1

Animacja komputerowa. Miasto. Przy ulicy wznoszą się wieżowce. Chodnikami idą ludzie,

ulicą jadą auta. W obrazie dominują różne odcienie niebieskiego. Sylwetki ludzi i auta są

białe. Pojawiają złote gwiazdki. Tworzą krąg, obracający się na tle nieba. Obok nich napis:

„Fundusze europejskie dostępne dla wszystkich”.

Biały ekran. Będą się na nim pojawiały rysunki ilustrujące narrację.

NARRATORKA: Prawie co trzeci Polak lub Polka doświadcza czasowych lub trwałych ograniczeń w mobilności czy percepcji. Rysunki przedstawiające: młodego mężczyznę na wózku inwalidzkim, kobietę w ciemnych

okularach, która trzyma przed sobą laskę, starszego mężczyznę na skuterze elektrycznym,

jednonogie dziecko wsparte na kulach.

NARRATORKA: Dotyczy to zwłaszcza osób z niepełnosprawnościami oraz seniorów, ale nie ogranicza się tylko do nich. Taka sytuacja może dotknąć każdego – dorosłego, dziecka, kobietę i mężczyznę. Spójrzmy. Rysunek: kobieta idzie drogą, pcha przed sobą wózek z niemowlęciem. NARRATORKA: Młoda kobieta pół roku temu urodziła córkę. Często chodzi na spacery. Byłyby one jeszcze bardziej przyjemne, gdyby przy drodze był chodnik, a co jakiś czas można było usiąść i odpocząć na ławce. Ławka przy drodze pojawia się w chmurce - jako marzenie kobiety. NARRATORKA: Jej ojciec porusza się na wózku. Rysunek: starszy mężczyzna siedzi na skuterze. Obok autobus. NARRATORKA: Regularnie córka robi mu zakupy. Najchętniej sam by się tym zajął, ale autobus dojeżdżający do sklepu ma wysoką podłogę i wąskie drzwi. Nie jest w stanie do niego wsiąść. Rysunek: młody mężczyzna siedzi przed komputerem. Głowa obandażowana, bandaż zasłania jedno oko. Ręka w gipsie. NARRATORKA: Informatyk, 25 lat. Parę dni temu uległ wypadkowi na rowerze. Ma złamaną prawą rękę i uraz głowy, przez który czasowo niedowidzi. Czeka go przerwa w pisaniu programów komputerowych, nie może też nawet przeczytać artykułu na swojej ulubionej stronie internetowej. Rysunek: dziewczynka z plecakiem stoi przed dużymi, dwuskrzydłowymi drzwiami. NARRATORKA: Dziewczynka, lat 10. Bardzo lubi odwiedzać muzeum znajdujące się w sąsiedztwie. Nie lubi w nim tylko ciężkich drzwi, których sama nie może otworzyć. Rysunek: mężczyzna trzymający smartfon.

2

NARRATORKA: Lat 40, ojciec i mąż. Niedawno miał wylew. Teraz ma trudności w rozumieniu długich zdań, słabo też słyszy. Nie jest nawet w stanie sam umówić się telefonicznie na wizytę u lekarza – głównie w obawie przed tym, że sobie nie poradzi. Rysunek: młody mężczyzna przed komputerem - głowa obandażowana, ręka w gipsie; mężczyzna trzymający smartfon; kobieta pchająca wózek z niemowlęciem; starszy mężczyzna na skuterze, obok autobusu; dziewczynka przed dwuskrzydłowymi drzwiami. NARRATORKA: Każda z przedstawionych osób chce funkcjonować samodzielnie, godnie. Napotyka jednak trudności. Ich otoczenie nie jest dostosowane do ich różnych potrzeb. To znaczy, że nie jest dla nich w pełni dostępne. Dostępność ma wiele obliczy. Rysunek przedstawiający uliczny chodnik. Na przejście dla pieszych prowadzą płyty niwelujące różnicę wysokości między chodnikiem a jezdnią. Kolejny rysunek: na ścianie dwie listwy z wieszakami, jedna wyżej, druga niżej. NARRATORKA: Architektoniczna – np. kiedy przy ulicy jest chodnik bez progów albo w szatni są wieszaki przymocowane na różnych wysokościach. Rysunek: przy drzwiach autobusu opuszczona rampa dla wózków. NARRATORKA:Transportowa – np. kiedy z autobusu może skorzystać osoba poruszająca się na wózku. Rysunek komputera. NARRATORKA: Cyfrowa – np. kiedy strona internetowa jest stworzona w taki sposób, że jej zawartość jest dostępna i zrozumiała dla każdego. Rysunek: mężczyzna wskazuje piktogram - przekreślone ucho. NARRATORKA: Usługowa – np. kiedy urząd wyposażony jest w urządzenie ułatwiające rozumienie mowy osobom słabosłyszącym. Rysunek: w autobusie stoi uśmiechnięta kobieta z wózkiem niemowlęcym. Przed wózkiem mężczyzna - macha do niemowlęcia. Obok siedzi starsza kobieta. NARRATORKA: Społeczna – np. kiedy pasażerowie w autobusie robią miejsce dla mamy z wózkiem dziecięcym i pozytywnie odnoszą się do innych osób ze szczególnymi potrzebami. Dostępność to, najkrócej mówiąc, możliwość skorzystania przez każdego ze wszystkich usług, przestrzeni, treści. Dostępne produkty, usługi albo miejsca powinny posiadać jak najwięcej cech, dzięki którym nikt nie będzie wykluczony. Zapewne każdemu z nas najprościej wyobrazić sobie schody prowadzące do urzędu. Rysunek budynku z trojgiem drzwi, do których drzwi prowadzą schody.

