XVI wiek, czyli „Złoty Wiek” PolskiKamil Sobieszek

XVI wiek – „Złotym Wiekiem”

W połowie XVI wieku państwo polsko-litewskie obejmowało 990 tys. km² powierzchni i ok. 11

milionów mieszkańców, będąc jednym z największych (obok Rosji i Turcji) państw Europy.

Było także dostawcą drewna i produktów rolnych do zachodniej Europy. Transport

towarów odbywał się Wisłą, eksportowane były przez Gdańsk, a dostarczały je rozrastające

się folwarki pańszyźniane. Rozwijało się także rzemiosło i handel, wzrastała liczba i wielkość

miast.

W XVI wieku za panowania ostatnich Jagiellonów, Zygmunta Starego i jego syna Zygmunta Augusta, Rzeczpospolita była

jednym z największych państw w Europie.

Polska stanowiła wówczas potęgę nie tylko polityczną, lecz także militarną i ekonomiczną. Dzięki dostępowi do morza Polska prowadziła ożywiony handel z krajami Europy Zachodniej. Dynamicznie rozwijała się też gospodarka i wpłynęła na wzrost zamożności pozostałych warstw społecznych. Najbogatsi podobnie jak w innych krajach wspierali literatów i artystów. Było to idealne rozwiązanie dla rozwoju kultury.

Podczas trwania złotego wieku w Polsce kraj był za równo zasobny jak i rozległy terytorialnie.

Istotne wydarzenia:1505 1515 1569

1525 1526 1543

1572 1573-

1505Sejm uchwala konstytucję "Nihil novi", gwarantującą

szlachcie udział w

kierowaniu państwem. 

1515Układ Jagiellonów z Habsburgami

w Wiedniu

1569Unia między Polską a Litwą w

Lublinie

1525Rozwiązanie Zakonu Krzyżackiego

1526W bitwie z Turkami pod Mohaczem

ginie Ludwik Jagiellończyk Habsburgowie zajmują Czechy i

północną część Węgier.

1543Opublikowane zostało słynne dzieło Mikołaja

Kopernika „O obrotach sfer Niebieskich”

1572Zygmunt August umiera nie

uregulowawszy kwestii następstwa tronu

1573Pierwsza wolna elekcja

(pierwszy król elekcyjny – Henryk Walezy)

O kulturze:Pisarze polityczni Andrzej Frycz Modrzewski, Piotr

Skarga, poeci Jan Kochanowski, Łukasz Górnicki, Jan Dantyszek, Mikołaj Rej, który pierwszy porzucił łacinę

na rzecz języka polskiego oraz astronom Mikołaj Kopernik, który udowodnił prawdziwość

heliocentrycznej budowy Układu Słonecznego. Swoje miejsce w historii znalazł również Stańczyk, nadworny

błazen króla Zygmunta I Starego. W budownictwie rozwinął się polski styl renesansowy. Jego najlepsze osiągnięcia to Kaplica Zygmuntowska na Wawelu i

krużganki arkadowe wokół dziedzińca na Wawelu oraz attyki na mieszczańskich kamieniczkach w Kazimierzu Dolnym, Krakowie, Zamościu i wielu innych miastach.

Architektura renesansowa:

W XVI w. w renesansowym stylu wznoszono mieszczańskie kamienice i ratusze. Powstawały również pełne przepychu siedziby magnackie. Elementami charakterystycznymi dla renesansowej architektury były zdobienia okienne, metalowe hełmy umieszczane na szczytach wież oraz wieńczące budowle i osłaniające dachy balustrady zwane attykami.

RATUSZ W ZAMOŚCIU – jeden z przykładówbudynków architektury renesansowej.

Dzieła i postacie:

Kaplica Zygmuntowska na Wawelu Jan Kochanowski –

wybitny twórca z okresu złotego wieku.

Teoria heliocentryczna Mikołaja Kopernika.

BONA SFORZA Była córką księcia Mediolanu. Otrzymała staranneWykształcenie w dziedzinie historii, prawa oraz Literatury. W 1518 r. została żoną Zygmunta Staregooraz królową Polski. Była aktywną działaczką polityczną (m.in. Przeciwstawiała się wpływom Habsburgów). Założyła wiele nowych wsi, miast, wspierała uczonych i pisarzy. Odsunięta od władzy przez syna wyjechała do Włoch. Wkrótce konflikt Bony z królem Hiszpanii Filipem II Habsburgiem przyczynił się do zawiązania spisku, w wyniku którego władczynię otruto.

