Diagnoza stanu i perspektyw rozwoju szkolnictwa zawodowego...

59
Diagnoza stanu i perspektyw rozwoju szkolnictwa zawodowego w województwie lubuskim Dr Dorota Szaban Fundacja Obserwatorium Społeczne INTER ALIA; [email protected]

Transcript of Diagnoza stanu i perspektyw rozwoju szkolnictwa zawodowego...

Diagnoza stanu i perspektyw rozwoju szkolnictwa zawodowego w

województwie lubuskim

Dr Dorota Szaban

Fundacja Obserwatorium Społeczne INTER ALIA;

[email protected]

Agenda

� Założenia projektu

� Charakterystyka badań

� Główne ustalenia

� Uczniowie

� Kadra

2

� Kadra

� Doradztwo zawodowe

� Potencjał szkół – mapy SCKZ

Cele badania

� identyfikacja typów szkół zawodowych dla młodzieży i osób dorosłych oraz określenie potencjału kierunków kształcenia w poszczególnych zawodach (obszarach/specjalizacjach);

� określenie potencjału edukacyjnego placówek kształcenia zawodowego pod względem liczby uczniów, kadry, egzaminatorów, a także wyposażenia specjalistycznego;

� określenie zakresu i rodzaju współpracy szkół zawodowych z pracodawcami z terenu województwa lubuskiego;

3

� określenie zakresu i rodzaju współpracy szkół zawodowych z pracodawcami z terenu województwa lubuskiego;

� charakterystyka zaplecza socjalnego placówek kształcenia zawodowego;

� wskazanie potrzeb i planów rozwojowych szkół z uwzględnieniem ich specyfiki;

� określenie stopnia dopasowania oferty kształcenia zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy.

Charakterystyka badania

� Czas: listopad 2014 – kwiecień 2015;

� Próba wyczerpująca szkół (62 podmioty);

� Dane uzyskane w badaniu mają charakter pierwotny;

� Dane uzyskane na podstawie zabezpieczonego narzędzia elektronicznego traktuje się jako wiarygodne i na ich

4

elektronicznego traktuje się jako wiarygodne i na ich podstawie dokonana została większość analiz;

Struktura projektu

� Etap I: opracowanie koncepcji z zestawem narzędzi pomiarowych;

� Etap II: przeprowadzenie badań terenowych (na zlecenie Konwentu Starostów Województwa Lubuskiego);

� Etap III: opracowanie raportu końcowego z badania

5

Metodologia badania

� Obszary analiz:

Informacje ogólne

Jakość kształcenia

Potencjał uczniowski

6

Potencjał kadrowy Zaplecze socjalne

Baza dydaktyczna

Zarządzanie placówką

Współpraca z

otoczeniem

Demografia i rynek pracy

Metodologia badania

� Metody i techniki badawcze: TRIANGULACJA

� badanie desk research;

� badanie ankietowe przeprowadzone we wszystkich szkołach zawodowych;

7

szkołach zawodowych;

� wywiady z dyrektorami szkół zawodowych.

Zasady przekształcania danych

� wprowadzono do baz danych wartości zmiennych wyrażone liczbowo;

� z wartości tych wyliczano miary statystyczne (np. średnią, medianę itd.) które były bazą konstruowania szczegółowych i ogólnych indeksów opisujących badane zmienne w niektórych obszarach badawczych;

� w innych obszarach badawczych grupowanie wartości zmiennych miało charakter kategorialny lub porządkowy dlatego użyto tu indeksów porządkowych;

8

porządkowych;

� indeksy wyliczane dla obszarów, gdzie dane występowały w formie liczbowej zamieniono na indeksy porządkowe w celu zachowania zgodności z indeksami obszarów, gdzie występowały dane kategorialne i porządkowe;

� indeks opisujący globalną ocenę danej placówki kształcenia zawodowego (podsumowujący) sporządzono jako indeks porządkowy.

Główne ustalenia

� DEMOGRAFIA

Prognozy demograficzne sugerują, że szkoły ponadgimnazjalne będą miały problemy z niedoborem kandydatów do 2035 roku.

