Załącznik nr 1 Charakterystyka Stanu Środowiska na terenie Miasta ...

Załącznik nr 1

Charakterystyka stanu środowiska w Mieście Zgorzelec

Poznań 2009

ZAŁACZNIK 1

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA MIASTA ZGORZELEC NA LATA 2009-2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016

ZAŁĄCZNIK NR 1 - 2

Spis treści:

1 Wstęp ............................................................................................................................. 7

1.1 Gospodarka ........................................................................................................... 8

1.2 Turystyka ............................................................................................................... 9

1.2.1 Dolnośląska droga św. Jakuba ................................................................... 9

1.3 Komunikacja .........................................................................................................11

1.4 Położenie geograficzne i klimat .............................................................................12

1.5 Euroregion Nysa ...................................................................................................16

1.5.1 Energetyka ................................................................................................17

1.5.2 Atmosfera ..................................................................................................18

1.5.3 Woda .........................................................................................................18

1.5.4 Lasy ..........................................................................................................19

1.5.5 Komunikacja ..............................................................................................20

2 Charakterystyka stanu środowiska ................................................................................23

2.1 Powietrze - stan wyjściowy ...................................................................................23

2.1.1 Zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego .....................................32

2.2 Hałas – stan wyjściowy .........................................................................................33

2.2.1 Uciążliwość hałasu ....................................................................................36

2.3 Promieniowanie elektromagnetyczne ....................................................................36

2.3.1 Źródła promieniowania elektromagnetycznego ..........................................37

2.4 Woda – stan wyjściowy .........................................................................................39

2.4.1 Wody powierzchniowe ...............................................................................39

2.4.2 Wody podziemne .......................................................................................43

2.4.3 Zaopatrzenie w wodę ................................................................................45

2.5 Ochrona przeciwpowodziowa – stan wyjściowy ....................................................52

2.5.1 Zagrożenia powodziowe ............................................................................54

2.5.2 Jaz na rzece Czerwona Woda w Zgorzelcu ...............................................54

2.5.3 Jaz stały na rzece Nysa Łużycka w Zgorzelcu ...........................................54

2.6 Ścieki – stan wyjściowy .........................................................................................55

2.6.1 Oczyszczalnia ścieków ..............................................................................55

2.6.2 System kanalizacji sanitarnej .....................................................................55

2.7 Ziemia i gleba – stan wyjściowy ............................................................................58

2.7.1 Rolnicza przestrzeń produkcyjna ...............................................................59

2.7.2 Ogólna charakterystyka gleb .....................................................................59

2.7.3 Kompleksy przydatności rolniczej ..............................................................61

ZAŁACZNIK 1



2.7.4 Klasy bonitacyjne ......................................................................................61

2.7.5 Zagrożenie gleb erozją wodną powierzchniową .........................................63

2.7.6 Ocena jakości gleb ....................................................................................63

2.8 Zasoby surowcowe – stan wyjściowy ....................................................................64

2.8.1 Rozwój budowy geologicznej .....................................................................64

2.8.2 Budowa geologiczna .................................................................................65

2.9 Odpady – stan wyjściowy ......................................................................................68

2.10 Zasoby przyrodnicze – stan wyjściowy ..................................................................69

2.10.1 Fauna – stan wyjściowy .........................................................................69

2.10.2 Flora – stan wyjściowy ...........................................................................70

2.10.3 Charakterystyka pomników przyrody .....................................................74

2.10.4 Projektowane, proponowane formy ochrony przyrody............................75

2.10.5 Użytki na obszarach łąkowych i podmokłych .........................................78

2.10.6 Użytki w ekosystemach przekształconych .............................................78

2.10.7 Strefy ochronne i punkty widokowe........................................................81

2.10.8 Roślinność inwazyjna ............................................................................81

2.10.9 Roślinność potencjalna ..........................................................................81

2.11 NATURA 2000 ......................................................................................................83

2.11.1 Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej PLH 020066 ...................................84

2.12 Energia odnawialna ..............................................................................................85

2.13 Edukacja ekologiczna ...........................................................................................86

2.14 Awarie zagrażające środowisku ............................................................................86

ZAŁACZNIK 1



Spis Tabel:

Tab. 1-1 Wskaźniki efektywności programu – turystyka wg GUS 2009 ................................ 9

Tab. 2-1 Wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń dwutlenkiem siarki w stałych stacjach pomiarowych na terenie miasta Zgorzelec w roku 2007 oraz w stacjach w bezpośrednim sąsiedztwie wg WIOŚ 2007 ...........................................................24

Tab. 2-2 Wyniki pomiarów wartości stężeń zanieczyszczeń dwutlenkiem azotu w stałych stacjach pomiarowych na terenie miasta Zgorzelec w roku 2007 oraz stacjach w bezpośrednim sąsiedztwie wg WIOŚ 2007 ...........................................................24

Tab. 2-3 Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 w stałych stacjach pomiarowych na terenie miasta Zgorzelec w roku 2007 oraz stacjach w bezpośrednim sąsiedztwie wg WIOŚ 2007 .....................................................................................................25

Tab. 2-4 Lokalizacja wybranych stacji monitoringu powietrza w sieci Elektrowni Turów i Czarnego Trójkąta ................................................................................................25

Tab. 2-5 Podmioty posiadające aktualne pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza wydane przez Starostę Zgorzeleckiego stan na 30.11.2008 rok ...........25

Tab. 2-6 Wskaźniki efektywności programu – zaopatrzenie w gaz .......................................26

Tab. 2-7 Wskaźniki efektywności programu – energia elektryczna w gospodarstwach domowych w miastach (wg GUS 2009) ................................................................27

Tab. 2-8 Wskaźniki efektywności programu – zużycie energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych .................................................................................27

Tab. 2-9 Wyniki badań akustycznych w porze dziennej dla wyznaczonych punktów monitoringowych na terenie miasta w roku 2006 ..................................................36

Tab. 2-10 Wykaz linii energetycznych napowietrznych powyżej 220kV przebiegających przez teren miasta Zgorzelec .........................................................................................38

Tab. 2-11 Wykaz urządzeń radiokomunikacyjnych zlokalizowanych na terenie Zgorzelca ...39

Tab. 2-12 Porównanie stężeń miarodajnych w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych rzeki Nysy Łużyckiej (WIOŚ –Wojewódzka baza danych Aqua, 2008) .............................................................................................................................40

Tab. 2-13 Porównanie stężeń miarodajnych w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych dopływu rzeki Nysy Łużyckiej (źródło: WIOŚ –Wojewódzka baza danych Aqua, 2008 oraz Ocena stanu jakości rzek województwa dolnośląskiego w roku 2007) ............................................................................................................42

Tab. 2-14 Ocena jakości wód podziemnych w ramach monitoringu diagnostycznego Państwowego Instytutu Geologicznego w 2007 roku ............................................45

Tab. 2-15 Ocena jakości wód podziemnych w ramach monitoringu operacyjnego Państwowego Instytutu Geologicznego w 2007 r. .................................................45

Tab. 2-16 Wskaźniki efektywności programu – zaopatrzenie w wodę (wg GUS) ..................47

Tab. 2-17 Jakość wody w mieście Zgorzelec w 2006 roku (dane Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Zgorzelcu) ...................................................................49

Tab. 2-18 Jakość wody w mieście Zgorzelec w 2007 roku (dane Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Zgorzelcu) ...................................................................50

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-19 Wskaźniki efektywności programu – zużycie wody, energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych ..............................................................................51

Tab. 2-20 Wskaźniki efektywności programu – zużycie wody i oczyszczalnie ścieków (wg GUS) ....................................................................................................................51

Tab. 2-21 Wskaźniki efektywności programu – korzystający z instalacji w miastach w % ogółu ludności miasta ..........................................................................................51

Tab. 2-22 Wskaźniki efektywności programu – sieć rozdzielcza na 100 km2 .......................52

Tab. 2-23 Wykaz jednostek, które uzyskały pozwolenia wodnoprawne na zrzut ścieków przez Staroste Zgorzeleckiego .......................................................................................57

Tab. 2-24 Wskaźniki efektywności programu – odprowadzenie ścieków (wg GUS) ..............58

Tab. 2-25 Wskaźniki efektywności programu – ścieki oczyszczane (wg GUS) .....................58

Tab. 2-26 Największe kompleksy gleb na terenie Zgorzelca ................................................62

Tab. 2-27 Wykaz chronionych gatunków zwierząt odnotowanych na terenie Zgorzelca [Jankowski 1996] ..................................................................................................69

Tab. 2-28 Wykaz chronionych gatunków zwierząt odnotowanych na terenie Zgorzelca [Jankowski 1996] ..................................................................................................72

Tab. 2-29 Wykaz zarejestrowanych pomników przyrody na terenie Miasta Zgorzelca .........74

Tab. 2-30 Wskaźniki efektywności programu – ochrona przyrody i różnorodności biologicznej .............................................................................................................................75

Tab. 2-31 Wskaźniki efektywności programu – nasadzenia i ubytki wg lokalizacji ................75

Tab. 2-32 Udział powierzchniowy poszczególnych elementów zielenie urządzonej w mieście .............................................................................................................................79

Tab. 2-33 Wykaz cmentarzy Zgorzelca ................................................................................79

Tab. 2-34 Wykaz ogrodów działkowych w Zgorzelcu ............................................................80

Tab. 2-35 Wskaźniki efektywności programu – tereny zieleni w gestii samorządów miasta ..80

Tab. 2-36 Wskaźniki efektywności programu – powierzchnia gruntów leśnych .....................80

Tab. 2-37 Wykaz roślinności potencjalnej lokalizowanej na terenie powiatu zgorzeleckiego, legenda do Ryc. 2-11 ...........................................................................................81

Spis Rysunków:

Ryc. 1-1 Lokalizacja terenu opracowania .............................................................................. 7

Ryc. 1-2 Oznakowanie Wielkopolskiej i Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba ..............................10

Ryc. 1-3 Oznakowanie europejskiej drogi św. Jakuba ..........................................................10

Ryc. 1-4 Szlaki rowerowe w Zgorzelcu (http://www.zgorzelec.eu/turystyka/mapa-rowerowa.html)_ ...................................................................................................12

Ryc. 1-5 Przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w stacji meteorologicznej w Zgorzelcu w 2007 r. wg Raportu o stanie środowiska Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku ..........................................................13

Ryc. 1-6 Róża wiatrów na terenie Zgorzelca na podstawie danych meteorologicznych z lat 1995-2004. Opracował: mgr Andrzej Dancewicz IMGW Wrocław za opracowaniem ekofizjograficznym dla miasta ...............................................................................13

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 1-7 Mapa lokalizująca Miasto Zgorzelec na tle regionów geograficznych .....................16

Ryc. 1-8 Mapa obszaru Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa .......................................................17

Ryc. 2-1 Roczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta dla roku 2004 (na podstawie WIOŚ) ...........................................................................................29

Ryc. 2-2 . Roczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta dla roku 2005 (na podstawie WIOŚ)...................................................................................30




Ryc. 2-6. Roczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta do lipca 2009 roku (na podstawie WIOŚ) ...........................................................................32

Ryc. 2-7 Lokalizacja punktów kontrolno-pomiarowych monitoringu hałasu na terenie powiatu zgorzeleckiego wg WIOŚ 2006 rok .......................................................................35

Ryc. 2-8 Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia na rzece Nysie Łużyckiej w trójpunkcie granicznym (km 197,0) w latach 1993-2007 (źrodło: Raport o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2007 r.) ............................................53

Ryc. 2-9 Przebieg zmian stężeń wybranych wskaźników zanieczyszczeń wzdłuż biegu rzeki Nysy Łużyckiej w latach 2004-2006 (na podstawie Raport o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2006) ..................................................................54

Ryc. 2-10 Projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy Doliny Nysy Łużyckiej - obszar miasta Zgorzelec ..................................................................................................77

Ryc. 2-11 Mapa potencjalnej roślinności na obszarze Zgorzelca ..........................................83

Ryc. 2-12 Natura 2000 Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej PLH 020066 (źródło: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/) .......................................................85

Spis wykresów:

Wykr. 2-1 Użytkowanie gruntówna terenie miasta ................................................................64

ZAŁACZNIK 1



1 Wstęp1

Zgorzelec jest miastem powiatowym położonym na prawym brzegu Nysy Łużyckiej. Jego powierzchnia wynosi 16 km2, liczba ludności zameldowanej na stałe, według danych z GUS 2009, wynosi (stan na 31 grudnia 2007 roku) 32 474 osoby.

Poniżej zamieszczono lokalizację Miasta Zgorzelec.

Ryc. 1-1 Lokalizacja terenu opracowania

Wyjątkowo korzystna lokalizacja na pograniczu trzech państw: Polski, Niemiec i Czech pozwala nie tylko na wzajemne przenikanie się kultur, ale także stwarza idealne warunki do rozwoju międzynarodowej współpracy gospodarczej. Na lewym brzegu Nysy znajduje się miasto Görlitz, które z dzisiejszym Zgorzelcem do 1945 r. tworzyło jedno miasto.

Wspólna historia oraz dzisiejsze wspólne interesy obu miast przyczyniły się w ciągu ostatnich 10 lat do szybkiego rozwoju współpracy transgranicznej, której owocem było podpisanie proklamacji o utworzeniu Europamiasta. Przedsięwzięcie to ma na celu wspólne rozwiązywanie problemów kultury, gospodarki, oświaty i spraw komunalnych, m.in. odbudowę Mostu Staromiejskiego, realizację programu "Czysta Nysa", wspólny marketing miejski, dostosowanie struktur administracyjnych Zgorzelca do norm Unii Europejskiej.

1 Dane za stroną internetową starostwa zgorzeleckiego 2009 www.powiat.zgorzelec.pl

Miasto Zgorzelec

http://www.powiat.zgorzelec.pl/

ZAŁACZNIK 1



W 1998 roku władze miasta podpisały także umowę o braterskiej przyjaźni z miastem Naoussa w Grecji.

Do ważnych wydarzeń kulturalnych Zgorzelca należą Ogólnopolskie Spotkania Amatorskich Teatrów Jednego Aktora (OSATJA). W maju Zgorzelec staje się stolicą kultury greckiej w Polsce, poprzez odbywający się tutaj Międzynarodowy Festiwal Piosenki Greckiej.

Położenie geograficzne Zgorzelca przy międzynarodowych trasach szybkiego ruchu stwarza dogodne warunki do podejmowania działalności gospodarczej. Ze względu na nowe przejście tranzytowe Ludwigsdorf - Jędrzychowice, Zgorzelec stał się jednym z najważniejszych węzłów komunikacyjnych łączących Polskę z krajami Europy.

1.1 Gospodarka W mieście według danych z GUS 2009 na rok 2007 zarejestrowanych jest 3 892

przedsiębiorców, w tym w:

A. sektorze publicznym:

- podmioty gospodarki narodowej ogółem - 163 jed. gosp.

- państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego ogółem - 66 jed. gosp.

- spółki handlowe - 10 jed. gosp.

B. sektorze prywatnym:

- podmioty gospodarki narodowej ogółem - 3 729 jed. gosp.

- osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą - 2 633 jed. gosp.

- spółki handlowe - 216 jed. gosp.

- spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego - 97 jed. gosp.

- spółdzielnie -13 jed. gosp

- fundacje - 5 jed. gosp.

- stowarzyszenia i organizacje społeczne - 99 jed. gosp.

Do największych przedsiębiorstw w mieście należą:

- „FAMAGO” – Fabryka Maszyn Górnictwa Odkrywkowego,

- Specjalistyczne Przedsiębiorstwo Budowlane „SAVEX”,

- Zakład Przemysłu Odzieżowego „WENA”,

- Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska,

- PSS SPOŁEM „Granica”,

- Przedsiębiorstwo Turystyczne „Pod Orłem”,

- Przedsiębiorstwo Wielobranżowe „Comfort”,

- Przedsiębiorstwo Robót Instalacyjnych „INSBUD”

Miasto posiada również dobrze rozwiniętą infrastrukturę biznesu w postaci banków i instytucji ubezpieczeniowych.

Działalność prowadzi także Europejski Bank Informacji Gospodarczej EDB Sp. z o.o.

ZAŁACZNIK 1



1.2 Turystyka Położenie geograficzne, walory krajobrazowe, a w szczególności bogata tradycja

kulturowa, składają się na korzystne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji na terenie miasta Zgorzelec. Zagadnienie to jest wielokrotnie podkreślane jako bardzo istotne w strategii zrównoważonego rozwoju miasta Zgorzelec.

W latach 2004 - 2008 potencjał turystyczny miasta praktycznie nie uległ zmianie natomiast ruch turystycznie uległ nieznacznie zmniejszeniu w szczególności w roku 2007. Nie jest to jednak efektem oferty turystycznej miasta, ale wynika z ogólnych tendencji. Jako istotny walor o charakterze ponadregionalnym uznać należy powołanie w roku 2007 Muzeum Łużyckiego im. Jakuba Boehmego wynikającego z potrzeby tworzenia tożsamości regionalnej, o wspólnej historii oraz woli odbudowywania więzi łączących kiedyś dwie części Łużyc, które obecnie przedzielone są granicą państwową.

Tab. 1-1 Wskaźniki efektywności programu – turystyka wg GUS 2009

Wskaźnik Jednostka Stan na 31.12. 2004

Stan na 31.12. 2005

Stan na 31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

miejsca noclegowe całoroczne miejsce 360 363 366 364 1,1

korzystający z noclegów ogółem

osoba 41 276 42 958 39 497 39 226 -5,2

korzystający z noclegów turyści zagraniczni

osoba 23 540 24 234 22 300 21 499 -9,5

wynajęte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach

ogółem pok. 31 013 31 862 31 720 29 667 -4,5

wynajęte pokoje w hotelach, motelach, pensjonatach turystom zagranicznym

pok. 15 272 16 372 14 572 13 882 -10,0

udzielone noclegi ogółem nocleg 55 161 59 379 58 423 51 698 -6,7

hotele miejsce 214 212 214 214 0,0

motele miejsce 0 0 0 0 b.d.

pensjonaty miejsce 0 0 0 0 b.d.

inne obiekty hotelowe miejsce 86 95 95 95 9,5

kempingi miejsce 28 25 25 0 b.d

1.2.1 Dolnośląska droga św. Jakuba Pierwsza w Polsce Dolnośląska Droga św. Jakuba (długość ok. 160 km) została otwarta

24 VII 2005 roku w Jakubowie koło Głogowa, w diecezji zielonogórsko-gorzowskiej. Dalej droga prowadzi przez Grodowiec (regionalne sanktuarium maryjne), Polkowice, Chocianów, Bolesławiec, Nowogrodziec i Lubań do granicy polsko-niemieckiej w Zgorzelcu-Görlitz, gdzie przez Most Staromiejski łączy się z Ekumeniczną Drogą Pątniczą („Ökumenischer Pilgerweg”) przez Saksonię i Turyngię.

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 1-2 Oznakowanie Wielkopolskiej i Dolnośląskiej Drogi św. Jakuba

Ryc. 1-3 Oznakowanie europejskiej drogi św. Jakuba

W mieście funkcjonuje portal informacyjny dotyczący turystyki http://www.zgorzelec.eu/turystyka/info.html oraz http://www.it.zgorzelec.pl.

http://www.it.zgorzelec.pl/

ZAŁACZNIK 1



1.3 Komunikacja Podstawowe powiązania miasta z otoczeniem zapewniają następujące drogi:

- autostrada A4 (istniejący fragment między przejściem drogowym a węzłem przy ul. Słowiańskiej) – do Berlina, Drezna i Görlitz,

- droga krajowa Nr 4 – do Wrocławia, Legnicy i Warszawy; przez miasto prowadzi ulicami: Piłsudskiego –236 m, Daszyńskiego – 224 m, część ulicy Kościuszki od Boh. Getta – 190m, Armii Krajowej – 1444 m, Słowiańska – 960 m; razem –3054 m w granicach miasta;

- droga krajowa Nr 30 – do Jeleniej Góry (w kierunku wschodnim) i Görlitz (w kierunku zachodnim),

- droga wojewódzka Nr 352 – do Bogatyni i Zawidowa oraz poprzez przejście graniczne z Niemcami i Czechami – do Liberca i Zittau, Nr 351 –do Pieńska i Jagodzina; prowadzi ulicami: Słowiańska –1450m, Andersa – 887 m, Łużycka, - 1628 razem – 3965 m;

- Nr 357 – Granica Państwa- Pieńsk; prowadzi ulicami: Henrykowska – 2830 m, Bolesławiecka – 1910 m; razem, w obrębie miasta: 3740 m;

- drogi powiatowe Nr 1364, 12322, 12309 – do Sulikowa, Zawidowa oraz miejscowości gmin sąsiednich.

Ogółem, na terenie Zgorzelca znajduje się 69,754 km dróg, z czego 54,045 km jest pod zarządem miasta.

Zgorzelec mimo peryferyjnego położenie względem terytorium Polski - ma dogodne połączenia drogowe i kolejowe z resztą kraju: powiązania drogowe uzupełniają linie kolejowe w kierunku:

- linia kolejowa magistralna - E30: Wrocław - Legnica - Bolesławiec - Węgliniec – Zgorzelec – Drezno,

- Jeleniej Góry przez Lubań,

- Bogatyni i Zawidowa.

Samo miasto ma natomiast niezbyt dogodny i dość skomplikowany układ komunikacyjny. Pewna poprawa nastąpiła dzięki oddaniu przejścia granicznego Zgorzelec-Ludwisgsdorf, dzięki któremu wyeliminowano ruch ciężarowy oraz część tranzytowego ruchu osobowego z centrum miasta.

Po roku 2004 na terenie miasta, w ramach rewitalizacji Przedmieścia Nyskiego, zmodernizowano ulice: Wrocławską, Daszyńskiego, Nowomiejską, Szkolną (1,07 km). Wybudowano wjazd na most Staromiejski. W roku 2007 opracowano koncepcję układu komunikacyjnego miasta Zgorzelec w sposób zintegrowany ze strona niemiecką. Zmieniono organizację ruchu na obszarze Śródmieścia. Wszystkie nowobudowane ciągi piesze posiadają rozwiązanie przyjazne osobom niepełnosprawnym. Opracowano koncepcję zmiany organizacji ruchu w obrębie Śródmieściu Miasta z propozycją wyłączenia odcinka ulic z ruchu kołowego. Opracowano koncepcje odbudowy Placu Pocztowego.

Zgorzelec, wraz z okolicznymi miejscowościami Polski, Czech i Niemiec, znajduje się w Euroregionie Nysy, po którym w ramach jednego całodobowego biletu można podróżować bez ograniczeń.

Obecnie, zły stan ścieżek rowerowych w Zgorzelcu prowadzi do tego, że jedynie niewielka ilość osób decyduje się na ten środek komunikacji. Fakt ten został również stwierdzony w projekcie dotyczącym badań zachowań komunikacyjnych w Görlitz i Zgorzelcu. Nie należy lekceważyć przy tym również rozbudowy ruchu rowerowego,

ZAŁACZNIK 1



w aspekcie turystycznym po obu stronach granicy. Sytuacja wyjściowa jest przy tym po obu stronach dosyć różna. Koncepcja ruchu rowerowego dla Görlitz uległa niedawno rozwinięciu, również istnieją tutaj liczne dobrze rozbudowane drogi rowerowe. Po stronie Zgorzelca istnieje zarówno konieczność opracowania koncepcji, jak również potrzeba opracowania konkretnych rozwiązań dla ważnych węzłów komunikacyjnych.

W mieście powstało kilka nieformalnych, ale dobrze zorganizowanych grup rowerowych. Jedyny odcinek bezpiecznej ścieżki rowerowej wybudowano ponad 10 lat temu przy okazji modernizacji chodnika przy ul. Kościuszki. W I etapie rewitalizacji miasta wybudowana 280 mb ścieżek rowerowych na odcinku od Mostu Staromiejskiego do Bulwaru Greckiego. Zainteresowanie budową nowych dróg rowerowych jest podejmowane zarówno na forach internetowych, jak i w prasie poświeconej turystyce rowerowej (Rowertour, nr 8, 2009).

Ryc. 1-4 Szlaki rowerowe w Zgorzelcu (http://www.zgorzelec.eu/turystyka/mapa-rowerowa.html)_

1.4 Położenie geograficzne i klimat2

Miasto Zgorzelec położone jest w zachodniej części województwa dolnośląskiego w bezpośrednim sąsiedztwie granicy państwa zajmując powierzchnię - 1 586 ha.

Od wschodu, północy i południa miasto graniczy ze wsiami Gminy Zgorzelec, od zachodu poprzez Nysę Łużycką - z miastem Göerlitz w Niemczech.

2 wg Opracowania ekofizjograficznego dla Miasta Zgorzelca 2006 r.

http://www.zgorzelec.eu/turystyka/mapa-rowerowa.html

ZAŁACZNIK 1



Okolice Zgorzelca należą do najcieplejszych obszarów Pogórza Sudeckiego. Klimat okolicy jest stosunkowo łagodny, ukształtowany pod wpływem klimatu atlantyckiego. Region zgorzelecki jest najcieplejszym regionem pogórzy. Tutaj występuje najwyższa średnia temperatura roczna, która wynosi 8 °C.

Okres wegetacyjny, tj. o temperaturze powyżej +5°C rozpoczyna się w końcu marca i trwa do pierwszej dekady listopada przeciętnie 210 dni. Szkodliwe przymrozki zdarzają się jeszcze w drugiej połowie kwietnia i pierwszej połowie maja. Okres wolny od przymrozków wynosi przeciętnie 190 dni.

W poszczególnych latach sezonowa zmienność warunków termicznych odzwierciedlona w układzie termicznych pór roku różni się od przebiegu uśrednionego. Zakłócenia cyklicznego przebiegu temperatury związane są z oddziaływaniem cyrkulacji atmosferycznej. Cyklonalna cyrkulacja zachodnia powoduje ocieplenia w sezonie zimowym oraz względnie chłodne okresy w lecie. Natomiast antycyklonalna cyrkulacja wschodnia w okresie zimowym powoduje znaczne ochłodzenie, a latem warunkuje występowanie najwyższych maksimów temperatury [Paszyński 1999].

Ryc. 1-5 Przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w stacji meteorologicznej w Zgorzelcu w 2007 r. wg Raportu o stanie środowiska Województwa Dolnośląskiego w 2007 roku

Na obszarze Zgorzelca, w przebiegu rocznym opadów atmosferycznych, wyraźnie zaznacza się maksimum letnie i minimum zimowe. Około 36 % sumy rocznej opadów przypada na sezon letni, od czerwca do sierpnia (włącznie). Najniższe opady występują zazwyczaj w miesiącach zimowych, a najwyższe w lipcu.

W mieście Zgorzelec przeważa wiatr południowy oraz południowo-zachodni i północno-zachodni, mając wpływ na łagodzenie klimatu miasta i okolic.

Ryc. 1-6 Róża wiatrów na terenie Zgorzelca na podstawie danych meteorologicznych z lat 1995-2004. Opracował: mgr Andrzej Dancewicz IMGW Wrocław za opracowaniem ekofizjograficznym dla miasta

W rejonie Zgorzelca kierunki wiatru uwarunkowane są charakterem ogólnej cyrkulacji atmosferycznej nad Europą Środkową oraz jej lokalną modyfikacją spowodowaną przez rzeźbę i pokrycie terenu o różnym współczynniku szorstkości. Rozkład kierunków wiatrów w niższych strefach hipsometrycznych wyraźnie nawiązuje do ukształtowania terenu. Najczęstsze kierunki wiatrów pokrywają się z osiami dolin rzecznych lub przełęczy.

ZAŁACZNIK 1



Według średniej rocznej częstości występowania kierunków wiatru z okresu 1995-2004 dominującym jest kierunek południowo-zachodni (29,7%), znaczny udział przypada też na kierunki: południowy (14,3%) i zachodni (12,9%). Tak, więc przez ponad połowę dni w roku (57%) występowały wiatry z południowo- zachodniego (S-SW-W) wycinka horyzontu. Wiatry z sektora wschodniego (NE-E-SE) występują najrzadziej (18%). W ciągu 10% dni w roku odnotowywano ciszę, co oznacza rejestrowanie wiatrów o prędkości poniżej 0,5 m/s.

