ZABAW ROZWOJOWYCH DLA NAJMŁODSZYCH ... – WPROWADZENIE DO DZIELENIA JAKIE KOMPETENCJE ROZWIJA...

15ZABAW ROZWOJOWYCH DLA NAJMŁODSZYCH

INSPIROWANYCH PEDAGOGIKĄ MARII MONTESSORI

CZĘŚĆ I

http://www.tatento.pl/aa/80/rodzice/wychowanie/wszystkie-wychowanie

„POMÓŻ MI ZROBIĆ TO SAMODZIELNIE“

To jedno z podstawowych założeń pedagogiki Montessori, stawiającej w centrum dziecko i jego indywidualny potencjał. Pedagogiki skierowanej na wszechstronne wspieranie rozwoju, budowanie indywidualności, kształtowanie charakteru i rozwijanie spontanicznej twórczości małego człowieka.

I choć metodę tę Maria Montessori opracowała na początku ubiegłego wieku, współczesne badania nad ludzkim mózgiem potwierdzają sformułowane przez nią tezy i zasady nauczania.

W e-booku, który właśnie oddajemy w Twoje ręce, znajdziesz kilkanaście propozycji zabaw inspirowanych metodą Marii Montessori, a przygotowanych przez współczesnych rodziców, zafascynowanych jej pedagogiką.

Do zabaw tych nie potrzebujesz wiele – zazwyczaj użyte są w nich przedmioty, które z łatwością znajdziesz w domu. Do tego chwila czasu i spokojne otoczenie wspierające koncentrację. I pamiętaj – po pierwsze nie przeszkadzać J Twoją rolą jest towarzyszenie dziecku w jego rozwoju, aby mogło w pełni wykorzystać potencjał, z jakim przyszło na świat. Bo każdy malec jest najlepszym „budowniczym samego siebie”.

Życzymy Wam wspaniałej zabawy!

Ewa i Marek Dolewscytatento.pl


SPIS TREŚCI

1. Anna Janda Podwieczorek – wprowadzenie do dzielenia 4

2. Joanna Krzemińska Geometryczny krajobraz 7

3. Honorata Sklepik Karty z figurami geometrycznymi 9

4. Patrycja Popławska Kasztanowe wzory 14

5. Anna Janda Porównywanie objętości 15

6. Marta Korotko Nauka pisania literek z wykorzystaniem mąki 17

7. Wioletta Skawińska Alfabet sensoryczny 19

8. Sylwia Szumniak Zabawy z wodą 21

9. Iza Izdebska Powietrze, woda, ląd 26

10. Wioletta Skawińska Pudełka sensoryczne 28

11. Dorota Muszyńska Lampa lawa 30

12. Marta Korotko Flagi państw 33

13. Katarzyna Jopa Majsterkowanie – zakręcanie i odkręcanie nakrętek na śrubkach 35

14. Aleksandra Charęzińska Multisensoryczne butelki 37

15. Agnieszka Szczesiak Patyczki lub wrzecionka 40

Autor Tytuł zabawy


PODWIECZOREK – WPROWADZENIE

DO DZIELENIA

JAKIE KOMPETENCJE ROZWIJA ZABAWA?

WPROWADZENIEPojęcia, takie jak dzielenie i ułamki są na tyle skomplikowane, że znaczna część pięcio- i sześciolatków jeszcze ich nie rozumie. Trudności te można zaobserwować nawet pomimo doskonałej umiejętności dzielenia zbioru na podzbiory, a nawet dzielenia całości na równe części. Aby dziecko przeszło płynnie od praktyki do teorii, musi wykonać wiele podobnych doświadczeń z różnymi przedmiotami typu kamyki, kasztany, cukierki, czy ciasteczka.

Udział w prostych kuchennych czynnościach może być dla przedszkolaka świetnym wprowadzeniem do lekcji dzielenia i ułamków, o ile oczywiście rodzic nie wyręcza dziecka, a jedynie zachęca do pomocy i naprowadza na odpowiednie obserwacje i wnioski.

Anna Janda Autorka bloga Tygrysiaki.pl,

mama dwójki maluchów

w wieku przedszkolnym.

Uwielbia kreatywne zabawy z elementami

nauki. www.tygrysiaki.pl

| 4

• uczy kreatywnego rozwiązywania problemów,• dziecko poznaje, do czego służy dzielenie i na czym ono polega,• uczy, że całość można podzielić na części na wiele sposobów.

CO JEST POTRZEBNE?

• 3–4 pucharki lub talerzyki deserowe• drobne owoce (jagody, maliny, wiśnie, śliwki winogrona) w liczbie podzielnej przez liczbę

przygotowanych pucharków (talerzyków)• 1–2 większe owoce (banan, jabłko, brzoskwinia,

pomarańcza)• nożyk dla dzieci

• deska do krojenia

ZDOLNOŚCIPOZNAWCZE

lata lat


| 5

PRZEBIEG ZABAWYZabawa polega na przygotowaniu podwieczorku dla całej rodziny. Składa się z dwóch etapów:

1. Rozdzielenie drobnych owoców (winogrona, śliwki) na równe porcje – ta część zabawy przybliża ideę dzielenia.

2. Pokrojenie dużego owocu (banan, jabłko) na części i rozdzielenie kawałków na równe porcje – część zabawy, podczas której dziecko poznaje ułamki.

ETAP 1 . DZIELENIE WIĘKSZEGO ZBIORU NA KILKA MNIEJSZYCH

Dziecko rozdziela otrzymane drobne owoce, układając je w pucharkach przed sobą zgodnie z zasadą „dla każdego tyle samo”. Rodzic koordynuje zabawę, zadając pytania typu:• Ile jagód było na początku?• Czy nie pominąłeś żadnego pucharka?• Czy wszyscy dostali po równo?• Ile winogron znajdzie się w każdym z pucharków?• Ile winogron jest w sumie we wszystkich pucharkach?

ETAP 2 . DZIELENIE CAŁOŚCI NA CZĘŚCI

Przechodząc do drugiego etapu zabawy przedstawiamy dziecku problem:

• Większe owoce, takie jak banan czy jabłko nie zmieszczą się całe w pucharkach. Jest ich za mało, by wystarczyło dla każdego. Co w takim razie z nimi zrobimy?