9

Główne ustalenia

� RYNEK PRACY

Struktura podmiotów gospodarczych w województwielubuskim nie jest zróżnicowana na poziomie powiatów wsposób umożliwiający określenie specjalizacjigospodarczej powiatów;

10

Maleje liczba absolwentów w ogóle osób bezrobotnych;

Analiza struktury zawodów w województwie lubuskimpozwala mówić o strukturalnym niedopasowaniu w tymzakresie (przewaga zawodów nadwyżkowych naddeficytowymi).

Główne ustalenia

� CHARAKTERYSTYKA SZKÓŁ ZAWODOWYCHNa terenie województwa działają 103 szkoły zawodowe, z czego 57 to technika, a 46 to zasadnicze szkoły zawodowe. W każdym powiecie województwa lubuskiego istnieje przynajmniej jeden taki podmiot. Większa liczba szkół funkcjonuje w południowej części województwa, w której zlokalizowanych jest 53% szkół.

11

Większa liczba szkół funkcjonuje w południowej części województwa, w której zlokalizowanych jest 53% szkół. Największym ośrodkiem szkolnym szkolnictwa zawodowego jest Gorzów Wielkopolski, w którym edukację prowadzi 15 tego typu jednostek (9 techników i 6 zasadniczych szkół zawodowych).

Główne ustalenia

� CHARAKTERYSTYKA SZKÓŁ ZAWODOWYCH

Szkoły dla młodzieży - 60 zawodów, w tym w dwóch realizowanych tylko do zakończenia cyklu kształcenia (technik organizacji usług gastronomicznych, technik żywienia i gospodarstwa domowego);

Na poziomie technikum kształci się w 42 zawodach, a na

12

Na poziomie technikum kształci się w 42 zawodach, a na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej w 18 zawodach.

Główne ustalenia

� CHARAKTERYSTYKA SZKÓŁ ZAWODOWYCH

Zawodami najczęściej występującymi w ofercie edukacyjnej szkół są: technik informatyk (40%), technik żywienia i usług gastronomicznych (33%), technik hotelarstwa (33%) oraz technik ekonomista (30%);

13

gastronomicznych (33%), technik hotelarstwa (33%) oraz technik ekonomista (30%);

Oferta edukacyjna szkół wielokrotnie jest tożsama, tzn. zdarzają się przypadki multiplikowania oferty - ten sam zawód jest nauczany w kilku jednostkach w tym samym powiecie.

14

Główne ustalenia

� CHARAKTERYSTYKA SZKÓŁ ZAWODOWYCH

Kształcenie dorosłych (KKZ i SP) odbywało się 26 z 62 placówek. Szkoły policealne prowadzone są w 13 placówkach. Najpopularniejszym zawodem -technik administracji (5 placówek).

Kwalifikacyjne kursy zawodowe, które odgrywać powinny coraz

15

Kwalifikacyjne kursy zawodowe, które odgrywać powinny coraz większą rolę w dostosowywaniu umiejętności absolwentów szkół do potrzeb rynku pracy są oferowane tylko w 37% placówek.

W ofercie edukacyjnej występują częste przypadki multiplikowania tych samych obszarów i kierunków na tym samym obszarze funkcjonalnym (w powiatach).

Główne ustalenia

� UCZNIOWIE

Zdecydowana większość placówek to szkoły o zasięgu lokalnym, kształcące od 90 do 100% uczniów z terenu powiatu, w którym znajduje się szkoła lub placówka;

W wielu szkołach w ostatnich trzech latach występowały niedobory kandydatów na niektóre kierunki kształcenia.

16

niedobory kandydatów na niektóre kierunki kształcenia.

Główne ustalenia

KADRA NAUCZYCIELSKA

Pod względem potencjału kadrowego (liczba egzaminatorów, liczba uprawnień egzaminacyjnych) najlepiej ocenić można największe miasta regionu.

