efektywności użytkowania ciepła poprzez ograniczanie zużycia energii użytecznej w ramach działań związanych z:

termomodernizacją budynków mieszkalnych wielorodzinnych i obiektów gminnych, wspieraniem działań termomodernizacyjnych i modernizacji systemów grzewczych w za-

budowie jednorodzinnej. Zadanie C2.Z5 – Sukcesywna modernizacja systemu oświetlenia ulicznego Zadaniem Miasta jest uporządkowanie spraw własnościowych punktów oświetleniowych, prze-prowadzenie modernizacji oraz wyłonienie niezależnego operatora pełniącego rolę eksploatato-ra i konserwatora ww. instalacji w myśl zasad Ustawy o Zamówieniach Publicznych. Zadanie C2.Z6 – Modernizacja systemu elektroenergetycznego uwzględniająca skablowanie sieci 110 kV oraz sieci SN.

Cel nr 3

Zadanie C3.Z1 - Koordynacja zaopatrzenia w nośniki energii nowych terenów rozwojowych i współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi Zgodnie z art. 18 ustawy Prawo energetyczne, planowanie i organizacja zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe na obszarze gminy (w tym również dla nowego budownic-twa) stanowi zadanie własne gminy, którego realizacji podjąć się mają za przyzwoleniem gminy odpowiednie przedsiębiorstwa energetyczne. Zadaniem Miasta w tym zakresie winno być gro-madzenie informacji o najbliższych planowanych inwestycjach i zgłaszanie ich corocznie do od-powiednich przedsiębiorstw energetycznych celem ujęcia w planach rozwoju (stosowne analizy w tym zakresie zawarto w rozdz. 8 i 11). W zakres zadań Miasta powinno również wejść ciągłe monitorowanie planów rozwojowych przedsiębiorstw energetycznych, działających na obszarze gminy i analiza ich zgodności z uchwalonymi „Założeniami ...”.

Zadanie C3.Z2. Stymulowanie działań inwestorów dla zastosowania rozwiązań opartych o wy-korzystanie lokalnych układów małej kogeneracji. Zadanie C3.Z3. Zapewnienie oświetlenia ulicznego nowych tras komunikacyjnych.


energia i ekologia


163

Cel nr 4

Zadanie C4.Z1. Rozwój odnawialnych źródeł energii. Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) na terenie Pruszkowa ukierunkowany powinien być na wykorzystanie kolektorów słonecznych i pomp ciepła. Zakłada się, że gmina powinna stymu-lować rozwój OZE wśród odbiorców indywidualnych i we własnych zasobach. Realizacja tego zadania może być prowadzona w ramach zaproponowanego programu poprawy efektywności użytkowania energii i/lub modernizacji źródeł ciepła budynków indywidualnych z uwzględnie-niem wykorzystania OZE - Program OZE. W zakresie obiektów gminnych każdorazowo decyzję o modernizacji źródła ciepła w obiektach użyteczności publicznej należy poprzedzić analizą możliwości zastosowania w obiekcie odnawialnych źródeł energii lub wysokosprawnej mikroko-generacji. 9. Operacyjnie realizacja zadań C1.Z2, C2.Z1, C2.Z4 wymaga wdrożenia programu monitoro-

wania i zarządzania zakupem i zużyciem energii w wytypowanych obiektach. Z kolei sprawne wdrożenie i realizacja całości zadań jw. wymaga powołania w strukturach Miasta zespołu energetyka gminnego, który będzie organizował i nadzorował realizacje zadań w celu za-pewnienia zgodnej z założeniami polityki UE i Polski racjonalizacji użytkowania energii, przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa i ciągłości zasilania mieszkańców przy spełnie-niu akceptowalnych społecznie warunków ekologicznych i ekonomicznych. Dla koordynacji działań przedsiębiorstw energetycznych, wzorem innych samorządów, celowym wydaje się powołanie rady przy prezydencie, której funkcją była by koordynacja działań przedsiębiorstw energetycznych i Miasta, w celu zapewnienia realizacji zadań jw. Rada, o której mowa wyżej, w pierwszej kolejności wnikliwie przeanalizuje i skoordynuje zadania dotyczące odbudowy potencjału wytwórczego dla systemu ciepłowniczego Pruszkowa.

Opracowane założenia, po ich uchwaleniu przez Radę Miasta Pruszków, stanowić powinny do-kument „lokalnego prawa energetycznego”, którego wdrożenie i formy realizacji dalszych dzia-łań powinny stanowić zobowiązanie dla władz Miasta oraz podlegać bieżącemu monitorowaniu przez stosowne komisje Rady. Aktualizację „Założeń do planu zaopatrzenia...” proponuje się przeprowadzać w 3-letnich okre-sach (zgodnie z proponowanymi do wprowadzenia zmianami w ustawie Prawo energetyczne).

Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię ... · w horyzoncie czasowym do 2008 r. w...

Documents

Transcript of Założenia do planu zaopatrzenia w ciepło, energię ... · w horyzoncie czasowym do 2008 r. w...