NAUKADZIELENIA


| 6

Ważne jest, aby rodzic, podczas rozmowy z dzieckiem na temat rozwiązania tego problemu, nie narzucał mu gotowego rozwiązania (podzielenia owocu na części). Dobrze byłoby również, aby rodzic nie sugerował dziecku sposobu podzielenia banana, który dziecko może podzielić samodzielnie. Rolą rodzica jest tutaj towarzyszenie dziecku, aby nie zrobiło sobie krzywdy, oraz aby pamiętało o zasadzie „dla każdego tyle samo”.

W przypadku dzielenia jabłka można skorzystać z przyrządu do krojenia jabłek lub pokroić je ostrzejszym nożem, ale zgodnie z instrukcjami podanymi przez dziecko.

Innym wariantem tej zabawy może być wspólne dzielenie pizzy albo tortu.

Ważne jest, aby rodzic, podczas rozmowy

z dzieckiem na temat rozwiązania tego

problemu, nie narzucał mu gotowego rozwiązania.


ROZWIJA

GEOMETRYCZNY KRAJOBRAZ


WPROWADZENIE

Rysowanie jest bardzo ważną umiejętnością w życiu każdego dziecka. To swego rodzaju wstęp do nauki pisania. Co jednak zrobić, gdy nasza pociecha niechętnie sięga po kredki? Wypróbować kreatywną zabawę! Wystarczą dwie odpowiednio przygotowane kostki, trochę czasu i bogata wyobraźnia (tego dzieciom nie brakuje). Nawet największego przeciwnika kolorowania skusi możliwość kreowania własnej rzeczywistości (podwodnego świata, kosmosu czy miasta), a że przy okazji utrwala kształty i kolory – to tylko lepiej.

Joanna Krzemińska Nauczyciel języka polskiego i terapeuta z zakresu terapii pedagogicznej. Prywatnie żona i mama. Zakochana

w grach planszowych, poszukiwaczka nowych rozwiązań, zaraża swoją pasją. www.zakreconybelfer.blogspot.comKREATYWNOŚĆ

lat

Kształtuje myślenie przyczynowo-skutkowe.

• utrwala kolory i kształty,• uczy planowania działań i myślenia przyczynowo- -skutkowego,• utrwala liczenie do dziesięciu,• rozbudza kreatywność,• dziecko pracuje nad sprawnością motoryczną ręki: doskonali precyzję ruchu i ćwiczy prawidłowy chwyt narzędzia pisarskiego.

| 7


CO JEST POTRZEBNE?

• dwie kostki (można wykonać je z brystolu lub wykorzystać posiadane w domu zwykłe kostki

do gry). Na jednej przyklejamy kolory (jedna ścianka–jeden kolor), na drugiej

znajdą się kształty (koło, kwadrat, trójkąt, prostokąt, owal, trapez)

• kredki (w kolorach, które znalazły się na ściankach kostki)

• blok rysunkowy (z całą pewnością na jednej partii się nie skończy)

• wycięte ze sztywnego kartonu figury (jeśli dziecko ma je odrysowywać, a nie kreślić

samodzielnie). Należy pamiętać, aby były one różnych wielkości, tak aby dziecko mogło

decydować, co z nich stworzyć

PRZEBIEG ZABAWY

Należy wykonać dziesięć podwójnych rzutów kostką.

Po każdym z nich umieścić wylosowaną figurę, w wylosowanym kolorze na kartce. Tylko od dziecka zależy, jaki element krajobrazu stworzy (np. czy owal, który właśnie wylosowało będzie koroną drzewa, choć nie ma ono jeszcze pnia, czy też może kałużą).

Na koniec, jeśli okaże się, że nie wszystkie elementy miasta są kompletne (np. planowane drzewo nadal nie ma pnia), można poprosić, aby dziecko uzupełniło swoją pracę (dobrze wykorzystać w tym celu kredki w jednym kolorze, można w takim, jaki nie pojawił się na kostce).

Temat pracy plastycznej może być dowolny.

Jeśli wolicie kosmos, ogród lub las, nic nie stoi na przeszkodzie, aby je tworzyć przy

pomocy kostek. Od Was również zależy, czy

wystarczy Wam dziesięć rzutów, czy wolicie mniej/więcej razy

posłużyć się kostkami. Tak czy inaczej, bawcie

się dobrze!

|8


KARTY Z FIGURAMIGEOMETRYCZNYMI


WPROWADZENIE

Już od najmłodszych lat uczymy dzieci rozpoznawania figur geometrycznych. To dla nich niezwykle ważna umiejętność. W zasadzie przy opisywaniu jakiegokolwiek przedmiotu, zaczynamy od wskazania jego kształtu – geometria towarzyszy nam na każdym kroku!

Honorata Sklepik Prywatnie mama dwójki maluchów, zawodowo nauczycielka wychowania przedszkolnego. Dokłada

wszelkich starań, by rozwijać różnorakie umiejętności dzieci w możliwie kreatywny sposób. www.maluchwdomu.pl

| 9

lat

• uczy rozpoznawania kształtów figur, • pomaga dostrzegać podobieństwa i różnice,• klasyfikowanie ze względu na cechy jakościowe i ilościowe,• porównywanie liczebności,• rozpoznawanie figur za pomocą zmysłu dotyku oraz wzroku,• dostrzeganie i kontynuowanie rytmów,• zapamiętywanie,• określanie za pomocą słów wrażeń zmysłowych, dotyczących faktur, z jakich wykonane są figury: gładkie, chropowate, miękkie, twarde, śliskie, płaskie, wypukłe,• spostrzegawczość,• słownictwo (opisując wrażenia zmysłowe, dziecko musi używać przymiotników, które określać będą kształt, z jakim ma do czynienia w danym momencie).

CO JEST POTRZEBNE?

• szablony koła, trójkąta, kwadratu• materiały o różnych fakturach

(ja wykorzystałam: karton, skaj, folię bąbelkową papier ścierny, ścierkę gąbczastą)

• gruby karton lub kwadratowe podstawki pod kubek, na których zamocujemy figury

• klej • nożyczki lub nożyk do tapet • linijka

PRZEBIEG ZABAWYPrzygotowanie kart jest dość proste. Najpierw najlepiej stworzyć szablony z grubej tektury. W każdej figurze, dodatkowo, należy wyciąć środek, zostawiając ramkę o szerokości 1 cm. Następnie, na wcześniej przygotowanych materiałach, odrysować każdy kształt w dwóch wersjach, a mianowicie – pełnej oraz konturu. Całość wyciąć.