17

Główne ustalenia

� BAZA DYDAKTYCZNA

W świetle uzyskanych deklaracji jedynie cztery szkoły posiadają dobrze wyposażoną bazę techno-dydaktyczną. Szkoły znajdują się w sytuacji braków

18

Szkoły znajdują się w sytuacji braków sprzętowych lub jakość wyposażenia nie jest odpowiednia Braki w bazie dydaktycznej sięgają 159 pracowni specjalistycznych. Średnio szkoły zgłaszają potrzebę uzupełnienia swojej bazy o 2-3 pracownie.

Główne ustalenia

� BAZA DYDAKTYCZNA

� szkoły i placówki kształcenia zawodowego w większości (67%) posiadają minimum wyposażenia niezbędnego do realizacji zajęć związanych z określoną kwalifikacją.

� W każdym z powiatów stopień dopasowania pracowni do wymogów podstawy programowej występuje w co najmniej

19

wymogów podstawy programowej występuje w co najmniej połowie pracowni.

� Adekwatność wyposażenia sal do praktycznej nauki zawodu do wymagań programowych najlepiej przedstawia się w powiecie gorzowskim, sulęcińskim oraz zielonogórskim.

� Największe niedopasowanie można odnotować w powiecie wschowskim i krośnieńskim oraz w Gorzowie Wielkopolskim.

Powiat

Pracownie

posiadające

minimum

niezbędnego

wyposażenia do

realizacji zajęć

Pracownie

przystosowane do

egzaminu

potwierdzającego

kwalifikacje w

danym zawodzie

gorzowski 100% 100%

Gorzów Wielkopolski 57% 43%

krośnieński 50% 67%

międzyrzecki 75% 60%

nowosolski 71% 50%

słubicki 67% 50%

20

słubicki 67% 50%

strzelecko-

drezdenecki67% 0%

sulęciński 100% 50%

świebodziński 75% 50%

wschowski 50% 50%

Zielona Góra 78% 58%

zielonogórski 100% 50%

żagański 60% 50%

żarski 67% 38%

województwo 67% 50%

jakości bazy dydaktycznej w latach

2012-2014

zakupy informatyczne

22

6

9

w jednym roku

21

0 5 10 15 20 25

zakupy pozainformatyczne

8

13

14

w jednym roku

w dwóch latach

w każdym roku

Główne ustalenia

BAZA SOCJALNA

� Infrastruktura socjalna nie jest dobrze rozwinięta –ograniczona jest dostępność miejsc noclegowych i zaplecza gastronomicznego;

� Jeśli szkoły dysponują bazą, to zwykle ma ona raczej kompleksowy charakter (łączy zaplecze noclegowe z

22

kompleksowy charakter (łączy zaplecze noclegowe z gastronomicznym oraz innymi udogodnieniami);

� Szkoły muszą ze sobą współpracować w zakresie wykorzystania własnego zaplecza noclegowego i gastronomicznego.

23

Główne ustalenia

� ZARZĄDZANIE PLACÓWKĄ

Diagnozowanie sytuacji na lokalnym rynkupracy, ogranicza się do lektury raportów opracowanychprzez PUP;

Dyrektorzy dobrze oceniają poziom dopasowania swojejoferty kształcenia do zapotrzebowania lokalnego rynku

24

oferty kształcenia do zapotrzebowania lokalnego rynkupracy.

Bariery specjalistyczne oczekiwania pracodawców, którzynie znają rozporządzeń i dotyczących procesudydaktycznego. Innym czynnikiem są braki lub jakośćwyposażenia szkoły.

Główne ustalenia

� Poszerzanie kompetencji i umiejętności przez uczniów i nauczycieli w większości szkoły jest wynikiem realizacji projektów finansowanych zewnętrznie. Zwykle szkoły realizują po kilka projektów.

� Monitoring losów absolwentów nie jest instrumentem standaryzowanym i nie ma zwykle formalnego charakteru

25

standaryzowanym i nie ma zwykle formalnego charakteru

� Szkoły wykorzystują wielość działań promocyjnych

Czynniki decydujące o ofercie kształcenia

zapotrzebowanie rynku pracy

kadra pedagogiczna

91,7

46,7

26

kadra pedagogiczna

zainteresowanie kandydatów

infrastruktura szkoły

46,7

63,3

55

Dostosowanie oferty kształcenia do rynku

pracy

tak80,8

27

nie19,2

28

Główne ustalenia

� KONTAKTY Z OTOCZENIEM ZEWNĘTRZNYM

Współpraca z firmami i instytucjami ogranicza się do realizacji praktycznej nauki zawodu (zajęć praktycznych i praktyk zawodowych).