Istotną cechą klimatu miejscowego są w przewadze dobre warunki przewietrzania terenu, okresowo pogarszające się zwłaszcza się w okresie inwersji termicznych. Zjawiska takie obserwuje się w warunkach bezwietrznej pogody wyżowej, przy zstępującym ku ziemi ruchu powietrza. Przy znacznym pionowym zasięgu takich anomalii termicznych kumulacja zanieczyszczeń obejmować może znaczne obszary, wykraczające poza skalę lokalną, przy czym w kształtowaniu tego stanu uczestniczą wszystkie rodzaje emitorów, bez względu na ich wysokość. Inwersje takie mogą utrzymywać się przez dłuższy czas, co potęguje efekt kumulacji zanieczyszczeń. Widoczne bywa wtedy tzw. „zmętnienie atmosfery”, szczególnie intensywne w pobliżu linii horyzontu lub z punktów obserwacyjnych zlokalizowanych w wyższych położeniach.

Podwyższone zanieczyszczenia atmosfery (abstrahując od skali emisji) może wystąpić lokalnie w obniżeniach terenu – podczas wieczornych i nocnych chłodzeń, w warunkach ciszy atmosferycznej. W swoim typowym przebiegu powodowane są one spływaniem mas chłodnego powietrza ku obniżeniom terenowym. W przypadku otwartych dolin następuje powolne przemieszczanie się chłodnego powietrza wzdłuż osi doliny. Wszelka zabudowa oraz obiekty inżynieryjne utrudniają ten spływ powodując powstawanie w górnej części doliny zastoisk zimnego powietrza, czemu zwykle towarzyszy mgła, a w okresie chłodnym - także przygruntowe przymrozki. Na stan czystości atmosfery mają w opisanych wyżej sytuacjach przede wszystkim niskie emitory – pojazdy samochodowe, paleniska domowe, wypalanie traw czy spalanie odpadów.

Sprawne funkcjonowanie naturalnego systemu wentylacyjnego miasta ułatwia rozproszenie zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery z większych skupień emitorów, a szczególnie niskich emitorów ze źródeł energetycznych i komunikacyjnych. Miasto wymaga przewietrzania także w okresie letnich upałów. Niewłaściwe jego wentylowanie na skutek barier utworzonych przez wysoką, zwartą zabudowę, często blokującą kierunki przepływu powietrza naturalnymi korytarzami przewietrzania powoduje zatrzymanie ciepła w granicach miasta. Z kolei, w chłodniejszym okresie roku z powodu istnienia licznych barier terenowych, w nieprzewietrzanych dolinach kumulują się tu masy chłodnego i wilgotnego powietrza, które zalegając, tworzą tak zwane mrozowiska. Jest to także obszar o zwiększonej częstotliwości tworzenia się mgieł przygruntowych. Zjawiska te mogą stanowić źródło znacznego dyskomfortu życia mieszkańców.

Dlatego wnętrza urbanistyczne winny być tak kształtowane zapisami miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, aby przy uwzględnieniu naturalnego ukształtowania terenu i istniejącej zabudowy, umożliwić swobodny przepływ wiatru w najczęściej występujących kierunkach. Należy unikać zabudowy naturalnych korytarzy przewietrzania wykształconych w dolinach cieków wodnych umożliwiając swobodny przepływ mas powietrza oraz nie dopuszczając do powstawania zastoisk.

Uwzględniając ukształtowanie terenu oraz dominujące w rejonie Zgorzelca kierunki wiatrów (najłatwiejszy dostęp na teren miasta mają wiatry południowo- zachodnie poprzez dolinę Nysy) można domniemywać, że główny kanał napowietrzania miasta pokrywa się z ukierunkowaną z południowego – zachodu na z północny- wschód doliną Nysy Łużyckiej. W miejscu lokalizacji posterunku meteo, w dzielnicy Ujazd doliny Nysy otwiera się bardziej na wschód, co sprzyja ruchom powietrza wzdłuż doliny Czerwonej Wody. Doliny obu tych rzek, a zwłaszcza Nysy Łużyckiej, która przecina kompleks zwartej zabudowy Zgorzelec-

ZAŁACZNIK 1



Görlitz stanowią główne kanały przewietrzające te bliźniacze miasta. Lokalne znaczenie ma wykop linii kolejowej w kierunku Bolesławca.

Wymienione warunki klimatyczne wpływają w zasadniczy sposób na rozwój i charakter szaty roślinnej Zgorzelca. Ogólnie można stwierdzić, że są one korzystne dla rozwoju gatunków drzew o większych wymaganiach i łącznie z dobrymi warunkami glebowymi sprzyjają hodowli drzewostanów mieszanych.

Teren przedmiotowego opracowania położony jest na terenie jednego mezoregionu wg podziału geograficznego Polski wg „Geografii Regionalnej Polski” Jerzy Kondracki PWN 2002.

Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie (332.25) rozciąga się wzdłuż Nysy Łużyckiej między Pogórzem Wschodniołużyckim w Niemczech a Pogórzem Izerskim w Polsce. Składa się z Kotliny Turoszowskiej (332.251), zapadliska tektonicznego wypełnionego trzeciorzędowymi osadami jeziornymi z grubymi pokładami węgla brunatnego, przełomowej doliny Nysy (332.252), Obniżenia Zawidowskiego (332.253) i Równiny Zgorzeleckiej (332.254). Między Obniżeniem Zawidowskim, odwadnianym przez dopływ Nysy Łużyckiej Witkę, z niedużym zbiornikiem zaporowym w Niedowie (Jezioro Niedowskie), a Równiną Zgorzelecką występują pagóry bazaltowe. Równina Zgorzelecka przedstawia lekko falisty teren rolniczy z niewielkimi płatami leśnymi, a Zgorzelec (ok. 35 tys. mieszk.) jest właściwie przedmieściem dużego niemieckiego miasta Görlitz (Zhorjelec po serbołużycku), od którego jest oddzielone Nysą Łużycką, stanowiąc ważne przejście graniczne na szlakach kolejowym i drogowym. Wielkim przekształceniom antropogenicznym uległa Kotlina Turoszowska, przecięta granicami Niemiec i Czech. Eksploatacja węgla brunatnego w kopalniach odkrywkowych Turów I i Turów II spowodowała powstanie głębokich, nawet do 300 m, wyrobisk oraz wysokich hałd płonnego urobku. Turoszowskie złoże węgla brunatnego zalega na obszarze 32 km2, przy czym główna część znajduje się w Polsce — około 1150 mln Mg, pozostała na terenie Niemiec w rejonie miasta Żytawy (Zittau) — około 400 mln Mg i Czech — koło Hradka. Na węglu tym pracuje w Polsce wielka elektrownia Turoszów o mocy 2000 MW. Elektrownia ta jest jednym z groźniejszych źródeł zanieczyszczenia atmosfery, powodującym zniszczenie lasów w Górach Izerskich i Karkonoszach. Uciążliwość zwałowisk usiłuje się zmniejszyć przez ich zalesienie. Powierzchnię całego mezoregionu oceniono na 240 km2. Po polskiej stronie status miasta ma Bogatynia (ok. 20 tys. mieszk.).

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 1-7 Mapa lokalizująca Miasto Zgorzelec na tle regionów geograficznych

1.5 Euroregion Nysa Euroregion Neisse-Nisa-Nysa (dalej ERN) to region obejmujący trzy obszary

przygraniczne położone w sercu Europy, u styku granic Rzeczpospolitej Polskiej, Republiki Czeskiej i Republiki Federalnej Niemiec.

Te trzy obszary wiąże ze sobą wiele wspólnych interesów i problemów wynikających z wielowiekowej i zmiennej historii naszego kontynentu. Szczególne położenie geopolityczne regionu wynika stąd, że leżał on na granicy krajów Unii Europejskiej i krajów kandydackich. Jest to zatem obszar, na którym kształtowały się stosunki Wschód-Zachód w ich nowym, europejskim wymiarze.

Euroregion Neisse-Nisa-Nysa jako transgraniczny związek powstał w wyniku inicjatywy działaczy komunalnych obszaru przygranicznego w maju 1991 w Zittau. Punktem wyjścia do dalszej współpracy było przekonanie, iż istniejące problemy regionu przygranicznego można rozwiązać jedynie wspólnym wysiłkiem, w dobrym sąsiedztwie, dla i z ludźmi tutaj żyjącymi.

Regiony przygraniczne podlegają specyficznym warunkom. Większe czy mniejsze różnice kulturowe, gospodarcze i administracyjne odczuwane są najbardziej przy samej granicy. Obszary peryferyjne w stosunku do centrów wykazują deficyty rozwojowe. Miejscowa ludność wskazywała na konieczność rozwiązywania tych problemów.

Z tą myślą w roku 1991 został utworzony, przez polityków komunalnych regionu trójkąta trzech państw Niemiec, Polski i Czech: Euroregion Neisse-Nisa-Nysa, jako instrument do rozwiązywania problemów regionu.

Miasto Zgorzelec

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 1-8 Mapa obszaru Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa

Po dziesięciu latach działalności widoczne są już pierwsze sukcesy, a wiele działań znajduje się w fazie planowania albo realizacji. Wspieranie projektów, w szczególności z dziedzin kultury i sportu, przyczyniło się do intensyfikacji komunikacji i spotkań między ludźmi. Mimo to pokonany został dopiero krótki odcinek drogi.

Nowe wyzwania, np. przystąpienie Polski i Czech do Unii Europejskiej, postawiły przed Euroregionem Neisse-Nisa-Nysa nowe zadania.

Przygraniczny rejon ERN był do 1990 roku miejscem o znacznym nasyceniu działalnością gospodarczą powodującą problemy ekologiczne. Przejawiało się to w jakości atmosfery, która zwłaszcza w okresie zimowym pod wpływem warunków geograficznych i klimatycznych stwarzała coraz trudniejsze do zaakceptowania warunki życia (smog, inwersje). Powietrze zanieczyszczone w wyniku tych elementów wpływało na regiony przygraniczne sąsiednich państw. Każda z trzech części ERN była współsprawcą zanieczyszczenia atmosfery.

1.5.1 Energetyka Zmiana struktury zapatrzenia w surowce energetyczne oraz związane z tym

ograniczenia wydobycia węgla brunatnego w Łużycach (RFN) oznaczało likwidację wielu źródeł energii włącznie z elektrownią Hirschfelde i Hagenwerde na niemiecko-polskiej granicy. Miało to pozytywny wpływ na obniżenie emisji szkodliwych substancji w całym regionie przygranicznym.

Obecnie największymi źródłami energii na terenie ERN pozostają elektrownie Boxberg i Schwarze Pumpe w Łużycach oraz elektrownia Turów o mocy 2 000 MW, gdzie obecnie przebiega modernizacja proekologiczna z terminem zakończenia w 2005 roku. Na terenie wszystkich trzech części ERN odbywa się stopniowe zastępowanie spalania węgla gazyfikacją.

ZAŁACZNIK 1



W celu wykorzystania nietradycyjnych technologii produkcji energii elektrycznej, dla których istnieją odpowiednie warunki w niemieckiej części ERN, stopniowo powstają rejony z elektrowniami napędzanymi siłą wiatru.

W celu zabezpieczenia rezerwowego zaopatrzenia Cypla Szlunkowskiego (Ńlunkovsky vyběžek) w energię elektryczną oraz możliwości obustronnej wymiany prądu elektrycznego zakłada się wybudowanie łączącej wzajemnie linii przesyłowej Hrádek nad Nisou (CZ) – Zittau (RFN) – Varnsdorf (CZ) oraz Kiesdorf (RFN) – (PL).

W 1997 roku dla ERN została opracowana przygraniczna ekologiczno-energetyczna koncepcja z planem rozwoju do 2010 roku.

1.5.2 Atmosfera Wymóg monitorowania czystości atmosfery i wzajemnej wymiany zamierzonych danych

miedzy poszczególnymi częściami ERN stał się jednym z ważniejszych punktów memorandum z konferencji ERN, która odbyła się w 1996 roku w Jeleniej Górze. W ubiegłych latach na terenie wszystkich trzech państw z funduszy narodowych i międzynarodowych została wybudowana sieć pomiarowa, która w 1997 roku uzyskała wspólne połączenia. Na podstawie regularnej wymiany zamierzonych wartości możliwe było wybudowanie systemu ostrzegawczego dla ludności podczas sytuacji inwersyjnych, w ERN.

Na realizację niektórych przedsięwzięć zostało przekazane z funduszy UE około 50 mln EURO.

1.5.3 Woda Rzeka Nysa Łużycka wraz z dopływami – Mandavą i Smědą jest osią trójstyku, gdzie

stykają się granice Niemiec, Polski i Czech. Wraz z rozwojem przemysłu włókienniczego, przemysłu maszynowego, szklarskiego i spożywczego nie były podejmowane inwestycje proekologiczne, jak np. oczyszczanie ścieków. Dlatego też Nysa należała do najbardziej zanieczyszczonych rzek w Europie środkowej. Wraz z nadejściem przemian społecznych na przełomie lat 90-tych i rozwojem współpracy przygranicznej w ramach ERN, sytuacja uległa radykalnemu polepszeniu. W 1994 roku została wybudowana z funduszy RCz nowa oczyszczalnia ścieków wraz z systemem przyłączy kanalizacyjnych dla rejonu miast Liberec-Jablonec.

Rejonie miast Rumburk – Seihennersdorf – Varnnsdorf z powodu istnienia granicy państwowej (Cz/N) planowana była budowa oczyszczalni ścieków oddzielnie dla każdego miasta. Po 1990 roku podjęto realizację projektu połączenia tych miast za pomocą wspólnej sieci kanalizacyjnej z oczyszczalnia ścieków w Varnsdorfie. Ścieki z Seihennersdorfu i związku miast „Horni Mandova” łącznie z miastem Rumburk są obecnie doprowadzane przez teren Niemców do Varnsdorfu. Pod względem ekonomicznym i ekologicznym udało się zrealizować najbardziej odpowiedni wariant.

Wśród dalszych znaczących inwestycji w ostatnich latach można wymienić:

- budowę oczyszczalni ścieków w Hradku nad Nysą;

- budowę oczyszczalni ścieków w Chrastavie;

- rozpoczęcie budowy sieci kanalizacji w Janowie nad Nysą i Lučanach;

- budowę oczyszczalni ścieków we Frydlancie;

- rozpoczęcie budowy oczyszczalni ścieków w Hejnicach;

- rekonstrukcję oczyszczalni ścieków w Zittau;

- budowę połączenia kanalizacyjnego Lückendorf – Jablonné v Podjeńtĕdi;

ZAŁACZNIK 1



- wybudowanie oczyszczalni ścieków w gminie Vińňová;

- budowę oczyszczalni ścieków w Pieńsku/ oczyszczalnia wspólna dla Deschki (RFN) i Pieńska (Polska);

- budowa oczyszczalni w Lubaniu;

- budowa oczyszczalni w Bogatyni;

- szereg innych.

Na realizację niektórych kroków zostało przekazane z funduszy UE około 50 mln EURO.

W ramach Euroregionu Neisse-Nisa-Nysa, w celu koordynacji kroków podejmowanych w różnych dziedzinach oraz aktualnej wymiany informacji, została powołana grupa robocza pod nazwą „Czysta Nysa”. Oprócz regularnych spotkań grupa ta organizuje konferencje, podczas których fachowcy i publiczność mogą się dowiedzieć o podejmowanych zamierzeniach i aktualnym stanie czystości rzeki Nysy.

Według Sprawozdania z działalności Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Nysa za rok 2006 w dziedzinie ochrony i wykorzystania wód Nysy Łużyckiej grupa robocza działała na płaszczyźnie wymiany informacji, wspierania projektów w ramach programu Interreg IIIA a także przygotowano i zorganizowano VII Konferencję „Czysta Nysa” w Piechowicach 19-20 października.

1.5.4 Lasy W wyniku produkcji energii elektrycznej pozyskiwanej z węgla brunatnego w ostatnich

dziesięcioleciach doszło na terenie ERN do bardzo dużego zanieczyszczenia środowiska naturalnego. W dużym stopniu zostały również uszkodzone lasy. Na rozległych terenach ucierpiały przede wszystkim lasy górskie, a w niektórych miejscach nawet całkowicie zaginęły.

W celu poszukiwania odpowiednich form współpracy w zakresie gospodarki leśnej została powołana Grupa Robocza ERN „Lasy”, której celem są:

- wspieranie wszelkich działań prowadzących do polepszenia sytuacji ekologicznej w ERN;

- nadgraniczna współpraca i wzajemna pomoc przy ratowaniu i odbudowie lasów w ERN;

- wspieranie współpracy transgranicznej w zakresie gospodarki leśnej oraz w pozostałych dziedzinach środowiska naturalnego;

- wzajemne udzielanie i przekazywanie informacji;

- wymiana doświadczeń;

- inspirowanie kontaktów międzyludzkich.

W ostatnich latach zostały zrealizowane m.in. następujące działania:

- konferencje na temat lasów ERN (Oybin 1995);

- konferencja na temat rewitalizacji porostów leśnych (Szklarska Poręba);

- międzynarodowa wystawa objazdowa na temat lasów ERN;

- druk prospektu informacyjnego o lasach;

- wycieczka specjalistów w Góry Izerskie;

- wycieczka specjalistów do Tatrzańskiego Parku Narodowego;

ZAŁACZNIK 1



- opracowanie raportu o stanie lasów w ERN.

Jednocześnie były realizowane czynności związane z obserwowaniem i regulacją stanu zwierzyny łownej, walka przeciw chwastom, współpracą przy wzmacnianiu ochrony cennych elementów przyrodniczych na terenach przygranicznych, współpraca przy wysiłkach o poszerzenie rezerwatu przyrodniczego „Velká jizerská louka” (Wielka - Łąka Izerska) o tereny położone na polskiej stronie tego obszaru.

Na realizację niektórych przedsięwzięć przeznaczono środki finansowe UE, m.in. na bank Genów leśnych w Kostrzycy i projekty zalesiania terenów poprzemysłowych i nieużytków.

Według Sprawozdania z działalności Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Nysa za rok 2006 w dziedzinie leśnictwa ze strony polskiej największe zaangażowanie wykazało Nadleśnictwo Świeradów Zdrój. W 2006 roku prowadzono szereg specjalistycznych tematów, takich jak neofity, rewitalizacje lasów, optymalizacja publicznego wykorzystania lasów – w tym turystyka.

W roku 2006 po polskiej stronie zrealizowano projekt Interreg IIIA „Centrum Edukacji Leśnej” w Świeradowie Zdroju.

1.5.5 Komunikacja Do obszaru, na którym znajduje się Euroregion Neisse-Nisa-Nysa, szczególne

znaczenie ma rozwój wysokiej jakości połączeń komunikacyjnych, zarówno wewnątrz tego regionu, jak też jeśli chodzi o połączenia z głównymi ośrodkami europejskimi. Problematyka ta jest głównym zagadnieniem dla grupy roboczej ERN zajmującej się komunikacją, która opracowała ”Wspólną koncepcję komunikacji w Euroregione Nysa – komunikacja drogowa, kolejowa i lotnicza” (1998/99).

W celu rozwoju komunikacji drogowej Wschód-Zachód podstawową trasą jest autostrada A4 Drezno – Görlitz oraz jej przedłużenie do Bolesławca (Krzywa), a w perspektywie komunikacji Północ-Południe planowana autostrada A3 Lubawka-Szczecin, która nawiązuje do autostrady D11 Praha – Hradec Králové – Kaliningrad.

Główna droga o znaczeniu regionalnym, zwana „Drogą Liczyrzepy”, powinna połączyć miasto Jelenia Góra z ważnymi miastami w północnych rejonach Sudetów – Frýdlant (Czechy), Bogatynia, Zittau (Niemcy), Rumburk (Czechy), Neustadt (Niemcy). Niektóre odcinki tego połączenia są już realizowane (obwodnica w Jeleniej Górze, obwodnica w Neugersdorfie i Rumburku) dłuższe odcinki są przygotowywane (obwodnica Sieniawka-Bogatynia, obwodnica Frýdlantu i Nové Město pod Smrkem, odcinek szosy B178 miedzy Zittau i Löbau).

Obok istniejącego obecnie połączenia drogowego z Hradkiem nad Nysą do Porajowa i do Zittau, przygotowywane jest połączenie czeskiego odcinka drogi szybkiego ruchu R35 Turnov - Liberec – Hrádek nad Nydą z przeniesieniem ruchu na niemiecką drogę nr B178 Zittau-Weissenberg oraz z polskim odcinkiem rekonstruowanej drogi nr 352 i nr 354 Sieniawka-Zgorzelec. Omawiane rozwiązanie zgodne jest z przygotowywaną zmianą polskiej drogi Sieniawka-Bogatynia-Kunratice, która umożliwi szybkie połączenie z Niemiec przez Frýdlant.

Jeśli chodzi o komunikację kolejową, przygotowywana jest stopniowa modernizacja głównych szlaków. Ważne są kilkuletnie starania o ponowne uruchomienie połączenia kolejowego miedzy Harrachowem-Szklarską Porebą (Jakuszycami), Dolni Poustevna- Sebnitz oraz przedłużenie linii pasażerskiej z Černous do Krzewiny.

W komunikacji lotniczej uwaga koncentruje się na modernizacji lotnisk w Libercu i Rothenburgu oraz w Jeleniej Górze.

ZAŁACZNIK 1



Do poprawy połączeń i dostępności komunikacyjnej dalszych obszarów po obu stronach granicy państwowej oraz w celu ulepszenia założeń współpracy ponadgranicznej mogą się przyczynić następujące projekty dotyczące infrastruktury:

- ukierunkowanie celów rozwoju infrastruktury w obszarze przygranicznym na podstawie wspólnych zamierzeń strukturalnych, regionalnych zapotrzebowań politycznych i wymogów oraz odpowiednich rozważań narodowych i europejskich;

- wspólna koordynacja planów infrastrukturalnych po obu stronach granicy;

- rozwój ponadgranicznych sieci publicznej komunikacji autobusowej;

- projektowanie i budowa przejść granicznych w celu skrócenia czasu oczekiwania na przejściach oraz przyśpieszenie ruchu granicznego;

- rozwój ponadgranicznej działalności produkcyjnej i marketingowej w sektorze komunikacji.

Połączenia międzynarodowe nie powinny uczynić z regionów granicznych i ponadgranicznych wyłącznie stref tranzytowych. Przy budowie infrastruktury komunikacyjnej należy uwzględnić interesy ludności, która zamieszkuje wymienione rejony, jak też wymogi dotyczące ochrony środowiska naturalnego, przyrody i specyfiki regionu. Projekty infrastruktury komunikacyjnej mogą być realizowane tylko pod warunkiem równoprawnego udziału i korzyści dla odpowiednich regionów przygranicznych i ponadgranicznych.

Działania w roku 2007 koncentrowały się na głównych osiach komunikacyjnych. Ponieważ nie było naborów projektów do programów UE pracowano nad planami i koncepcjami inwestycyjnymi po trzech stronach.

W ramach działalności angażowano się głównie w następujące przedsięwzięcia:

- mapa inwestycji drogowych w Euroregionie Nysa,

- działania na rzecz inwestycji komunikacyjnych, po polskiej stronie na osiach: autostrada A-4, Worek Turoszowski, oś Zgorzelec – Jelenia Góra, droga szybkiego ruchu Szczecin – Lubawka oraz szereg innych inicjatyw,

- analiza stanu bezpieczeństwa na drogach,

- budowa systemu połączeń drogowych na trójstyku,

- drogowe przejścia graniczne i drogowy transport ciężarowy.

W zakresie komunikacji kolejowej według informacji podanych na stronie http://www.euroregion-nysa.pl/ najważniejszymi zadaniami były następujące kwestie:

- portal internetowy

- projekty edukacyjne

- targi edukacyjne

- promocja zabytków i historii wśród dzieci i młodzieży

- III edycja Konkursu Bezpieczeństwa dla dzieci

- Konferencja dotycząca transgranicznej współpracy w dziedzinie edukacji w Bautzen.

W ramach ERN kontynuowano również prace (prowadzone są od roku 2000) nad rozbudową Euroregionalnych Magistrali Rowerowych. Koncepcja magistrali powstała w roku 2001. Od tego czasu z różnym natężeniem trwają systematyczne prace, które doprowadziły do powstania dużej liczby szlaków rowerowych. Działania te są coraz częściej realizowane na poziomach gmin i powiatów oraz związków gmin, co prowadzi do wypełniania schematu

ZAŁACZNIK 1



jakim są osie międzynarodowe. Ponieważ prace mają charakter ciągły, a ich natężenie zależne jest obecnie od aktywności samorządów trudno jest określić jednoznacznie zakres dotyczący roku 2007.

Obecnie strony polskiej dotyczą działania w zakresie następujących magistrali:

- ER 1 – trasa styku trzech granic /wykonana/

- ER 2 – trasa Liczyrzepy /wykonana/

- ER 3 – Odra – Nysa /odmiana tej trasy ER3b prowadzonej po polskiej stronie jest obecnie przygotowywana/

- ER 4 – Drezno – Wrocław /wykonywana odcinkami po stronie polskiej pomiędzy Zgorzelcem a Jaworem i Złotoryją/

- ER 6 – Dolina Bobru /wykonana/

- ER 7 – trasa Pogórza Izerskiego /dawny szlak wykonany w roku 1996 i obecnie odnawiany etapami/

Dodatkowo, prowadzono działania w celu zrealizowania inwestycji drogowych, które mają przede wszystkim poprawić bezpieczeństwo. Są to więc przede wszystkim inwestycje na istniejących drogach, a także budowa dróg dla rowerów. To ostatnie zadanie, najkorzystniejsze, jest jednocześnie najtrudniejsze.

Skala dotychczas wykonanych zadań sprowadza się do ponad 8.000 km szlaków oraz zrealizowanych ok. 4 mln Euro w projektach UE.

ZAŁACZNIK 1



2 Charakterystyka stanu środowiska

2.1 Powietrze - stan wyjściowy3

Na stan czystości powietrza w Zgorzelcu mają wpływ emisje zanieczyszczeń z dużych obiektów przemysłowych zlokalizowanych na terenie powiatu zgorzeleckiego oraz na terenie Niemiec i Czech. Największym emitentem zanieczyszczeń powietrza ze strony polskiej jest elektrownia „Turów”, zanieczyszczenia napływające z poza granic Polski oraz miejscowe kotłownie znajdujące się w mieście oraz z palenisk domowych.

Główne źródła emisji zanieczyszczeń energetycznych na terenie Zgorzelca to:

- Zgorzeleckie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Zgorzelcu ul. Groszowa 1,

- SP ZOZ Szpital Powiatowy w Zgorzelcu,

- Fabryka Maszyn Górnictwa Odkrywkowego „FAMAGO" – w upadłości, ul. Groszowa

3, 59-900 Zgorzelec,

- P.W. COMFORT Sp. z o.o. ul. Reymonta 36, 59-900 Zgorzelec,

- Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Oddział Zakład Gazowniczy

w Zgorzelcu,

- Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska, ul. Górnicza 10, 59-900 Zgorzelec.

Zgorzeleckie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej sp. z o.o. decyzją Starosty Zgorzeleckiego z dn. 16.09.2005 r. uzyskało Pozwolenie Zintegrowane na prowadzenie instalacji wytwarzającej energię cieplną. Uzyskanie Pozwolenia oznacza, że ZPEC Zgorzelec spełnia wymagania prawa Unii Europejskiej, a jednocześnie wzrasta jego ekologiczna wiarygodność.

Zgorzeleckie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Zgorzelcu eksploatuje na terenie miasta 8 kotłowni wyposażonych w wysokosprawne kotły o łącznej mocy 3,454 MW opalane gazem ziemnym oraz Ciepłownię Centralną opalaną węglem brunatnym z KWB „TURÓW”. Ciepłownia Centralna wyposażona jest w 3 kotły parowe o łącznej mocy 48 MW, a spaliny są wyłącznie odpylane. Ciepłownia Centralna dostarcza ciepło na cele grzewcze i na c.w.u. i eksploatowana jest w sezonie grzewczym. Ciepło dostarczane jest do wszystkich nowych osiedli mieszkaniowych oraz znacznej liczby obiektów użyteczności publicznej. Istnieje możliwość podłączenia do miejskiej sieci cieplnej nowych obiektów. Pomiary okresowe emisji gazów i pyłów przeprowadzane w ostatnich dwóch latach nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wielkości.