ZDOLNOŚCIPOZNAWCZE


OTO KILKA ZABAW Z WYKORZYSTANIEM KART:

Z grubego kartonu przygotowujemy kwadraty (warto wykorzystać korkowe podstawki do kubków), figury można przymocować do nich za pomocą kleju. Jeśli zastanawiasz się, dlaczego na kartach widnieją tylko kwadrat, koło i trójkąt – pamiętaj, że każdy kwadrat jest prostokątem.

1. DZIELENIE FIGUR ZE WZGLĘDU NA JEDNĄ CECHĘ JAKOŚCIOWĄ: KSZTAŁT / WYPEŁNIENIE / KOLOR / FAKTURA

a) kształt – zadaniem jest podzielenie kartoników na trzy grupy: kwadraty, trójkąty i koła. Z małym dzieckiem najlepiej zacząć od dwóch zestawów, a z czasem dodawać więcej.

Kiedy dziecko zna figury, dla urozmaicenia zabawy, można zawiązać mu oczy. Będzie musiało posługiwać się wyłącznie zmysłem dotyku.

|10


b) wypełnienie – figury pełne i kontury (często przez maluchy nazywane „pustymi").

Tutaj również można zasłonić oczy.

c) kolor – dzięki temu, dziecko rozwija umiejętność nazywania kolorów. Przy tym ćwiczeniu możesz poprosić, by dziecko wskazało, gdzie jest najwięcej figur, a gdzie najmniej. Zadanie to służy przeliczaniu, porównywaniu i stopniowaniu.

d) faktura – tutaj lepiej posługiwać się wyłącznie zmysłem dotyku. Można dzielić na różne sposoby, np. na gładkie i te o nierównej powierzchni, miękkie i twarde itd.

| 11


2. DZIELENIE FIGUR ZE WZGLĘDU NA WIĘCEJ NIŻ JEDNĄ CECHĘ JAKOŚCIOWĄ

a) kształt i wypełnienie – uwzględniamy obie te cechy.

b) kształt i faktura – to zadanie dla maluszków może okazać się zbyt skomplikowane, gdyż trzeba pogrupować karty na 4 rodzaje: np. gładkie-pełne, gładkie-„puste”, o nierównej powierzchni-pełne, o nierównej powierzchni-„puste”.

c) wypełnienie i faktura – analogicznie do poprzednich.

d) wypełnienie, kształt i faktura – grupujemy np. na pełne trójkąty o nierównej powierzchni lub gładkiej itd. – to także nie jest proste zadanie, ale ważne jest podejmowanie prób!

W zabawie ważna jest wymiana pomysłów. Poproś dziecko, aby wymyśliło zadanie także dla Ciebie.

| 12


| 13

3. KONTYNUOWANIE RYTMU

Dziecko musi dostrzec zależność – im więcej zestawów, tym więcej możliwości.

Wariantów można tworzyć jeszcze więcej.

Każdego dnia karty można wykorzystać do ćwiczenia

innej umiejętności.

Zestaw ten cieszy się dużym zainteresowaniem i dzieci chętnie do niego wracają.

4. GRA W MEMORY, DOSKONALĄCA PAMIĘĆ I SPOSTRZEGAWCZOŚĆ, POLEGAJĄCA NA ODNAJDYWANIU PAR FIGUR, WYKONANYCH Z TEGO SAMEGO MATERIAŁU (pełny kwadrat-„pusty” kwadrat itd.)

ĆWICZY PAMIĘĆ

3.


KASZTANOWE WZORY


WPROWADZENIE

Dziecko w wieku przedszkolnym jest na etapie myślenia konkretno-wyobrażeniowego, dlatego należy umożliwić mu zdobywanie doświadczeń na podstawie działań na konkretach.

Układając wzory z kasztanów, pracując z materiałem naturalnym, kształcącym zmysły, samo przygotowuje się do nauki czytania i pisania. Poznaje także prawa rządzące światem matematyki.

Patrycja Popławska

Absolwentka pedagogiki, pracuje jako nauczyciel w przedszkolu, pełni również funkcję dyrektora ds.

dydaktycznych. Prywatnie mama Hani i Oliwiera, blogerka. www.mamanapelnyetatho.blogspot.com

| 14

lat

• funkcje wzrokowe,• koordynację wzrokowo-ruchową,• motorykę małą,• umiejętność liczenia.

CO JEST POTRZEBNE?

• kasztany• wydrukowane lub narysowane wzory, ułożone

z kasztanów

PRZEBIEG ZABAWY

Należy przygotować kilka kart z dowolnymi kasztanowymi wzorami – mogą przedstawiać liczby, litery, figury geometryczne itp.

Zachęcamy dziecko, aby ułożyło z kasztanów identyczny wzór, jak na karcie. Wspaniale, jeśli użyje takiej samej liczby kasztanów. Młodsze dzieci mogą układać na karcie, a starsze obok.

ZDOLNOŚCIPOZNAWCZE

PORÓWNYWANIE OBJĘTOŚCI


WPROWADZENIEZabawy z poznawaniem pojęcia objętości zaczynają się już w wieku kilkunastu miesięcy, gdy dziecko ćwiczy przelewanie wody lub przesypywanie piasku z kubeczka do kubeczka. Warto je jednak kontynuować również w późniejszym wieku, na przykład w zaproponowanej tutaj formie.

Dziecko potrzebuje wielu różnorodnych doświadczeń, które pomogą mu wykształcić intuicję, potrzebną do szybkiego porównywania i szacowania objętości.Przedstawiona zabawa pokazuje dziecku, że objętość nie zależy od takich cech, jak barwa zawartości czy kształt pojemnika, oraz że bryły mogą ulegać przekształceniu, zachowując taką samą objętość.

Anna Janda Autorka bloga Tygrysiaki.pl,

mama dwójki maluchów

w wieku przedszkolnym.

Uwielbia kreatywne zabawy z elementami

nauki. www.tygrysiaki.pl

| 15

• wyobraźnię przestrzenną,• dostarcza podstawowych informacji o objętości (różne naczynia mogą mieć taką samą objętość, niezależnie od kształtu),• zachęca do przeprowadzania samodzielnych doświadczeń,• zachęca do obserwowania, porównywania i wyciągania wniosków.

CO JEST POTRZEBNE?

• 3 galaretki owocowe, najlepiej w różnych kolorach • 3 pojemniki o różnych kształtach, różniące się podstawą (kwadratowy i prostokątny, szerokie i wąskie) • nożyk dla dzieci • deska do krojenia

Przed rozpoczęciem zabawy należy przygotować 3 różnokolorowe galaretki. Każdą wlać do innego

pojemnika.