Nawiązywanie współpracy i trwałych relacji z otoczeniem biznesowym nie jest możliwe bez wsparcia organów

29

biznesowym nie jest możliwe bez wsparcia organów prowadzących, nowoczesnych rozwiązań prawnych i instytucjonalnych, czy zmiany mentalności osób zarządzających szkołami i pracodawców.

Niedopasowanie edukacji i rynku pracy

� Odmienny charakter systemu edukacyjnego i instytucji rynku pracy (szkolnictwo zawodowe stara się dogonić zmieniający się rynek pracy.)

� Najbardziej pożądanymi przez pracodawców, a nie znajdującymi odzwierciedlenia w ofercie edukacyjnej okazały się zawody:

- szwaczka (powiaty: gorzowski, Gorzów

30

- szwaczka (powiaty: gorzowski, Gorzów Wielkopolski, nowosolski, wschowski, Zielona Góra, żarski);

- technik prac biurowych (powiaty: krośnieński, międzyrzecki, nowosolski, słubicki, strzelecko-drezdenecki, sulęciński, Zielona Góra, zielonogórski, żagański, żarski);

- technik administracji (w ramach kształcenia dorosłych w powiatach: międzyrzeckim, żagańskim, żarskim).

Uwagi metodologiczne

WUP

ISCO ‘88

Pracodawcy

31

Pracodawcy

ZAKRES OBOWIĄZKÓW

Szkoły i placówki oświatowe

ROZPORZĄDZENIA MINISTERIALNE

Obszary kształcenia

Zestawy zawodów pogrupowanych pod względem wspólnych lubzbliżonych kwalifikacji wymaganych do realizacji zadańzawodowych w obrębie danego zawodu. W ramach danegoobszaru kształcenia możliwa będzie konsolidacja zasobówedukacyjnych i kadrowych w centrach kształcenia zawodowegoi ustawicznego, umożliwiająca racjonalne wykorzystaniepotencjału szkół i placówek oświatowych.

32

1) administracyjno-usługowy (A);

2) budowlany (B);

3) elektryczno-elektroniczny (E);

4) mechaniczny i górniczo-hutniczy (M);

5) rolniczo-leśny z ochroną środowiska (R);

6) turystyczno-gastronomiczny (T);

7) medyczno-społeczny (Z);

8) artystyczny (S).”

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. z 2012 r. poz. 7)

Sytuacja uczniów

� Ogólny wskaźnik odzwierciedlający „potencjał uczniowski”, na który składają się: liczba uczniów, udział uczniów spoza powiatu, w którym znajduje się szkoła, sprawność nauczania oraz przewaga kierunków z nadmiarem kandydatów.

MPU = (WW+ WP + WAK + WPR) / 4

33

MPU = (WW+ WP + WAK + WPR) / 4

„0” – o niewielkim potencjale uczniowskim,”1”- oumiarkowanym potencjale uczniowskim i „2”- o wysokimpotencjale uczniowskim.

34

Sytuacja kadry – doszkalanie

� W 90% szkół nauczyciele korzystali z różnych form doskonalenia zawodowego:

� kursy specjalizacyjne (37,7%), praktyki w zakładach pracy (19,7%), studia podyplomowe (11,8%); staże w zakładach pracy (6,3%) oraz kursy językowe(3,5%). Nawięcej nauczycieli doszkalało się w Zespole Szkół

35

� Nawięcej nauczycieli doszkalało się w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Sulechowie - 177, Powiatowym Zespole Szkół Technicznych i Zawodowych w Świebodzinie – 96 oraz Zespole Szkół Technicznych w Międzyrzeczu - 79.

� Z praktyk w zakładach pracy korzystali nauczyciele 31 placówek szkolenia zawodowego, ze staży tylko nauczyciele 14 placówek.