3

NARRATORKA: Problem z poruszaniem się po nich będzie miała nie tylko osoba na wózku inwalidzkim, ale także osoba starsza, matka z dziecięcym wózkiem, młody człowiek z rowerem czy pracownik urzędu ze skręconą nogą. Kolejno pojawiają rysunki wszystkich wymienionych osób. NARRATORKA: A wystarczy tak niewiele – podjazd, który jest uniwersalny i pomoże pokonać schody każdemu. Rysunek: na schodach przed budynkiem podjazd prowadzący do jednych z trojga drzwi. NARRATORKA: W którymś momencie życia każda osoba może doświadczyć trudności w funkcjonowaniu wynikających z niedostosowania otoczenia do jej potrzeb. Na problem ten zwraca uwagę coraz więcej osób i organizacji. Rysunek: cztery piktogramy oznaczające różne rodzaje niepełnosprawności. Uproszczone białe rysunki na niebieskim tle przedstawiają: człowieka siedzącego na wózku, przekreślone ucho, mężczyznę z laską, głowę z zaznaczonym mózgiem. Obok piktogramów - mężczyzna w garniturze. NARRATORKA: Jako społeczeństwo jesteśmy coraz starsi, a właśnie osoby w tym wieku częściej mają problemy zdrowotne. Rysunek przedstawiający mężczyznę w garniturze i piktogramy niepełnosprawności przybiera formę slajdu wyświetlanego na ścianie. Na slajd patrzy dwoje słuchaczy. Przed nimi prelegent. NARRATORKA: Prężnie działają organizacje pozarządowe walczące o poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami. Nawet firmy bardziej dbają o dostępność swoich produktów. Dużo robi też polski rząd. W kwietniu 2018 r. zostanie uruchomiony nowy program – Dostępność Plus. Logo programu Dostępność Plus. Trzy piktogramy, przedstawiające kobietę, człowieka na wózku i dziecko, zamknięte w konturze Polski. NARRATORKA: Jego celem jest zapewnienie swobodnego dostępu do dóbr i usług oraz możliwości udziału w życiu społecznym i publicznym osób o szczególnych potrzebach. Program będzie koncentrował się na dostosowaniu przestrzeni publicznej, architektury, transportu i produktów do wymagań wszystkich obywateli. Wokół logo pojawiają się kolejno cztery piktogramy, przedstawiające: książkę i maski teatralne, komputer i telefon, stojącego człowieka wyciągającego ręce do osoby siedzącej na wózku oraz podjazd na schodach. NARRATORKA: Dzięki temu wzrośnie jakość życia wielu osób, m.in. osób na wózkach, osób starszych, kobiet w ciąży, osób z małymi dziećmi czy o nietypowym wzroście.

4

Kolejno pojawiają się rysunki: kobiety w ciemnych okularach, z laską, mężczyzny siedzącego na wózku inwalidzkim, starszego mężczyzny na skuterze elektrycznym, kobiety w ciąży, jednonogiego dziecka wspartego na kulach, mężczyzny o wzroście dziecka. NARRATORKA: Sytuację osób ze szczególnymi potrzebami zmieniają także Fundusze Europejskie. Każda inwestycja, którą finansują, musi być dostępna dla różnych grup osób. Organizatorzy projektów unijnych, np. szkoleń zawodowych, mają dostęp do dodatkowych środków, jeżeli zgłosi się do nich osoba z niepełnosprawnością. Logo - połączone gwiazdy: żółta, biała i czerwona na niebieskim tle. Obok napis: Fundusze Europejskie. Pod spodem rysunek przedstawiający plik banknotów i dwa stosiki monet. Dwie biegnące od rysunku strzałki wskazują przedstawione wcześniej grupy osób z niepełnosprawnością lub ze szczególnymi potrzebami. Od jednej z tych grup biegnie strzałka do tablicy z napisem „szkolenie”. NARRATORKA: Są również konkursy dotyczące poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnością. Na tablicy - słowo „szkolenie” zostaje zastąpione przez słowo „konkurs”. NARRATORKA: Polska jest coraz bardziej dostępna. Rysunek: konturowa mapa Polski w biało-czerwonych barwach flagi. Na jej tle logo programu Dostępność Plus. NARRATORKA: Dzięki staraniom wielu osób, nowym technologiom i funduszom unijnym coraz więcej osób ze szczególnymi potrzebami może w końcu funkcjonować na równych warunkach jak w pełni zdrowe osoby. Rysunek: obok biało-czerwonej mapy z logo programu Dostępność Plus - dwie grupy osób z niepełnosprawnością lub ze szczególnymi potrzebami. Animacja komputerowa. Miasto. Przy ulicy wznoszą się wieżowce. Chodnikami idą ludzie,

ulicą jadą auta. W obrazie dominują różne odcienie niebieskiego. Sylwetki ludzi i auta są

białe. Pojawiają złote gwiazdki. Tworzą krąg, obracający się na tle nieba. Obok nich napis:

„Fundusze europejskie dostępne dla wszystkich”.

Siedziba Fundacji Aktywizacja. Przed kamerą Przemysław Żydok, prezes zarządu. Stoi obok

plakatu z hasłem: „Szukasz pracowników? Znajdziemy ich dla ciebie”. Poniżej na plakacie

informacja: „2100 osób z niepełnosprawnościami wprowadzonych na rynek w ostatnich

czterech latach”.

PRZEMYSŁAW ŻYDOK: Dla osoby takiej funkcjonującej standardowo jest to trudne do wyobrażenia, ale dostępność to jest taki stan umysłu, tak to nazwę. Jakby każdy z nas po prostu robi, osiąga te cele, które sobie zakłada, i nie musi się zastanawiać, ile barier po drodze będzie musiał pokonywać, i to właśnie nie samodzielnie, tylko bardzo często z pomocą innych osób.

5

Pokój biurowy. Przed kamerą Aneta Olkowska - specjalista doradztwa personalnego w

Fundacji Aktywizacja. Siedzi na wózku inwalidzkim.

ANETA OLKOWSKA: Dostępność ta jest ważna dla osób z niepełnosprawnościami przede

wszystkim dlatego, żeby mogły one aktywnie uczestniczyć w życiu. Aktywnie w życiu

społecznym, zawodowym, kulturalnym, sportowym, tak, rekreacyjnym.

Aneta Olkowska przy laptopie. Stuka palcami w klawisze.

ANETA OLKOWSKA: Na przykład osoba z niepełnosprawnością ruchową, jak chce wyjechać

czy zorganizować sobie wczasy, to nie musi się zastanawiać, czy miejsce będzie dostępne, czy

będzie łazienka dostępna, czy będzie restauracja dostępna, czy będą podjazdy.

Aneta Olkowska przed kamerą.

ANETA OLKOWSKA: Czy np. osoba, która jest osobą niewidomą i ma ze sobą psa

asystującego, nie musi się martwić o to, czy ten pies będzie mógł razem z nią być w hotelu.