Źródłem emisji zanieczyszczeń w SP ZOZ w Szpitalu Powiatowym w Zgorzelcu są:

- kotłownia dla potrzeb technologii tj. pary technologicznej, sterylizacji, pralni i kuchni oraz c.w.u. wyposażona w dwa kotły parowe o łącznej mocy 2,32 MW opalane gazem ziemnym,

- kotłownia Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego i Oddziału dla Przewlekle Chorych wyposażona w jeden kocioł wodny o mocy 0,460 MW i jeden kocioł parowy mocy 0,285 MW opalane gazem ziemnym,

3 wg Opracowania ekofizjograficznego dla Miasta Zgorzelca 2006

ZAŁACZNIK 1



- kotłownia Ośrodka Rehabilitacji wyposażona w dwa kotły wodne o łącznej mocy 0,126 MW opalane gazem ziemnym,

- kotłownie Przychodni Specjalistycznych wyposażone w trzy kotły wodne o łącznej mocy 0,162 MW opalane gazem ziemnym.

Ocenia się, że udział Polski w degradacji naturalnego środowiska Sudetów nie przekracza 26%, natomiast łączne udziały Czech i Niemiec wynoszą od 74% do 85% zależnie od zanieczyszczenia. Przykładowo udział stron polskiej, czeskiej i niemieckiej w bilansie dwutlenku siarki w obszarze Czarnego Trójkąta (w degradacji środowiska Sudetów) przedstawia się następująco: Polska - 5,7%, Czechy - 41,9%, Niemcy - 52,4%.

W 2007 r. dla województwa dolnośląskiego poziom zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki był średnio ok. 30% niższy od stężeń notowanych w 2006 r.

Tab. 2-1 Wyniki pomiarów stężeń zanieczyszczeń dwutlenkiem siarki w stałych stacjach pomiarowych na terenie miasta Zgorzelec w roku 2007 oraz w stacjach w bezpośrednim sąsiedztwie wg WIOŚ 2007

Stacja pomiarowa Stężenie zanieczyszczeń dwutlenkiem siarki w /m

3

średnia roczna średnia w sezonie grzewczym średnia w sezonie pozagrzewczym

Zgorzelec ul. Orzeszkowej

16,7 22,1 11,5

Zgorzelec ul. Bohaterów Getta

10,5 15,5 5,4

Działoszyn 8,0 9,3 6,6

Radomierzyce 12,9 17,7 9,7

Witka 19,1 20,0 16,3

Według wyników WIOŚ w 2007 r. stężenie zanieczyszczeń dwutlenkiem azotu w stosunku do 2006 r. w większości stacji pomiarowych na terenie województwa dolnośląskiego stwierdzono niewielkie (średnio - 6%) zmniejszenie stężenia średniorocznego.

Tab. 2-2 Wyniki pomiarów wartości stężeń zanieczyszczeń dwutlenkiem azotu w stałych stacjach pomiarowych na terenie miasta Zgorzelec w roku 2007 oraz stacjach w bezpośrednim sąsiedztwie wg WIOŚ 2007

Stacja pomiarowa

Stężenie zanieczyszczeń dwutlenkiem azotu w /m3

średnia roczna % normy średnia w sezonie

grzewczym średnia w sezonie pozagrzewczym

Zgorzelec ul. Orzeszkowej 13,0 33 16,1 10,0

Zgorzelec ul.Bohaterów Getta

15,8 39 19,9 11,2

Działoszyn 12,1 30 16,4 8,2

Radomierzyce 12,8 32 17,1 10,0

Witka 14,4 36 18,9 10,1

dopuszczalny poziom stężenia NO2 dla kraju

40 /m3

Przekroczenia średniodobowej wartości normatywnej pyłu zawieszonego PM10 występują głównie w sezonie grzewczym, jednak na wielu stacjach w województwie dolnośląskim, szczególnie w dużych miastach, wartości ponadnormatywne rejestrowane były również w sezonie pozagrzewczym.

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-3 Wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 w stałych stacjach pomiarowych na terenie miasta Zgorzelec w roku 2007 oraz stacjach w bezpośrednim sąsiedztwie wg WIOŚ 2007

Stacja pomiarowa

Stężenie zanieczyszczeń w /m3

średnia roczna % normy średnia w sezonie

grzewczym średnia w sezonie pozagrzewczym

Zgorzelec ul. Orzeszkowej 21,8 55 23,4 20,3

Zgorzelec ul. Bohaterów Getta

32,6 82 44,2 24,6

Zgorzelec ul. Maratońska 24,1 60 27 21,2

Radomierzyce 23,6 59 23,0 24,4

Witka 15,6 39 16,6 14,5

Działoszyn 23,5 59 25,3 21,8

W odniesieniu do normy średniodobowej przekroczenia dopuszczalnej liczby przekroczeń w 2007 roku zanotowano na stanowisku w Zgorzelcu przy ul. Bohaterów Getta w ciągu 42 dni.

We wszystkich stacjach pomiarowych rejestrowany poziom tlenku węgla w sezonie grzewczym był wyższy niż w sezonie pozagrzewczym. Mimo to w 2007 r. na terenie województwa dolnośląskiego nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu 8-godzinnego tlenku węgla.

W 2007 r. w porównaniu do 2006 r. w większości punktów pomiarowych stwierdzono niższy poziom zanieczyszczenia powietrza. W ostatnim 10-leciu rejestrowany jest niewielki spadek poziomu zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla.

Tab. 2-4 Lokalizacja wybranych stacji monitoringu powietrza w sieci Elektrowni Turów i Czarnego Trójkąta

L.p. Lokalizacja punktu

pomiarowego

Położenie względem kominów elektrowni Turów

Położenie w stosunku do Zgorzelca

Odległość /km/ Kierunek Odległość /km/ Kierunek

1 Zgorzelec

ul .Bohaterów Getta 1a 25 NNE

2 Radomierzyce 13 NNE 9 SSW

3 Witka 13 NE 11 S

4 Wyszków 5 NE 19 S

5 Działoszyn /sieć monitoringu

Czarny Trójkąt/ 2 NE 19 SSW

Tab. 2-5 Podmioty posiadające aktualne pozwolenia na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza wydane przez Starostę Zgorzeleckiego stan na 30.11.2008 rok

L.p. Nazwa zakładu Data wydania pozwolenia

Termin ważności pozwolenia

1 Zgorzeleckie Przedsiębiorstwo

Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. ul. Groszowa l, 59-900 Zgorzelec

16.09.2015 16.09.2015

2 Miejskie Przedsiębiorstwo

Gospodarki Komunalnej Sp. z.o.o /Zakład Nr 2 w Jędrzychowicach

30.10.2007 30.10.2017

Ocenę stopnia zanieczyszczenia powietrza wykonano w oparciu o rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz.355).

ZAŁACZNIK 1



Monitoring jakości powietrza prowadzony w maju 1998 r. w Zgorzelcu za pomocą ruchomej stacji pracującej w sieci Czarny Trójkąt nie wykazał przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń i potwierdził stosunkowo niższy poziom zanieczyszczeń w okresie pozagrzewczym.

Na w/w sytuację duży wpływ ma systematyczna likwidacja kotłowni technicznie przestarzałych i uciążliwych dla mieszkańców przeprowadzając modernizację na kotły bezobsługowe w oparciu o zmianę rodzaju paliwa na gaz.

Można stwierdzić, że wszystkie instytucje użyteczności publicznej zlokalizowane w mieście do 2000 r. zmodernizowały system grzewczy na gazowy wpływając na poprawę powietrza.

W latach 2003 – 2007 wzrosła aż o 13,8 % liczba czynnych podłączeń do budynków mieszalnych, jednak zmalała o 0,02% ilość gospodarstw domowych będących odbiorcami gazu co przedstawiono w tabeli zamieszczonej poniżej. Wzrasta też liczebność odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem. W roku 2006 było ich w mieście 3 288 natomiast rok później 3 372 co daje roczny wzrost o 2,5%.

Tab. 2-6 Wskaźniki efektywności programu – zaopatrzenie w gaz


Stan na 31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

długość czynnej sieci ogółem w km km 87,0 -- - b.d.

długość czynnej sieci przesyłowej w km km 16,3 - - b.d.

długość czynnej sieci rozdzielczej w km km 70,7 - - b.d.

długość czynnej sieci ogółem w m m - 74 061 74 494 b.d.

czynne połączenia do budynków mieszkalnych

szt 1 321 1 501 1 532 13,8

odbiorcy gazu gosp.dom. 11 654 11 624 11 656 0,02

odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem

gosp.dom. - 3 288 3 372 b.d.

zużycie gazu w tys. m3 tys.m

3 - 6 628,70 6 452,20 b.d.

zużycie gazu w hm3 hm

3 7,0 - - b.d.

zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m

3

tys.m3 - 2 952,1 1 969,1 b.d.

ludność korzystająca z sieci gazowej osoba - 31 620 31 283 b.d.

Jako korzystne należy skomentować wzrost zużycia energii elektrycznej o -0,6% mimo 2,6% wzrostu liczebności odbiorców energii elektrycznej, co zaprezentowano wTab. 2-7, natomiast wzrost zużycia energii elektrycznej na statystycznego mieszkańca wzrósł o 2,5%, patrz Tab. 2-8.

.

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-7 Wskaźniki efektywności programu – energia elektryczna w gospodarstwach domowych w miastach (wg GUS 2009)


Stan na 31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu

szt 12 338 12 611 12 673 2,6

zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu

MW*h 22 927 22 981 22 778 -0,6

Tab. 2-8 Wskaźniki efektywności programu – zużycie energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych

Wskaźnik Jednostka Stan na

31.12. 2003

Stan na

31.12. 2006

Stan na

31.12. 2007

Wzrost %

energia elektryczna

na 1 mieszkańca kW*h 682,5 698,0 700,3 2,5

na 1 korzystającego / odbiorcę

kW*h 1 858,2 1 822,3 1 797,3 -3,9

gaz z sieci

na 1 mieszkańca m3 208,4 201,3 198,4 -5,0

na 1 korzystającego / odbiorcę

m3 600,7 570,3 553,6 -8,5

Wszystkie instytucje użyteczności publicznej zlokalizowane w mieście do 2000 r. zmodernizowały system grzewczy na gazowy wpływając na poprawę powietrza.

Na terenie miasta znajduje się kotłownia centralna Zgorzeleckiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej, która przewiduje realizację w latach 2006-2009 inwestycji polegającej na modernizacji systemu ciepłowniczego Zgorzelca, w tym instalacji odpylania w ciepłowni przy ul. Groszowej:

Północny rejon miasta Zgorzelec, rejon ul. Groszowej:

- modernizacja wymiennikowni parowo-wodnej, (zrealizowano – prace zakończono w październiku 2008), w wyniku modernizacji wykonano nową wymiennikownię parowo-wodną, składającą się z 3 kompletów baterii wymienników o łącznej mocy 36 MW;

- modernizacja instalacji odpylania spalin w ciepłowni, (realizacja w roku 2009);

- modernizacja układu pomp obiegowych w ciepłowni, (realizacja w roku 2009).

Południowy rejon miasta Zgorzelec, rejon ul. Orzeszkowej:

- połączenie dwóch lokalnych systemów grzewczych zasilanych dotychczas z kotłowni olejowej i gazowej, (zrealizowano - prace zakończono w styczniu 2007r.);

- budowa sieci cieplnej łączącej system grzewczy ciepłowni przy ul. Groszowej z lokalnym systemem grzewczym kotłowni gazowej przy ul. Orzeszkowej 52c (realizacja w roku 2009).

Podstawowym efektem ekologicznym inwestycji będzie zmniejszenie emisji pyłu do atmosfery z terenu ciepłowni przy ul. Groszowej w Zgorzelcu o ok. 92 %, czyli o ok. 28 ton rocznie. Uzyskany poziom emisji pyłu do atmosfery spełniać będzie normy emisji obowiązujące od roku 2016.

Pozostałe cele to:

ZAŁACZNIK 1



- Zmniejszenie zużycia energii elektrycznej o ok. 25 %, co pozwoli zredukować ponadregionalne obciążenie środowiska naturalnego;

- Likwidacja indywidualnego źródła ciepła (kotłowni olejowej);

- Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń w rejonie ujęć wody pitnej dla Zgorzelca przy ul. Orzeszkowej;

- Racjonalizacja gospodarki cieplnej w rejonie ul. Orzeszkowej;

- Stworzenie warunków do dalszego rozwoju Spółki (możliwość przyłączenia dalszych odbiorców).

Ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo miast Zgorzelca i Goerlitz, lokalne emisje oddziaływują każdorazowo na oba miasta. Stąd też głównym celem wnioskowanego przedsięwzięcia jest redukcja emisji w obu miejscowościach. Główne efekty to:

- redukcja emisji zanieczyszczeń do atmosfery,

- obniżenie kosztów działalności,

- ograniczenie wzrostu cen energii cieplnej,

- stabilna sytuacja ekonomiczna,

- wysokie wskaźniki eksploatacyjne.

Głównym celem inwestycji było zmniejszenie emisji tlenków azotu (NO) i tlenku węgla (CO).

Uzyskany efekt ekologiczny modernizacji ZPEC

Po wykonaniu pełnego zakresu modernizacji całkowita emisja CO2 i pięciu innych gazów cieplarnianych (CH4, N20, typu HFC i PFC oraz SF6):

- 2005 rok CO2— 34 029 Mg

- 2006 rok CO2— 31 001 Mg

- 2007 rok CO2— 32 031 Mg.

Indeks uwolnionych do środowiska substancji niebezpiecznych, ważony względem toksyczności dla ludzi i ekotoksyczności;

Emisja do powietrza benzo(a)pirenu:

- 2005 rok — 10 kg;

- 2006 rok —11 kg;

- 2007 rok — 10 kg.

Ogrzewnictwo

W okresie 2005 - 2008 na terenie miasta intensywnie realizowana była termomodernizacja obiektów mieszkalnych. W latach tych Wspólnoty Mieszkaniowe wykonały termomodemizację swoich budynków na n/w adresach:

- Wspólnota Mieszkaniowa Lubańska 21-27 pow. docieplenia 2.342,00 m2

- Wspólnota Mieszkaniowa Konarskiego 9-10 pow. dociepłenia 2.033,00 m2

- Wspólnota Mieszkaniowa A. Krajowej 96 pow. docieplenia 164,00 m2

- Wspólnota Mieszkaniowa Tuwima 5 7-63 pow. docielenia 1.972,00 m2

- Wspólnota Mieszkaniowa Tuwima 49-55 pow. docieplenia 1.972,00 m2

- Wspólnota Mieszkaniowa Tuwima 14-20 pow. docieplenia 620,00 m2

ZAŁACZNIK 1





- Wspólnota Mieszkaniowa Tuwima 33-39 pow. docieplenia 1.972,00 m2

- Wspólnota Mieszkaniowa Karłowicza 29-35 pow. docieplenia 612,00 m2

- Wspólnota Mieszkaniowa IIAWP Sb pow. docieplenia 214,00 m2

Razem 12 580 m2.

Emisja przemysłowa

Ryc. 2-1 Roczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta dla roku 2004 (na podstawie

WIOŚ)

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 2-2 . Roczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta dla roku 2005 (na podstawie

WIOŚ)


WIOŚ)

ZAŁACZNIK 1




WIOŚ)

Ryc. 2-5 Roczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta dla roku 2008 (na podstawie WIOŚ)

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 2-6. Roczne wyniki pomiarów zanieczyszczeń powietrza na terenie miasta do lipca 2009 roku (na podstawie WIOŚ)

2.1.1 Zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego

2.1.1.1 Charakterystyka układu komunikacyjnego Miasto jest ważnym węzłem komunikacyjnym. Decydują o tym dwa drogowe przejścia

graniczne (Zgorzelec-Görlitz i Zgorzelec-Ludwigsdorf) i jedno kolejowe z Niemcami.

Przez miasto przebiega międzynarodowa trasa E-40, która przez Bautzen umożliwia połączenie z siecią autostrad niemieckich: przez Drezno i Hof z południową częścią Niemiec, poprzez Cottbus z Berlinem i północą Niemiec. Po zakończeniu w marcu 1999 roku budowy odcinka autostrady A-4 Weißenberg-Görlitz, która przebiega przez ponad 3-kilometrowy tunel Zgorzelec, niemalże bezpośrednio został włączony do sieci autostrad niemieckich. Zgorzelec dzieli także niewielka odległość od przejść granicznych z Republiką Czeską (w Porajowie i Zawidowie).

Zgorzelec mimo peryferyjnego położenia względem terytorium Polski - ma dogodne połączenia drogowe i kolejowe z resztą kraju: poprzez Wrocław z Warszawą i Krakowem i dalej w kierunku wschodnim, a poprzez Zieloną Górę, ze Szczecinem.

Powiązania drogowe są uzupełniane przez linie kolejowe. Przebiegają one w kierunku:

- linia kolejowa magistralna - E30 : Wrocław - Legnica - Bolesławiec - Węgliniec – Zgorzelec – Drezno,

- Jeleniej Góry przez Lubań,

- Bogatyni i Zawidowa.

Podstawowe powiązania miasta z otoczeniem zapewniają następujące drogi:

ZAŁACZNIK 1



- autostrada A4 (istniejący fragment między przejściem drogowym a węzłem przy ul. Słowiańskiej) – do Berlina, Drezna i Görlitz,

- droga krajowa Nr 4 – do Wrocławia, Legnicy i Warszawy; przez miasto prowadzi ulicami: Piłsudskiego –236m, Daszyńskiego – 224m, część ulicy Kościuszki od Boh. Getta – 190m, Armii Krajowej – 1 444m, Słowiańska – 960m; razem – 3 054 m w granicach miasta,

- droga krajowa Nr 30 – do Jeleniej Góry (w kierunku wschodnim) i Görlitz (w kierunku zachodnim),

- droga wojewódzka Nr 352 – do Bogatyni i Zawidowa oraz poprzez przejście graniczne z Niemcami i Czechami – do Liberca i Zittau, Nr 351 – do Pieńska i Jagodzina; prowadzi ulicami: Słowiańska – 1450 m, Andersa – 887 m, Łużycka - 628, razem – 3965 m,

- Nr 357 –Granica Państwa- Pieńsk; prowadzi ulicami: Henrykowska – 2830 m, Bolesławiecka – 1910 m; razem, w obrębie miasta: 3740 m,

- drogi powiatowe Nr 1364, 12322, 12309 – do Sulikowa, Zawidowa oraz miejscowości gmin sąsiednich.

Ogółem, na terenie Zgorzelca znajduje się 69 754 m dróg, z czego 54 045 m jest pod zarządem miasta.

Samo miasto ma natomiast dość skomplikowany układ komunikacyjny. Pewna poprawa nastąpiła dzięki oddaniu przejścia granicznego Zgorzelec-Ludwisgsdorf, dzięki któremu wyeliminowano ruch ciążarowy oraz część tranzytowego ruchu osobowego z centrum miasta. W mieście schodzą się następujące drogi :

- autostrada A4,

- droga krajowa nr 4,

- droga krajowa nr 30,

- droga wojewódzka nr 352,

- droga wojewódzka nr 351,

- sieć dróg powiatowych i gminnych.

W pobliżu miasta zlokalizowane jest również przejście graniczne autostradowe w Jędrzychowicach.

2.2 Hałas – stan wyjściowy4

Hałas jest czynnikiem fizycznym niepowodującym widocznej i trwałej degradacji środowiska. Negatywne oddziaływanie fal akustycznych dotyczy przede wszystkim ludzi w okresie przebywania w strefach ich uciążliwego oddziaływania.

Na terenie Zgorzelca występują tereny o zróżnicowanych wymaganiach dotyczących jakości klimatu akustycznego. Najostrzejsze wymagania stawia się terenom szpitali, domom opieki, szkołom i przedszkolom. Ten sam standard akustyczny przypisuje się osiedlom jednorodzinnej zabudowy mieszkaniowej, na których dopuszcza się tylko i wyłącznie usługi podstawowe, służące zaspokojeniu potrzeb mieszkańców osiedla. Jeśli w obrębie takiego osiedla dopuszcza się usługi ponadpodstawowe, rzemiosło lub inną działalność absorbującą ruch pojazdów z zewnątrz, to kwalifikuje się ono już do III klasy standardu akustycznego.

4 wg Opracowania Ekofizjograficznego dla Miasta Zgorzelec 2006 r.

ZAŁACZNIK 1



Takim samym normom podlegają tereny osiedli mieszkaniowych z zabudową wielorodzinną. Identyczne wymagania dotyczą zabudowy typu zagrodowego, która przeważa np. przy ul. Górnowiejskiej. Do tej klasy standardu akustycznego powinna zakwalifikować się także śródmiejska część Zgorzelca. Tereny usługowe, przemysłowe, komunikacyjne, a także tereny zieleni miejskiej, ogrodów działkowych i inne tereny rekreacyjno-wypoczynkowe w mieście. Tereny upraw rolnych nie podlegają ochronie akustycznej.

Klimat akustyczny na podlegających ochronie przeciwhałasowej obszarach zurbanizowanych kształtowany może być przez oddziaływanie akustyczne obiektów przemysłowych, lotnisk oraz przez linie komunikacyjne związane z ruchem samochodów i ruchem pociągów. Na terenie Zgorzelca nie występuje aktualnie problem hałasu związanego z lotnictwem, jak i hałasem napowietrznych linii energetycznych. Hałas przemysłowy również nie jest znaczącym w kształtowaniu klimatu akustycznego na obszarach chronionych. Oddziaływanie hałasów instalacyjnych (przemysłowych) ma znaczenie lokalne i jest ściśle nadzorowane przez służby ochrony środowiska.

Klimat akustyczny na terenie miasta w największym stopniu kształtują źródła komunikacyjne, głównie trasy ruchu samochodowego. Mając na uwadze wyżej przedstawione kryteria oceny hałasu, dogodnie jest wydzielić następujące strefy oddziaływania hałasu na terenach zabudowy mieszkaniowej wzdłuż tras komunikacji drogowej:

- strefa zagrożenia hałasem, w której równoważny poziom hałasu przekracza wartość progową,

- strefa dużych uciążliwości akustycznych, w której poziom hałasu jest większy niż 70dB w dzień i 60dB w porze nocnej, ale niższy od wartości progowej,

- strefa uciążliwości, w której poziom hałasu przekracza obowiązujące normy, ale jest mniejszy niż 70dB w dzień i 60dB w nocy,

- strefa komfortu akustycznego, w której zachowane są standardy akustyczne.

Przez powiat zgorzelecki przebiega droga E40 Zgorzelec - Bolesławiec, droga Nr 30 Zgorzelec - Lubań, Nr 352 Zgorzelec - Bogatynia. Gęsta, przygraniczna sieć szlaków komunikacyjnych powoduje, że uciążliwość akustyczna środków transportu dotyczy również niedużych miejscowości.

Badania klimatu akustycznego wykazały, że we wszystkich 10 punktach pomiarowych na terenie powiatu zgorzeleckiego (Ryc. 2-7) niedotrzymane były wartości dopuszczalne przyjęte dla obszarów zabudowy mieszkaniowej. Poziom równoważny hałasu LAeq na granicy terenu chronionego w 3 punktach pomiarowych (30%) przekraczał wartość 70 dB, przyjętą za bardzo uciążliwą. W stosunku do obowiązujących norm średni poziom równoważny LAeq dla 16 godzin dnia przekraczał dopuszczalny poziom hałasu o 1,8-13,5 dB.

Najwyższe przekroczenia odnotowano na drodze Nr E40 w Żarskiej Wsi (73,5 dB) w Gminie Zgorzelec, w Bogatyni przy ul. Daszyńskiego (72,1 dB) oraz w Zgorzelcu przy ul. Łużyckiej (70,3 dB). Znaczącym czynnikiem wpływającym na stan klimatu akustycznego wzdłuż drogi krajowej Nr 4 i 30 jest tranzytowy ruch samochodowy.

Pomimo ograniczenia ruchu tranzytowego przez centrum miasta oraz ograniczenia liczby odpraw dokonywanych na przejściu granicznym w Zgorzelcu, w zasięgu oddziaływania hałasu drogowego o poziomie wyższym niż 65dB zamieszkuje około 9,5 tys. osób, z których blisko 60 narażonych jest na hałas szczególnie uciążliwy. Największe zagrożenie akustyczne stwarza ulica Andersa. Stwierdzono tu najwyższy w mieście poziom hałasu oraz występowanie strefy zagrożonej hałasem, w której znajdują się budynki mieszkalne. Do ulic stwarzających bardzo duże zagrożenie akustyczne należą także: Łużycka, Warszawska, Kościuszki i Armii Krajowej.

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 2-7 Lokalizacja punktów kontrolno-pomiarowych monitoringu hałasu na terenie powiatu zgorzeleckiego wg WIOŚ 2006 rok

ZAŁACZNIK 1



2.2.1 Uciążliwość hałasu Państwowy Zakład Higieny opracował na podstawie badań ankietowych skalę

subiektywnej uciążliwości zewnętrznych hałasów komunikacyjnych. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość tego rodzaju hałasów w następujący sposób zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq:

- mała uciążliwość LAeq < 52 dB,

- średnia uciążliwość 52dB< LAeq> 62dB,

- duża uciążliwość 63 dB< LAeq> 70 dB,

- bardzo duża uciążliwość LAeq> 70 dB.

Zgodnie z zaleceniami WHO dotyczącymi dokuczliwości, zakłóceń snu i zakłóceń rozmów, należy uznać, że przekroczenie granicy poziomów hałasu na zewnątrz budynku, równej 70 dB w porze dziennej i 60 dB w porze nocnej, stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia.

Czynności związane z badaniami akustycznymi prowadzono w okresie od maja do końca listopada 2006 roku. W pierwszej fazie badań wyznaczono główne trasy komunikacyjne oraz podzielono je na odcinki jednorodne pod względem akustycznym. Na początku maja wykonano już pierwsze orientacyjne pomiary hałasu w celu wyznaczenia właściwych punktów monitoringu. Pomiary takie prowadzono sukcesywnie, przez cały sezon pomiarowy, równolegle z innymi czynnościami badawczymi (określenie warunków meteorologicznych, określenie natężenia ruchu).

W efekcie badań wstępnych wyznaczono 10 właściwych punktów monitoringowych:

1. Zgorzelec, ul. Łużycka, wylot do Bogatyni. Droga wojewódzka nr 352 - ruch płynny.

2. Zgorzelec, ul. Andersa. Pełni funkcję obwodnicy miasta - ruch płynny.

Tab. 2-9 Wyniki badań akustycznych w porze dziennej dla wyznaczonych punktów monitoringowych na terenie miasta w roku 2006

Lp. Lokalizacja punktów pomiarowych LAeq na granicy

trenu chronionego [dB]

Natężenie ruchu poj/h

Natężenie ruchu poj/h ciężarowych

1. Zgorzelec, ul.

Łużycka, wylot do Bogatyni

Droga wojewódzka nr 352 70,3 522 72

2. Zgorzelec, ul.

Andersa Obwodnica miejska. Droga

wojewódzka nr 352 69,4 594 30

Natężenie ruchu pojazdów lekkich (osobowe, dostawcze, motocykle) i ciężkich (ciężarowe, autobusy, ciągniki) wyrażone jest w liczbie pojazdów przejeżdżających przez punkt pomiarowy na godzinę i jest to wartość średnia uzyskana z pomiarów w poszczególnych okresach reprezentatywnych.

2.3 Promieniowanie elektromagnetyczne Promieniowanie niejonizujące jest to emisja energii elektromagnetycznej w postaci pól

elektromagnetycznych, wywołane zmianami rozkładów ładunków elektrycznych w układach materialnych. Absorpcja energii elektromagnetycznej promieniowania niejonizującego może wywoływać efekty biologiczne w organizmach, nie powodując jednak jonizacji atomów i cząsteczek tych organizmów. Do promieniowania niejonizującego zalicza się fale elektromagnetyczne o długościach większych niż 10-8 metra. W zakres promieniowania nazywanego niejonizującym wchodzi dolna część widma promieniowania nadfioletowego,

ZAŁACZNIK 1



światło widzialne, promieniowanie podczerwone, jak również, mające największe znaczenie z punktu widzenia ochrony środowiska: mikrofale, fale radiowe (makrofale) oraz fale o długościach kilku tysięcy kilometrów, towarzyszące działaniu systemów elektroenergetycznych.