ZYGMUNTSTARYZygmunt I Stary urodził się w Kozienicach w 1467 i zmarł 1548 roku w Krakowie. Od roku 1506 był wielkim księciem litewskim, od 1507 roku królem Polski.

Przedostatni z dynastii Jagiellonów na tronie polskim, zasiadł na tronie po śmierci swego brata Aleksandra Jagiellończyka. Był przedostatnim z sześciu synów Kazimierza IV Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki, ojcem m.in. Zygmunta II Augusta. Dwukrotnie żonaty: z Barbarą Zápolyą (1512), a po jej śmierci z Boną z rodu Sforzów (1518).

ZYGMUNTAUGUSTZygmunt II August to urodzony w Krakowie syn Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, od 1529 wielki książę litewski, od 1530 król Polski; ostatni dziedziczny wielki książę litewski. Ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów.

Za jego inicjatywą Koronę Polską i Wielkie Księstwo Litewskie na mocy Unii lubelskiej połączono w jedno państwo, Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

MIKOŁAJKOPERNIKŻył w latach 1473-1543, a urodził się w rodzinie bogatego kupca toruńskiego. Po śmierci ojca wychowywaniem Kopernika zajął się jego wuj – późniejszy biskup warmiński, który finansował jego naukę. W młodości Kopernik studiował w Krakowie, następnie za granicą w Bolonii i Padwie. Po powrocie do kraju zarządzał dobrami duchownych warmińskich, a ze swojej siedziby we Fromborku uczynił obserwatorium astronomiczne. Pisał rozprawy z zakresu matematyki, ekonomii, medycyny, a także wiersze. W 1543 roku opublikował dzieło „O obrotach sfer niebieskich” w którym zawarł własne poglądy na temat budowy wszechświata.

Rozwój nauki i szkolnictwa:

• W XV w. wynaleziono ruchomą czcionkę, która szybko trafiła do Polski. Pierwsze książki wydawano w Krakowie i leżących poza granicami państwa drukarniach wrocławkich i królewieckich. Dzięki łatwiejszemu dostępowi do drukowanych tekstów powszechniejsza stawała się umiejętność czytania. Ponadto w małych miejscowościach powstawało więcej szkół parafialnych.

Szkoły parafialne umożliwiały zdobycie dzieciom z różnych warstw społecznych podstawowego wykształcenia. W większych miastach zakładano gimnazja, które odpowiadały dzisiejszym szkołom średnim. Szkoły wyższe – akademie umożliwiały zdobycie wszechstronnej wiedzy. Na przełomie XVI w. najważniejszymi uczelniami w Rzeczpospolitej były akademie w Krakowie, Zamościu, Wilnie.

PODSUMOWANIE:

"Złoty wiek" był dla Polski okresem największego znaczenia i wpływów

zarówno politycznych jak i kulturalnych. Polska stała się wówczas

największym (obok Rosji i Turcji) państwem Europy. 

Kliknij i sprawdź swoją wiedzę

Koniec

„Złotym wiekiem” dla Polski określa się:

XVI wiek XX wiek XI wiek

Postacie związane ze złotym wiekiem to:

Zygmunt August,Kazimierz Wielki,Mikołaj Kopernik

Mikołaj Kopernik,Bona Sfroza,

Władysław I Łokietek

Jan Kochanowski,Bona Sfroza,

Zygmunt Stary

Co przedstawia ten obrazek?Jaki to styl architektury?

Kaplica Mariańska na Wawelu, styl renesansowy

Kaplica Zygmuntowska na Wawelu, styl

renesansowy

Kaplica Zygmuntowska na Wawelu, styl gotycki

Sprawdź samego siebie klikając spacje i sprawdzając czy znasz podane niżej daty.

1572 1573- 15431572

Zygmunt August umiera nie uregulowawszy kwestii

następstwa tronu

1573Pierwsza wolna elekcja

(pierwszy król elekcyjny – Henryk Walezy)

1543Opublikowane zostało słynne dzieło Mikołaja

Kopernika „O obrotach sfer Niebieskich”

Czym były gimnazja?

Szkoły umożliwiające zdobycie podstawowego wykształcenia w małych

miastach i wsiach

Odpowiedniki szkół średnich budowane w

dużych miastach

Uniwersytety umożliwiające zdobycie wyższego wykształcenia

KONIEC Prezentacje przygotował Kamil Sobieszek, kl. II b.

Wykorzystane źródła: • Bryk.pl

• Ściąga.pl• Wikipedia

• Podręcznik do historii „Śladami Przeszłości”

• Google grafika, flicr

Nie udało Ci się!

Obejrzyj prezentacje ponownie i podejmij kolejną próbę rozwiązania testu.