ZDOLNOŚCIPOZNAWCZE

lata lat


| 16

Galaretkę należy rozpuścić w ilości wody mniejszej o pół szklanki niż podano na opakowaniu albo dodać do każdej z nich po pół łyżeczki żelatyny. Dzięki temu, będzie nadawała się do krojenia i nie rozpadnie się podczas zabawy.

Bardzo ważne jest, aby każda porcja została przygotowana z użyciem takiej samej ilości wody, aby gotowe galaretki miały taką samą objętość. Stężone galaretki wyjąć w całości z pojemników. W tym celu najlepiej zanurzyć dno pojemnika wraz z galaretką w ciepłej wodzie i po chwili odwrócić go do góry dnem.

PRZEBIEG ZABAWY

1. Oglądamy wspólnie z dzieckiem otrzymane galaretki i zastanawiamy się, czym się one różnią (kolorem, kształtem, wysokością).

2. Pytamy dziecko, której galaretki jest najwięcej.

3. Sprawdzamy doświadczalnie, której galaretki jest więcej, krojąc kolorowe bloki i układając pokrojone kawałki w taki sposób, aby powstały z nich podobne bryły.

4. Odkrywamy, że wbrew temu, co sądziliśmy wcześniej, każdej galaretki jest tyle samo.

WYOBRAŹNIAPRZESTRZENNA


NAUKA

NAUKA PISANIA LITEREK

Z WYKORZYSTANIEM MĄKI


WPROWADZENIE

Dzieci lubią zabawy wszelkimi „zakazanymi” produktami. W tym wypadku to wielki plus! Nie tylko usprawniamy motorykę małą, ale także zwiększamy zasób słownictwa dziecka. Pamiętajmy jedynie, aby bawić się z dzieckiem w takim miejscu, by łatwo było sprzątnąć rozsypaną mąkę.

Marta KorotkoTerapeuta, blogerka, żona, mama i przede wszystkim kobieta! Robi to, co kocha i kocha to, co robi! Wraz

z pojawieniem się córki na świecie, pojawiła się bezgraniczna miłość i pasja. www.notatkiprzyszlejmatki.blogspot.comLITEREK

• sprawność manualną,• wzbogaca słownictwo,• zdolność kojarzenia faktów.

lata

NAUKAPISANIA

| 17


CO JEST POTRZEBNE?

PRZEBIEG ZABAWYNa tackę wsypujemy mąkę – jeżeli tacka jest biała, możemy najpierw położyć na nią kolorową kartkę lub tkaninę, aby wyraźnie było widać rysowane przez dziecko kształty.

Następnie kładziemy przed dzieckiem kartonik z narysowaną literką lub cyferką i czekamy, aż narysuje je samo.

Zabawę można uatrakcyjnić, dodatkowo prosząc dziecko o wymienienie znanych mu wyrazów, rozpoczynających się na pokazaną literkę.

• mąka• tacka kolorowa

• kartoniki z literkami lub/i cyferkami Ta zabawa ćwiczy także precyzję ruchów ręki.

| 18


ZDOLNOŚCI

ALFABET SENSORYCZNY


WPROWADZENIE

Od pierwszych dni dziecko poznaje świat za pomocą zmysłów, głównie dzięki dotykowi, który rozwija się już w życiu prenatalnym. Można śmiało powiedzieć, że dotyk jest najważniejszym zmysłem. Dzięki niemu możemy się uczyć, rozwijać, wyrażać emocje, poznawać. Ważne jest, by nie zapominać o nim także później, w wieku przedszkolnym czy szkolnym, ponieważ nauka polisensoryczna jest o wiele skuteczniejsza niż tradycyjny, jednozmysłowy model poznawania świata. Ucząc dziecko alfabetu, dobrze jest, poza zmysłem wzroku i słuchu, włączyć także zmysł dotyku. Dzięki temu, tworzą się nowe połączenia w mózgu, które wspomagają proces gromadzenia i utrzymywania informacji. Im więcej kanałów angażujemy w proces poznawczy, tym łatwiej dziecko zapamiętuje nowe treści.

lata lat

Wioletta SkawińskaMama, psycholog. Od ponad dwóch lat idzie przez życie razem z Lu. Jej zainteresowania są związane z macierzyń-

stwem, rozwojem dzieci oraz dogo- i bajkoterapią. Prowadzi warsztaty dla dzieci i rodziców. http://www.mamailusia.blogspot.com/

| 19

• wspomaga rozwój zdolności manualnych,• wspomaga koordynację ręka-oko, • spostrzegawczość,• koncentrację uwagi,• logiczne myślenie.

CO JEST POTRZEBNE?

Można użyć gotowych materiałów dostępnych na rynku, jak drewniane klocki z wytłoczonymi literami czy gotowy alfabet sensoryczny albo

wykonać taki zestaw samemu. Potrzebne będą:• klej • papier ścierny• papier falisty

• blok techniczny • nożyczki • kamyczki (kulki z bibuły, plastelina itp.)

• wydrukowany alfabet.

POZNAWCZE


PRZEBIEG ZABAWY

Warto używać alfabetu pisanego, ponieważ pismo odręczne jest bardziej naturalne. Pisane litery, takie jak p, b, d, wyglądają podobnie. Jeśli dziecko zaczyna naukę od alfabetu drukowanego, w późniejszym wieku może mieć problem z rozpoznawaniem tych znaków.

1. Warto zacząć od poznania literek za pomocą dotyku, wodząc palcem po ich liniach. Później tą samą czynność można wykonać z zamkniętymi oczami, wodząc palcem po karcie i odgadywać, jaka litera się na niej znajduje.

2. Na wydrukowanych literach za pomocą kamyczków, plasteliny itp. można układać lub wyklejać kształt literek.

3. Następnie można losować i nazywać litery.

4. Można podpisywać przedmioty znajdujące się w domu.

5. Można także uczyć się pisać litery na kartce poprzez odwzorowywanie.

6. Kolejną propozycją jest grupowanie literek na samogłoski i spółgłoski (co również wspomaga motorykę dziecka).

ROZPOZNAWANIEZNAKÓW

ZMYSŁDOTYKU

| 20


ZDOLNOŚCI

ZABAWY Z WODĄ


WPROWADZENIE

Zabawy z wodą są bardzo lubiane przez dzieci, a ich wielką zaletą jest to, że dodatkowo rozwijają szereg kompetencji. Oprócz dobrej zabawy dostarczają dziecku nowych doznań sensorycznych, skłaniają do obserwacji i wyciągania wniosków, a także są dobrą okazją do wzbudzania zaciekawienia zjawiskami fizycznymi.