Jednostką charakteryzującą stan energetyczny pola elektromagnetycznego jest gęstość mocy pola (gęstość strumienia energii) wyrażana w watach na metr kwadrat (W/m2). Pole elektromagnetyczne (PEM) opisują także następujące wielkości:

- natężenie składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego używane jest jako jedno z podstawowych kryteriów oceny oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko; jednostką natężenia pola elektrycznego jest wolt na metr (V/m);

- natężenie składowej magnetycznej pola elektromagnetycznego, którego jednostką jest amper na metr (1A/m).

Ochroną przed polami elektromagnetycznymi – zgodnie z Art. 121 ustawy Prawo ochrony środowiska (Tytuł II Dział VI „Ochrona przed polami elektromagnetycznymi”) polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomu pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach oraz zmniejszeniu poziomu pól elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymywane.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów [Dz.U.2003, Nr 192, poz. 1883] na terenach przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową składowa elektryczna elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego o częstotliwości 50Hz (częstotliwość sieci elektroenergetycznej) nie może przekraczać wartości 1kV/m, zaś składowa magnetyczna – 60A/m. W innych miejscach dostępnych dla przebywania ludzi, natężenie takiego pola elektrycznego nie może przekraczać wartości granicznej 10kV/m, a magnetycznej składowej pola – 60 A/m. Normy powyższe nie dotyczą miejsc niedostępnych dla ludzi. Rozporządzenie to reguluje również dopuszczalne poziomy promieniowania elektromagnetycznego dla innych częstotliwości, także dla pól stacjonarnych oraz szybkoprzemiennych (gigahercowych).

Ustawa Prawo ochrony środowiska (Dział IV Rozdział 7) wymaga od właściciela linii i stacji elektromagnetycznych o napięciu znamionowym 110 kV lub wyższym oraz instalacji radiokomunikacyjneych radionawigacyjnych i radiolokacyjnych, których równoważna moc promieniowania izotropowo jest równa 15 W lub wyższa, emitujących pola elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,03 MHz do 300 000 MHz uzyskania pozwolenia na wprowadzanie energii do środowiska w terminie do dnia 31 grudnia 2005 roku.

Na terenie Zgorzelca nie stwierdzono żadnych anomalii radiacyjnych ani wzmożonej emanacji radonu z gleby. Nie występują też żadne obiekty mogące stanowić radiologiczne zagrożenie dla środowiska.

2.3.1 Źródła promieniowania elektromagnetycznego Źródłami pola elektromagnetycznego powodującego przekroczenie wartości

dopuszczalnych na terenach zamieszkałych mogą być linie przesyłowe oraz stacje elektroenergetyczne dla napięć 110 kV i wyższych. W Polsce, w systemach elektroenergetycznych wykorzystuje się napięcie przemienne o częstotliwości 50 herców (Hz). Sieci przesyłowe wysokiego napięcia wykorzystuję napięcie znamionowe 110 kV (kilowoltów), 220 kV i 400 kV. W otoczeniu tych linii występuje pole elektryczne i magnetyczne. Rozkład pól elektrycznych i magnetycznych w otoczeniu linii zależny jest od napięcia znamionowego linii, prądu jaki przez nie płynie oraz konstrukcji linii (budowa słupa).

ZAŁACZNIK 1



Natężenie pól elektrycznych szybko maleje wraz z oddalaniem się od linii: do 1 kV/m w odległości od 10 do 30 m, licząc od rzutu skrajnego przewodu na powierzchni terenu. Pole magnetyczne o napięciu wyższym od dopuszczalnego (60 A/m) w miejscach dostępnych dla ludzi w praktyce nie występuje.

Linie 110kV są źródłami pola elektromagnetycznego mogącego powodować przekroczenie wartości dopuszczalnych na terenach zamieszkałych. Największa wartość natężenia pola elektrycznego jaka może wystąpić pod linią lub w jej pobliżu nie przekracza tutaj 3 kV/m. Zgodnie z zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 stycznia 1985 r. w sprawie szczegółowych wytycznych projektowania i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w zakresie ochrony ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pola elektromagnetycznego [M.P. 1985, Nr 3, poz. 24], granica strefy, w obrębie której nie dopuszcza się do stałego przebywania ludzi wynosi 14m od osi linii (mierząc na poziomie 1.8m n.p.t. lub 1,6m od krawędzi balkonu, tarasu, dachu albo ściany budynku mieszkalnego).

Przez teren opracowania przechodzą dwie napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napęcia:

Tab. 2-10 Wykaz linii energetycznych napowietrznych powyżej 220kV przebiegających przez teren miasta Zgorzelec

Symbol linii Przebieg linii w mieście Długość linii w

mieście Napięcie (kV)

Szerokość strefy II stopnia

5

S 301

Zgorzelec

Mikułowa

Od stacji R301 równolegle do ulicy Armii Krajowej przez tereny

obecnie niezainwestowane, aż do granicy miasta

200m 110 9m

S330

Zgorzelec

Pieńsk

Od stacji R301 jak wyżej, potem równolegle do ul.Słowiańskiej

przez pola uprawne 1500m 110 9m

Źródłami pola elektromagnetycznego, które może mieć ujemny wpływ na zdrowie ludzi są też urządzenia retransmisyjne, radiolokacyjne, radiokomunikacyjne o mocy nadajników wyższej niż 10W. Stacje radiofonii komórkowej, które występują także na terenie miasta nie stwarzają zagrożenia dla środowiska, ponieważ zasięg ich ponadnormatywnego oddziaływania nie dociera do powierzchni ziemi.

Stacje telefonii komórkowej w Polsce wykorzystują częstotliwość:

- około 900 MHz – sieci GSM 900 (zakres częstotliwości od 935 do 960 MHz),

- około 1800 MHz – sieci GSM 1800 (zakres częstotliwości od 1805 do 1880 MHz),

- radiolinie (zakres częstotliwości od 23 do 38 GHz),

- około 2100 MHz – dla sieci UMTS (w chwili obecnej ten system jest testowany w dużych miastach Polski).

Maszty wsporcze, u szczytu których montuje się anteny nadawcze cyfrowej telefonii komórkowej promieniują energię elektromagnetyczną o częstotliwościach od 450 do 2100 MHz. Moc anteny jest niewielka, rzędu 40 - 60dBm (120 - 180mW) Z reguły, na jednym maszcie umieszcza się kilka takich anten. Całkowita moc anteny zależna jest od mocy doprowadzonej i charakterystyki promieniowania anten sektorowych. W otoczeniu tych anten pola elektromagnetyczne o wartościach powyżej dopuszczalnych występują nie dalej niż kilkadziesiąt metrów od samej anteny (i to na wysokości jej zamontowania) – w praktyce jest to odległość krótsza od 25 metrów. Na stacjach GSM oprócz anten sektorowych montowane są anteny radiolinii służące do transmisji danych między masztami. Charakteryzują się one

5 Szerokość strefy, w której natężenie pola przekracza 1kV/m liczona jest od osi linii

ZAŁACZNIK 1



bardzo wąską wiązką promieniowania (kąty połowy mocy poniżej 1,5 stopnia) i praktycznie nie mają wpływu na elektromagnetyczne otoczenie stacji bazowej.

Punktowe emitory promieniowania elektromagnetycznego zlokalizowane na terenie miasta przedstawia poniższa tabela.

Tab. 2-11 Wykaz urządzeń radiokomunikacyjnych zlokalizowanych na terenie Zgorzelca

Lp Lokalizacja (nr stacji nadany przez operatora) Operator

1 Budynek wieży ciśnień przy ulicy Pięknej, na wysokości 22m. npt Polcomtel SA

2 Komin kotłowni ZPEC, Groszowa 1.na wysokości 50m. npt. PTK Centertel

3 Komin kotłowni ZPEC, Groszowa 1.na wysokości 50m. npt. PTC ERA GSM

4 Komin kotłowni ZPEC, Groszowa 1.na wysokości 50m. npt. DIALOG Telefonia Lokalna S.A

5 ul. Francuska 6 Polcomtel SA

6 Dach wschodniego skrzydła biurowca ZPO WENA, Armii Krajowej13. PTC ERA GSM

7 Dach budynku mieszkalnego ul. Warszawska 24 PTC ERA GSM

8 Teren Zakładów Gazowniczych, Fabryczna 1. Dolnośląski Okręgowy Zakład Gazownictwa

we Wrocławiu

9 ul. Partyzantów 4- dach budynku LO PTC ERA GSM

10 ul. Powstańców Śląskich 8 PTK Centertel

11 ul. Bohaterów II Armii W.P. nr 3 PTC ERA GSM

12 ul. Armii Krajowej 13 Plus GSM – Polkomtel SA

2.4 Woda – stan wyjściowy

2.4.1 Wody powierzchniowe Poniżej przedstawiono charakterystykę cieków wodnych na terenie Miasta Zgorzelec.

Nysa Łużycka6

Nysa Łużycka wypływa z południowo-zachodnich stoków Gór Izerskich, w rezerwacie przyrody na terenie Czech. Rzeka zbiera wody z obszaru 4297 km2 i odprowadza do Odry w km 542,4 jej lewego brzegu na terenie województwa lubuskiego. Długość Nysy wynosi 251,6 km. Górny odcinek o długości 53,8 km i powierzchni zlewni 375,3 km2 znajduje się na terenie Czech. Od km 197,8 Nysa jest rzeką graniczną Polski i Niemiec.

Głównymi dopływami Nysy Łużyckiej po stronie polskiej są: Miedzianka, Witka, Czerwona Woda, Jędrzychowicki Potok, a po stronie niemieckiej: Mandau i Pließnitz.

Jakość wód Nysy Łużyckiej, płynącej wzdłuż zachodniej granicy Powiatu Zgorzeleckiego, zależy od wielkości ładunków zanieczyszczeń dopływających z Czech, Niemiec i Polski.

Do ważniejszych źródeł zanieczyszczeń należą:

- w Czechach: ścieki bytowo-gospodarcze i przemysłowe z miejscowości Liberec i Hradek;

6 Całość informacji dotyczącą stanu wód zlewni Nysy Łużyckiej zaczerpnięto z raportu o stanie środowiska w

województwie dolnośląskim w 2007 roku.

ZAŁACZNIK 1



- w Niemczech: ścieki bytowo-gospodarcze i przemysłowe z miejscowości Zittau, Hirschfelde i Görlitz;

W Polsce:

- ścieki komunalne, odpływające z ośrodków miejskich Zgorzelec i Zawidów; z terenu gmin miejsko-wiejskich Bogatynia i Pieńsk oraz ścieki bytowo-gospodarcze z gminy wiejskiej Sulików;

- ścieki bytowe, wody kopalniane i wody deszczowe spływające z terenu zwałowiska zewnętrznego Kopalni Węgla Brunatnego „Turów” S.A.;

- ścieki przemysłowe z Elektrowni „Turów” S.A.

Poniżej zamieszczono lokalizację na mapie miejsc zrzutu ścieków, opis oczyszczalni ścieków.

Ryc. Fragment zlewni rzeki Nysy Łużyckiej wraz ze źródłami zanieczyszczeń zlokalizowanych na terenie opracowania

W 2008 roku Nysę Łużycką kontrolowano w 4 przekrojach pomiarowych:

1. trójpunkt graniczny, km 197,0;

2. m. Mariental-Posada (poniżej Turoszowa), km 177,0;

3. powyżej Zgorzelca, km 158,0;

4. Pieńsk-Deschka, km 135,0.

Tab. 2-12 Porównanie stężeń miarodajnych w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych rzeki Nysy Łużyckiej (WIOŚ –Wojewódzka baza danych Aqua, 2008)

Lp. Wskaźnik Rzeka

Nysa Łużycka - trójpunkt

graniczny*

Nysa Łużycka -m. Mariental-Posada (poniżej Turoszowa)*

Nysa Łużycka - powyżej Zgorzelca

Nysa Łużycka - Pieńsk-Deschka*

km

197,0 177,0 158,0 135,0

1 Średnia

temperatura wody

0C 10,2 13 11,9 11,2

2 Zawiesiny

ogólne mg/l 13,1 20,6 18,9 18

3 Odczyn pH 8 8 8 7

4 Tlen

rozpuszczony mgO2/l 9,0 8,1 8,7 8,4

ZAŁACZNIK 1



Lp. Wskaźnik Rzeka

Nysa Łużycka - trójpunkt

graniczny*

Nysa Łużycka -m. Mariental-Posada (poniżej Turoszowa)*

Nysa Łużycka - powyżej Zgorzelca

Nysa Łużycka - Pieńsk-Deschka*

km

197,0 177,0 158,0 135,0

5 BZT5 mgO2/l 14,8 3,36 3,48 3,48

6 ChZT-Mn mgO2/l 3,58 4,39 4,13 3,93

7 Ogólny Corg. mgC/l 4,4 5,14 5,23 4,62

8 Amoniak mgNH4/l 0,342 0,185 0,111 0,203

9 Azot Kjeldahla mgN/l 0,844 0,864 0,885 0,721

10 Azotany mgNO3/l 18,03 15,36 13,58 14,25

11 Azotyny mgNO2/l 3,98 0,1536 0,0886 0,098

12 Azot ogólny mgN/l 4,824 4,381 3,98 3,969

13 Fosforany mgPO4/l 0,281 0,193 0,156 0,155

14 Fosfor ogólny mgP/l 0,174 0,174 0,136 0,141

15 Przewodność w

200C

S/cm 374 458 397 407

16 Substancje

rozpuszczone mg/l 257 326 284 285

* ppk badany w ramach monitoringu diagnostycznego, jako wartość miarodajną przyjęto percentyl 90%

Badano także dopływy Nysy Łużyckiej: Miedziankę, Witkę, Czerwoną Wodę i Jędrzychowicki Potok w przekrojach ujściowych. Dodatkowo w Witce, w przekroju granicznym prowadzono monitoring wodociągowy, pod kątem oceny przydatności wody do spożycia. W trójpunkcie granicznym oraz na Witce i Czerwonej Wodzie prowadzono badania w ramach monitoringu diagnostycznego, w pozostałych punktach w ramach monitoringu operacyjnego.

Wody Nysy Łużyckiej w trójpunkcie granicznym w 2007 r. charakteryzowały się złą jakością, na poziomie V klasy, w zakresie wskaźników takich jak: azotyny, bakterie grupy coli oraz bakterie grupy coli typu kałowego. W przekroju tym zarejestrowano również wysokie wartości BZT5 i azotanów odpowiadające IV klasie. Parametry takie jak: zawiesiny ogólne, amoniak, azot Kjeldahla, azot ogólny i fosforany wykazywały III klasę. Woda w tym punkcie charakteryzowała się IV klasą jakości i stan ten utrzymuje się od wielu lat.

W przekroju Mariental-Posada, poza bardzo dużym zanieczyszczeniem bakteriologicznym na poziomie V klasy, zarejestrowano wysokie wartości wskaźników fizykochemicznych, takich jak: BZT5 i zawiesiny ogólne na poziomie IV klasy. Zawartość związków biogennych azotu odpowiadała III klasie.

W następnym przekroju, powyżej Zgorzelca odnotowano bardzo dużą ilość zawiesin na poziomie V klasy. Parametry takie jak BZT5, ChZTMn odpowiadaly IV klasie. Pozostałe badane wskaźniki fzykochemiczne nie przekraczały wartości granicznych III klasy.

W ostatnim badanym przekroju Nysy Łużyckiej - Pieńsk-Deschka poza dużym zanieczyszczeniem bakteriologicznym na poziomie V klasy, pozostałe badane wskaźniki zanieczyszczenia nie przekraczaly wartości granicznych III klasy.

Dopływy Nysy Łużyckiej

ZAŁACZNIK 1



Głównymi dopływami Nysy Łużyckiej po stronie polskiej w rejonie Zgorzelca jest Czerwona Woda i Jędrzychowicki Potok, a po stronie niemieckiej: Pliessnitz (powyżej Zgorzelca).

Czerwona Woda

Jest prawobrzeżnym dopływem Nysy Łużyckiej uchodząpym do niej w km 154,8. Ocena wyników badań w przekroju ujścia do Nysy Łużyckiej wykazała zadowalającąjakość, o czym decydowały wskaźniki takie jak: BZT5, azotany, azotyny i azot ogólny na poziomie III klasy.

Jędrzychowicki Potok

Jest prawobrzeżnym dopływem Nysy Łużyckiej uchodzącym do niej w km 147,4. Ocena wyników badań w przekroju powyżej ujścia do Nysy Łużyckiej wykazała zadowalającą jakość, o czym decydowały parametry takie jak: BZT5, ChZTMn, azotany, azotyny i azot ogólny na poziomie III klasy.

Tab. 2-13 Porównanie stężeń miarodajnych w poszczególnych punktach pomiarowo-kontrolnych dopływu rzeki Nysy Łużyckiej (źródło: WIOŚ –Wojewódzka baza danych Aqua, 2008 oraz Ocena stanu jakości rzek województwa

dolnośląskiego w roku 2007)

Lp. Wskaźnik Rzeka

Czerwona Woda* 2008 r.

Czerwona Woda* 2007 r.

Jędrzychowicki Potok

km 0,5 km 0,5 km 2,0

1 Temperatura wody 0C 12,1 20,2 19,1

2 Zawiesiny ogólne mg/l b.d. 16 11

3 Odczyn pH 7 7,4-7,7 7,0-8,1

4 Tlen rozpuszczony mgO2/l 8,6 7,1 7,4

5 BZT5 mgO2/l 3,56 4,9 4,7

6 ChZT-Mn mgO2/l b.d 4,0 6,6

7 Ogólny Corg. mgC/l 5,08 4,7 8,1

8 Amoniak mgNH4/l 0,206 0,27 0,27

9 Azot Kjeldahla mgN/l 0,824 0,98 0,92

10 Azotany mgNO3/l 16,62 22,09 23,07

11 Azotyny mgNO2/l 0,1141 0,196 0,174

12 Azot ogólny mgN/l 4,636 5,59 5,89

13 Fosforany mgPO4/l 0,1 0,11 0,19

14 Fosfor ogólny mgP/l 0,1 0,14 0,11

15 Przewodność S/cm 325 370 423

16 Substancje

rozpuszczone mg/l 243 286 348

* ppk badany w ramach monitoringu diagnostycznego, jako wartość miarodajną przyjęto percentyl 90%

Główne źródła zanieczyszczeń rzek

Jakość wód Nysy Łużyckiej płynącej wzdłuż zachodniej granicy miasta Zgorzelec zależy od wielkości ładunków zanieczyszczeń dopływających z Czech, Niemiec i Polski.

Ważniejszymi źródłami zanieczyszczeń, które mają wpływ na jakość wód Nysy Łużyckiej w rejonie Zgorzelca są ścieki bytowe i przemysłowe z Miasta Zgorzelec położonego po stronie polskiej i Görlitz po stronie niemieckiej.

ZAŁACZNIK 1



Ścieki komunalne ze Zgorzelca w ilości 8 000 m3/d oczyszczane są w zmodernizowanej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni o przepustowości 12 000 m3/d zlokalizowanej w Jędrzychowicach. Ścieki oczyszczone odprowadzane są do Jędrzychowickiego Potoku, 50 m od ujścia do Nysy Łużyckiej. Osady pochodzące z oczyszczalni ścieków kierowane są w całości do przeróbki w Zakładzie Utylizacji Odpadów Komunalnych i Stabilizacji Osadów Ściekowych w Jędrzychowicach.

2.4.2 Wody podziemne7

W obrębie opracowania występują następujące poziomy wodonośne:

- Czwartorzędowy holoceński – związany jest z piaszczysto-żwirowymi utworami rzecznymi wypełniającymi współczesne dna dolin. Zwierciadło tego poziomu zalega płytko – do 2m pod poziomem terenu. W dolinie Nysy Łużyckiej miąższość warstwy sięga kilkunastu metrów. Średnia wydajność jednego otworu jest zróżnicowana i waha się od 30 do 65 m3/h. Wody tego poziomu stanowią zasadniczy rezerwuar dla ujęć wodociągowych dla Miasta Zgorzelec.

- Czwartorzędowy plejstoceński – związany jest z piaszczysto – żwirowymi osadami wodnolodowcowymi. Występuje on średnio na głębokości 3-10m, a jego wydajność jest stosunkowo niewielka i zmienna przestrzennie. Poziom ten na ogół zasila w wodę studnie kopane gospodarskie.

- Trzeciorzędowy (w utworach luźnych) – poziom ten związany jest z piaszczysto- żwirowymi przewarstwieniami w serii ilastej. Wody tego poziomu występują na różnych głębokościach od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów. Są to wody generalnie czyste, czasem zażelazione, a uzyskiwane wydajności wahają się od 1m3/h (ujęcie Jerzmanki) do 15m3/h (Jędrzychowice).

- Trzęciorzędowy (prekambryjski – szczelinowy) – poziom ten jest bardzo słabo rozeznany hydrogeologicznie. Występujące tu wody maja charakter szczelinowy gromadząc się w spękaniach i szczelinach bazaltów, szarogłazów, granodiorytów. Są to wody o nieustalonym horyzoncie, nieznanych zasobach i kierunkach przepływu. Obecnie nie eksploatowane.

Poziom wód podziemnych jest obniżony na obszarze miasta, co spowodowane jest drenującą działalnością potoków spływających do Nysy Łużyckiej. Wzdłuż rzeki występuje obszar płytkiego poziomu wód podziemnych (0-1 m) w utworach holoceńskich a wzdłuż ul. Warszawskiej głębokość pierwszego poziomu wód podziemnych w osadach plejstoceńskich sięga do 12 metrów.

W rejonie Zgorzelca występują bardzo niekorzystne warunki hydrogeologiczne, z powodu uwarunkowań geologicznych (płytko zalegające podłoże krystaliczne). Stąd też tylko w granicach Nysy Łużyckiej spotyka się złoże wodonośne ujęte do eksploatacji przez studnie pionowe i szybowe o głębokości 12-15 metrów. Warstwę wodonośną stanowią osady żwirowo - piaszczyste trzeciorzędu rozprzestrzeniające się w dolinie Nysy Łużyckiej do szerokości 0,3 km. Krawędzie doliny rzecznej są równocześnie granicami wyklinowania warstwy wodonośnej. Podłoże i granice boczne złoża wodonośnego stanowią granity masywu krystalicznego lub osady ilaste. Warstwa wodonośna ma miąższość od 9,5 do 12,0 metrów (średnio 10,0 m). Brzegi Nysy Łużyckiej są skolmatowane, z powodu występowania na tarasie zalewowym ciągłej warstwy mady łąkowej. Aby pokryć zapotrzebowanie na wodę - wybudowano pompownię oraz stawy infiltracyjne. Ograniczony zasięg występowania osadów wodonośnych w kierunku poziomym jak i pionowym, zmusił do dalszej intensyfikacji budowy ujęć, przez zwiększenie ilości budowy basenów i stawów oraz barier studziennych wzdłuż


ZAŁACZNIK 1



stawów. Główne ujęcia infiltracyjne bazują na wodach pochodzących z utworów czwartorzędowych.

2.4.2.1 Jakość wód podziemnych Wody podziemne stanowią jeden z elementów naturalnego obiegu wody w przyrodzie.

Krążenie wód podziemnych jest częścią cyklu hydrogeologicznego, tak więc należałoby je rozpatrywać włącznie z obiegiem wód w atmosferze i w obrębie wód powierzchniowych. Powstają przede wszystkim wskutek infiltracji części wód opadowych i powierzchniowych w głąb ziemi. Zasadniczym czynnikiem stanowiącym o przydatności wody do określonego celu jest jej jakość, skład fizyczno-chemiczny i bakteriologiczny.

W 2007 r. na terenie województwa dolnośląskiego badania jakości wód podziemnych prowadzone były przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wrocławiu w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego.

Do końca 2004 r. obowiązywało Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników prezentacji stanu tych wód (Dz.U.2004.32.284). Klasyfikacja dla prezentowania stanu wód podziemnych obecnie obejmuje pięć klas jakości tych wód, z uwzględnieniem przepisów w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

Monitoring wód podziemnych województwa dolnośląskiego obejmuje punkty pomiarowe, monitorujące wszystkie główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP), użytkowe poziomy wodonośne, obszary zwiększonego drenażu oraz obszary szczególnie zagrożone przez przemysł. Uwzględnia warunki hydrogeologiczne w ujęciu regionalnym i lokalnym oraz występowanie potencjalnych ognisk zanieczyszczeń i zagrożeń wód podziemnych.

Dla określania stopnia zanieczyszczenia wykorzystano przyjętą dla potrzeb monitoringu wód podziemnych klasyfikację jakości wód podziemnych:

- klasa I - bardzo dobra jakość wód,

- klasa II - dobra jakość wód,

- klasa III - zadowalająca jakość wód,

- klasa IV – niezadowalająca jakość wód,

- klasa V – zła jakość wód.

Podstawę określania klas jakości wód podziemnych stanowią wartości graniczne wskaźników jakości wody w klasach jakości wód podziemnych, określone w załączniku nr 3 do ww. rozporządzenia. Za wody dobrej jakości uznano wody w klasach od I do III, natomiast wody złej jakości to wody w klasach IV i V. Monitoring wód podziemnych uwzględnia obszary, które podlegają ocenie ze względu na poziom azotanów, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U.2002.241.2093).

2.4.2.1.1 Monitoring diagnostyczny zwykłych wód podziemnych realizowany przez Państwowy Instytut Geologiczny

Wyniki monitoringu diagnostycznego wód podziemnych na terenie województwa dolnośląskiego 2007 r., realizowanego w punktach Państwowego Instytutu Geologicznego, wykazują przewagę wód dobrej jakości (63%) — klasa wody I, II i III nad wodami złej jakości (37%) — klasa wody IV i V. O złej jakości zwykłych wód podziemnych 2007 r. (klasa IV i V)

ZAŁACZNIK 1



decydowaly głównie wartości żelaza, siarczanów, potasu, sodu, manganu, chlorków, fluorków i przewodnictwa elektrycznego oraz obniżone wartości wodorowęglanów. Poniżej przedstawiono wyniki monitoringu na terenie Miasta Zgorzelec.

Tab. 2-14 Ocena jakości wód podziemnych w ramach monitoringu diagnostycznego Państwowego Instytutu Geologicznego w 2007 roku

Nr Monbada

(monitorowanej bazy danych)

Miejscowość Stratygrafia Klasa wody

Przekroczenie wskaźnika - klasa V

1963 Zgorzelec Q IV Mn, Fe

2.4.2.1.2 Monitoring operacyjny zwykłych wód podziemnych realizowany przez Państwowy Instytut Geologiczny

Wyniki monitoringu operacyjnego wód podziemnych realizowanego w punktach Państwowego Instytutu Geologicznego w 2007 r. wykazują przewagę wód złej jakości (57%) - klasa IV i V nad wodami dobrej jakości (43%) — klasa I, II i III.

O złej jakości wód podziemnych (klasa IV i V) w 2007 r. decydowały głównie podwyższone wartości żelaza i azotu amonowego. Dla miasta Zgorzelec wyniki monitoringu przedstawiają się następująco:

Tab. 2-15 Ocena jakości wód podziemnych w ramach monitoringu operacyjnego Państwowego Instytutu Geologicznego w 2007 r.

Nr Monbada

Miejscowość Stratygrafia Klasa wody

Przekroczenie wskaźnika – klasa IV

Przekroczenie wskaźnika - klasa V

1963 Zgorzelec Q IV HCO3, pH Mn, Fe

Podstawowym mankamentem ujęć wody zlokalizowanych w starorzeczach jest nadmierne występowanie manganu i żelaza. W naszym przypadku nadmiar tych pierwiastków eliminuje się poprzez napowietrzanie wody i dozowanie podchlorynu sodu.

Stosowana przez PWiK technologia uzdatniania wody zapewnia prawidłowe, określone normami, właściwości wody pod względem chemicznym i bakteriologicznym.