Potencjał kadrowy

� Wskaźnik potencjału kadrowego „WPK” (wskaźnik nasycenia kadrowego, wskaźnik możliwości egzaminowania oraz wskaźnika rozwoju kadrowego), któremu przypisano wartości porządkowe w następujący sposób

WPK = WNK + WME + WRK/3

36

WPK = WNK + WME + WRK/3

„0” – o niewielkim potencjale kadrowym, ”1” - o umiarkowanym potencjale kadrowym i „2” - o wysokim potencjale kadrowym

37

zawodowych „nowej podstawy

programowej”

SesjaLiczba

kwalifikacjiLiczba szkół

Liczba

uczniów

przystępujący

ch po raz

pierwszy do

egzaminu

Liczba

uczniów,

którzy zdali

egzamin

%

zdawalności

czerwiec 2013 13 27 635 329 51,8%

38

czerwiec 2013 13 27 635 329 51,8%

październik

20133 3 40 11 27,5%

styczeń 2014 11 18 445 200 44,9%

maj-czerwiec-

lipiec 201447 82 2959 1890 63,9%

sierpień-

wrzesień-

październik

2014

13 13 234 109 46,6%

razem 87 143 4313 2539 58,8%

Powiaty

Poziom zdawalności

egzaminu osób

przystępujących do

egzaminu zawodowego

gorzowski 82%

Gorzów Wielkopolski 60%

krośnieński 70%

międzyrzecki 56%

nowosolski 56%

słubicki 57%

39

słubicki 57%

strzelecko-drezdenecki 59%

sulęciński 63%

świebodziński 73%

wschowski 57%

Zielona Góra 66%

zielonogórski 76%

żagański 63%

żarski 69%

40

Dodatkowe zajęcia i uprawnienia

� W województwie lubuskim niespełna 39% szkół uruchomiło w bieżącym roku szkolnym taką ofertę.

� Do najczęściej realizowanych zajęć dodatkowych zaliczyć można kursy prawa jazdy kategorii B i T, kurs operatora wózków widłowych oraz kursy w zakresie obsługi

41

wózków widłowych oraz kursy w zakresie obsługi dedykowanych programów komputerowych.

Doradztwo zawodowe

tak83,9

42

nie16,1

Osoby realizujące doradztwo zawodowe

doradca zawodowy

pedagog

58,0

30,0

43

pedagog

bibliotekarz

ktoś inny

6,0

6,0

Współpraca z przedsiębiorcami

szkolenia dla nauczycieli

patronaty

wycieczki dydaktyczne

50

5

5

5

44

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

praktyki zawodowe

dostarczanie szkole materiałów i surowców

kształcenie zawodowe

zajęcia praktyczne

97,5

60

57,5

50

Sposób organizacji zajęć praktycznych

Wszystkie zajęcia praktyczne odbywają się poza szkołą

56,2

10,5

45

0 10 20 30 40 50 60

Wszystkie zajęcia są organizowane na terenie szkoły

Część zajęć praktycznych organizowana jest w szkole, część poza nią

33,3

56,2

Odsetek uczniów techników kierowanych na

praktyki do firm (%)

Tak98,3

46

0 20 40 60 80 100

Nie1,7

Sposób ustalania miejsca odbywania

praktyk przez uczniów (%)

Szkoła znajduje miejsca praktyki dla części

Sami uczniowie szukają miejsca odbywania praktyk

47,4

10,5

47

0 10 20 30 40 50

Szkoła znajduje miejsca praktyki i kieruje na nie wszystkich swoich uczniów

Szkoła znajduje miejsca praktyki dla części uczniów, pozostałe miejsca szukają sami

uczniowie

42,1

47,4

Liczba podmiotów, z którymi szkoły mają

podpisane umowy gwarantujące odbywanie

praktyk (%)

powyżej 20 do 30 podmiotów

powyżej 30 podmiotów

24,4

22,2

48

0 5 10 15 20 25 30

z żadnym

do 10 podmiotów

powyżej 10 do 20 podmiotów

powyżej 20 do 30 podmiotów

11,1

26,7

15,6

Mapy Specjalistycznych Centrów

Kształcenia Zawodowego

� Dla oceny potencjału szkół wykorzystano:

WSKAŹNIK POTENCJAŁU OGÓLNEGO

WSKAŹNIK POTENCJAŁU SPECJALISTYCZNEGO

Kompleksowy Indeks Potencjału Szkoły (KIPS) to

49

Kompleksowy Indeks Potencjału Szkoły (KIPS) to syntetyczny wskaźnik charakteryzujący w sposób zagregowany zasoby szkoły lub placówki, które predestynują ją do ewentualnego pełnienia roli Specjalistycznego Centrum Kształcenia Zawodowego w województwie lubuskim.

Wskaźnik potencjału ogólnegoMPU (Miara Potencjału Uczniowskiego) – zbudowana została w oparciu

o następujące zmienne: - ogólna liczba uczniów, - procent uczniów pochodzących z innych powiatów kształcących się w

placówce, - progresja uczniów rozumiana jako stosunek liczby uczniów kończących

naukę w danej placówce do liczby uczniów zaczynających ten cykl nauki,- atrakcyjność kształcenia, czyli stosunek liczby zawodów, w których szkoła

50

- atrakcyjność kształcenia, czyli stosunek liczby zawodów, w których szkoła ma nadwyżkę kandydatów do liczby zawodów z niedoborem kandydatów;

MPS (Miara Potencjału Socjalnego), informująca o zapleczu socjalnym placówki (internat, stołówka, parking);

MWB (Miara Współpracy z Otoczeniem Biznesu), informująca o aktywności placówki w kontaktach z otoczeniem biznesowym (staże, praktyki, uwzględnianie potrzeb pracodawców w ofercie kształcenia).

Wskaźnik potencjału specjalistycznego

W1 – pokazująca stosunek liczby nauczycieli zawodu do liczby zawodów nauczanych w placówce w danym obszarze kształcenia;

W2 – wskazująca stosunek liczby uprawnień egzaminacyjnych do liczby zawodów nauczanych w placówce w danym obszarze kształcenia;

51

w placówce w danym obszarze kształcenia;W3 – opisująca stan zaplecza techno – dydaktycznego

placówki w danym obszarze kształcenia.W4 – zmienna zdawalności egzaminów zawodowych w

danym obszarze kształcenia;W5 – wskazująca na potencjał placówki w kształceniu osób

dorosłych.

KIPS

KIPS = 0,3 WPO + 0,7 WPS

� Kompleksowy Indeks Potencjału Szkoły wyznacza się tylko dla obszarów, w których wskaźnik WPS jest większy od zera. Maksymalna wartość KIPS w obszarze wynosi 8,1.

52

obszarów, w których wskaźnik WPS jest większy od zera. Maksymalna wartość KIPS w obszarze wynosi 8,1.

� Na podstawie wartości KIPS dla poszczególnych placówek wyznaczono ich pozycję na mapach specjalistycznego kształcenia zawodowego w województwie – konstruowanych oddzielnie dla każdego obszaru kształcenia (6 map).

� KIPS jako ogólny wskaźnik charakteryzujący pozycję szkoły pod względem kształcenia w wyróżnionych obszarach został zdekodowany do 6 kategorii.

53

54

55

56

57

58

WNIOSEK

Dane pochodzące z tej części opracowania MOGĄ BYĆwykorzystywane przy planowaniu powstania SpecjalistycznychCentrów Kształcenia Zawodowego w regionie.

Skojarzenie stopnia potencjału szkoły z danymi demograficznymi idotyczącymi rynku pracy, pozwoli na optymalizacje planówrozwojowych i unikanie błędów inwestycyjnych z pożytkiemdla rozwoju szkolnictwa zawodowego w województwie

59

dla rozwoju szkolnictwa zawodowego w województwielubuskim.

W tym wypadku ważnym argumentem przy podejmowaniudecyzji o lokalizacji takich placówek powinno byćuwzględnianie współpracy między szkołami, aby w jaknajbardziej racjonalny sposób wykorzystać dostępny potencjałszkół.