Powszechnie się gdzieś tam tak bardzo mówi, że ta dostępność musi być tylko spełniona

gdzieś dla osób z niepełnosprawnościami, a przecież jest duża grupa społeczna osób, które…

To są właśnie osoby starsze, które też wymagają dostępności czy to przestrzeni publicznej,

czy budynków.

Chodnikiem powoli idzie starszy mężczyzna. ANETA OLKOWSKA: One też chcą uczestniczyć w życiu społecznym, kulturalnym. Też chcą się spotykać w kawiarniach. Przez przejście dla pieszych przechodzi starsza kobieta. Kobieta i siwowłosy mężczyzna idą ku wejściu do toruńskiego Centrum Kulturalno-Kongresowego Jordanki. ANETA OLKOWSKA: To jest taki wiek, który też ma swoje wymagania i potrzebują dostosowań te osoby. A poruszają się czy to za pomocą kul, czy balkoników, czy innego sprzętu rehabilitacyjnego. Chodnikiem idzie starsza kobieta, wspiera się na balkoniku. ANETA OLKOWSKA: Podobnie jest z matkami z dziećmi, prawda? Chodnikiem idzie kobieta, pcha przed sobą wózek spacerowy z dzieckiem. ANETA OLKOWSKA: Żeby poruszać się z takim wózkiem, potrzebna jest większa powierzchnia. Aneta Olkowska przed kamerą.

ANETA OLKOWSKA: Toalety też muszą być przystosowane, żeby mieć tego malucha gdzie przewinąć. Przed kamerą Przemysław Żydok.

6

PRZEMYSŁAW ŻYDOK: Mam czterech małych synów i np. stacja kolejowa obok mojego domu jest zupełnie niedostępna. I żeby dostać się gdzieś koleją, muszę kombinować, jak dojechać autobusem do innej stacji. A normalnie powinienem po prostu sobie pójść na peron i pojechać. Przed kamerą Aneta Olkowska.

ANETA OLKOWSKA: Poza tym jeszcze jest jedna taka ważna rzecz, na którą myślę, że osoby nie zwracają aż tak bardzo mocno uwagi. To jest to, że ja dzisiaj chodzę, ja dzisiaj widzę, ja dzisiaj słyszę. Nie wiem, co będzie jutro. Aneta Olkowska uśmiecha się.

ANETA OLKOWSKA: Od samego początku projektowanie i myślenie o tym, że to powinno być przystosowane do każdego wieku, do każdej płci… Na ścianie budynku piktogramy przedstawiające windę i człowieka na wózku. Przy ulicy

znak: parking dla niepełnosprawnych.

ANETA OLKOWSKA: …do każdego stanu fizycznego, myślę, że jest najlepszym rozwiązaniem. Aneta Olkowska przed kamerą.

ANETA OLKOWSKA: Dostępność każdemu z nas daje samodzielność, niezależność i przede wszystkim możliwość wyboru. Jak ja chcę iść do kina na dany film, to nie muszę się zastanawiać, które ja kino mam wybrać, które jest przystosowane, tylko idę do tego kina, do którego chcę. Myślę, że coraz więcej jest tworzonych takich miejsc. Te wszystkie budynki… W metrze. Młody mężczyzna jedzie na wózku inwalidzkim. Na posadzce - pas prowadzący dla osób niewidomych. ANETA OLKOWSKA: One spełniają wszelkie wymogi dostępności, jeżeli chodzi o architekturę, o swobodne poruszanie się, o przestrzeń. Tablica w windzie, informująca między innymi o wyjściu, toaletach dla niepełnosprawnych i kąciku matki z dzieckiem. W innym budynku - platforma przyschodowa. ANETA OLKOWSKA: O dostosowanie dla osób, które mają problemy ze słuchem, gdzie są pętle indukcyjne, gdzie są programy, które automatycznie tłumaczą dany scenariusz na język migowy czy język polski migowy… Na tablicy dwa piktogramy. Jeden przedstawia przekreślone ucho obok litery T, a drugi - rozchodzące się fale. Gdzie indziej - przymocowana do ściany pozioma tablica z planem tyflograficznym. ANETA OLKOWSKA: To są narzędzia, które pozwalają osobom niewidomym korzystać w pełni z tego, co dzieje się w danym miejscu.

7

Przed kamerą Przemysław Żydok. PRZEMYSŁAW ŻYDOK: Kluczowe, jeśli chodzi teraz o infrastrukturę w Polsce, która w ponad 90% jest niedostępna, jest to, żeby w budynkach wielopiętrowych były windy. Nowoczesna przeszklona winda sunie w górę. PRZEMYSŁAW ŻYDOK: To jest taki totalny fundament, myślę, że absolutnie nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami istotny. I rzeczywiście nowa architektura, jak już się jej przyjrzymy, jakby to założenie w większości realizuje. W windzie ktoś naciska przycisk. PRZEMYSŁAW ŻYDOK: W takich kluczowych elementach naszych miast, jakichś kluczowych budynkach, urzędach, które nie są dostępne, jest potrzeba robienia wind, podjazdów, oznaczania różnych rzeczy Braille'em, żeby osoba niewidoma też mogła z takich przestrzeni korzystać. Na ścianie tablica z informacją zapisaną brajlem. Przemysław Żydok przed kamerą. PRZEMYSŁAW ŻYDOK: W wielu miejscach powinni pojawić się tłumacze języka migowego albo np. wideotłumacze, czyli takie systemy, które są dosyć proste dla danego urzędu, danej instytucji do jakby zainstalowania, a gwarantują, że kiedy przyjdzie osoba głucha, no to rzeczywiście skorzysta, nie odbije się od ściany jak jakiś obcokrajowiec. Uśmiecha się Przemysław Żydok. Przed kamerą Aneta Olkowska.