2.4.3 Zaopatrzenie w wodę8

Zgorzelec zaopatrywany jest w wodę z dwóch niezależnych źródeł zlokalizowanych na przeciwległych granicach miasta.

Zakład przy ulicy Orzeszkowej, oddany do eksploatacji w 1971 roku, bazuje na ujęciach wód infiltracyjnych rzeki Nysy Łużyckiej, występujących w utworach czwartorzędowych pradoliny. Położony jest w południowej części miasta przy ulicy Orzeszkowej, około 2,5 km na południe od centrum. Zajmuje ono teren w obrębie terasy zalewowej o wymiarach około 0,3 x 1,5 km. Ograniczone jest od zachodu rzeką graniczną Nysą Łużycką, od południa i północy wysoką na 5-7m skarpą wysoczyzny i dodatkowo korytem rzeki Czerwona Woda. Ujęcie położone jest na działce nr 2/2 będącej własnością PWiK „Nysa” Sp. z o.o. Teren ujęcia to podmokłe łąki z licznymi starorzeczami i sztucznymi stawami.

Jedynym poziomem użytkowym wody jest tu czwartorzędowy poziom wodonośny, który tworzą osady piaszczysto-żwirowe zalęgające średnio na 12 m. Zwierciadło wody ma przeważnie charakter swobodny i zalega na wysokości od 0,2 do 3,6 m ppt. Wody tego poziomu pozostają w bezpośrednim kontakcie z wodami powierzchniowymi rzeki i stawów. Poziom wód ulega znacznym wahaniom zależnym od stanu wody w rzece, wysokości


ZAŁACZNIK 1



opadów i pory roku. Zasilanie warstwy wodonośnej pochodzi bowiem głównie dzięki infiltracji brzegowej wód rzeki, w mniejszym stopniu z bezpośredniej infiltracji wody opadowej.

Studnie ujęcia wody przy ulicy Orzeszkowej, w zależności od ich stanu i użytkowania można podzielić na następujące kategorie:

- studnie wiercone, aktualnie eksploatowane na ujęciu, w liczbie 27;

- studnie szybowe eksploatowane okresowo z małymi, niekontrolowanymi wydajnościami, ze względu na kolmatację den, przewidziane do renowacji, w liczbie 9;

- studnie sprawnie technicznie, lecz nie eksploatowane ze względu na brak stawów infiltracyjnych w rejonie ujęcia, w ilości 5;

- studnie zlikwidowane – 2;

- studnie zlikwidowane, uznane za niesprawne ze względu na nieodwracalną kolmatację, korozję lub uszkodzenie filtrów – 11.

Ponadto, na terenie ujęcia zlokalizowanych jest 21 otworów piezometrycznych.

Aktualnie na terenach wodonośnych eksploatowanych jest 27 studni wierconych oraz 9 studni szybowych o głębokościach od 9,5 do 9,7m. Ujęcia szybowe ujmują wodę za pomocą układu lewarowego wspomaganego przez pompy zamontowane w budynku komory zbiorczej. Woda surowa pobrana ze studni przesyłana jest do dwukomorowej centralnej studni zbiorczej. W komorze zewnętrznej woda poddawana jest napowietrzaniu oraz chemicznej korekcie odczynu pH za pomocą mleczka wapiennego. Komora zewnętrzna studni stanowi komorę czerpalną pomp diagonalnych, za pomocą których woda przez ciśnieniowe filtry pośpieszne i po dezynfekcji podchlorynem sodu, tłoczona jest do sieci wodociągowej, współpracującej z centralnym zbiornikiem wyrównawczym zlokalizowanym na placu Piecka uzdatniania jest w budynku. Z Zakładu Uzdatniania Wody wyprowadzone są 2 wodociągi o 400 zasilające sieć komunalną. Z wód tego ujęcia korzystają także mieszkańcy wsi Tylice i Kunów, a w perspektywie też będą korzystać mieszkańcy Koźlic i Koźmina [Szostek - Babraj K. i inni, 2000], poprzez przepompownię zlokalizowaną w Zgorzelcu przy ul. Łużyckiej, przy rondzie z ul. Sulikowską.

Wydatki jednostkowe studzien sięgają 20-30 m3/h przy depresji s=1m. Produkcja wody na ujęciu w 2001 roku wynosiła 273 m3/h to jest 6545m3/d. Możliwości eksploatacyjne ujęcia, zatwierdzone decyzją Dolnośląskiego Urzędu Wojewódzkiego nr 9/99 z dnia 30 marca 1999 roku w ilości 300 m3/h przy depresjach od 1,22 do 4,06 m.

Wody z tego ujęcia mają naturalny zapach roślinny, są średniotwarde, przeważnie o odczynie kwaśnym. Zawierają ponadnormatywne, sięgające do 32mm/l żelaza, zwiększone ilości związków azotowych oraz mangan, glin i chrom. Jakość wody zależy od usytuowania studni w stosunku do koryta rzeki i stawów infiltracyjnych i podlega okresowym zmianom zależnie od wielkości zasilania i jakości wody w rzece.

Strefy ochronne dla ujęcia wody zostały zaproponowane w opracowaniu Biura Projektów Budownictwa Komunalnego we Wrocławiu z 1966 roku. Strefą ochrony bezpośredniej proponuje się objąć cały teren ujęcia wywłaszczony na rzecz PWiK. Ze względów oszczędnościowych proponuje się ogrodzenie terenu ograniczyć do minimum stosując je jedynie do obiektów ujęcia i ZUW. Granice strefy oznakowane są tablicami z napisami informującymi. Strefą ochrony pośredniej proponuje się objąć obszar zlewni rzeki Nysa Łużycka powyżej ujęć wodociągowych w granicach państwowych. W strefie tej zakazuje się wszelkich działań mogących wpłynąć na pogorszenie się jakości wód rzecznych [Wroński K. 2002].

Ujęcia wody nr 1 i nr 2 przy ulicy Henrykowskiej znajdują się w dolinie Nysy Łużyckiej w utworach czwartorzędowych, w których dominują osady piaszczysto – żwirowe. Osady te

ZAŁACZNIK 1



budują dwie terasy: zalewową i niską. Terasa zalewowa posiada powierzchnię niemal całkowicie płaską, lekko nachyloną w kierunku spływu rzeki. Na przestrzeni pomiędzy południowo – zachodnią granicą miasta jej szerokość wynosi od 50 do 1300m, w samym mieście miejscami zanika całkowicie. Zwierciadło wody ma tu charakter swobodny i stabilizuje się na głębokości 2,9 m do 5,5 m ppt, w zależności od konfiguracji terenu, wykazując ścisły związek hydrologiczny z aktualnym poziomem wody w rzece.

Ujęcie wody nr 1 przy ulicy Henrykowskiej powstało w 1927 roku jako ujęcie lokalne dla potrzeb Zakładu Gazowniczego, a w latach 60. zostało przejęte przez wodociągi komunalne. Ujęcie bazuje na wodach infiltracyjnych Nysy Łużyckiej. Starsze otwory studzienne nr 1, 2 i 3 pełnia rolę studni awaryjnych. Studnie nr 3 i 5 są nieczynne. Obecnie eksploatowane są studnie 1a, 2a, 3a, 4a. Od zbiorczej studni wyprowadzony jest wodociąg o średnicy 150 mm, który prowadzi wodę do sieci miejskiej, drugi – do oczyszczalni ścieków w Jędrzychowicach. Na terenie ujęcia mieści się także chlorownia wody i pompownia wody.

Badania laboratoryjne prób wody wykazują, że pod względem fizykochemicznym woda jest twarda o niskiej mineralizacji ogólnej. Stwierdzono tu ponadnormatywne ilości manganu (0,05 – 1,35 mg/l) i żelaza (1,12 do 37 mg/l) , a także siarczanów i suchej pozostałości.

Ujęcie nr 2 przy ulicy Henrykowskiej – aktualnie nie jest eksploatowane, traktowane jako rezerwowe, położone jest na terenach rolniczych. Składa się ono z 5 studni odwierconych w roku 1987 i zaślepionych. Podjęcie eksploatacji wymaga wykonania urządzeń do poboru i uzdatniania wody [Marks J. Szastyńska D. 1992].

Pracę ujęć wody dla Zgorzelca regulują następujące decyzje:

- Decyzja Starosty Zgorzeleckiego Nr II OS.6223-31/1557/02 z dnia 10.09.2002 – Pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód w zakresie poboru wody podziemnej w rejonie ul. Orzeszkowej dla potrzeb zaopatrzenia ludności m. Zgorzelca, w ilości 300m3/h. Ważna do dnia 31.12.2012.

- Decyzja Wojewody Jeleniogórskiego OS-6210/38/94 z dnia 6.08.94 – pozwolenie wodno-prawne na szczególne korzystanie z wód w zakresie poboru wody podziemnej z ujęcia przy ulicy Henrykowskiej w Zgorzelcu w ilości Qmax=167m3/h, przedłużona do dnia 31.12.2006 Decyzją Starosty Zgorzeleckiego, znak II OS.6223-31/2122/04 z dnia 13.12.2004. Decyzja tworzy strefy ochrony bezpośredniej dla ujęcia nr 1 oraz strefę ochrony pośredniej wspólna dla ujęć nr 1 i 2.

Operatorem systemu wodno - kanalizacyjnego w Zgorzelcu jest Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji „Nysa” Sp. z o.o. z siedzibą w Zgorzelcu przy ulicy Bohaterów Getta 1a.

Tab. 2-16 Wskaźniki efektywności programu – zaopatrzenie w wodę (wg GUS)


31.12. 2003 Stan na

31.12. 2006 Stan na

31.12. 2007 Wzrost %

długość czynnej sieci rozdzielczej km 67,7 67,7 68,5 1,17

połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego

zamieszkania szt 2 498 2 498

2 498 0,0

woda dostarczona gospodarstwom domowym

dam3 1 535,3 1 273,3

1 230,5 -24,8

mieszkania w budynkach mieszkalnych nowo dołączonych do

sieci wodociągowej miesz. 7 -

- b.d.

ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach

osoba 32 958 32 208 31 871 -3,4

ludność korzystająca z sieci wodociągowej

osoba 32 958 32 208 31 871 -3,4

ZAŁACZNIK 1



W latach 2005 - 2007 nadzorem sanitarnym na terenie Miasta Zgorzelec objęty był wodociąg publiczny Zgorzelec, zarządzany przez Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji „Nysa” w Zgorzelcu. Próby wody pobierane były z następujących punktów:

- ul. Henrykowska ZUW

- ul. Henrykowska 5 - Piekarnia

- ul. Łubańska — Szpital Powiatowy

- ul. Orzeszkowej ZUW

- ul. Boh. Getta — kawiarnia

- ul. Łużycka — sklep spożywczy PSS

- ul. Warszawska — Ośrodek Terapii o Uzależnień

- ul. Reymonta — Szkoła Podstawowa Nr 2

Łącznie w ramach nadzoru sanitarnego w latach 2005 - 2007 do badań laboratoryjnych pobrano 98 prób wody wodociągowej.

Przeprowadzona analiza sanitarna prób wody wodociągowej w latach 2005-2007 wykazywała przekroczenie zawartości: manganu (w granicach od 0,06 - 0,83 mg/l przy normie 0,05), żelaza (w granicach 0,3 - 0,841 mg/l przy normie 0,2 mg/l), mętności (w granicach od 1,11 do 6,8 NTU przy normie 1 NTU), barwy (w granicach 20 — 30 mg/dm3Pt przy normie 15 mg/dm3Pt). W roku 2007 odnotowano podwyższoną wartość amoniaku w granicach od 0,543 do 0,9 mg/l przy normie 0,5 mg/l). Ponadnormatywne wartości niektórych parametrów występujących w roku 2007 spowodowane było modernizacją Zakładu Uzdatniania Wody przy ul. Orzeszkowej w Zgorzelcu.

Odnośnie zaopatrzenia wodociągu w wodę odpowiadającą wymaganiom sanitarnym zawartym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 19 lipca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. nr 203, poz.1718), prowadzone było od roku 2001 postępowanie administracyjne - decyzja PPIS w Zgorzelcu nr 572/I/01 z 13.11.2001, termin wykonania 31.12.2006 r. (dotyczy przekroczenia wartości manganu).

Ze względu na prace modernizacyjne ZUW w Zgorzelcu, prowadzono postępowanie administracyjne — decyzja PPIS w Zgorzelcu nr 735/07 z 09.07.2007 oraz 830/07 z dnia 31.07.2007 — termin wykonania 31.12.2007 r. (dotyczy przekroczenia wartości manganu, żelaza, amoniaku, barwy, mętności).

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-17 Jakość wody w mieście Zgorzelec w 2006 roku (dane Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Zgorzelcu)

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-18 Jakość wody w mieście Zgorzelec w 2007 roku (dane Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Zgorzelcu)

ZAŁACZNIK 1



2.4.3.1 Zużycie wody z wodociągów na 1 mieszkańca Przeciętne zużycie wody na jednego mieszkańca wynosi 180 l/dobę. Z badań

przeprowadzonych w latach 80-tych w zakresie wzajemnego oddziaływania na siebie ujęć wody dla Zgorzelca i Görlitz wynika, że maksymalne zasoby dla Zgorzelca wynoszą około 840 m3/h (obecnie są prowadzone badania zasobów wód na tym ujęciu).

Zatwierdzone zasoby wód ujęcia dodatkowego przy ul. Henrykowskiej wynoszą 167 m3/h. Należy stwierdzić, że istnieje nadwyżka w zasobach wody na dwóch ujęciach, jednak aby one były wykorzystane należy:

na ujęciu przy ul. Orzeszkowej wybudować stawy zalewowe,

na ujęciu przy ul. Henrykowskiej uruchomić następne studnie oraz wybudować zakład uzdatniania wody.

Przewiduje się że 2010 r. średnie zapotrzebowanie w wodę ujmowaną w Zgorzelcu wyniesie 23 875 m³/d. Należy stwierdzić, że zaopatrzenie w wodę Miasta Zgorzelca jest dobre.

Racjonalizacja zużycia wody

W latach 2003-2007 ilość wody zużywanej przez statystycznego mieszkańca zmalała aż o 20,9 %.

Tab. 2-19 Wskaźniki efektywności programu – zużycie wody, energii elektrycznej oraz gazu w gospodarstwach domowych


31.12. 2003 Stan na

31.12. 2006 Stan na

31.12. 2007 Wzrost %

woda z wodociągów

na 1 mieszkańca m3 45,7 38,7 37,8 -20,9

na 1 korzystającego /

odbiorcę m

3 46,6 39,5 38,6 -20,7

Tab. 2-20 Wskaźniki efektywności programu – zużycie wody i oczyszczalnie ścieków (wg GUS)


Stan na 31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

ogółem dam3/rok 1 915,6 1 616,0 1 545,4 -23,9

przemysł dam3/rok 21 0 0 b.d.

rolnictwo i leśnictwo dam3/rok 0 - - b.d.

eksploatacja sieci wodociągowej

dam3/rok 1 894,6 1 616,0 1 545,4

-22,6

gospodarstwa domowe dam3/rok 1 535,3 1 273,3 1 230,5 -24,8

Tab. 2-21 Wskaźniki efektywności programu – korzystający z instalacji w miastach w % ogółu ludności miasta

Wskaźnik Jednostka Stan na 31.12. 2003 Stan na 31.12. 2006 Stan na 31.12. 2007

wodociąg % 98,4 98,4 98,4

kanalizacja % 94,7 94,7 94,7

gaz % b.d 96,6 96,6

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-22 Wskaźniki efektywności programu – sieć rozdzielcza na 100 km2


Stan na 31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

sieć wodociągowa km 426,9 426,3 431,4 1,04

sieć kanalizacyjna km 388,4 387,9 393,6 1,32

sieć gazowa km 445,8 466,4 469,1 4,9

2.5 Ochrona przeciwpowodziowa – stan wyjściowy9

Ustawa Prawo wodne definiuje powódź jako „takie wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne albo tereny depresyjne i powoduje zagrożenie dla ludności lub mienia”.

Charakterystyczną cechą obszaru dorzecza Nysy Łużyckiej, wynikającą przede wszystkim z ukształtowania terenu, są wezbrania w okresie wiosennych roztopów, letnich opadów i grudniowych deszczy. Niżówki występują najczęściej we wrześniu.

Przyczyną podtopień i powodzi są na ogół:

- bardzo intensywne opady burzowe (określane jako oberwanie chmury), obejmujące najczęściej niewielkie obszary o dużych nachyleniach zboczy, powodujące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód,

- opady rozlewne tj. trwające kilka dni opady o wysokim natężeniu (od kilkudziesięciu do 100 mm w ciągu doby), obejmujące większa część zlewni,

- szybkie topnienie śniegów i towarzyszące im opady deszczu, a szczególnie gdy towarzyszą im zatory lodowe na rzekach.

Zgodnie z zapisami Art 82 ustawy „Prawo wodne”, w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego powinny zostać wskazane tereny bezpośrednio zagrożone powodziami. Wskazania te powinny być dokonane na podstawie studium sporządzonym przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, o którym mowa w Art. 82 ust 2 ustawy Prawo Wodne.

Do czasu opracowania przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej studium, dane o zagrożeniu powodziowym zawarte na wspomnianej wyżej mapie mają charakter informacyjny.

W Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego uwzględniono tereny zalewowe, które wyłączono od zabudowy. Opracowano wspólnie ze stroną niemiecką dokumentację dotyczącą zagrożeń powodziowych oraz określono sposoby ich przeciwdziałania.

Ocena jakości wód w rzece Nysie Łużyckiej w 1993 - 2006 wykazała znacznie wyższy poziom większości wskaźników w wodzie wpływającej na Polski z Republiki Czeskiej w porównaniu wskaźnikami w wodzie odpływającej. W przekroju Pieńska odnotowano obniżenie wartości wskaźników (BZT5, fosforu ogólnego oraz bakteriologicznych) w porównaniu do lat dziewięćdziesiątych oraz wzrost zanieczyszczenia w porównaniu do 2005 roku.

9 wg Opracowania ekofizjograficznego dla Miasta Zgorzelec 2006 r.

ZAŁACZNIK 1



W odniesieniu do wartości granicznych, określających proces eutrofizacji, średnioroczne stężenia zostały przekroczone we wszystkich punktach w odniesieniu do azotanów, a w trójpunkcie granicznym także w odniesieniu do azotu ogólnego.

Wody Nysy Łużyckiej w 2007 r. w trójpunkcie granicznym charakteryzowały się złą jakością, na poziomie V klasy, w zakresie wskaźnikow takich jak/; azotyny, bakterie grupy coli oraz bakterie grupy coli typu kałowego. W przekroju tym zarejestrowano również wysokie wartości BZT5 i azotanów odpowiadające IV klasie. Parametry takie jak: zawiesiny ogólne, amoniak, azot Kjeldahla, azot ogólny i fosforany wykazywały III klasę. Woda w tym punkcie charakteryzowała się IV klasą jakości i stan ten utrzymuje się od wielu lat.

Ryc. 2-8 Trendy zmian wybranych wskaźników zanieczyszczenia na rzece Nysie Łużyckiej w trójpunkcie granicznym (km 197,0) w latach 1993-2007 (źrodło: Raport o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2007 r.)

Ocena wyników badań Czerwonej Wody w przekroju ujścia do Nysy Łużyckiej wykazała zadowalającą jakość wód rzeki, o czym decydowały dwa wskaźniki na poziomie V klasy (ilość bakterii Coli typu kałowego i grupy Coli), jeden parametr na poziomie IV klasy (barwa) oraz 7 wskaźników odpowiadających III klasie.

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 2-9 Przebieg zmian stężeń wybranych wskaźników zanieczyszczeń wzdłuż biegu rzeki Nysy Łużyckiej w latach 2004-2006 (na podstawie Raport o stanie środowiska województwa dolnośląskiego w 2006)

2.5.1 Zagrożenia powodziowe Zasięgi powodzi na terenie objętym opracowaniem zajmują w większości

niezainwestowane tereny terasy zalewowej Nysy Łużyckiej. W środkowej i północnej części miasta jest to wąski pas terenów bezpośrednio przyległych do rzeki. Mogą tu wystąpić podtopienia na odcinku około 800 m wzdłuż ulicy Daszyńskiego (od Cienistej do końca ul. Daszyńskiego). W rejonie ujścia Czerwonej Wody tereny zalewu Q1% zajmują całą powierzchnię ujęć wód w rejonie ulicy Orzeszkowej oraz łąki wzdłuż Czerwonej Wody, aż do ulicy Francuskiej, również nie zagrażając terenom zabudowanym.

Czerwona Woda może podtapiać zabudowę wzdłuż ulic Rzeczki Dolne i Rzeczki Górne.

2.5.2 Jaz na rzece Czerwona Woda w Zgorzelcu wysokość piętrzenia: 2,0 m

2.5.3 Jaz stały na rzece Nysa Łużycka w Zgorzelcu Jaz stały na rzece Nysa Łużycka w Zgorzelcu jest zlokalizowany w km 151,650 rzeki.

spad: 2,75 m;

rzędna piętrzenia: 180,18 m NN.

ZAŁACZNIK 1



2.6 Ścieki – stan wyjściowy

2.6.1 Oczyszczalnia ścieków Miejską sieć kanalizacyjną obsługuje mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków

w Jędrzychowicach. W skład oczyszczalni wchodzą:

- krata mechaniczna gęsta,

- koryto pomiarowe, zbiornik ścieków surowych,

- piaskownik,

- komora rozdziału ścieków, która składa się z części osadowej i części ściekowej, osadnika wstępnego 60x6mx3,9m ze zgarniaczem osadów oraz zgarniaczem ciał pływających,

- komory defozfatacji o poj. 1 400 m3 z 5 mieszadłami,

- komora rozdziału, której zadaniem jest równomierny rozdział ścieków do 4 niezależnie komór osadu czynnego,

- komory osadu czynnego o pojemności 1 280 m3 każda, wyposażone w urządzenia do napowietrzania oraz mieszadła,

- komora rozdziału osadu,

- osadnik wtórny średnicy 44,5 m wysoki na 2,59 m oraz pompowni osadu recylkulowanego i nadmiernego.

Obiekt posiada decyzję Starosty Zgorzeleckiego znak II OS.6223-17/1890/05 z dnia 03.07.2005 udzielająca na rzecz Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Zgorzelcu „Nysa” Sp. z o.o. z siedzibą w Zgorzelcu przy ulicy Bohaterów Getta 1a pozwolenia wodnoprawnego na szczególne korzystanie wód w zakresie odprowadzania oczyszczonych ścieków z oczyszczalni w Jędrzychowicach do Jędrzychowickiego Potoku, 50 m powyżej jego ujścia do Nysy Łużyckiej w km 147,8 w ilości średnio 12 000m3/d lub 500 m3/h, maksymalnie 670 m3/h. Decyzja ważna jest do dnia 31.07.2015r.

2.6.2 System kanalizacji sanitarnej W latach 2003 - 2007 długość sieci kanalizacyjnej nie znacznie się zwiększyła. Za

bardzo niepokojące należy uznać zjawisko zmniejszenia współczynnika ludności

obsługiwanej przez oczyszczalnię. Wskaźnik ten zmalał o 3,4%, gdy w tym samym czasie

ludność miasta zmalała o 3,5%. Tak więc, spora część nowobudowanych obiektów nie

została przyłączona do sieci kanalizacyjnej. Niestety w tym czasie nie podjęto działań

mogących ograniczyć podstawowe zagrożenia, jakie zdiagnozowano w mieście w obszarze

ochrony wód polegające na:

- nieuporządkowana gospodarka ściekowa w niektórych rejonach miasta;

- niski stopień skanalizowania miasta;

- nieuregulowana gospodarka osadami pochodzącymi z oczyszczalni ścieków

komunalnych;

- migracja zanieczyszczeń do wód podziemnych;

- zanieczyszczenia obszarowe.

ZAŁACZNIK 1



Podstawowym zakładem, który wpływa na oczyszczenie ścieków w mieście jest oczyszczalnia ścieków w Jędrzychowicach, do której doprowadzane są ścieki z miasta. Dokonywane jest to za pośrednictwem dwóch przepompowni ścieków: przy ul. Francuskiej i przy ul. Krańcowej. Podczyszczenia ścieków z myjni samochodowych odbywają się za pomocą odolejaczy i osadników ,skąd dalej ścieki odprowadzane są do sieci miejskiej i dalej do oczyszczalni ścieków w Jędrzychowicach.

Generalnie w Zgorzelcu występują ścieki komunalno-bytowe, a do głównych emitentów ścieków o dużym ładunku należy zaliczyć myjnie samochodowe. Posiadają one jednak urządzenia, które pozwalają częściowo oczyścić swoje ścieki.

Wykaz pozwoleń wodnoprawnych na zrzut ścieków wydanych przez Starostę Zgorzeleckiego przedstawiono w tabeli poniżej.

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-23 Wykaz jednostek, które uzyskały pozwolenia wodnoprawne na zrzut ścieków przez Staroste Zgorzeleckiego

Lp. Jednostka Opis Termin

ważności

Qch d

m3/s

Qm

3/s

Qśrd

m3/d

Qm

axd m

3/d

Qm

axhm

3/h

pH

Zaw

iesin

a

og

óln

a g

/m3

BZ

T5 g

O2/m

3

Fo

sfo

r o

gó

lny

gP

/m3

Su

bsta

ncje

rop

op

oc

ho

dn

e

mg

/I

Su

bsta

ncje

eks

tra

hu

jąc

e

się

ete

rem

na

fto

wym

mg

/I

CH

ZT

Cr g

O2/m

3

1 Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji

Samochodowej w Zgorzelcu Sp. z o.o.

Szczególne korzystanie z wód na odpwrowadzanie do wód rzeki

Czerwonej Wody w km 0+ 500:1.Oczyszczonych ścieków

opadowych z terenu istniejącego zakładu.

31.12.2010 134 l/s 6,5-9,0

<50 <15 <1,5 <15 <50

2

2. Oczyszczonych ścieków technologicznych poprzez odstojnik

błota i olejów i tłuszczu oraz separator lamelowy.

14 15,4 2,2 6,5-9,0

<50 <15 <1,5 <15 <50

3 Urząd Miejski w

Zgorzelcu Odprowadzanie oczyszczonych

ścieków 31.12.2015

6,5-9,0

<50 <15 <50 <150

4 Citronex I Sp. z o.o. w

Zgorzelcu

Odprowadzanie oczyszczonych ścieków z myjni samochodów

ciężarowych 31.12.2009 4

6,5-9,0

≤50 ≤15 ≤50

5 Gmina Miejska

Zgorzelec Zrzut ścieków opadowych 28.02.2014

23927,6 l/s

9795,2 6,5-8,5

≤100 ≤15

6 Gmina Miejska

Zgorzelec Zrzut oczyszczonych ścieków

deszczowych 31.12.2013 209,4

6,5-8,5

≤100 ≤15

7

Generalna Dyrekcja Dróg Publicznych, Odział Południowo-

Zachodni we Wrocławiu

Zrzut oczyszczonych wód opadowych do Potoku

Jędrzychowickiego w km 1+740

31.03.2012 510 6,5-9,0

≤50 ≤15 ≤50

8 Zrzut oczyszczonych wód

opadowych do Potoku Żareckiego w km 6+520

571 6,5-9,0

≤50 ≤15 ≤50

9 Zrzut oczyszczonych wód

opadowych do Potoku Żareckiego w km 6+525

485 6,5-9,0

≤50 ≤15 ≤50

10

Przedsiębiorstwo Wodociągów i

Kanalizacji ,,Nysa'' Sp. z.o.o. Zgorzelec

Odprowadzanie oczyszczonych wód deszczowych

31.03.2013 Qmax

=0,048m3/s

6,5-8,5

≤35 ≤15 ≤50

ZAŁACZNIK 1



Zamieszczona poniżej tabela jednoznacznie wskazuje iż w latach 2003-2007 w komentowanym obszarze realizacja działań w zakresie oczyszczania ścieków była znikoma.