Sylwia SzumniakTwórczy nauczyciel edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej. Pasjonatka Pedagogiki M. Montessori oraz Integracji

Sensorycznej. Autorka bloga z kreatywnymi zabawami dla dzieci.www.figlujemy.blogspot.com

| 21

POZNAWCZE

3. CIECZ NIENEWTONOWSKA

• zmysły somatyczne,• koordynację wzrokowo-ruchową,• precyzję ruchów,• koncentrację na zadaniu.

1. KOLOROWY POŁÓW

2. TRANSFER WODY • Transfer wody pipetą na paletę• Transfer wody pipetą do mydelniczki• Transfer wody gąbką

mies.

lata


CO JEST POTRZEBNE?

• przezroczysta miska z ciepłą wodą• kolorowe żetony lub guziki

• pojemniczek na żetony• sitko, zaparzacz do herbaty

• ręczniki do zabezpieczenia podłogi• ściereczka

mies.

PRZEBIEG ZABAWY

Dorosły napełnia miskę ciepłą wodą, stawia ją na niskim stoliczku lub na podłodze. Dziecko ręką, za pomocą zaparzacza lub sitka, wyławia kolorowe krążki i odkłada je do pojemnika. Po skończonej zabawie wyciera ściereczką wodę rozlaną na podłodze i stoliku.

1. KOLOROWY POŁÓW

Wielkość kolorowych żetonów można

dopasować do wieku – im starsze dziecko, tym

mniejsze elementy możemy zaproponować.

| 22


CO JEST POTRZEBNE?

PRZEBIEG ZABAWYPraca z pipetą spełnia funkcję poznawczą: dziecko poznaje właściwości cieczy oraz odkrywa, co stanie się, jeśli połączy kolory. Jeśli do transferu wody zaproponujemy gąbkę, dziecko odkryje podstawowe pojęcia matematyczne, takie jak: mniej, więcej, zero. Wyciskanie wody z gąbki wymaga dostosowania siły nacisku, tym samym kształtuje odpowiednie napięcie mięśniowe, doskonali motorykę małą oraz precyzję i celowość ruchów.

ZESTAW 1.Dziecko siada przy stoliku. Dorosły demonstruje powoli sposób pracy z materiałem. Należy nabierać do pipety wodę, a następnie wyciskać ją delikatnie do odpowiedniego miejsca na paletce. Zachęcamy dziecko do eksperymentowania z mieszaniem kolorów w pozostałych miejscach na palecie.

2. TRANSFER WODY

ZESTAW 1.• 3 słoiczki z wodą zabarwioną na żółto, czerwono,

niebiesko • pipeta • taca • ściereczka • paletka malarska • 3 plastikowe krążki, żetony do

oznaczenia kolorów

ZESTAW 2.• pipeta • mydelniczka z przyssawkami lub klocek

z dużymi wypustkami • pojemnik z zabarwioną wodą • ściereczka • taca

ZESTAW 3.• dwie miseczki • woda • gąbka

• taca • ściereczka

lata

| 23


lata

Gdy otwory zostaną wypełnione, dziecko odsącza wodę za pomocą ściereczki i zaczyna zadanie od początku lub odkłada zestaw na miejsce.

ZESTAW 2.Dziecko siada przy stoliku. Dorosły demonstruje powoli sposób pracy z materiałem. Do pojemnika z kolorowym płynem wkładamy pipetę i napełniamy ją. Następnie należy aplikować małe ilości wody na przyssawki mydelniczki lub otworki klocka.

Po skończonej pracy dziecko odsącza wodę z mydelniczki, wyciera tackę i odkłada zestaw na miejsce.

ZESTAW 3.Dziecko siada przy stoliku. Dorosły demonstruje powoli sposób pracy z materiałem. Do miski z wodą należy włożyć gąbkę i unieść ją nad miską tak, żeby nadmiar wody mógł spłynąć.

Następnie przenosimy gąbkę nad drugą miseczkę i wyciskając mocno, dokonujemy transferu wody.

Gdy zadanie zostanie zakończone, dziecko wyciera tackę ściereczką i odstawia zestaw na miejsce.

mies.

| 24


lata

CO JEST POTRZEBNE?

• mąka ziemniaczana• woda w proporcji 1:1 lub 2:1

• płytkie naczynie• ściereczka

PRZEBIEG ZABAWY

Potrzebne składniki stawiamy przed dzieckiem na stoliku. Dziecko wsypuje mąkę do pojemnika, następnie stopniowo dolewa wody mieszając ręką lub łyżką.Powstała masa powinna mieć dość gęstą konsystencję, tak by móc z niej ulepić kulę.

Następnie zachęcamy dziecko do eksperymentowania i zapoznania się z właściwościami cieczy. Charakterystyczną cechą cieczy nienewtonowskiej jest twardnienie pod wpływem silnego nacisku.

Ręka włożona delikatnie – mieszanina ma właściwości cieczy. Gwałtowny, szybki ruch – mieszanina twardnieje i zachowuje się jak ciało stałe.

Można zaproponować dziecku zdjęcie skarpet i zanurzenie stóp w pojemniku.

3. CIECZ NIENEWTONOWSKA

Aby mieć mniej sprzątania, przed zabawą

można zabezpieczyć podłogę folią malarską.

| 25


OGÓLNAWIEDZA

POWIETRZE,WODA, LĄD


WPROWADZENIEDzieci są bardzo bystrymi obserwatorami. Warto to wykorzystać w nauce i codziennej zabawie. Oto prosta propozycja, która pozwoli dzieciom zająć się czymś interesującym, a jednocześnie pogłębić wiedzę o otaczającym świecie.

Iza IzdebskaSkończyła bankowość w SGH,

ale postanowiła poświęcić się

swojej pasji – wczesnej

edukacji. Interesuje się metodami nauki

czytania oraz kreatywnego wspierania

rozwoju dzieci. Prywatnie mama Zosi. http://zosiamosia.blogspot.com/

| 26

• wiedzę o Ziemi,• jest dobrym wprowadzeniem do nauki o sferach.