ANETA OLKOWSKA: W wielu obszarach inwestujemy i myślę, że te obszary należy podtrzymać, tak. Przede wszystkim tutaj żeby była zachowana aktywność społeczna, zawodowa. Żeby był dostęp do edukacji dla wszystkich. Kobieta i siwowłosy mężczyzna idą ku wejściu do toruńskiego Centrum Kulturalno-Kongresowego Jordanki. Bryła nowoczesnej budowli przypomina monumentalną abstrakcyjną rzeźbę. Piętrowy gmach warszawskiej Zachęty. Nad wejściem trójkątny fronton wsparty na kolumnach. ANETA OLKOWSKA: Życie kulturalne – ono jest myślę, że nieodłącznym elementem w życiu każdego człowieka. I możliwość korzystania w pełni z tego, co się dzieje, z koncertów, z wystaw, myślę, że to tak naprawdę bogaci nasze społeczeństwo. Przed kamerą Przemysław Żydok. PRZEMYSŁAW ŻYDOK: Jeśli chodzi o program Dostępność Plus, tam jest taka jedna cecha, która jest bardzo ważna. Organizacje pozarządowe oceniają ją bardzo pozytywnie. W

8

myśleniu o dostępności pierwszą zasadą jest to: chcesz zbudować dostępny budynek, chcesz zaprojektować jakąś dostępną aplikację internetową, to co robisz? Konsultujesz się z tymi, którzy to będą używali. Czyli zapraszasz na spotkanie z architektem osobę poruszającą się na wózku, osobę głuchą, osobę niewidomą, osobę starszą. I w programie Dostępność Plus ta horyzontalna zasada została bardzo fajnie zachowana, bo zanim ministerstwo usiadło, żeby ten program napisać, dużo czytało. Pokój biurowy. Przy biurku, przed monitorami siedzą dwie kobiety. PRZEMYSŁAW ŻYDOK: Wcześniej rozmawiali z wieloma organizacjami pozarządowymi, z wieloma samymi osobami z niepełnosprawnościami. W innym pokoju biurowym - przy biurkach siedzą trzy kobiety. Z jedną z nich rozmawia Przemysław Żydok. Stoi przy regale z segregatorami. PRZEMYSŁAW ŻYDOK: I ten program naprawdę mocno bazuje na takich realnych potrzebach tych grup społecznych. I też liczymy jako środowisko organizacji pozarządowych związanych z niepełnosprawnością, że w innych obszarach, np. aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnościami, rząd polski przyjmie podobną - dużą, dobrą dynamikę. Animacja komputerowa. Miasto. Przy ulicy wznoszą się wieżowce. Chodnikami idą ludzie,

ulicą jadą auta. W obrazie dominują różne odcienie niebieskiego. Sylwetki ludzi i auta są

białe. Pojawiają złote gwiazdki. Tworzą krąg, obracający się na tle nieba. Obok nich napis:

„Fundusze europejskie dostępne dla wszystkich”.

Przed kamerą Paweł Chorąży - podsekretarz stanu w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju.

Stoi na korytarzu.

PAWEŁ CHORĄŻY: Polska jest jednym z tych krajów, które w najbliższych latach będą najszybciej zmieniać swoją strukturę wiekową. Park. Alejką idzie para dojrzałych ludzi. Gdzie indziej starsza pani z plecakiem - podpiera się

laską.

PAWEŁ CHORĄŻY: Liczba osób starszych, liczba seniorów będzie bardzo szybko rosnąć. W 2050 roku to będzie ponad jedna trzecia wszystkich mieszkańców Polski. Paweł Chorąży przed kamerą. PAWEŁ CHORĄŻY: Zmiany demograficzne, to, że mamy ponad 12% osób, które są osobami z niepełnosprawnościami, czyli wszyscy ci ludzie powinni mieć możliwość wyjścia na zewnątrz, dotarcia do miejsca, w którym chcieliby się znaleźć. Ten program ma kilka wymiarów. Staraliśmy się, żeby był programem jak najbardziej kompleksowym i dotyczył nie tylko takich kwestii, które wydają się dotykać bezpośrednio kwestii związanych z dostępnością, czyli np. likwidacji barier architektonicznych. Wózek inwalidzki podjeżdża do wysokiego krawężnika. Wycofuje się.

9

Paweł Chorąży przed kamerą. PAWEŁ CHORĄŻY: Chcieliśmy, żeby przyszłe rządy czy przyszłe władze publiczne, określając różne swoje działania, miały kwestię dostępności wbudowaną w swój paradygmat myślenia o różnych rozwiązaniach. Drugi, bardziej praktyczny wymiar, to jest stworzenie miejsc dostępnych. Miejsc dostępnych w przestrzeni fizycznej. Na parkingu miejsce dla niepełnosprawnych - niebieski prostokąt z białymi przekątnymi i piktogramem przedstawiającym człowieka na wózku. PAWEŁ CHORĄŻY: I tutaj mamy ponad tysiąc miejsc, tysiąc budynków, tysiąc przestrzeni, które chcielibyśmy, aby stały się takimi wzorcowymi przestrzeniami dostępnymi. Do windy wchodzi mężczyzna pchający przed sobą wózek inwalidzki. PAWEŁ CHORĄŻY: I to są zarówno szkoły, jak i różnego rodzaju placówki kultury, placówki ochrony zdrowia, również przestrzenie publiczne, takie jak np. parki. Parkową alejką idzie para ludzi. Liście drzew - w barwach jesieni. Paweł Chorąży przed kamerą. PAWEŁ CHORĄŻY: To, na czym nam zależy, to to, żeby to była również dostępność rozumiana jako na przykład możliwość skorzystania z usługi w przychodni przez osobę niesłyszącą. Chcielibyśmy stworzyć takie centrum testowania nowych produktów. Na przykład osoba, która ma problemy z chwytaniem, mogłaby pójść do takiego miejsca i zobaczyć dziesięć klamek, które zostały zaprojektowane z myślą o osobach mających problemy takie właśnie jak chwytanie, możliwość uścisku, i wybrać taką, która jest najbardziej dopasowana, najbardziej ergonomiczna właśnie dla takiego klienta. Mamy dużą grupę przedsięwzięć związanych z infrastrukturą. Przed schodami - ostrzegawczy pas dla osób niewidomych. Pierwszy stopień schodów zaznaczony żółtą linią. PAWEŁ CHORĄŻY: I to jest usuwanie wszelkich barier architektonicznych, ale też na przykład zapewnienie, że od 2021 roku cały tabor kolejowy, wszystkie autobusy, które będą kupowane w Polsce, będą dostosowane do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Przystanek. Do autobusu wsiadają ludzie. Autobus odjeżdża. PAWEŁ CHORĄŻY: I to nie jest tylko kwestia podestu czy wysuwającej się platformy, ale również komunikaty dźwiękowe. Chcielibyśmy również tutaj stworzyć taką aplikację, która pozwalałaby po kliknięciu swojej niepełnosprawności określić nam, czy my będziemy w stanie dojechać z miasta A do miasta B. Paweł Chorąży przed kamerą.