Tab. 2-24 Wskaźniki efektywności programu – odprowadzenie ścieków (wg GUS)


Stan na 31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 61,6 61,6 62,5 1,4

długość czynnej sieci kanalizacyjnej stanowiącej własność gminy

km 0 0 - b.d.

długość czynnej sieci kanalizacyjnej stanowiącej własność gminy eksploatowanej

przez jednostki gospodarki komunalnej km 0 0 - b.d.

połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania

szt 2 063 2 063 2 064 0,05

mieszkania w budynkach mieszkalnych nowo dołączonych do sieci kanalizacyjnej

miesz. 4 - - b.d.

ścieki odprowadzone dam3 1 764,6 1 497,4 1 440,6 -22,5

ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach

osoba 31 720 30 996 30 672 -3,4

Stopień wykorzystania istniejącej infrastruktury należy oceniać jako dalece niewystarczający, co ukazano w tabeli zamieszczonej poniżej.

Tab. 2-25 Wskaźniki efektywności programu – ścieki oczyszczane (wg GUS)


31.12. 2003 Stan na

31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

odprowadzane ogółem ścieków dam3/rok 1 764,6 1 497,4 1 440,6 -22,5

oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i ściekami dowożonymi

dam3/rok 2 817 2 519 2 389 -17,9

oczyszczane razem dam3/rok 1 764 1 497 1 440 -22,5

oczyszczane mechanicznie dam3/rok 0 0 - b.d.

oczyszczane biologicznie dam3/rok 1 764 0 0 b.d.

oczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów

dam3/rok 0 1 497 1 440 b.d.

Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie osoba 33 494 32 730 32 388 -3,4

Osady wytworzone w ciągu roku Mg 403 430 372 -8,3

Za bardzo niepokojące należy uznać zjawisko zmniejszenia współczynnika ludności obsługiwanej przez oczyszczalnię. Wskaźnik ten zmalał o 3,4%, gdy w tym samym czasie ludność miasta zmalała o 3,5%. Tak więc spora część nowo budowanych obiektów nie została przyłączona do sieci kanalizacyjnej.

2.7 Ziemia i gleba – stan wyjściowy10

Pokrywa glebowa, jako element przyrody nieożywionej w obecnych czasach

intensywnego rozwoju gospodarczego, przegrywa z innymi priorytetami, takimi jak rozwój infrastruktury, budownictwa itp. Należy podkreślić, że o ile na gruntach ugorowanych można

10

wg Opracowania ekofizjoraficznego dla Miasta Zgorzelec 2006 r.

ZAŁACZNIK 1



w łatwy sposób przywrócić produkcję rolną, o tyle przeznaczenie gleb (szczególnie najlepszych) na cele inne niż rolnicze jest równoznaczne z bezpowrotną utratą tych areałów.

Należy jednak pamiętać, iż uprawa ziemi na terenach miejskich odgrywa uboczną rolę.

2.7.1 Rolnicza przestrzeń produkcyjna Według danych z Powiatowego Biura Geodezji i Katastru w Zgorzelcu, w listopadzie

2005 roku tereny rolnicze zajmowały 611,3 ha, tj. 38,5% obszaru Miasta Zgorzelca. Zdecydowaną większość terenów rolnych stanowią użytki orne. Pod uprawy zbóż i roślin okopowych wykorzystuje się 436 ha gruntów, co stanowi 71,3% powierzchni wszystkich terenów rolniczych. Około 28% użytków rolnych na terenie opracowania stanowią łąki (Ł=13%) i pastwiska trwałe (P=15%). Pozostałą powierzchnię rolniczej przestrzeni produkcyjnej zajmują sady (około 4 ha). Szczególną formą produkcji rolnej są rodzinne ogrody działkowe, które zaliczane są do jednej z istotnych form zieleni miejskiej w obrębie Zgorzelca. Ogrody działkowe, które zajmują blisko 6% powierzchni Zgorzelca i prawie 15% powierzchni użytków rolnych stanowią cenny element systemu przyrodniczego miasta.

Aktualnie, na terenie miasta można wskazać cztery odrębne kompleksy rolne o wielkości od 40 do 75 ha usytuowane w północnej, wschodniej i południowej części miasta. Kompleksy łączą się z terenami rolnymi gminy Zgorzelec w Jędrzychowicach (kompleks północny), Łagowie (kompleks północno-wschodni), Jerzmankach (kompleks wschodni) i w Tylicach (kompleks południowy).

2.7.2 Ogólna charakterystyka gleb Różnice w rzeźbie terenu i układzie stosunków wodnych, zróżnicowany skład

mechaniczny utworów budujących powierzchnię gminy zdecydowały o kierunku procesów glebotwórczych, w wyniku których utworzyły się gleby o różnym obliczu typologicznym. Zgodnie z systematyką gleb Polski, gleby użytków rolnych Miasta Zgorzelca zakwalifikować można do następujących jednostek typologicznych [Mapa glebowo- rolnicza]:

DZIAŁ II. Gleby autogeniczne. Są to gleby powstałe pod wpływem kilku czynników, bez wyraźnej przewagi jednego z nich; charakterystyczne dla danej strefy klimatyczno - glebowej.

RZĄD B. Gleby brunatnoziemne. Gleby brunatnoziemne są glebami klimaksowymi dla obszaru pogórza aż do wys. 1000 m n.p.m. W naturalnych warunkach występują głównie pod drzewostanami liściastymi, na siedliskach lasów mieszanych. Na terenie gminy zajmują one około 85% powierzchni użytków rolnych, są tutaj zatem dominującym typem ziem. Do gleb brunatnoziemnych zaliczono także gleby „płowe”, których w starej systematyce gleb nie wyróżniano jako odrębny typ. Wszystkie gleby z procesem lessiważu określano jako „pseudobielicowe”. Obecna systematyka gleb włącza te jednostki do typu gleb brunatnoziemnych, ponieważ proces bielicowania nie jest widoczny w profilu glebowym i jest drugorzędny w stosunku do procesu brunatnienia.

TYP: Gleby brunatne. Na mapie glebowej Zgorzelca nie rozróżniono poszczególnych typów gleb brunatnych (właściwe czy kwaśne). Ogólnie podano, że gleby tego typu zajmują 30% powierzchni gminy. Gleby te występują na wyniesieniach terenowych, gdzie wody gruntowe występują stosunkowo głęboko. Wśród gleb tego typu dominujące są gleby brunatne kwaśne. Różnią się od gleb brunatnych właściwych głównie kwaśnym odczynem w całym profilu (pH < 5,0).

TYP: Gleby płowe. W glebach tych dominującym procesem jest proces lessiważu polegający na wypłukiwaniu koloidów glebowych (frakcja < 0,002 mm) z powierzchniowych części profilu glebowego i osadzaniu ich w głębszym poziomie, który staje się bardziej ilasty i zbity. Gleby te są związane z pyłowo – ilastym składem mechanicznym i częściej występują

ZAŁACZNIK 1



na utworach wodnolodowcowych. W wyniku zubożenia we frakcje, ilaste poziomy podpróchniczne mają nieco jaśniejsze (płowe) zabarwienie w porównaniu z glebami brunatnymi. Poziom ten często utożsamiany był z procesem bielicowania. Z tego powodu na starych mapach glebowych gleby płowe często oznaczane były jako „pseudobielicowe”. W rzeczywistości charakteryzują się znacznie lepszą wartością ekologiczną od gleb bielicowych. Dla gleb płowych użytkowanych rolniczo dużym zagrożeniem jest erozja wodna z uwagi na pylasty skład mechaniczny. Gleby płowe zajmują na terenie miasta około 55% użytków rolnych. Zajmują z reguły tereny płaskie, o stosunkowo wysokim poziomie wód gruntowych.

DZIAŁ III. Gleby semihydrogeniczne. Ich geneza związana jest z warunkami nadmiernego uwilgotnienia spowodowanego, przeważnie, wysiękiem wód gruntowych. Głównymi procesami glebotwórczymi są: proces glejowy oraz proces bagienny, który polega na spowolnieniu rozkładu materii organicznej. Gleby te występują w postaci niewielkich płatów i zazwyczaj w kompleksach z innymi glebami.

Gleby, w których głównym czynnikiem kształtującym ich profil jest wysoki poziom wód gruntowych, bądź wody powierzchniowe pochodzące z zalewów i opadów, zaliczono do rzędu gleb zabagnianych. Gleby gruntowo-glejowe, które zaliczane są do tego rzędu, zajmują w Zgorzelcu pozycję marginesową – stanowią 0,3% użytków rolnych. Z uwagi na trwałe uwilgotnienie i warunki beztlenowe następuje tu redukcja tlenków żelaza i glinu, czyli proces glejowy. Powoduje to charakterystyczne dla tych gleb zielonkawo-sine zabarwienie poziomów mineralnych.

DZIAŁ IV. Gleby hydrogeniczne. Geneza tych gleb związana jest z procesem akumulacji masy organicznej w warunkach środowiska wodnego oraz osadzania materiału transportowanego przez wodę i wiatr. Tworzą się w ten sposób gleby bagienne (rząd A). Są to gleby reprezentujące torfowiska jako ekosystem torfotwórczy. Kiedy uwodnienie zostaje zmniejszone lub przerwane, następuje proces rozkładu nagromadzonej materii organicznej (mineralizacja, humifikacja, murszenie), w wyniku którego gleby bagienne przekształcają się w pobagienne (rząd B). Są to gleby murszowe.

Na terenie gminy Zgorzelca nie występują większe kompleksy gleb zasobnych w substancję organiczną, wspomniano tu jednak o tych typach gleb, ponieważ objęte są one ochroną prawną na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych jako gleby organiczne.

DZIAŁ V. Gleby napływowe. Powstawanie gleb napływowych związane jest z erozyjno – sedymentacyjną działalnością wód rzecznych oraz wód spływających po stoku, a także z innymi procesami stokowymi (spełzywanie, osuwanie, lód włóknisty). Cząstki glebowe transportowane przez wodę osadzają się w miejscach, gdzie zmniejsza się energia przepływu (w zalewowych częściach dolin rzecznych) oraz tam, gdzie zmniejsza się energia procesu stokowego (u podnóży stoków). O specyfice gleb napływowych decyduje fakt, że podczas transportu następuje segregacja niesionego materiału według wielkości i masy przenoszonych cząstek. To powoduje, że w profilu gleb napływowych często widoczne jest warstwowanie materiału.

RZĄD A. Gleby aluwialne. Związane są z erozyjno – sedymentacyjną działalnością wód płynących.

TYP: Mady rzeczne. Powstają w wyniku osadzania się namułów niesionych przez wody w czasie wezbrań. Typowe mady występują w dolinie Nysy i są bardzo ważnym elementem w strukturze pokrywy glebowej Zgorzelca. Zajmują 13% powierzchni użytków rolnych. Z racji swojej genezy mady często należą do najlepszych gleb na omawianym terenie. Na obszarach zalewowych osadzane są głównie frakcje pyłowe i ilaste, a także sporo materii organicznej. Mady charakteryzują się dobrymi właściwościami wodno – powietrznymi i obecnością próchnicy w całym profilu, a co za tym idzie - dużą potencjalną

ZAŁACZNIK 1



produktywnością. Z uwagi na okresowe nadmierne uwilgotnienie, mady często użytkowane są jako użytki zielone. Poza wałami, gdy przerwany zostaje proces akumulacji osadów rzecznych następuje przeobrażenie mad w gleby brunatne.

2.7.3 Kompleksy przydatności rolniczej Dominującym kompleksem przydatności rolniczej gleb na terenie miasta Zgorzelca jest

kompleks 5 – żytni dobry. Gleby tego kompleksu występują zwłaszcza w północnej (rejon Jędrzychowic) i wschodniej (rejon Łagowa) części miasta. Pod względem typologicznym są to gleby płowe, które stanowią 30% kompleksu oraz brunatne (65%). Mady stanowią pozostałą część tego kompleksu. Gleby tego kompleksu charakteryzują się lekkim i średnim składem mechanicznym oraz płytko występującym podłożem piaszczystym lub szkieletowym. Położone są na terenie falistym, pagórkowatym, na wierzchowinach lub na skłonach o nadmiernym odpływie wód powierzchniowych. Stąd też gleby te są okresowo suche. Większość gleb tego kompleksu wykazuje odczyn kwaśny lub lekko kwaśny oraz złą przyswajalność na fosfor i potas. Plony roślin są uzależnione od ilości i rozkładu opadów atmosferycznych oraz od nawożenia.

W południowo wschodniej części miasta dominują gleby kompleksu 3 – pszenny wadliwy. Pod względem typologicznym, gleby płowe stanowią 55% powierzchni kompleksu, pozostałą powierzchnię zajmują gleby brunatne. Są to przeważnie gleby średniogłęboke, zalęgające na piaskach. Pozostałą powierzchnię kompleksu stanowią gleby utworzone z utworów lessowatych i pyłów ilastych zalęgające na piaskach. Większość gleb zaliczana do tego kompleksu posiada średnio głęboki poziom próchniczy, dobry stopień kultury i gruzełkowatą strukturę. Są średnio ciężkie do uprawy mechanicznej, wykazują dobry stopień kultury.

W rejonie tym występują także jeden z najlepszych kompleksów przydatności rolniczej gleb: kompleks 2 – pszenny dobry. Gleby płowe stanowią 80% tego kompleksu, 19% powierzchni stanowią gleby brunatne, 1% zajmują zaś mady. Pod względem granulometrycznym największy udział (ok. 90%) mają gleby wytworzone z glin średnich pylastych całkowite i niecałkowite, zalegające średnio głęboko na różnych podłożach. Gleby tego kompleksu położone są w większości na terenie równym, warunkującym dobre uwilgotnienie. Są to w większości gleby średniociężkie do uprawy.

Trwałe użytki zielone na terenie Zgorzelca zajmują 171,3 ha, co stanowi 28% użytków rolnych. Rozmieszczenie użytków zielonych jest nieco odmienne w porównaniu z gruntami ornymi. Występują one głównie w dolinie Nysy i obniżeniach terenu, gdzie zbyt duże uwilgotnienie uniemożliwia uprawę.

Pod względem siedliskowym są to w większości użytki zielone dobre i bardzo dobre typu łęgowego, czyli występujące w dolinach rzecznych. Kompleks ten w całości zajmują łąki charakteryzujące się dobrym trawostanem i wysoką wydajnością. Są one właściwie uwilgotnione, okresowo zalewane.

2.7.4 Klasy bonitacyjne Najlepsze gleby, o dobrych warunkach fizjograficznych, zasobne w składniki odżywcze,

strukturalne i łatwe do uprawy zaliczane są do I klasy bonitacyjnej użytków ornych. Gleby te nie występują na terenie miasta Zgorzelca.

Użytki orne zaliczane do II klasy bonitacyjnej zajmują obecnie 11 ha i występują w obrębie geodezyjnym nr I. Gleby II klasy bonitacyjnej (gleby bardzo dobre) są zbliżone właściwościami do gleb klasy I, lecz posiadają one nieco gorsze własności fizyczne, szczególnie wodne lub fizjograficzne. Do uprawy są nieco trudniejsze, dają bardzo dobre plony, lecz są one mniej pewne.

ZAŁACZNIK 1



Trzecią część użytków rolnych na terenie Zgorzelca zajmują gleby III klasy bonitacyjnej. Zajmują one łącznie 199 ha, w tym 26% to użytki zielone. Gleby klasy III uznawane są za gleby średnio- dobre. Gleby te cechuje na ogół mniejszy wybór roślin uprawnych z powodu ich właściwości fizycznych i chemicznych oraz fizjograficznych. Również stosunki wodne są tu gorsze niż na glebach I i II klasy. Większość gleb występujących w tej klasie wykazuje pewne oznaki degradacji: poziomy próchnicze w glebach bielicowych nie są wybarwione na ciemno, poziom wód gruntowych podlega dużym wahaniom. Pomimo to, na glebach tych osiąga się wysokie plony niektórych roślin: żyta i ziemniaków. W przypadku pozostałych kultywarów dobre plony uzależnione są od umiejętności uprawy i nawożenia.

Na glebach średnich, zaliczonych do IV klasy bonitacyjnej, osiąga się dobre zbiory, ale jest to uzależnione od wielu czynników, np. opadów atmosferycznych w okresie wegetacyjnym, kultury uprawy, nawożenia. Są to bowiem albo gleby za ciężkie, albo za lekkie. Te pierwsze, choć zasobne w składniki pokarmowe, ale są mało przepuszczalne, mało przewiewne, mało czynne, ciężkie do uprawy (przeważnie szkieletowe). W czasie upałów wysychają tworząc nieprzepuszczalna skorupę. Gleby lekkie tej klasy są glebami żytnio- ziemniaczanymi. Gdy są dobrze uprawiane i w dobrych warunkach wilgotnościowych udaje się tu także pszenica, buraki, marchew. Ich udział w powierzchni rolnej miasta jest najbardziej znaczący. Występują one bowiem na powierzchni 298 ha, z czego 33% to użytki zielone.

Gleby V (słabej) i VI (najsłabszej) klasy bonitacyjnej są mało żyzne i urodzajne oraz zawodne. Są zbyt lekkie, za suche, płytkie, kamieniste, czyli ciężkie w uprawie. Są ubogie w materię organiczną. Nadają się pod zabudowę, zwłaszcza gleby najsłabsze. Na terenie miasta zajmują one wspólnie 94 ha, przy czym 70% stanowią użytki zielone.

Tab. 2-26 Największe kompleksy gleb na terenie Zgorzelca

L.p Lokalizacja Klasa Powierzchnia * Użytkowanie

1

Obszar ograniczony ulicami Słowiańską, Al. Lipową oraz

granicą miasta (wieś Łagów).

III 42 ha Uprawy rolne

2

Obszar ograniczony linią kolejową, ulicą Słowiańską,

Al. Lipową i północną granicą miasta

IV 63ha Uprawy rolne,

ogrody działkowe

3 Tereny położone pomiędzy Parkiem im. A Błachańca i

Parkiem Ujazdowskim IIIb 49ha

ogrody działkowe

4

Na południe od linii kolejowej do Lubania. Teren

projektowanego osiedla Słoneczne

IIIb 102ha

zarastające łąki, tereny zabudowy

jednorodzinnej

5 Tereny położone na północ od linii kolejowej do Lubania

IIIb-IVa 74ha uprawy polowe

6 Tereny położone na wschód

od ulicy Sulikowskiej IVa 71ha uprawy polowe

Dane o powierzchni kompleksów są orientacyjne.

W ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1657. Art. 5b. wprowadzono zapis iż ustawy nie stosuje się do gruntów rolnych stanowiących użytki rolne położonych w granicach administracyjnych miast” tak więc zniesiono wcześniejszą ustawową „ochronę” gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast, dopuszczając zmianę przeznaczenia ww .gruntów rolnych, bez względu na ich klasę, wyłącznie w oparciu o ustalenia planów zagospodarowania przestrzennego i decyzje administracyjne, związane z określaniem

ZAŁACZNIK 1



warunków zagospodarowania i zabudowy terenów, bez konieczności uzyskiwania odrębnych zgód na zmianę ich przeznaczenia.

2.7.5 Zagrożenie gleb erozją wodną powierzchniową Stopień zagrożenia gleb erozją zależy od wielu elementów takich jak: nachylenie

i długość stoków, skład gatunkowy gleb, opady, pokrycie terenu i użytkowanie ziemi. Najbardziej narażone na erozję są gleby występujące na stokach o znacznym nachyleniu (powyżej 6°) oraz gleby o pylastym składzie granulometrycznym. Dotyczy tych obszarów miasta, gdzie występuje sporo gleb wytworzonych z utworów pyłowych, a rzeźba terenu jest bardzo zróżnicowana. Wskazać tu więc należy skarpy terasy Nysy Łużyckiej oraz zbocza doliny Czerwonej Wody.

2.7.6 Ocena jakości gleb Teren opracowania, jako obszar wysoce zurbanizowany posiada środowisko glebowe

silnie przekształcone przez działalność człowieka. Występują tu gleby przekształcone mechanicznie, geochemicznie, hydrologicznie i fizyko-chemicznie. Na znacznej przestrzeni, w wyniku długotrwałego procesu urbanizacji trwającego przez cały okres istnienia miasta wykształcone zostały grube warstwy gruntów nasypowych.

W obrębie miasta i obszaru zurbanizowanego występuje wiele destruktów glebowych. W obrębie zwartej zabudowy blokowej struktura gleb została niemal w całości zniszczona przez procesy inwestycyjne. Gleby z terenów zabudowy jednorodzinnej nie uległy takim deformacjom, a nawet są wzbogacane przez uprawę ogródków przydomowych.

W latach 2001-2004 Stacja Chemiczno-Rolnicza Oddział we Wrocławiu prowadziła na terenie województwa dolnośląskiego badania zasobności gleb w makro- i mikroelementy (fosfor, potas, magnez, bor, miedź, mangan, cynk i żelazo). Wyniki badań były podstawą do ustalania optymalnych dawek nawozowych, zapewniających wysokie i dobre plony.

Wyniki badań wykazały, że na terenie powiatu zgorzeleckiego utrzymywała się przewaga gleb o odczynie bardzo kwaśnym (28%), kwaśnym (47%) i lekko kwaśnym (21%), przy bardzo małej ilości procentowej gleb obojętnych (3%) i zasadowych (1%).

Potrzeby wapnowania na terenie powiatu określone jako:

- „konieczne” - były bardzo wysokie i wynosiły 66% powierzchni użytków rolnych,

- „potrzebne” – na 16% powierzchni,

- „wskazane” - na 10% powierzchni,

- „ograniczone” - na 5% powierzchni,

- zbędne na 3% powierzchni użytków rolnych.

Zawartość przyswajalnego fosforu i potasu utrzymywała się na poziomie lat ubiegłych z przewagą procentowego udziału gleb o zawartościach niskich i bardzo niskich w przypadku fosforu, średnich i niskich w przypadku potasu. Jednocześnie zawartość przyswajalnego magnezu wykazywał stosunkowo wysoki udział gleb o zawartości średniej (29%), o zawartości bardzo wysokiej (18%) i średniej (21%).

Odnośnie gleb występujących w mieście Zgorzelec należy stwierdzić, że posiadają wysoką klasę bonitacyjną, wytworzoną z glin, pyłów, gleb pyłowych i brunatnych. Tereny gleb poddawane są presji niekorzystnych wpływów rozwiniętego kompleksu paliwowo-energetycznego powodując zanieczyszczenie zwłaszcza związkami siarki prowadząc do degradacji gleb.

ZAŁACZNIK 1



W Zgorzelcu znajduje się 3,4 ha gruntów wymagających rekultywacji tj. gruntów zdewastowanych.

Wykr. 2-1 Użytkowanie gruntówna terenie miasta

W latach 2005-2008 zakupiono urządzenie do usuwanie odchodów zwierzęcych z terenów publicznych w mieście.

Monitoring prowadzony przez WIOŚ nie udokumentował skażenia gleb na terenie miasta.

Niewątpliwie w mieście istnieje zagrożenie sanitarne związane z występowaniem odchodów zwierzęcych na terenach miejskich. Dotyczy to w szczególności:

- toksokariozy (glistnica) wywoływana przez larwy dwu rodzajów obleńców Toxocara canis (glista psia) i Toxocara cati (glista kocia),

- toksoplazmoza wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Oocyty pasożyta powodują zakażenie ptaków i ssaków wszystkich gatunków, a także ludzi.

2.8 Zasoby surowcowe – stan wyjściowy Miasto Zgorzelec leży w obrębie zachodniej części bloku łużyckiego wchodzącego

w skład strefy saksoturyngijskiej, który ku południowemu-wschodowi łączy się ze skałami bloku karkonosko- izerskiego. Blok łużycki zbudowany jest głównie z granodiorytów zawidowskich i szarowaków łużyckich, które na obszarze Polski występują jedynie w Zgorzelcu, Jędrzychowicach i Włosieniu.

2.8.1 Rozwój budowy geologicznej W prekambrze na obszarze tym istniał zalew morski. W partiach przybrzeżnych morza

osadzał się materiał terrygeniczny dostarczany z obszarów ramowych. Sedymentacja odbywała się szybko, o czym świadczy charakter skał szarogłazowych. Następnie po

ZAŁACZNIK 1



osadzeniu się szarogłazów, ustępuje morze i następują ruchy tektoniczne, które spowodowały sfałdowanie i wypiętrzenie szarogłazów. Jednocześnie odbywa się intruzja magmy granodiorytu zawidowskiego, która na skutek działalności kontaktowej zmieniła częściowo szarogłazy w hornfelsy. Nie mniej od kambru po trzeciorzęd - również na tym obszarze następowała sedymentacja oraz na przemian wydźwiganie, ale długotrwałe procesy gradacyjne doprowadziły do tego, że na początku miocenu (trzeciorzęd) teren ten stanowił zupełnie płaski ląd, urozmaicony tylko niewysokimi wzniesieniami zbudowanymi z szarogłazów i granodiorytów. Słabe urzeźbienie terenu spowodowało w tym okresie, że woda deszczowa spływała nie tylko liniowo ale również powierzchniowo, rozlewając się na szerokich przestrzeniach. W plejstocenie na teren ten wtargnął lodowiec.

2.8.2 Budowa geologiczna W budowie geologicznej miasta uczestniczą utwory:

prekambru

trzeciorzędu

czwartorzędu.

2.8.2.1 Utwory prekambru Reprezentowane są na terenie miasta Zgorzelec przez:

szarogłazy i łupki szarogłazowe

hornfelsy

granodioryty.

2.8.2.1.1 Szarogłazy i łupki szarogłazowe

Są najstarszą serią skalną odsłaniającą się spod osadów trzecio- i czwartorzędowych na stosunkowo niewielkim obszarze, w postaci kilku małych odizolowanych od siebie wysp; w północnej części miasta (na północ od drogi Zgorzelec- Łagów).

Szarogłazy są to skały drobno - średnioziarniste, nie wykazujące żadnego ukierunkowania. W stanie świeżym posiadają kolor popielaty lub oliwkowo popielaty, a w formie zwietrzałej przybierają barwę żółtoszarą.

Minerałami budującymi skałę są: kwarc, skalenie, łyszczyki a lepiszczem spajającym poszczególne minerały jest substancja ilasta przemieszana z pelitycznym materiałem kwarcowym. Minerały budujące skałę są na ogół skorodowane i wykazują słaby stopień obtoczenia. Szarogłazy są przeławicone z łupkami szarogłazowymi, które te ostatnie posiadają wyraźną teksturę kierunkową.

2.8.2.1.2 Hornfelsy

Intrudująca w szarogłazy magma granodiorytu zawidowskiego, w strefie kontaktowej zamieniała je częściowo- w hornfelsy.

Hornfelsy znajdują się w środkowej i północno-zachodniej części miasta.

Bezpośredni kontakt hornfelsów z granodiorytem zawidowskim można obserwować przy ul. Kościuszki. Wychodnia tych skał na terenie miasta posiada szerokość od 800 m do 2,5 km.Skały te w kierunku wschodnim zanurzają się pod osady trzeciorzędowe i czwartorzędowe.

ZAŁACZNIK 1



Hornfelsy są twarde, zbite, o barwie ciemnoszarej lub ciemnooliwkowej. Posiadają strukturę drobno i średnioziarnistą. Zbudowane są ze skaleni, kwarcu oraz drobnych blaszek biotytu. W miarę oddalania się od kontaktu z granodiorytem ( w kierunku północnym miasta), hornfelsy coraz bardziej tracą cechy skały powstałej na drodze zmian kontaktowych i upodabniają się wyglądem do szarogłazów. Częstym zjawiskiem w hornfelsach są żyły kwarcowe które przebiegają w skale w różnych kierunkach.

2.8.2.1.3 Granodioryty

Skały te odsłaniają się spod osadów trzecio i czwartorzędowych w rejonie dworca kolejowego (na północ i południe od dworca).Można je również zaobserwować w parku miejskim, w małym łomie przy granicznym wiadukcie kolejowym.

Jest to skała średnio- i drobnoziarnista, o barwie ciemnoszarej, po zwietrzeniu przybierająca odcień szarożółty. Skała ta wykazuje dużą odporność na procesy wietrzenia - stąd w morfologii terenu skały te tworzą wzgórza o kopulastych kształtach.

Makroskopowo widoczne są w skale kwarc, skaleń, biotyt, muskowit. Na powierzchniach spękań często obserwuje się nacieki limonitu.