CO JEST POTRZEBNE?

• trzy przezroczyste pojemniki – jeden z wodą zabarwioną na niebiesko (hydrosfera), drugi pusty

(atmosfera), trzeci z ziemią (litosfera)• filc w trzech kolorach: białym, niebieskim

i brązowym (zamiast filcu można użyć kolorowych kartek)

• figurki zwierząt lądowych, wodnych i powietrznych

lata lat

Dziecko poznaje także gatunki zwierząt.


| 27

PRZEBIEG ZABAWYNależy rozłożyć filc według następującej kolejności – na samej górze biały, na środku niebieski, a na dole brązowy.

Na filcowych podkładkach należy położyć odpowiadające zawartością pojemniki oraz objaśnić, co zawierają i jakiej sfery są symbolem. Następnie prosimy dziecko o przyporządkowanie zwierząt do odpowiednich sfer. W razie potrzeby, zadajemy pomocnicze pytania: Co lata? Co pływa? Co chodzi?

Zamiast figurek zwierząt można użyć obrazków z elementami występującymi w danych sferach.

WIEDZAPRZYRODNICZA


ZDOLNOŚCI

PUDEŁKASENSORYCZNE


WPROWADZENIE

Dotyk to bardzo ważny zmysł. Rozwija się on już w okresie życia prenatalnego, a swoją dojrzałość osiąga około 6 roku życia. Dlatego już od najmłodszych lat warto pobudzać go do działania i stymulować.

Pudełka sensoryczne to chyba najprostsza zabawa pobudzająca zmysł dotyku, ale nie tylko. Dziecko, bawiąc się różnymi przedmiotami, stymuluje również wzrok i słuch oraz rozwija swoją wiedzę o świecie.

lata lat


stwem, rozwojem dzieci oraz dogo-i bajkoterapią. Prowadzi warsztaty dla dzieci i rodziców. http://www.mamailusia.blogspot.com/

• stymuluje do rozróżniania rozmiarów, kształtów, kolorów, faktur, wydawanych dźwięków, czy nawet ciężaru, • poprzez manipulację przedmiotami, rozwija koordynację ręka-oko i koncentrację uwagi, • proste operacje umysłowe, do których zachęcają pudełka sensoryczne, są doskonałym wstępem do nauki matematyki i języka.

CO JEST POTRZEBNE?

Ilość pomysłów na pudełka sensoryczne jest nieograniczona. Można układać pudełka

tematycznie, mogą być pudełka smakowe, jesienne, składające się tylko z przedmiotów sypkich itp. Mają one wyzwalać swobodną

energię do zabawy i poznawania. Do przygotowania pudełka wystarczą przedmioty

znajdujące się w najbliższym otoczeniu. Można np. zrobić pudełko ze skarbów znalezionych

w czasie spaceru.Pudełko jesienne: • zielony ryż • kolorowe liście

• kasztany, orzechy, szyszki, żołędzie• patyki, kamienie •woreczki sensoryczne w kolorach jesieni •bibuła •kulki z drewna,

pluszu, steropianu • piłki sensoryczne z kolcami

POZNAWCZE

| 28



stwem, rozwojem dzieci oraz dogo-i bajkoterapią. Prowadzi warsztaty dla dzieci i rodziców. http://www.mamailusia.blogspot.com/

PRZEBIEG ZABAWY

Do koszyczka lub pudełka wkładamy różne przedmioty, różniące się strukturą, kolorem ciężarem itp. Zabawa polega na dotykaniu, przesypywaniu, wyszukiwaniu różnych przedmiotów umieszczonych w pudełku. Można wyjmować, układać, szeregować, klasyfikować, nazywać, różnicować i wzbogacać słownictwo dziecka poprzez nazywanie nie tylko przedmiotów, ale i ich cech, np. szorstki kamień, miękka piłka itp.

KLASYFIKOWANIEWEDŁUG WSPÓLNYCH

CECH

ZMYSŁDOTYKU

Pudełko morskie: • niebieski ryż • domowy piasek • muszelki •kamienie małe i duże

• piórka • piłki• rozgwiazdy

Do przygotowania pudełka wystarczą

przedmioty znajdujące się w najbliższym otoczeniu.

| 29


LAMPA LAWA


WPROWADZENIE

W świecie materii ciężko jest dostrzec cząsteczkę. Lampa lawa przełoży abstrakcję na konkret, a tym samym unaoczni zjawisko przemieszczania się cząsteczek oraz udowodni, że nie wszystkie ciecze mieszają się ze sobą. Oliwa sprawiedliwa zawsze na wierzch wypływa.

Gotowa Lampa lawa idealnie sprawdzi się także jako element dekoracyjny. Najważniejszą jej zaletą jest fakt, że przygotowały ją dzieci wraz z rodzicami. Spędzając kreatywnie czas, pogłębiacie relacje, a to jest wartość bezcenna. „Efektem ubocznym” jest zdobywanie wiedzy i poszerzanie horyzontów.

Dorota MuszyńskaKolekcjonerka szczęścia w stylu Montessori, czerpiąca radość z prowadzenia bloga uczuciainaczej.pl oraz

podróżnik-amator z różowymi okularami na nosie. Zawodowo podejmuje wyzwania jako pedagog.http://www.uczacinaczej.pl/

| 30

Propozycja zabawy została przygotowana na podstawie doświadczeń fizycznych. Jej zadaniem jest przede wszystkim rozbudzenie ciekawości dziecka. Poza tym pomaga wyobrazić sobie świat złożony z cząsteczek.

ZJAWISKAFIZYCZNE

DZIECI UWIELBIAJĄEKSPERYMENTY!

lata


PRZEBIEG ZABAWYNajpierw należy nalać około 50 ml wody do naczynia.

CO JEST POTRZEBNE?

• szklane naczynie• woda• olej

• tabletka musująca• barwnik spożywczy lub atrament

Następnie wypełnić naczynie olejem do ¾ objętości.

W tym miejscu można wytłumaczyć dziecku znaczenie przysłowia „Oliwa sprawiedliwa zawsze na wierzch wypływa”, a dla potwierdzenia można zmieszać ciecze.

Wniosek:Różnica w gęstości cieczy stanowi poważną barierę. Olej jest lżejszy, dlatego unosi się na powierzchni wody.