10

PAWEŁ CHORĄŻY: Kolejny obszar, który jest dla nas bardzo ważny, to jest edukacja: edukacja architektów, edukacja projektantów, edukacja wszystkich tych, którzy w przyszłości mogą zająć się dostępnością. Z jednej strony on ma taki akcent położony na osoby z niepełnosprawnościami, ale w gruncie rzeczy jest programem dla każdego z nas – na stałe albo w którymś momencie, w jakiejś chwili naszego życia. Na ekranie komputera - strona internetowa Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju z informacjami o programie Dostępność Plus. PAWEŁ CHORĄŻY: Zachęcamy do odwiedzania stron, które są stronami programu Dostępność Plus, bo pewnie będzie też możliwość zgłaszania takich miejsc, które państwo chcieliby, żeby były miejscami dostępnymi: czy to szkół, czy to przychodni, czy właśnie jakichś przestrzeni publicznych, instytucji kultury. Będą ruszały nabory. Oczywiście nie uda nam zmienić wszystkich, bo tak jak mówiłem, koszty dostosowywania są naprawdę dysproporcjonalne w stosunku do środków, które mamy. Paweł Chorąży przed kamerą. PAWEŁ CHORĄŻY: Ale na pewno to jest możliwość przynajmniej aktywnego włączenia się w wytypowanie tych wybranych przestrzeni publicznych. Również planujemy szereg akcji promocyjnych, takie jak np. stworzenie marki "Dostępność", czyli np. oznaczenie miejsc, które są dostępne. I wtedy na pewno też będziemy oczekiwali od Polek i Polaków, że będą nam właśnie proponować czy to miejsca, czy produkty, czy usługi, które ich zdaniem mogą spełniać rolę takich wzorców dostępności. Animacja komputerowa. Miasto. Przy ulicy wznoszą się wieżowce. Chodnikami idą ludzie,

ulicą jadą auta. W obrazie dominują różne odcienie niebieskiego. Sylwetki ludzi i auta są

białe. Pojawiają złote gwiazdki. Tworzą krąg, obracający się na tle nieba. Obok nich napis:

„Fundusze europejskie dostępne dla wszystkich”.

Frontowa ściana dworca Warszawa Gdańska. NARRATORKA: Dworzec Warszawa Gdańska. Na korytarzu przechodnie. Wśród nich kobieta pchająca wózek z dzieckiem i młody mężczyzna z plecakiem, który biegiem rusza w stronę schodów. Najniższy i najwyższy stopień są oznaczone żółtymi liniami. Wzdłuż korytarza ciągnie się pas prowadzący dla osób niewidomych. NARRATORKA: Osoby podróżujące często korzystają z kolei. Nie każda stacja kolejowa jest łatwo dostępna dla osób z niepełnosprawnością. Na peron wjeżdża pociąg. NARRATORKA: Dworzec Warszawa Gdańska spełnia jednak wszystkie standardy.

11

Do windy przy dworcu wchodzi mężczyzna o kulach. NARRATORKA: Do rozbudowy obiektu oraz zwiększenia jego dostępności przyczyniły się Fundusze Europejskie w nowym unijnym instrumencie finansowania projektów infrastrukturalnych CEF. Na ścianie tablica z planem komunikacyjnym dworca Warszawa Gdańska. Na posadzce korytarza - pas prowadzący dla niewidomych. Mężczyzna o kulach idzie podjazdem dla wózków. NARRATORKA: Obiekt jest dostosowany do potrzeb osób o ograniczonej możliwości poruszania się, a także zaopatrzony w system oznaczeń dotykowych dla osób niewidomych. Na ścianie tablica tyflograficzna. NARRATORKA: Na peron można dostać się windą lub schodami. Trzy osoby jadą w górę ruchomymi schodami. NARRATORKA: Podróżni znajdą liczne tablice informacyjne, drogowskazy, wskazówki w języku obrazkowym, informacje na ekranach wideo. Mężczyzna korzysta z elektronicznej tablicy z rozkładem jazdy pociągów. NARRATORKA: Usłyszymy także wyraźne zapowiedzi i sygnały dźwiękowe. Przejście podziemne. Na ulicę prowadzą schody zwykłe i ruchome. Ruchomymi wjeżdża starszy mężczyzna. Po zwykłych zbiega młody mężczyzna z torbą. Nad schodami, przy strzałkach skierowanych w górę - napisy: Warszawa Gdańska PKP, ulica Mickiewicza, ulica Słomińskiego. Na stadionie Miejskim w Toruniu - Seweryn Smorga ze Stowarzyszenia Alfa Sport Toruń. Idzie o kulach. Stoi na bieżni, przed kamerą. SEWERYN SMORGA: Obiekty sportowe Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Toruniu są dostępne dla osób niepełnosprawnych. Tych form dostępności jest kilka. Seweryn Smorga idzie o kulach po podjeździe. SEWERYN SMORGA: Jest to podjazd, są windy, miejsca parkingowe, są specjalne miejsca przystosowane dla wózków. Tak samo winda funkcjonuje też na lodowisku TOR-TOR. Tablica nad wejściem na lodowisko TOR-TOR Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Toruniu - z adresem, numerem telefonu i adresem strony internetowej.