2.8.2.2 Utwory trzeciorzędu Utwory te zalegają dyskordantnie na serii szarogłazowej, częściowo również i na

granodiorycie zawidowskim. Ogólna miąższość tych osadów wynosi ponad 40 m. Utwory te reprezentowane są przez:

- piaski i żwiry kwarcowe,

- iły.

Osady te fragmentarycznie osłaniają się w południowej części miasta (pomiędzy rzeką Czerwona Woda a południową granicą miasta Zgorzelca).

2.8.2.2.1 Piaski i żwiry kwarcowe

Wychodnia ich tworzy płaskie, podłużnego kształtu wzgórze, ciągnące się równolegle do szosy za Zgorzelca do Koźmina.

Otoczaki i ziarna budujące poszczególne ławice różnią się pomiędzy sobą średnicą oraz stopniem obtoczenia. Prawie w 100% piaski i żwiry złożone są z ziaren kwarcu. Bardzo nieliczną domieszkę stanowią okruchy skalenia. Warstwowanie piasków i żwirów jest bardzo niewyrażne. Barwa osadu jest jasnoszara, miejscami z odcieniem żółtym (na wskutek nagromadzenia tlenków żelaza).

2.8.2.2.2 Iły

Odsłaniają się w dwóch oddzielnych płatach w Zgorzelcu - Ujazd:

- jedno odsłonięcie w gliniance; znajdującej się po lewej stronie drogi z Kożmina do centrum miasta,

- druga wychodnia - ok. 400m na wschód od ww. glinianki.

Są to iły mioceńskie, przeławicające się z piaskami i żwirami kwarcowymi. Ławice iłów są zmiennej miąższości i o różnym zabarwieniu. Spotyka się iły jasnoszare, zielone, niebieskawozielone i szare. Głównymi składnikami iłów są: kwarc, skalenie, składniki ilaste, łyszczyki i kaolin. Materiał z Którego powstały iły w głównej mierze dostarczany był przez wietrzący granitowy masyw łużycki.

ZAŁACZNIK 1



2.8.2.3 Utwory czwartorzędowe Reprezentowane są przez osady:

- plejstoceńskie,

- holoceńskie,

- czwartorzędu nierozdzielonego.

2.8.2.3.1 Utwory plejstoceńskie

Utwory te związane są z dwoma zlodowaceniami:

- zlodowaceniem środkowopolskim,

- zlodowaceniem bałtyckim.

a) Osady zlodowacenia środkowopolskiego.

Piaski i żwiry tarasu 8-12m n.p.Nysy Łużyckiej - stadiał Warty.

Są to utwory wyraźnie warstwowane, o miąższości od 2 do 15 cm i nachylone w kierunku północnym. Taras ten występuje w formie kilku odizolowanych od siebie fragmentów:

- w rejonie ul.Warszawskiej

- na prawym brzegu Czerwonej Wody, w pobliżu ujścia tej rzeki do Nysy

- w najbardziej wysuniętej północnej części miasta ( wzdłuż drogi prowadzącej z miasta do b. PGR w Jędrzychowicach ).

W skład osadów wchodzą średnioziarniste piaski kwarcowe oraz otoczaki:

lidytów, granodiorytów, gnejsów skandynawskich oraz krzemieni. Eratyki występują głównie w stropowej partii tarasu i jest ich znacznie mniej niż w osadach wodnolodowcowych

Piaski i żwiry wodnolodowcowe.

Odsłaniają się głównie we wschodniej i południowej części miasta. Pomiędzy żwirami a piaskami trudno wyznaczyć granicę. Obie te frakcje najczęściej przeławicają się między sobą i zazębiają. Frakcje te zbudowane są z głównym udziałem kwarcu, nieznacznie przemieszanego z okruchami skał skandynawskich i miejscowych.

Glina zwałowa.

Odsłania się na północ od ul. Reymonta, w formie płatu.Są to resztki prawdopodobnie szeroko dawniej rozprzestrzenionej pokrywy, która została zdenudowana w okresie polodowcowym.W osadzie gliniastym tkwią wkładki piasków, otoczaków oraz bloczki eratyków.

b) Osady zlodowacenia bałtyckiego.

Są to piaski i żwiry tarasu 3 - 6 m n.p.Nysy Lużyckiej i 2 - 5 m n.p.Czerwonej Wody.

Taras Nysy Łużyckiej łączy się w Zgorzelcu - Ujeżdzie z tarasem Czerwonej Wody. Tarasy te zbudowane są ze średnio i gruboziarnistych piasków kwarcowych, których ziarna są w mniejszym stopniu obtoczone niż ziarna piasków tarasu 8 - 12 m. Warstwy piasków przeławicają się z warstwami słabo obtoczonych żwirów przemieszanych z eratrykami. Osady tarasu niskiego Nysy Łużyckiej zapadają ku północy, a osady tarasu Czerwonej Wody ku północnemu - wschodowi.

ZAŁACZNIK 1



2.8.2.3.2 Utwory holoceńskie

Mady, gliny i piaski tarasu 1-2 m n.p.Nysy Łużyckiej i Czerwonej Wody.

Tarasy te tworzą obecnie dno dolinne tych rzek. Powierzchnie ich są zupełnie płaskie, lekko nachylone zgodnie z kierunkiem spływu wód. W południowej części miasta taras Nysy Łużyckiej pocięty jest przez występujące tam starorzecza.

Oba tarasy zbudowane są z szarobrunatnych madów i glin niebieskozielonych, w których tkwią warstewki piasku.

Piaski, żwiry i gliny den dolinnych.

Występują wzdłuż koryt potoków. Na terenie miasta odsłaniają się wzdłuż potoku wypływającego w północnej części miasta w stronę Jędrzychowic oraz po drugiej stronie - drogi ze Zgorzelca do Studnisk.

Piaski i żwiry holoceńskie występują razem z glinami, względnie zazębiają się z nimi. Barwa osadu piaszczysto-żwirowego bywa rozmaita, od jasno - do ciemnoszarej.

2.8.2.3.3 Utwory czwartorzędu nierozdzielonego

Reprezentowane są przez gliny deluwialne i występują w centralnej części miasta, dzieląc masyw granitognejsów od hornfelsów oraz w formie płatów na północ od ul.Lubańskiej

Glina jest barwy żółtoszarej, szarej lub brunatnej, z domieszką piasków i żwirów kwarcowych.

2.8.2.4 Surowce mineralne Na terenie miasta nie udokumentowano też żadnego złoża surowców mineralnych, nie

prowadzi się tu robót górniczych związanych zarówno z eksploatacją powierzchniową jak i podziemną. W przeszłości na obszarze dzielnicy Ujazd eksploatowano węgiel brunatny.

Na terenie Zgorzelca pozostały mniej lub bardziej czytelne ślady eksploatacji surowców skalnych. Najbardziej spektakularny jest kamieniołom nad Czerwoną Wodą w Ujeździe.

Eksploatacja surowców mineralnych na terenie Zgorzelca nie ma i nie będzie miała większego znaczenia dla rozwoju miasta. Jedynie występujące obficie, ale słabo udokumentowane złoża surowców okruchowych są lokalnie, na dziko wydobywane przez miejscową ludność. Pierwsze ślady związane z pozyskiwaniem surowców mineralnych pochodzą z XVI i XVII w. i odnoszą się do górnictwa złota. W późniejszych okresach wydobywano także granodioryty oraz piaski.

2.9 Odpady – stan wyjściowy

Odpady komunalne pochodzące z terenu Miasta Zgorzelca unieszkodliwiane są w Zakładzie Utylizacji Odpadów Komunalnych i Stabilizacji Osadów Ściekowych w Jędrzychowicach. Zakład został wybudowany w 1998 roku. Administrowany jest przez MZGK Zgorzelec.

Szczegółowe omówienie tematu gospodarki odpadami zostało zawarte w Aktualizacji Programu Gospodarki Odpadami dla Miasta Zgorzelec na lata 2009-2012 z perspektywą na lata 2013-2016 (na podstawie rekomendacji sprawozdania Programu Gospodarki Odpadami za lata 2007-2008).

ZAŁACZNIK 1



2.10 Zasoby przyrodnicze – stan wyjściowy Zgorzelec nie ma ściśle określonego układu zieleni. Tereny te skupione są nieregularnie

w wielu miejscach miasta. Obszary najcenniejsze przyrodniczo położone są w południowej części miasta w dzielnicy Ujazd.

Najcenniejszymi obszarami są starorzecza i meandry Nysy Łużyckiej oraz ujście potoku Czerwona Woda. Są to obszary bardzo ważne dla utrzymania bioróżnorodności. Stanowią ostoję dla wielu gatunków płazów, ptaków oraz zwierząt bezkręgowych. Bardzo ważnym elementem przyrodniczym miasta jest także dolina Nysy, która pełni funkcję korytarza ekologicznego dla całej aglomeracji miejskiej Zgorzelec-Görlitz.

Na terenie miasta znajduje się wiele parków. Najcenniejszym z nich jest Park Ujazdowski, który ma charakter lasu grądowego i jest największym tego typu obiektem w Zgorzelcu. Na terenie pozostałych parków miejskich przeprowadzane są regularne zabiegi pielęgnacyjne, co ogranicza ich bioróżnorodność.

W systemie zieleni miejskiej ważną rolę pełnią ogródki działkowe. Największe skupienia tych obiektów zlokalizowane są w południowej części miasta – na południe od Parku A. Błachańca, oraz w części północnej – pomiędzy ulicą Henrykowską i Bolesławiecką, a także w okolicy Fabryki Maszyn Górniczych FAMAGO.

Na uwagę zasługują również zadrzewienia śródpolne, które są w krajobrazie rolniczym lub wśród zabudowań ważną ostoją dla wielu organizmów. Niestety bardzo często na ich terenie znajdują się dzikie wysypiska śmieci i gruzu. Zadrzewienia takie znajdują się głównie w północnej części miasta, np. w okolicy Zakładu Gazowniczego, parki podworskie w rejonie ulic Henrykowskiej i Bolesławieckiej, stary kamieniołom bazaltu koło ul. Bolesławieckiej, czy zadrzewienie koło hipermarketu Real.

2.10.1 Fauna – stan wyjściowy Na terenie Zgorzelca odnotowano następujące gatunki zwierząt:

Tab. 2-27 Wykaz chronionych gatunków zwierząt odnotowanych na terenie Zgorzelca [Jankowski 1996]

Lp. Nazwa gatunkowa Miejsce występowania i inne uwagi

A Nietoperze

1. Nocek rudy Dolina Nysy

2. Mroczek późny -

3. Karlik malutki -

4. Borowiec wielki -

5. Gacek brunatny strych kościoła Jana Chrzciciela, schr. dzienne

B Ptaki

1. Sierpówka dość licznie, gat. chroniony

2. Ślepowron tereny wodonośne, gat. zagrożony w Polsce

3. Łabędź krzykliwy Dolina Nysy, zalew Czerwona Woda

4. Hełmiatka Dolina Nysy, gat. zagrożony w Polsce

5. Jerzyk dość częsty, chroniony

6. Dzięcioł duży liczny, chroniony

7. Dzięciołek nielicznie nad Nysą, chroniony

8. Dzięcioł zielony Park Ujazdowski, gat. chroniony

9. Dzierlatka przelotnie, gat. chroniony

10. Dymówka liczny, chroniony

ZAŁACZNIK 1



11. Oknówka liczny, chroniony

12. Rudzik liczny, szczególnie w parkach, chroniony

13. Kopciuszek dość liczny w całym mieście, chroniony

14. Pliszka nieliczny, spotykany na peryferiach, chroniony

15. Kos liczny wśród zieleni miejskiej, chroniony

16. Strumykówka w dolinach rzecznych, nielicznie

17. Świerszczak nieliczny, spotykany na peryferiach, rzadki na Dolnym Śląsku

18. Trzciniak nieliczny, na terenach wodonośnych

19. Dziwonia na północnych peryferiach miasta, zagrożony na Śląsku

C Płazy

1. Traszka zwyczajna tereny wodonośne, stawy w parku II AWP

2. Traszka grzebieniasta

tereny wodonośne PWIK

3. Traszka górska tereny wodonośne PWIK

4. Rzekotka drzewna tereny wodonośne PWIK

5. Ropucha szara tereny wodonośne PWIK

6. Żaba wodna tereny wodonośne PWIK

7. Żaba jeziorkowa tereny wodonośne PWIK

8. Żaba moczarowa tereny wodonośne PWIK

D Gady

1. Padalec lasek przy gazowni

2. Zaskroniectereny wodonośne PWiK

2.10.2 Flora – stan wyjściowy

2.10.2.1 Waloryzacja przyrodnicza i rolniczo użytkowa Lasy miasta Zgorzelca położone są w Śląskiej Krainie Przyrodniczo-Leśnej w dzielnicy

Przedgórza Sudeckiego. Występują one na dwóch różnych utworach geologicznych, część z nich zajmuje górny taras akumulacyjny rzeki Nysy Łużyckiej, przeciętych jej dopływem - Czerwoną Wodą, część natomiast zajmuje skarpę mioceńsko-dyluwialnych, opadająca kilkumetrowym progiem w kierunku tarasu rzecznego.

Występujące na terenach leśnych gleby to głównie gleby brunatne właściwe, wytworzone z glin średnich lekkich, głębokie, świeże i wilgotne, niekiedy /skarpy/ na podłożu skalistym.

2.10.2.2 Szata roślinna i ekosystemy Typy lasów według klasyfikacji leśnej.

Lasy na terenie Zgorzelca zajmują 61,5 ha, co stanowi 3,9% powierzchni miasta. Lasy Państwowe, zarządzane przez Nadleśnictwo Pieńsk (Leśnictwo Jerzmianki) zajmują tylko dwa oddziały o powierzchni 15,92 ha, zlokalizowane w dolinie Czerwonej Wody. Właścicielami pozostałych lasów jest miasto (26 ha), POD (1 ha), oraz osoby prywatne.

Można wydzielić następujące kompleksy leśne w obrębie Zgorzelca:

- w dolinie Czerwonej Wody,

- w rejonie ulicy Francuskiej (Park Ujazdowski),

ZAŁACZNIK 1



- w południowej części miasta, dawne tereny wojskowe,

- w północnej części miasta, rejon ul. Bolesławieckiej.

W oparciu o kryteria glebowe, drzewostanowe i florystyczne, wyodrębniono na powierzchni leśnej typy siedliskowe lasu:

- bór mieszany świeży - występuje na stromych i pochyłych stokach, na glebach brunatnych wytworzonych z glin i piasków, na podłożu skalistym. Gatunkiem panującym na tym siedlisku jest brzoza z domieszką sosny, pojedyncze dęby, olsze, wierzby i osiki. W słabo rozwiniętej warstwie podszytu występują brzoza, dąb, jarzębina i lipa. W warstwie runa przeważa śmiałek, turzyce, poziomka, jeżyny, pszeniec i gajowiec. Typ gospodarczy drzewostanu: bór dębowo-sosnowy z ramowym składem odnowień: sosna – 60%, dąb – 20%, modrzew, świerk, buk i inne – 20%.

- las mieszany świeży - występuje na niewielkiej powierzchni, na obrzeżach kompleksów leśnych, na glebach brunatnych właściwych, głębokich. Gatunkiem panującym na tym siedlisku jest brzoza z udziałem dębu, lipy grochodrzewu, modrzewia. Jakość techniczna drzewostanu – średnia. Nieliczny podszyt tworzy jarząb, bez czarny, czeremcha, brzoza, lipa dąb. W runie rośnie śmiałek, trzcinnik, jeżyny. typ gospodarczy drzewostanu: las dębowo – sosnowy z ramkowym składem odnowień: sosna – 40%, dąb – 30%, buk, jawor, lipa, modrzew, świerk i inne – 30%.

- las świeży - zajmuje drugie miejsce pod względem powierzchniowym i zlokalizowany jest na terasie rzecznej wzdłuż potoku Czerwona Woda, na glebach brunatnych, głębokich, właściwych, wilgotnych, żyznych. Drzewostan tworzy tu głównie dąb z udziałem lipy, brzozy, jawora i domieszką grabu, jesiona, olszy, świerka i wierzb. jakość techniczna drzewostanu – dobra. Dość rozbudowany podszyt tworzy czeremcha, lipa, brzoza, dąb, leszczyna, jarzębina, jawor, bez czarny. Runo tworzą: podagrycznik pospolity, pokrzywa, przytulia, narecznica, zawilec, malina, jeżyny, wiązówka trzcina, turzyce i inne. Typ gospodarczy drzewostanu: las dębowy z ramowym składem odnowień: dąb – 70%, jesion, lipa, wiąz, jawor, klon i inne – 30%.

Wiek drzew wg gatunków określono:

drzewa liściaste drzewa iglaste

- lipa 80-100 lat - sosna 110-130 lat

- dąb 80-160 lat - świerk 80-120 lat

- topola 60-80 lat

- akacja 80-100 lat

- buk 80-120 lat

- olcha 60-80 lat

- grab 120-160 lat

Ogólnie biorąc skład gatunkowy istniejących drzewostanów jest w dużym stopniu dostosowany do możliwości produkcyjnych występujących siedlisk.

Na terenie Zgorzelca odnotowano następujące gatunki roślin:

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-28 Wykaz chronionych gatunków zwierząt odnotowanych na terenie Zgorzelca [Jankowski 1996]

Lp. Nazwa gatunkowa Miejsce występowania i inne uwagi

1. Barwinek pospolity Park Ujazdowski

2. Rokitnik pospolity ogrody działkowe w S części miasta (stanowisko

antropogeniczne)

3. Śnieżyca wiosenna dolina Nysy

4. Bluszcz pospolity Park Ujazdowski, Park przypałacowy przy

Bolesławiekiej

5. Przylaszczka pospolita park podworski na ul Bolesławieckiej, Park

Ujazdowski

5. Kalina koralowa Park Ujazdowski, dolina Nysy, Park przypałacowy

przy ul. Bolesławieckiej

2.10.2.3 Parki miejskie Na terenie miasta znajdują się następujące parki miejskie:

Park im. Błachańca

Największe założenie zajmujące ok. 12 ha. Zlokalizowany jest w rejonie ulicy Domańskiego, w południowo-zachodniej części miasta nad Nysą łużycką. Jest to park o wysokich walorach kompozycyjnych, historycznych i dendrologicznych oraz z interesującym programem wodnym. Duże fragmenty parku mają charakter naturalistyczny. Obiekt połączony jest ciągami spacerowymi z zadrzewieniami przy oczyszczalni ścieków i rz.Czerwona Woda.

Park im. Paderewskiego

Zajmuje powierzchnię 4,28 ha. Jest to interesujące założenie z okresu dwudziestolecia międzywojennego, ma walory zabytkowe. Głównym elementem kompozycyjnym są tu aleje lipowe dopełnione od strony zabudowy przemiennie topolami włoskimi i drzewami iglastymi. Wnętrze między alejami wypełniają otwarte powierzchnie trawnikowe. Park jest przykładem nowoczesnego wkomponowania zieleni w układ urbanistyczny wg modelu „zielonego miasta”.

Park II Armii Wojska Polskiego

Park II Armii Wojska Polskiego o powierzchni 4,0 ha zlokalizowany jest w rejonie ulicy Bohaterów II Armii Wojska Polskiego. Pełni rolę uzupełniającą do sąsiadującego z nim osiedla mieszkaniowego. Nie wyróżnia się w szczególny sposób kompozycją ani składem gatunkowym drzewostanu lecz ma znaczenie w układzie urbanistycznym i środowisku miejskim jako zbiorowisko zieleni wysokiej oraz obszar z dużymi zbiornikami wodnymi (poprawiają wydatnie suchy klimat miasta). Na jego terenie rosną wierzby płaczące, świerki pospolite lipy drobnolistne i srebrzyste, brzozy, graby, dęby szypułkowe oraz nieliczne krzewy – leszczyna pospolita, głogi i inne. Na terenie parku przeprowadzane są intensywne prace pielęgnacyjne.

Wąwóz Struga

Teren o powierzchni 0,88 ha objęty jest ochroną gdyż jest to wychodnia szarogłazów, odsłonięcie geologiczne. Strome zbocza wąwozu porośnięte są wysokimi drzewami. Pewne zagrożenia dla obiektu stanowią „dzikie przejścia” po zboczach naruszające ich stabilność. Obiekt ten ma duże walory widokowe - w połączeniu z bulwarem nad Nysą oraz panorama starego miasta po drugiej stronie Nysy.

ZAŁACZNIK 1



Skwer im. Popiełuszki

Stanowi przedłużenie Parku im. Błachańca od strony ul. Partyzantów, zajmując powierzchnię ok. 2,50 ha. Podzielony jest siatką ciągów spacerowych z dużą szachownicą służącą do gier planszowych na wolnym powietrzu. Zadrzewienia stanowi w dużej mierze lipa stanowiąc piękne obrzeże skweru. Teren parku podzielony jest dużą ilością ciągów spacerowych.

Bulwar nad Nysą

Stanowi teren przylegający bezpośrednio do Nysy Łużyckiej, zajmując powierzchnię ok. 0,86 ha, gdzie najważniejszym elementem zieleni jest trawnik.

Park Ujazdowski

Park Ujazdowski o powierzchni ok. 18 ha zlokalizowany jest w zachodniej części miasta, u ujścia czerwonej Wody do Nysy Łużyckiej. Na obszarze parku rośnie duża liczba starych egzemplarzy drzew z pomnikami przyrody. Stanowi bardzo ważny element przyrodniczy miasta. Posiada bardzo dobrze rozbudowaną piętrowość roślinności, przede wszystkim ma silnie rozbudowany podszyt. Niekorzystnym zjawiskiem jest silna neofityzacja – na terenie parku rosną i rozsiewają się obce gatunki drzew, przede wszystkim robinia akacjowa i dąb czerwony, które uznawane są powszechnie jako gatunki inwazyjne. Park pełni funkcje rekreacyjne, a także wodo i glebochronne.

W obrębie granic Miasta Zgorzelca znalazły się również dwa parki o zabytkowych walorach będące dawniej w strefie podmiejskiej. Są to parki przy ul. Bolesławieckiej i przy ul. Henrykowskiej. Oba mając cenny drzewostan, zwłaszcza park przy ul. Henrykowskiej, gdzie występuje kilkanaście drzew introdukowanych. W parku przy ul. Bolesławieckiej występują dwa zarejestrowane pomniki przyrody.

Godnymi większej uwagi są tereny położone wzdłuż dolnego odcinka rzeki Czerwona Woda (ul. Rzeczki Górne i Rzeczki Dolne oraz zadrzewienie w wąwozie na zachód od ul. Francuskiej). Są to tereny z dużą ilością starych drzew malownicze i mające walory rekreacyjne.

2.10.2.4 Lasy Tereny leśne pozostające w posiadaniu gospodarki komunalnej mają służyć przede

wszystkim społeczeństwu jako miejsca wypoczynku ,spacerów i rekreacji, stanowiąc oazę zieleni i spokoju wokół aglomeracji miejskiej Zgorzelca. Niezależnie od powyższego, lasy komunalne miasta Zgorzelca ze względu na swoje położenie i ukształtowanie terenu spełniać będą również inne funkcje ochronne a mianowicie: wodochronną na tarasie rzecznym oraz glebochronną na stromej skarpie.

Omawiane lasy składają się z dwóch oddzielnych kompleksów:

- pierwszy z nich w południowo-zachodniej części miasta przyległej do ul. Reymonta,

- drugi w południowo-zachodniej części miasta przyległej do ul. Francuskiej;

wg wieku i drzewostanu dzieli się na:

- las liściasty - 94%,

- las iglasty - 6%.

Lesistość w stosunku do ogólnej powierzchni administracyjnej miasta 3,2%.

ZAŁACZNIK 1



2.10.3 Charakterystyka pomników przyrody Na terenie miasta ustanowionych jest 16 pomników przyrody, wśród nich 15 to twory

przyrody ożywionej, jeden obiekt przyrody nieożywionej to odsłonięcie geologiczne – niewielki wąwóz – wychodnia szarogłazów. Pomnikami przyrody w przeważającej części są pojedyncze drzewa – 10 okazów oraz pięć grupy drzew ( tym aleja) . Gatunkowo dominują lipy (aleja 135 sztuk) oraz dęby szypułkowe, najgrubszy z nich mierzy aż ponad 600 cm obwodu.

Na terenie Zgorzelca zarejestrowane są następujące pomniki przyrody ożywionej:

Tab. 2-29 Wykaz zarejestrowanych pomników przyrody na terenie Miasta Zgorzelca

Lp

(nazwa obiektu)

Nazwa gatunkowa/rodzaj

obiektu Lokalizacja

Ilość okazów

obwód (cm)

Numer w rejestrze

WKP

1.Fagus sylvatica

Buk pospolity grupa drzew

Ujazd, w niewielkim wąwozie przy ul.

Francuskiej. 3 253-317 181/734

2.Quercus robur

Dąb szypułkowy grupa drzew

przy ogrodzeniu, pomiędzy posesjami, ul Św. Jana 33 i

35 3 260-408 180/733

3.Quercus robur

Dąb szypułkowy grupa drzew

Park im. A. Błachańca 3 320-370 99/727

4.Tilia cordata

Lipa drobnolistna grupa drzew

przy ul. Henrykowskiej, w pasie zieleni między

ogródkami działkowymi, a poboczem drogi

2 409; 418 100/728

5.Quercus robur

Dąb szypułkowy drzewo

w parku podworskim, przy ul. Bolesławieckiej, przy

drodze wjazdowej, 5 m od ulicy

1 605 103/730

6.Quercus robur


w centralnej części parku podworskiego przy ul.

Bolesławieckiej, 50 m od ulicy

1 421 104/731

7.Quercus robur


przy drodze gruntowej, równoległej do ul.

Henrykowskiej, 50 m od ulicy

1 480 105/732

8.Quercus robur


Ujazd, przy ujściu Czerwonej Wody, 10 m od

brzegu rzeki 1 394 186/735

9.Quercus robur


w pobliżu ul. Bolesławieckiej,

południowo-wschodnia część ogródków

działkowych

1 365 199/737

10.Quercus robur


przy ul. Powstańców Śląskich, na wysokości

posesji nr 62 1 395 300

11.Quercus robur


przy ul. Powstańców Śląskich, na wysokości

posesji nr 62 i przedszkola nr 9

1 379 301

12.Quercus robur


w części narożnej posesji LO, w pobliżu skrzyżowania ulic Staszica i Partyzantów

1 395 98/726

13.Tilia cordata

Lipa drobnolistna drzewo

Teren parku podworskiego przy ul Henrykowskiej 5

1 615 102/729

14.Quercus Dąb szypułkowy Ujazd, na terenie 1 397 187/736

ZAŁACZNIK 1



Lp

(nazwa obiektu)

Nazwa gatunkowa/rodzaj

obiektu Lokalizacja

Ilość okazów

obwód (cm)

Numer w rejestrze

WKP

robur drzewo gospodarstwa rolnego przy ul. Francuskiej15, nad

brzegiem Czerwonej Wody

15.

lipa krymska-Tilia x euchlora, lipa

drobnolistna-Tilia mordata, lipa

szerokolistna-Tilia platyphyllos

położony w pasie drogowym przy ul Aleja

Lipowa 135 88/365

Samorząd opracował wstępną inwentaryzację przyrodniczą miasta. Stanowi ono podstawę do objęcia ochroną obszarów i obiektów o wysokich walorach przyrodniczych, dotychczas nie objętych ochroną. Przegotowano w roku 2006 pełne opracowanie ekofizjograficzne dla miasta, które powinno być przedmiotem analiz w aktualizacji Programu Ochrony Środowiska miasta Zgorzelec.

Niestety w latach 2003-2009 liczba pomników przyrody na terenie miasta zwiększyła się o Aleję Lipową (uchwała Rady Miasta NR 260/09 z dnia z dnia 24 marca 2009 roku, dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z roku 2009, nr 71 poz 1562).