Teraz można dodać kilka kropel atramentu lub barwnik spożywczy. Atrament z olejem również się nie miesza. Opada delikatnie na dno i…

Pozwólmy dziecku wlewać składniki do naczynia,

aby czynnie uczestniczyło w eksperymencie.

| 31


…dopiero teraz można zaobserwować zabarwianie się bezbarwnej cieczy.

Na zakończenie należy wrzucić tabletkę musującą.

Nadszedł czas na pokaz!

Zielona woda, pobudzona siłą tabletki musującej przedziera się przez grubą warstwę oleju.

Efekt możecie wzmocnić poprzez

postawienie szklanego naczynia na źródle światła w ciemnym pomieszczeniu

lub nocą.

| 32


WIEDZA

FLAGI PAŃSTW


WPROWADZENIE

Zabawa zajmuje sporo czasu, ale wykonać ją można bardzo łatwo i prosto. Jest to świetny sposób na naukę geografii – poznawanie położenia różnych państw i łączenie ich z flagami. Jest to także fantastyczny pomysł na spędzenie czasu wspólnie z rodziną. Sposobów na wykorzystanie tej zabawy jest naprawdę wiele.

Marta KorotkoTerapeuta, blogerka, żona, mama i przede wszystkim kobieta! Robi to, co kocha i kocha to, co robi! Wraz

z pojawieniem się córki na świecie, pojawiła się bezgraniczna miłość i pasja. www.notatkiprzyszlejmatki.blogspot.com

| 33

OGÓLNA

• logiczne myślenie,• pamięć,• zdolność kojarzenia faktów,• orientację przestrzenną.

lata

POZNAWANIE ŚWIATA


CO JEST POTRZEBNE?

PRZEBIEG ZABAWYZaczynamy od przygotowania flag: wycinamy wszystkie i przyklejamy każdą do osobnej wykałaczki.

Następnie wszystkie flagi umieszczamy razem na jednym ze styropianowych kawałków.

Na kawałku styropianu umieszczamy jedną z przygotowanych kartek z danym kontynentem, przypinamy pinezkami, żeby kartka się nie przesuwała. Następnie dziecko próbuje dopasować flagi do znanych państw, wbijając daną wykałaczkę w odpowiednie miejsce.

W zabawie możemy stopniować trudności: flagi mogą być podpisane – dopasowanie będzie łatwiejsze; flagi mogą być już podzielone odpowiednio do danego kontynentu – nieco trudniejsze; niepodpisane flagi mogą być umieszczone wszystkie razem, a dziecko musi samo wybierać – stopień najtrudniejszy.

| 34

• kawałki styropianu (najlepiej wielkości A4)• wydrukowane kartki z kontynentami

• wydrukowane flagi państw• wykałaczki

• klej • nożyczki • pinezki (4 szt.)

To najlepsza okazja, aby opowiedzieć dziecku

o tym, jak różnorodny jest świat.


MOTORYKA


WPROWADZENIE

To zabawa bardzo prosta, ale atrakcyjna i zajmująca dziecko na długi czas. Poza tym jest ono dumne, że może używać „dorosłych” narzędzi i majsterkować, tak jak tata!

W deseczkę wkręcamy śruby o różnej grubości. Robimy to w kolejności od największej do najmniejszej. Zabawka gotowa!

Katarzyna Jopa Spełniona żona i mama. Psycholog, uwielbiająca pracę z dziećmi i młodzieżą. Wciąż się uczy, zwłaszcza od dzieci

– to one najlepiej pokazują, jak cieszyć się bez powodu i domagać się tego, czego pragniemy. http://gabistworkowo.blogspot.com/

KOORDYNACJA

MAJSTERKOWANIE – ZAKRĘCANIE I ODKRĘCANIE

NAKRĘTEK NA ŚRUBKACH

• wspiera motorykę małą,• dziecko ćwiczy mięśnie dłoni,• doskonali koordynację oko-ręka,• trenuje koncentrację.

Im więcej nakrętek, tym lepsza zabawa.

latalata

| 35


PRZEBIEG ZABAWYKładziemy przed dzieckiem deskę ze śrubami, wymieszane nakrętki i klucz francuski.

Proponujemy najpierw, żeby dziecko dopasowywało i dokręcało nakrętki bez użycia klucza. Następnie pokazujemy, w jaki sposób robić to z kluczem francuskim. Polecam dać więcej nakrętek niż śrubek – będzie więcej dokręcania i dopasowywania.

CO JEST POTRZEBNE?

• kilka śrub o różnej grubości• nakrętki pasujące wielkością do wybranych

przez nas śrub• deseczka – gruba na tyle, żeby przebiły

ją nasze śruby• klucz francuski • wkrętarka

ZMYSŁDOTYKU

| 36


ZDOLNOŚCI

MULTISENSORYCZNEBUTELKI


WPROWADZENIE

Butelki multisensoryczne to zabawa, która angażuje niemal wszystkie zmysły:

słuch, wzrok, węch oraz czucie głębokie. Dzieci mogą się bawić pojedynczo, w dwójkach, z dorosłym, a także w grupie. Zabawy modyfikujemy w zależności od liczby dzieci oraz ich możliwości rozwojowych.

lata lat

Aleksandra CharęzińskaPedagog, terapeuta SI, terapeuta pedagogiczny, instruktor Masażu Shantala. Pokazuje, jak wspierać

rozwój niemowląt i dzieci poprzez codzienne aktywności i zabawy stymulujące zmysły. www.charezinska.pl

| 37

• percepcję słuchową, • lokalizowanie dźwięków, • uwagę oraz pamięć słuchową,• percepcję wzrokową,• naukę i zapamiętywanie kolorów,• percepcję węchową,• określanie, nazywanie, zapamiętywanie, rozpoznawanie i porównywanie zapachów,• czucie głębokie/zmysł proprioceptywny: przyłożenie odpowiedniej siły do zadania, stymulacja zmysłu poprzez ściskanie,• ćwiczenie motoryki małej i napięcia mięśniowego w obrębie dłoni.

Podczas zabawy stymulowany jest także zmysł czucia głębokiego – żeby uzyskać zapach z buteleczki, należy ją ścisnąć – jeśli zapach jest zbyt delikatny, trzeba to zrobić mocniej. W ten sposób (poprzez ściskanie) stymulujemy nie tylko czucie głębokie, ale uczymy dziecko dostosowywać siłę przykładaną do zadania. Dziecko ćwiczy także mięśnie dłoni, a tym samym sprawność manualną.

POZNAWCZE


CO JEST POTRZEBNE?