12

Seweryn Smorga przed kamerą. SEWERYN SMORGA: No większość tych obiektów też jest na poziomie zerowym, tak że myślę, że te obiekty są w pełni dostosowane dla osób niepełnosprawnych. Na ekranie komputera - strona internetowa Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Toruniu ze zdjęciami poszczególnych obiektów. SEWERYN SMORGA: Teraz budujemy nowy kompleks basenowy. Kryta pływalnia na Bażyńskich też już w planach ma pełną dostępność dla osób niepełnosprawnych. Seweryn Smorga przed kamerą. SEWERYN SMORGA: Jeżeli chodzi o kwestie infrastruktury, jesteśmy przygotowani na każdą niepełnosprawność. Seweryn Smorga na trybunach stadionu. Nad trybunami - wielki ekran. SEWERYN SMORGA: Jeżeli chodzi o kwestie związane z kadrą, która pomaga nam w realizacji zajęć, oni też mają doświadczenie w pracy z niepełnosprawnością. Seweryn Smorga siedzi przy biurku, patrzy na ekran komputera. Na ekranie informacja o Siódmej Toruńskiej Olimpiadzie Osób Niepełnosprawnych. SEWERYN SMORGA: Generalnie chodzi o to, że największą bolączką osób niepełnosprawnych jest brak pracy, więc tutaj akurat Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Toruniu jest dowodem na to, że nie trzeba się bać zatrudniać takie osoby i po prostu dać szansę. Na ekranie napis: „Aktywizacja zawodowa i społeczna”. SEWERYN SMORGA: Chodzi o to, żeby tych szans do realizacji, samorealizacji osoby niepełnosprawne miały więcej. Piętrowy budynek Zachęty. Ściana frontowa z trójkątnym frontonem wspartym na kolumnach. NARRATORKA: Budynek Zachęty w Warszawie to miejsce warte odwiedzenia przez osoby zainteresowane kulturą i sztuką. Mogą to zrobić także osoby z niepełnosprawnościami. Przed kamerą Paulina Celińska, koordynatorka dostępności w Zachęcie - Narodowej Galerii Sztuki. Stoi przed budynkiem Zachęty. PAULINA CELIŃSKA: Bardzo ważnym elementem dostępności Zachęty jest nowe wejście otwarte w 2012 roku. Wejście, które umożliwia pełen dostęp osobom poruszającym się na wózkach czy też osobom starszym, osobom, które przychodzą do nas z małymi dziećmi.

13

Nowoczesna, przeszklona winda. Na ścianie tablica informująca między innymi o szatni, toaletach dla niepełnosprawnych i kąciku matki z dzieckiem. NARRATORKA: Gmach jest dostępny dla osób z niepełnosprawnością ruchową dzięki wyposażeniu w windy, podjazdy i dostosowane toalety. Osoby z niepełnosprawnością słuchową mogą skorzystać z pętli indukcyjnych wzmacniających dźwięk. Na ekranie komputera - strona internetowa Zachęty z informacjami o wydarzeniach i wystawach. NARRATORKA: Strona internetowa Zachęty zawiera treści przetłumaczone na język migowy. Dla osób z niepełnosprawnością wzroku przygotowano przewodniki z audiodeskrypcją, czyli nagrania z tekstowymi podpowiedziami, jak dotrzeć do budynku i jak się po nim poruszać. Zachęta organizuje także warsztaty i zajęcia skierowane do osób z autyzmem oraz niepełnosprawnością intelektualną. Trójkątne pole frontonu Zachęty wypełniają rzeźby. Toruń. Centrum Jordanki. NARRATORKA: Kolejnym przykładem miejsca dostępnego dla osób z niepełnosprawnościami jest Centrum Kulturowo-Kongresowe Jordanki w Toruniu. Wnętrze - sala koncertowa. Przed kamerą Małgorzata Barton - kierownik Działu Administracyjno-Gospodarczego Centrum Jordanki. Stoi w holu. MAŁGORZATA BARTON: Obiekt jest współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa kujawsko-pomorskiego. Zmieniające się zdjęcia: publiczność zapełniająca widownię o oryginalnej architekturze, artyści na scenie, dyrygent unoszący batutę, konsola akustyka, gramofon z płytą winylową. MAŁGORZATA BARTON: W związku z czym duży nacisk położony został, aby ten obiekt był przystosowany właśnie dla potrzeb niepełnosprawnych w celu wyrównywania szans w dostępie do kultury i wydarzeń kulturalnych na terenie gminy miasta Toruń. Przed kamerą Małgorzata Barton. MAŁGORZATA BARTON: Jeżeli mówimy o osobach niepełnosprawnych ruchowo, posiadamy windy na całym obiekcie, szerokie wejścia, które umożliwiają swobodne poruszanie się osobom zarówno na wózkach inwalidzkich, jak przy pomocy kul oraz balkonów. W holu - troje starszych ludzi wchodzi do windy. MAŁGORZATA BARTON: Wejścia do toalet są również szerokie.

14

Przy drzwiach do toalety - piktogram przedstawiający człowieka na wózku. MAŁGORZATA BARTON: Toalety są przystosowane dla potrzeb osób niepełnosprawnych. No i to, co najważniejsze - nasza widownia posiada specjalne miejsca dla osób z niepełnosprawnościami ruchowymi. Na całym obiekcie znajdują się piktogramy, które wskazują miejsca docelowe, pomagają osobie niepełnosprawnej poruszać się po naszym obiekcie. Zamykają się drzwi windy. Wewnątrz tablica informująca o tym, co znajduje się na kolejnych kondygnacjach budynku. MAŁGORZATA BARTON: W windzie są specjalne komunikaty dla osób słabo widzących, tak aby mogła ta osoba dotrzeć na miejsce docelowe. GŁOŚNIK: Piętro pierwsze. MAŁGORZATA BARTON: Widownia na naszym obiekcie jest widownią mobilną. Zdjęcia pustej widowni. MAŁGORZATA BARTON: W zależności od wydarzenia, jakie ma miejsce: czy mowa jest o studniówce, czy jest to bal, my tę widownię chowamy. Osoba niepełnosprawna jest też w stanie poruszać się przy każdej konfiguracji naszej sali koncertowej. Małgorzata Barton przed kamerą. MAŁGORZATA BARTON: Zarówno wtedy, kiedy widownia jest rozłożona, jak i wtedy, kiedy widownia jest złożona i mamy wydarzenie na płasko. W sali koncertowej - koncert orkiestry symfonicznej, występ zespołu ludowego, zajęcia edukacyjne dla dzieci. MAŁGORZATA BARTON: Centrum Kulturalno-Kongresowe Jordanki w Toruniu jest w pełni dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Małgorzata Barton przed kamerą. MAŁGORZATA BARTON: Zapraszamy wszystkie osoby z niepełnosprawnościami do nas, aby same mogły się przekonać, jak swobodnie mogą poruszać się po naszym obiekcie. Na podziemnym parkingu oznaczone miejsce dla niepełnosprawnych. Na ekranie komputera strona internetowa - zmieniające się treści. NARRATORKA: Strona internetowa Urzędu Komunikacji Elektronicznej to cenne źródło wiedzy dla wszystkich korzystających z usług telekomunikacyjnych i pocztowych oraz dla inwestorów rozwijających infrastrukturę i usługi w tym zakresie. Informacje na ten temat powinny być dostępne dla każdej zainteresowanej osoby, dlatego treści i materiały