Tab. 2-30 Wskaźniki efektywności programu – ochrona przyrody i różnorodności biologicznej


31.12. 2003 Stan na

31.12. 2006 Stan na

31.07. 2009

Pomniki przyrody szt 15 15 16

Natomiast bardzo pozytywnie ocenić należy bilans nasadzeń jakie były realizowane w latach 2003-2007 na terenie miasta

Tab. 2-31 Wskaźniki efektywności programu – nasadzenia i ubytki wg lokalizacji


31.12. 2004 Stan na

31.12. 2005 Stan na

31.12. 2006 Stan na

31.12. 2007

Nasadzenia

drzew szt 1 344 208 73 307

krzewy szt 1 046 52 1 030 733

Ubytki

drzew szt 102 56 72 182

krzewy szt 0 0 0 2

Bilans drzew szt 1 242 152 1 125

Bilans krzewów szt 1 046 52 1 030 731

2.10.4 Projektowane, proponowane formy ochrony przyrody

Wymienione niżej miejsca cenne pod względem przyrodniczym powinny zostać objęte ochroną w postaci zespołu przyrodniczo-krajobrazowego lub jako użytki ekologiczne.

ZAŁACZNIK 1



2.10.4.1 Dolina Nysy Łużyckiej na odcinku od Radomierzyc do ujścia Czerwonej Wody

Proponowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy zajmuje obszar o powierzchni około 250 ha. Teren ten, ciągnący się od parku podworskiego z pałacem w Radomierzycach aż po tereny wodonośne w Zgorzelcu (ograniczony od wschodu linią równoległą do drogi lokalnej Radomierzyce - Osiek - Koźlice i dalej lasami skarpy brzeżnej aż po Zgorzelec) jest przykładem dobrze zachowanego dna dolinnego z napływowymi terasami, licznymi starorzeczami (szczególnie w części północnej), prawidłowo wykształconymi ekosystemami bagiennymi i łąk zalewowych oraz typowym ograniczeniem skarpy brzeżnej porośniętej bogatym lasem gradowym. Proponuje się żeby projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy Doliny Nysy Łużyckiej obejmował wiekszy obszar miasta w tym park im. A Błachańca i Park im.ks. J.Popiełuszki a dalej jego granica ma przebiegac wzdłuż ul Cienistej i ul. Daszyńskiego a także obejmował zieleń wzdłuż ul.Bolesławickiej. Na południu projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowo łaczy się z obaszarem Natury 2000. Zasięg przedstawiono na poniższej rycinie.

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 2-10 Projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy Doliny Nysy Łużyckiej - obszar miasta Zgorzelec

Na teren ten składa się szereg obiektów o dużej wartości przyrodniczej (typu użytków ekologicznych) poprzedzielanych mniej wartościowymi partiami wypasanych łąk. Większość z tych użytków jako osobne obiekty opisywał także Gramsz (1994) opracowujący użytki ekologiczne doliny Nysy. Do obiektów tych zaliczyć należy (idąc od północy):

ZAŁACZNIK 1



o Obszary wodonośne w Zgorzelcu - Miejscowość: Zgorzelec Położenie: między miastem a doliną Nysy na SW od centrum Zgorzelca

o Kwitnące bluszcze w Koźlicach - Miejscowość: Koźlice, Położenie: pas lasu przy drodze z Koźlic do Lasowic (oddz. leśne 130 l i 130 m)

o Dereniowy zagajnik - Miejscowość: Koźlice, Położenie: o 50 m od przystanku PKS w Koźlicach na S krańcu wsi

o Oles w Koźlicach - Miejscowość: Koźlice. Położenie: fragment podmokłego lasu przy drodze z Koźlic do Osieka na S krańcu wsi

o Starorzecza w terasie Nysy - Miejscowość: Osiek; Położenie: zespół starorzeczy, łąk i pastwisk na południowy-zachód od Koźlic.

o Śnieżyce koło Osieka - Miejscowość: Osiek; Położenie: zagajnik ok. 0,5 km na NE od Osieka.

2.10.5 Użytki na obszarach łąkowych i podmokłych

2.10.5.1 Łąka w Zgorzelcu Miejscowość: Zgorzelec. - Położenie: róg ulicy Lubańskiej i Fabrycznej między ulicami

a rowem.

Opis: stosunkowo dobrze zachowane zbiorowisko łąkowe z dużą ilością gatunków łąk zmiennowilgotnych. Na stopień degradacji wskazuje dominacja śmiałka darniowego i krwiściągu zwyczajnego, niemniej jednak pozostałe komponenty zbiorowiska umożliwiają objęcie go czynną ochroną. Nad rowem rozwijają się też zarośla wierzbowe.

Skład florystyczny: Deschampsia flexuosa, Sanguisorba officinalis, Achillea ptarmica, Juncus effusus, Juncus articulatus, Ranunculus acris, Cirsium oleraceum, Molinia arundinacea, Lycopus europaeus, Mentha arvensis, Juncus conglomeratus, Galium palustre, Phalaris arundinacea, Heracieum sphondylium, Centaureajacea.

Zagrożenia: synantropizacja, wydeptywanie, brak odpowiednich zabiegów gospodarczych (wykaszanie, wypasanie), zainwestowanie i przeznacznie na inne cele.

2.10.5.2 Przełom Czerwonej Wody pomiędzy Tylicami i ujściem do Nysy Łużyckiej

Przełomowa, nie uregulowana dolina rzeczna otoczona lasami liściastymi o charakterze grądowym i łęgowym oraz zbiorowiskami łąkowymi. Zasługuje na ochronę ze względu na unikatowy charakter typowo wykształconej doliny rzeki podgórskiej z interesującą roślinnością porastającą jej dno i brzegi.

2.10.6 Użytki w ekosystemach przekształconych

2.10.6.1 Parki podworskie w Zgorzelcu Na terenie Zgorzelca znajdują się dwa parki przypałacowe obydwa zlokalizowane są

w północnej części miasta.

- Park przy ul. Bolesławieckiej o powierzchni 5 ha. Jest pozostałością parku podworskiego z dominacją drzew liściastych i kilkoma gatunkami introdukowanymi. Leży w dolinie zanieczyszczonego potoku, płynącego równolegle do szosy. Park zaśmiecany jest przez nielegalny wywóz śmieci

ZAŁACZNIK 1



i gruzu. Cechuje się znacznym zsynantropizowaniem szaty roślinnej. Zasługuje na ochronę głównie z uwagi na obfite stanowisko bluszczu Hedera helix, niektóre okazy kwitną i owocują. Skład florystyczny parku przedstawia się następująco: bluszcz pospolity Hedera helix, klon jawor Acer pseudoplatanus, klon pospolity Acer platanoides, czeremcha pospolita Prunus padus, bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea, kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, zawilec gajowy Anemone nemorosa, niezapominajka błotna Myosotis palustris, porzeczka agrest Ribes uva-crispa, Rzeżucha gorzka Cardamine amara, przetacznik bobowniczek Veronica beccabunga, pokrzyw pospolita Urtica dioica, śnieguliczka biała Symphoricarpos albus, topola biała Populus alba, dąb szypułkowy Quercus robur, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, lipa drobnolistna Tilia cordata, grab pospolity Carpinus betulus, wiąz szypułkowy Ulmus laevis, jaśminowiec Philadelphus sp. Ponadto na tym terenie rośnie pomnikowy okaz dębu szypułkowego.

- Park przy ul. Henrykowskiej o powierzchni około 1,5 ha. Jest silnie zaniedbany, zdziczały, podlegający procesom sukcesji. Pełni ważne funkcje ekologiczne.

2.10.6.2 Zieleń miejska Ogólnie na terenie miasta znajduje się około 58 ha zieleni urządzonej. Szacuje się, że

na 1 mieszkańca przypada około 16 m2 powierzchni terenów zielonych.

Tab. 2-32 Udział powierzchniowy poszczególnych elementów zielenie urządzonej w mieście

Typy zieleni urządzonej Powierzchnia (ha) Udział % w powierzchni

gminy

Parki miejskie 20,28 1,3

Parki podworskie ok. 4 0,3

Cmentarze 12 8,0

Większe skwery 4,36 2,7

Ogrody działkowe 89 5,6

Większe ogrody przydomowe brak danych -

zielone tereny sportowe brak danych -

Aleje i szpalery drzew ok. 3 1,9

Cmentarze

W mieście znajdują się cztery cmentarze. Największy z nich jest cmentarzem grzebalnym o powierzchni ponad 7 ha. Charakteryzuje się dominacją młodych drzew i krzewów, są to przede wszystkim rośliny iglaste – cyprysiki, żywotniki i jałowce.

Tab. 2-33 Wykaz cmentarzy Zgorzelca

L.p. Nazwa cmentarza Powierzchnia

(ha) Lokalizacja

1. Cmentarz komunalny 7,15 zbocze Mojeskiej Góry przy ul.

Słowiańskiej

2. Cmentarz żołnierzy II Armii WP 5,05 ul. Bohaterów II Armii WP

3. Stallag VIIa 0,43 poza południową granicą miasta

4. Stary cmentarz w Ujeździe 1,30 ul Cmentarna

Ogrody działkowe

Duży udział powierzchniowy w zieleni miasta mają ogródki działkowe. Większość z nich zlokalizowana jest w peryferycznych częściach miasta.

ZAŁACZNIK 1



Tab. 2-34 Wykaz ogrodów działkowych w Zgorzelcu

L.p. Nazwa ogrodu Powierzchnia Lokalizacja

1 Łużyce 24,5 ha ul. Bolesławiecka

2 Szklana Wata 21,1 ha ul. Sulikowska

3 Trans 1,6 ha ul. Słoneczna

4 Nysa 29,6 ha nad Nysą, w rejonie parków Błachańca i Ujazdowskiego

5 Malinka 1,9 ha ul.Bohaterów II Armii W.P /Słowianska

6 Gaik Energetyków 2,7 ha Aleja Lipowa

7 Górnik 10,1ha ul. Dzika

Ogółem, na terenie miasta funkcjonuje 6 Rodzinnych Ogrodów Działkowych (Trans i Szklana Wata organizacyjnie stanowią jeden ogród). Na powierzchni 91,5 ha wydzielono około 2600 działek, z których korzysta blisko 5 tysięcy mieszkańców miasta. Rodzinne Ogrody Działkowe na terenie Zgorzelca podlegają Polskiemu Związkowi Działkowców, Zarząd Okręgowy w Legnicy.

Tab. 2-35 Wskaźniki efektywności programu – tereny zieleni w gestii samorządów miasta


Stan na 31.12. 2005

Stan na 31.12. 2006

Stan na 31.12. 2007

Wzrost %

parki spacerowo - wypoczynkowe

ha 19,9 19,9 19,9 19,9 0,0

zieleńce ha 30,9 30,9 30,9 30,9 0,0

zieleń uliczna ha 23,0 23,0 23,0 23,0 0,0

tereny zieleni osiedlowej ha 28,5 28,6 - - b.d

parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej

ha 79,3 79,4 79,4 76,7 -3,4

lasy gminne ha 19,4 19,4 - - b.d

W latach 2004-2007 powierzchnie zieleńców zmalały o 3,4 %.

Na terenie miasta w latach 2003-2007 powierzchnia lasów wzrosła o 12,9 ha czyli aż o 25,8%.

Tab. 2-36 Wskaźniki efektywności programu – powierzchnia gruntów leśnych


31.12. 2003 Stan na

31.12. 2006 Stan na

31.12. 2007 Wzrost

%

lasy ogółem ha 36,4 48,8 49,3 26,2

grunty leśne publiczne ogółem ha 31,9 44,3 44,8 28,8

grunty leśne publiczne Skarbu Państwa ha 15,9 24,9 25,4 37,4

grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych

ha 15,9 15,9 15,9 0,0

grunty leśne prywatne ha 4,5 4,5 4,5 0,0

lesistość w % % 2,30 3,10 3,10 25,8

Zalesienia realizowane między innymi na podstawie powiatowego programu zwiększania lesistości powinny objąć w latach 2001 - 2020 powierzchnię ok. 1000 ha gruntów stanowiących własność osób fizycznych (w powiecie). Teren miasta będzie nim objety w minimalnm zakresie.

ZAŁACZNIK 1



Na terenie miasta utworzono obszar Natury 2000 jednak nie opracowano dla niego stosownego programu ochrony.

2.10.7 Strefy ochronne i punkty widokowe Obiektem, który ma duże walory widokowe jest Wąwóz Struga - w połączeniu

z bulwarem nad Nysą dającym obraz całej panoramy starego miasta po drugiej stronie Nysy.

2.10.8 Roślinność inwazyjna Rośliny inwazyjne to gatunki obcego pochodzenia, występujące poza swym naturalnym

zasięgiem geograficznym. Na nowym obszarze rozwijają się dynamicznie, wypierając rodzime gatunki roślin, prowadzą one do znacznych przeobrażeń całych ekosystemów. Inwazje roślin i zwierząt są obecnie jednym z najważniejszych problemów ochrony przyrody na świecie, ponieważ niszczą cenne ekosystemy oraz powodują ogromne straty gospodarcze.

Na terenie miasta jest kilka gatunków, które można zaliczyć do tej grupy, np. rośliny z rodzaju nawłoć Solidago. Wszystkie oprócz nawłoci pospolitej Solidago virg-aurea są gatunkami inwazyjnymi. Odnaleźć je można w wielu częściach Zgorzelca, szczególnie na ugorach, w zbiorowiskach zaroślowych i w sąsiedztwie osad ludzkich, niekiedy też w dolinach potoków.

Inną grupą roślin szczególnie ekspansywnych są gatunki z rodzaju rdestowiec Reynoutria, a dokładnie rdestowiec sachaliński Reynoutria sachalinensis, ostrokończysty Reynoutria japonica i mieszaniec tych dwóch – rdestowiec pośredni Reynoutria xbohemica. Rośliny te to wysokie byliny, osiągające wysokość nawet ponad 3 m, tworzą całe, jednogatunkowe zarośla, najczęściej spotykane są w dolinach rzecznych, na terenie gminy szczególnie w Dolinie Nysy Łużyckiej, ale również często spotkać je można wzdłuż torów kolejowych, czy dróg. Innym gatunkiem inwazyjnym spotykanym głównie wzdłuż cieków jest dorastający do wysokości 2 m niecierpek gruczołowaty Impatiens glandulifera, spotkać go można prawie wyłącznie wzdłuż cieków.

2.10.9 Roślinność potencjalna W roślinności potencjalnej miasta bezwzględnie dominują siedliska grądowe, jednak ze

względu na znaczne zurbanizowanie terenu, w rzeczywistości występują na nich w większości zbiorowiska segetalne i łąkowe. Zlokalizowane są tu grądy środkowoeuropejskie (Galio silvatici-Carpinetum); odmiana śląsko-wielkopolska, forma niżowa, seria uboga, oraz Grądy środkowoeuropejskie (Galio silvatici-Carpinetum); odmiana śląsko-wielkopolska, forma niżowa, seria żyzna.

Poniżej zamieszczono rycinę (Ryc. 2-11) przedstawiającą obszary występowania roślinności potencjalnej wg Ewa Konieczyńska, Mirosław Kotowski Polska Akademia Nauk Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Kierownik Tematu: Jan M. Matuszkiewicz Współpraca: J. B. Faliński, W. Matuszkiewicz, J. Plit Warszawa 1995 Kartowanie Roślinności: A. I W. Matuszkiewiczowie (L), F. Celiński (2), S. Wika (3), A. Kozłowska (4), A. S. Kostrowicki (5), F. Celiński, S. Wika (6), A. Medwecka-Kornaś, Z. Denisiuk, J. Dziewolski (7).

Tab. 2-37 Wykaz roślinności potencjalnej lokalizowanej na terenie powiatu zgorzeleckiego, legenda do Ryc. 2-11

Symbol Opis

1 Ols środkowoeuropejski (Carici elongatae-Alnetum sensu lato = Ribo nigri-Alnetum i Sphagno

squarrosi-Alnetum)

ZAŁACZNIK 1



Symbol Opis

2 Niżowe nadrzeczne łęgi wierzbowo-topolowe w strefie zale¬wów periodycznych (kompleks

dynamiczny: Salici-Popule-tum. Salicetum triandro-yiminalis i in.)

3 Niżowe nadrzeczne łęgi jesionowo-wiązowe w strefie zale¬wów epizodycznych (Ficario-Ulmetum

typicum)

4 Niżowy łęgowy las wiązowo-dębowy siedlisk wodogrun-towych poza strefą zalewów rzecznych

(Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum, ew. Violo—Ulmetum i in.)

5 Niżowe łęgi olszowe i jesionowo-olszowe siedlisk wodo-gruntowych, okresowo lekko zabagnionych

(Circaeo-Alne-tum)

7 Podgórskie przystrumykowe łęgi jesionowe (Carici remotae - Fraxinetum, Astrantio - Fraxinetum i in.)

10 Grądy środkowoeuropejskie (Galio silvatici-Carpinetum); odmiana śląsko-wielkopolska, forma niżowa,

seria uboga

11 Grądy środkowoeuropejskie (Galio silvatici-Carpinetum); odmiana śląsko-wielkopolska, forma niżowa,

seria żyzna

12 Grądy środkowoeuropejskie (Galio silvatici-Carpinetum); odmiana śląsko - wielkopolska, forma

podgórska, seria uboga

13 Grądy środkowoeuropejskie (Galio silvatici-Carpinetum); odmiana śląsko - wielkopolska, forma

podgórska, seria żyzna

30 Żyzna buczyna sudecka (Dentario enneaphylli - Fage-tum); forma podgórska

37 „Kwaśna" buczyna niżowa (Luzulo pilosae-Fagetum)

45 Niżowa dąbrowa acidofilna typu środkowoeuropejskiego (Calamagrostio-Quercetum petraeae)

46 Podgórska dąbrowa acidofilna typu środkowoeuropejskiego (Luzulo-Quercetum petraeae)

49 Suboceaniczne śródlądowe bory sosnowe w kompleksie boru świeżego (Leucobryo-Pinetum), boru

suchego (Ciadonio-Pinetum) i boru wilgotnego (Molinio-Pinetum)

69 Roślinność środowisk zdewastowanych o nieznanej tendencji sukcesyjnej; obszary pozbawione

roślinności

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 2-11 Mapa potencjalnej roślinności na obszarze Zgorzelca

2.11 NATURA 2000 Ostoje NATURA 2000 na ternie miasta Zgorzelec11

Ostoje Natura 2000 to sieć obszarów chronionych, tworzona na mocy prawa europejskiego (Dyrektywy 79/403/EEC zwanej dziś Dyrektywą Ptasią, w skrócie DP oraz Dyrektywy 92/43/EEC czyli Dyrektywy Siedliskowej - DS). Obszary te stworzyć mają docelowo Europejską Sieć Ekologiczną Obszarów Chronionych, której celem jest zachowanie wszystkich zagrożonych i najbardziej reprezentatywnych dla naszego kontynentu siedlisk przyrodniczych wraz z towarzyszącą im fauną i florą. Obszary wchodzące w skład sieci są bardzo zróżnicowane. Mogą obejmować już istniejące tereny chronione (parki narodowe, rezerwaty, parki krajobrazowe) jak i obszary w ogóle nie planowane do objęcia ochroną (np. obszary o zróżnicowanym krajobrazie rolniczym i dużej różnorodności gatunkowej). Istotne dla ich wyznaczania jest obecność określonych typów siedlisk przyrodniczych, których listę zawiera załącznik I Dyrektywy Siedliskowej, określonej grupy gatunków zwierząt i roślin wyszczególnionych w załączniku II tejże Dyrektywy, lub też ptaków wymienianych w załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Wyróżniamy dwa typy obszarów Natura 2000. SACs (Special Areas of Conservation czyli Obszary Specjalnej Ochrony ) to ostoje tworzone dla ochrony siedlisk lub gatunków wymienionych w załącznikach I oraz II

11

Informacje za stroną internetową Dolnośląskiej Fundacji Ekorozwoju http://www.eko.org.pl/ostoje/index.shtml 30-11-2004

Miasto Zgorzelec

http://www.eko.org.pl/ostoje/index.shtml

ZAŁACZNIK 1



Dyrektywy Siedliskowej. SPAs (Special Protection Areas, a po polsku Specjalne Obszary Ochrony) to ostoje Natura 2000, które mają być (lub są już w krajach Wspólnoty) utworzone ze względu na występowanie w nich gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. Obszary SAC i SPA są od siebie niezależne - w niektórych przypadkach ich granice mogą się pokrywać, lub być nawet identyczne! Spośród zarówno SPA jak i SAC Komisja Europejska ma wybrać Obszary o Znaczeniu Wspólnotowych (Sites of Community Importance), które będą włączone do sieci Natura 2000, tworząc spójną ekologicznie sieć.

2.11.1 Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej PLH 020066 W dolinie Nysy Łużyckiej na odcinku granicznym wytworzyła się mozaika siedlisk

z priorytetowymi łęgami i kompleksem łąk zmiennowilgotnych, wilgotnych, świeżych i ziołorośli. Ostoja obejmuje więc silnie zróżnicowany krajobraz doliny rzecznej, od partii przełomowych między Trzcińcem a Posadą, aż po łagodnie płynącą rzekę obszaru podgórskiego. Nysa na tym odcinku jest rzeką uregulowaną, jednak częste wylewy powodują dobry stan zachowania towarzyszących jej siedlisk. Na skarpach pradoliny i na odcinku przełomowym wykształcają się zbiorowiska leśne, zajmujące łącznie około 35%. Występują tu ponadto rozległe obszary łąk (około 30%) oraz grunty orne. Teren objęty jest ekstensywną gospodarką pastersko-rolniczą, z mozaikowym układem siedlisk i wieloma cennymi gatunkami biotopów nadrzecznych. W ostatnich latach na tereny nadrzecznych łąk intensywnie wkraczają ekspansywne gatunki obce polskiej florze, jest to więc obszar wymagający pilnej renaturalizacji.

Lokalizacja: Zajmuje dolinę rzeki Nysa Łużycka (wzdłuż granicy Państwa) od wsi Trzciniec do terenów wodonośnych miasta Zgorzelec (tereny należące do gmin Bogatynia i Zgorzelec).

Obszar: Powierzchnia 1625,47 ha

Siedliska: Stwierdzono tu 9 typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej

Gatunki: Występuje tu 5 gatunków zwierząt z załącznika II, oraz 8 gatunków ptaków z załącznika I Dyrektywy Ptasiej.

ZAŁACZNIK 1



Ryc. 2-12 Natura 2000 Przełomowa Dolina Nysy Łużyckiej PLH 020066 (źródło: http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/)

2.12 Energia odnawialna Na terenie miasta nie ma w roku 2008 obiektów lub instalacji do wytwarzania energii

odnawialnej.

http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/

ZAŁACZNIK 1



W Polsce przewiduje się, że w 2010 roku udział zużycia energii odnawialnej będzie na poziomie 7,5 % (dla porównania w Unii Europejskiej, kształtuje się na poziomie 6 % a do roku 2010 udział ten powinien wzrosnąć do przynajmniej 12 %).

Potencjał energii słonecznej jest równomiernie rozłożony na całym terenie i prawie że pokrywa się ze strefą korzystnych warunków wiatrowych.

Średnie usłonecznienie wynosi ok. 600 godzinh/rok, a nasłonecznienie ok. 900 kWh/m2/rok.

2.13 Edukacja ekologiczna Kierunki edukacji ekologicznej wyznacza w Polsce przyjęta w 1997 roku Narodowa

Strategia Edukacji Ekologicznej. W roku 2005 opracowano Program Edukacji Ekologicznej dla Dolnego Śląska.

Ważnym elementem realizacji polityki ekologicznej jest współpraca instytucji publicznych z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi.

Działania podejmowane w mieście z ramienia urzędu miasta są zróżnicowane, koncentrują się przede wszystkim na wspieraniu edukacji ekologicznej w szkołach, organizowaniu akcji sprzątania świata, finansowaniu obchodów „Dnia Ziemi”. Uczniowie szkół opiekują się gminnymi pomnikami przyrody. W roku 2008 opracowywany był program edukacji ekologicznej dotyczącej gospodarki odpadami. Jego wdrażenie planowane jest od roku 2009. Podobnie planowana jest akcja informacyjna dotyczaca usuwania wyrobów zawierajacyh azbest z terenów miasta.

W latach 2006-2008 realizowano Projektu „Moje miasto Zgorzelec-Goerlitz” nr PL-06-F1-4-D1389-ERN w ramach Programu INTERREG III A Wolny Kraj Związkowy Saksonia – Rzeczpospolita Polska (Województwo Dolnośląskie) z dnia 26 lipca 2006 roku.

Celem projektu było :

- pobudzenie wśród uczniów świadomości regionalnej, sięgającej poza granice

państwa i skierowanie na wspólne pojmowanie zarówno historii jak i przyszłości

regionu;

- wyrobienie wśród uczniów twórczego podejścia do problematyki małej ojczyzny

w oparciu o ich samodzielną pracę badawczą;

- zbliżenie do siebie młodych uczniów, którzy potrafią i chcą ze sobą

współpracować, bawić się i organizować wspólne spotkania;

- pogłębienie znajomości kultury i języka niemieckich rówieśników;

- budowanie podstaw integracji mieszkańców regionu Górnych Łużyc.

2.14 Awarie zagrażające środowisku Szczególnym rodzajem zagrożeń występujących w środowisku są tzw. „nadzwyczajne

zagrożenia” charakteryzujące się nagłym przebiegiem. Do zagrożeń takich zaliczyć należy albo klęski o charakterze naturalnym (powodzie, huragany, trzęsienia ziemi) albo katastrofy i wypadki związane z technologiami i wytworami ludzkimi jak: uwalnianie się niebezpiecznych substancji chemicznych, wybuchy, katastrofy komunikacyjne itp. zwane poważnymi awariami. Cechami charakterystycznymi zdarzeń związanych z poważnymi awariami jest ich niepowtarzalność, losowość, wieloprzyczynowość i różnorodność bezpośrednich skutków. Mogą one powodować zagrożenie zdrowia i życia ludzi, degradację środowiska czy też poważne straty gospodarcze.

ZAŁACZNIK 1



Ustawa Prawo ochrony środowiska wprowadza dwie kategorie obiektów stwarzających zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej:

- zakłady o zwiększonym ryzyku,

- zakłady o dużym ryzyku wystąpienia awarii.

Kwalifikacja zakładu do jednej z tych kategorii związana jest z ilością substancji niebezpiecznych znajdujących się w obiekcie. Zasady zaliczania zakładów do kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku albo zakładów o dużym ryzyku określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz.U. 2002, Nr 58, poz. 535).

Na terenie województwa dolnośląskiego inwentaryzacją i kontrolą w zakresie możliwości wystąpienia poważnych awarii zajmuje się Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, we współpracy z Państwową Strażą Pożarną.

Według rejestru prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Państwową Straż Pożarną na terenie Zgorzelca nie funkcjonują zakłady przemysłowe, w których występowałyby substancji niebezpiecznych w ilościach pozwalających zakwalifikować je do obiektów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej lub obiektów o dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej. Nie istnieje, zatem ze strony istniejących zakładów zwiększone bądź duże ryzyko zagrożenia awarią przemysłową.

Na terenie miasta znajdują się obiekty, w których występują substancje niebezpieczne w mniejszych ilościach i stwarzają potencjalne zagrożenia dla środowiska. Są to przede wszystkim obiekty magazynujące takie substancje niebezpieczne jak: olej opałowy i napędowy, benzyny, gaz propan-butan, gazy techniczne i inne chemikalia.

Obiekty te stwarzają zagrożenie z uwagi na lokalizację często w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkalnej i cieków wodnych, a ich funkcjonowanie związane jest także z transportowaniem substancji niebezpiecznych. Zastosowane zabezpieczenia znacznie ograniczają ryzyko wystąpienia zagrożeń.

Na terenie Zgorzelca funkcjonuje kilka stacji paliw, do których dowożone są paliwa płynne. Stacje paliw wyposażone są w urządzenia zabezpieczające środowisko przed zanieczyszczeniem. Z uwagi na stan dróg oraz wzmożony ruch pojazdów w rejonie przygranicznym wypadki drogowe z udziałem oleju czy benzyn w autocysternach mogą stanowić zagrożenie dla środowiska.

Załącznik nr 1 Charakterystyka Stanu Środowiska na terenie Miasta ...

Documents

Transcript of Załącznik nr 1 Charakterystyka Stanu Środowiska na terenie Miasta ...