• plastikowe, kolorowe butelki• przyprawy: pieprz ziarnisty, kora cynamonu

anyż, goździki, kardamon – ziarna• produkty spożywcze: suszone grzyby posypka czekoladowa, kawa ziarnista

Pojemniczki wypełniamy przyprawami i produktami spożywczymi do połowy. Zakładamy nakrętki, które możemy też zabezpieczyć (np. klejem na ciepło), ale nie jest to konieczne, jeśli dzieci bawią się pod nadzorem dorosłego. Ważne jest, aby produkty, które wkładamy do środka butelek były mniejsze od otworu w buteleczce.

PRZEBIEG ZABAWY

• słuchanie i określanie – jaki dźwięk wydaje – głośny czy cichy,

• lokalizowanie – dziecko ma zamknięte lub zasłonięte oczy – musi określić, gdzie słyszy dźwięk – prawo/lewo, góra/dół, przód/tył,

• dźwiękowe memory – do tej zabawy potrzebujemy dodatkowej ilości butelek wypełnionych produktami (po 2 buteleczki z każdego rodzaju). Ważne, aby w każdej parze dźwiękowej były 2 różne kolory butelek (tak, aby dziecko nie sugerowało się kolorem). Zadaniem jest odnalezienie buteleczek wydających takie same dźwięki. Możemy wprowadzić takie same zasady, jak w zabawie memory lub stworzyć własne: dziecko szuka tak długo, aż znajdzie parę.

UWAGA! Duża ilość zapachów może być dla

dzieci nieprzyjemna – warto przygotować sobie pojemniczek ze

świeżo zmieloną kawą, która neutralizuje

zapachy.

ZMYSŁSŁUCHU

| 38


• nauka i zapamiętywanie kolorów,

• odnajdywanie kolorów – dobieranie w pary, zbiory,

• powtarzanie rytmów – dorosły układa butelki w rzędzie, a dziecko ma za zadanie ułożyć pozostałe w takiej samej kolejności. Potem zamiana – dziecko układa rytm, a dorosły go powtarza.

ZMYSŁWZROKU

• nauka wąchania – dorosły prezentuje dziecku, w jaki sposób należy wciągać powietrze nosem – niektóre dzieci dmuchają w drugą stronę lub biorą butelki do buzi,

• określanie zapachów – ładny, brzydki, słodki, miły, niemiły, zapach jak…,

• nauka zapachów – podczas wąchania ćwiczymy z dzieckiem nazwy zapachów,

• rozpoznawanie zapachów – dziecko ma za zadanie rozpoznać, jaki to zapach,

• porównywanie zapachów – podajemy dziecku 2 różne zapachy lub 2 takie same – jego zadaniem jest porównanie i stwierdzenie, czy są takie same, czy nie.

ZMYSŁPOWONIENIA

| 39


LICZENIE

PATYCZKI LUB WRZECIONKA


• poznanie zbioru liczb od 0 do 9, rozłożonych na jedności,• nauczenie się kolejności cyfr od 0 do 9,• poznanie pojęcia liczby 0.

WPROWADZENIE

Dzieci lubią powtarzalne czynności, ruchy. Kiedy są małe, możemy liczyć na głos np. paluszki, pluszaki, klocki, szczebelki w łóżeczku. W każdej codziennej sytuacji można znaleźć możliwość zabaw matematycznych – takich, które będą kojarzyć się z beztroską, czymś co nie jest trudne a wręcz odwrotnie – przyjemne.

Większość problemów dzieci, związanych z matematyką wywodzi się z tego, że mają małą bazę doświadczeń oraz z faktu, że my – rodzice często się matematyki boimy. Podświadomie więc kodujemy dziecku program „Matematyka jest trudna”. Potem maluch myśli: Nie będę jej się uczyć, bo i tak nie zrozumiem!

Oto propozycja zabawy, która zachęci malca do nauki liczenia.

lata lat

Agnieszka SzczesiakDyrektor generalny i kreatywny Akademii Smyka, pedagog-terapeuta, terapeuta SI.

Absolwentka studiów pedagogicznych w Łodzi oraz studiów podyplomowych z terapii pedagogicznej.http://akademiasmyka.konin.pl

| 40


PRZEBIEG ZABAWY

W pierwszym etapie odczytujemy cyfry i sprawdzamy, czy dziecko je zna.

1 patyk – wkładamy do odpowiedniego miejsca/pudełka.2 patyki – bierzemy dwa patyczki, przeliczamy, związujemy gumką recepturką i wkładamy do odpowiedniego miejsca bądź pudełka.

3–9 patyków: analogicznie jak powyżej.

Zabawa oswaja dziecko z cyframi poprzez możliwość wielokrotnego

przeliczania.

CO JEST POTRZEBNE?

• 45 patyczków• koszyk do patyczków

• gumki recepturki• pudełko z przegródkami od 0 do 9

| 41


Dziecko za każdym razem przelicza, związuje gumką recepturką odpowiednią ilość patyków i wkłada w odpowiednie miejsce. Poprzez wiązanie gumką recepturką malec doświadcza, że istnieje całość, że np. 7 jedności to całość jako cyfra 7.

Drugim etapem zabawy jest wykładanie patyczków, ściąganie gumek recepturek i przeliczanie jeszcze raz. Ta odwrotność sytuacji ma uświadomić dziecku, że cyfra 7 składa się z 7 jedności.

WPROWADZANIE POJĘCIA ZERO

• Pytamy dziecko o kilka liczb – dziecko odpowiada.

• Pytamy: Ile mamy patyczków w miejscu 0?

• Tłumaczymy: 0 to wtedy, kiedy nie ma żadnej rzeczy, przedmiotu, gdy jest brak elementów.

• Sprawdzenie – pytamy dziecko: Gdy nie ma żadnego przedmiotu to jest to...?

Prawidłowa odpowiedź: 0

Elementem kontrolnym są dla dziecka brakujące lub pozostające patyczki.

| 42


ŻYCZYMYUDANEJZABAWY

Już wkrótce CZĘŚĆ II e-booka

ZABAW ROZWOJOWYCH DLA NAJMŁODSZYCH ... – WPROWADZENIE DO DZIELENIA JAKIE KOMPETENCJE ROZWIJA...

Documents

Transcript of ZABAW ROZWOJOWYCH DLA NAJMŁODSZYCH ... – WPROWADZENIE DO DZIELENIA JAKIE KOMPETENCJE ROZWIJA...