15

prezentowane na stronie UKE są przygotowywane zgodnie ze standardami dostępności. Portal umożliwia powiększenie czcionki prezentowanego tekstu i zwiększanie kontrastu. Wiele materiałów jest dostępnych zarówno w postaci tekstu, jak i filmu wideo. Informacje są przygotowywane w prostym i zrozumiałym języku, co zdecydowanie ułatwia ich odbiór każdemu. Osoby z niepełnosprawnością słuchu mogą skorzystać z wideotłumacza, który prezentuje treści w języku migowym. Strona Urzędu Komunikacji Elektronicznej zdobyła pierwsze miejsce w konkursie "Strona internetowa bez barier" w kategorii "Strony publiczne do stu podstron". Portal uzyskał też pozytywną ocenę w Raporcie Dostępności 2018 oraz wyróżnienie w konkursie "Lider cyfrowej dostępności". Animacja komputerowa. Miasto. Przy ulicy wznoszą się wieżowce. Chodnikami idą ludzie,

ulicą jadą auta. W obrazie dominują różne odcienie niebieskiego. Sylwetki ludzi i auta są

białe. Pojawiają złote gwiazdki. Tworzą krąg, obracający się na tle nieba. Obok nich napis:

„Fundusze europejskie dostępne dla wszystkich”.

Przed kamerą Piotr Pawłowski - prezes Fundacji Integracja. Siedzi na wózku inwalidzkim, na chodniku przed siedzibą fundacji. Za nim, w głębi - skwer. PIOTR PAWŁOWSKI: Fundacja Integracja od ponad 20 lat zajmuje się kwestią architektoniczną. To znaczy… W momencie, kiedy usiadłem na wózek ponad 30 lat temu, to w którymś momencie okazało się, że jest wiele miejsc, do których nie mogę się dostać. Wnętrze galerii Zachęta - schody prowadzące na piętro. PIOTR PAWŁOWSKI: I w którymś też momencie powiedziałem sobie: "Nie. Nie będę wchodził do obiektów, które są kompletnie niedostosowane". Piotr Pawłowski przed kamerą. PIOTR PAWŁOWSKI: To był nie tyle impuls, żeby się tym zająć, ale wtedy podjąłem decyzję, że wchodzimy w architekturę. Zaczęliśmy od zajęć ze studentami. Studentów architektury Politechniki Warszawskiej zaczęliśmy sadzać na wózek, zawiązywać im oczy. A że gmach politechniki genialnie się do tego warsztatu i szkolenia nadaje, bo tam jest mnóstwo tych barier architektonicznych, to okazało się… Zaczęliśmy mówić o tym do osób, które tego najbardziej potrzebują. Ale później się okazało, że architekci potrzebują kompleksowej wiedzy. Stąd też poradniki, filmy, konferencje, publikacje, których w ostatnim czasie wydaliśmy naprawdę wiele, po to, aby mówić o dostępności przez pryzmat nie tyle pewnej inspiracji, chęci, tylko wiedzy, która jest niezbędna do tego, żeby architekci wiedzieli, co stosować i czego inwestorzy powinni wymagać. Robotnicy na rusztowaniu przy budowanym domu. Dźwigi na placu budowy. Robotnicy na jednym z pięter budynku w trakcie budowy. PIOTR PAWŁOWSKI: To jest najważniejsze, aby ta wiedza, której nie mamy, bo żadne przepisy w Polsce tego nie gwarantują…

16

Piotr Pawłowski przed kamerą. Za jego plecami - podjazd dla wózków, prowadzący na chodnik. Przechodzi nim kobieta, za nią inna, która pcha wózek z dzieckiem. PIOTR PAWŁOWSKI: Nie mamy norm architektonicznych jak Niemcy, nie mamy tak jak Skandynawowie takiej kultury w projektowaniu. Nie mamy, tak jak Francuzi, kar, które mogą spotkać architekta za złe dostosowanie obiektów architektonicznych. Nie mamy jeszcze tak wielu access officerów, choć pojawiają się takie osoby, jak na przykład w Gdyni czy w Warszawie. Osoby, które pilnują dostępności, czyli znają się na tym, jak powinien wyglądać obiekt dostępny pod kątem osób z różnymi niepełnosprawnościami. I w momencie kiedy mamy tę wiedzę, że tak ogromne potrzeby są, nałożymy na to wiedzę, jak te bariery niwelować, to w naszym kraju obserwuję zmianę, której naprawdę jesteśmy świadkami. To, co robi integracja, i jednak zauważyliśmy, że o tej dostępności… Nie każdy wie, o co w niej chodzi. Ta dostępność jest nie tyle magiczną wiedzą, ale jest wiedzą ekspercką, która wymaga, aby konsultować się np. z takimi organizacjami. My wiemy, jakie bariery napotyka osoba poruszająca się na wózku. Chodnikiem idzie kobieta, pcha wózek inwalidzki. PIOTR PAWŁOWSKI: Osoba poruszająca się o kulach, słabo widząca, osoba z niepełnosprawnością sensoryczną. To oświetlenie jest ważne w danym obiekcie, żeby osoba głucha bez problemu mogła się dogadać z inną osobą głuchą. Piotr Pawłowski przed kamerą. PIOTR PAWŁOWSKI: Jest tyle elementów, na które trzeba zwrócić uwagę, że w momencie projektowania, kiedy myślimy o tej twardej architekturze, nie możemy zapomnieć o tym, co będzie wewnątrz. Lady. Bardzo często spotykam się w recepcjach różnych firm, gdzie nie widać czubka mojej głowy zza tej lady. Wszystko jest dostosowane czy zaprojektowane pod kątem osób sprawnych, chodzących, stojących, a ten świat czasami zupełnie inaczej wygląda. A więc jeśli pamiętamy w momencie inwestycji, że należy poszukać ekspertów, którzy muszą doradzić, jak uniknąć błędów. Bo to, co robi integracja… Jak gdyby jesteśmy w najważniejszych miejscach, jeśli chodzi o dostępność. Tam, gdzie jest remont, doradzamy architektom. Czyli jesteśmy tym wsparciem, supportem dla inwestora, gdzie wtedy będzie gwarancja, że dany obiekt powstanie w pełni dostępny. Znak warszawskiego metra - czerwone „M” na okrągłym żółtym tle. Budowa wieżowców przy warszawskim rondzie Daszyńskiego. PIOTR PAWŁOWSKI: Przez nasze ręce przechodzi metro warszawskie, biurowce, które są w całej Polsce budowane przez największe firmy, po to, żebyśmy architektom mogli doradzić i podpowiedzieć, na czym polega dostępność i żeby unikać wszelkich błędów. Piotr Pawłowski przed kamerą.

17

PIOTR PAWŁOWSKI: W momencie kiedy budujemy, niezbędna jest wtedy ingerencja i upewnienie się, że właśnie ta dostępność będzie zapewniona po wybudowaniu danego obiektu. Animacja komputerowa. Miasto. Przy ulicy wznoszą się wieżowce. Chodnikami idą ludzie,

ulicą jadą auta. W obrazie dominują różne odcienie niebieskiego. Sylwetki ludzi i auta są

białe. Pojawiają złote gwiazdki. Tworzą krąg, obracający się na tle nieba. Obok nich napis:

„Fundusze europejskie dostępne dla wszystkich”.

Biały ekran. Będą się na nim pojawiały rysunki ilustrujące narrację. Pierwszy przedstawia

logo programu Dostępność Plus, a pod nim umownie przedstawioną grupę ludzi.

NARRATORKA: Dostępność miejsc, usług, życia społecznego i publicznego to założenia

programu Dostępność Plus, który powstał jako efekt zapewnień ogłoszonych w expose pana

premiera Mateusza Morawieckiego.

Rysunek przedstawiający premiera Mateusza Morawieckiego na mównicy.

NARRATORKA: Jego celem jest zapewnienie równego i swobodnego dostępu do przestrzeni

społecznej i publicznej dla wszystkich.

Rysunek wagi z szalami w równowadze. Na każdej z szal - piktogram. Jeden przedstawia

człowieka siedzącego na wózku, drugi stojącego człowieka.

NARRATORKA: Założenia programu dotyczą nie tylko osób z niepełnosprawnościami, ale

także osób starszych, kobiet w ciąży, dzieci czy podróżujących z ciężkim bagażem.

Rysunek przedstawiający: starszego mężczyznę na skuterze elektrycznym, kobietę w ciąży, mężczyznę na wózku i chłopca. Obok grupy - walizka. NARRATORKA: Program Dostępność Plus zwraca uwagę na 8 obszarów, o których opowiemy w kolejnych odcinkach naszego programu. Te obszary to m.in. dostępność budynków i transportu publicznego, dostosowanie do potrzeb wszystkich osób szkół, przedszkoli, uczelni, placówek opieki medycznej, cyfryzacja usług i umożliwienie korzystania z nich bez wychodzenia z domu, a także poszukiwanie ciągle nowych rozwiązań w zakresie dostępności i koordynacja działań. Pod logo programu Dostępność Plus - piktogramy obrazujące wymienione obszary działań. NARRATORKA: Znaczący wkład w propagowanie dostępności mają również Fundusze Europejskie. Logo - połączone gwiazdy: żółta, biała i czerwona na niebieskim tle. Obok napis: Fundusze Europejskie. Pod spodem rysunek przedstawiający plik banknotów i dwa stosiki monet. NARRATORKA: Dzięki otrzymanemu dofinansowaniu dostępnych jest coraz więcej działań przeznaczonych dla osób ze specjalnymi potrzebami.

18

Pod logo Funduszy Europejskich - rysunek mężczyzny siedzącego na wózku. Mężczyzna szeroko rozkłada ramiona. NARRATORKA: Wszyscy mają pełne prawo do uczestnictwa w projektach współfinansowanych z Funduszy Europejskich. Dlatego instytucje realizujące takie projekty powinny zadbać o dostępność budynków, miejsc, treści i oferowanych usług. Rysunek budynku. Do wejścia prowadzi chodnik. NARRATORKA: Mogą otrzymać na to dodatkowe środki (do 12 tys. zł), dzięki którym sfinansują np. montaż podjazdu dla wózków albo tłumaczenie na język migowy. Rysunek podjazdu. Piktogram języka migowego - dwie dłonie. W obu palec wskazujący styka się z kciukiem, tworząc kółko. NARRATORKA: Pamiętajmy, że dostępność w Funduszach Europejskich widać w bardzo wielu obszarach. Czasem jest to dostępność budynku, czasem specjalne szkolenia i działania aktywizujące, a czasem poszukiwanie nowych rozwiązań dostępnych dla wszystkich w zaawansowanych projektach badawczych. Animacja komputerowa. Miasto. Przy ulicy wznoszą się wieżowce. Chodnikami idą ludzie,

ulicą jadą auta. W obrazie dominują różne odcienie niebieskiego. Sylwetki ludzi i auta są

białe. Pojawiają złote gwiazdki. Tworzą krąg, obracający się na tle nieba. Obok nich napis:

„Fundusze europejskie dostępne dla wszystkich”.

Na tle animacji - napisy.

Operatorzy kamer: Artur Bińkowski, Wojciech Konopka, Radosław Starczewski, Konrad

Zygmunt.

Oprawa graficzna: Marcin Czarniecki, Julian Kucaj, Mateusz Matuszak.

Lektor: Joanna Rudyk.

Redakcja: Eliza Pietrzykowska, Alicja Chęcińska, Dominika Celińska.

Montaż: Dawid Bagiński.

Kierownictwo produkcji: Radosław Starczewski.

W programie wykorzystano materiały filmowe CKK Jordanki w Toruniu.

Fundacja Lux Veritas, Telewizja Trwam 2018

Na białym tle plansza w formie strzałki z napisem: „Zapytaj o fundusze”. Strzałka wskazuje

umieszczoną niżej planszę z adresem strony internetowej:

WWW.FunduszeEuropejskie.gov.pl

Poniżej umieszczone obok siebie: logo Funduszy Europejskich, flaga Polski i flaga Unii

Europejskiej. Pod nimi napis: „Projekt jest współfinansowany ze środków Funduszu

Spójności Unii Europejskiej”.