Wykład

Studia Podyplomowe przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotów zawodowych

WykładPiotr Magier

� Wprowadzenie – cel wykładu, treści, literatura, egzamin, uwagi metodologiczne

� Pedagogika – uwagi terminologiczne� Pedagogika jako nauka

� Kryteria autonomii naukowej pedagogikiPrzedmiot pedagogiki� Przedmiot pedagogiki

� Metody badań pedagogicznych� Język pedagogiki� Struktura wiedzy pedagogicznej

� Współczesne stanowiska w pedagogice� Koncepcje postmodernistyczne� Koncepcje personalistyczne i humanistyczne� Koncepcje krytyczne i emancypacyjne

� Cel wykładu � Wprowadzenie w rozumienie pedagogiki jako nauki; cel

metaprzedmiotowy� Termin – pojecie – desygnat

� Termin – znak graficzny lub akustyczny� Pojecie – treść terminu� Pojecie – treść terminu� Desygnat – oznaczana rzeczywistość

� Typy definicji� Strukturalna� Funkcjonalna� Genetyczna� Historyczna� Klasyczna

� Typologizacja

� Etymologia terminu� pais – chłopiec , dziecko� paidagogos – niewolnik opiekujący się chłopcem� paidea – model wychowania

� Pojęcie� Rozumienie szerokie – toŜsame z wychowaniem

Rozumienie wąskie – specyficzne, techniczne - nauka o Rozumienie szerokie – toŜsame z wychowaniem

� Rozumienie wąskie – specyficzne, techniczne - nauka o wychowaniu

� Pedagogika a nauki pedagogiczne (edukacyjne, o wychowaniu) – uŜycie synonimiczne; skutek dyskusji dotyczącej spójności pedagogiki jako nauki

� Geneza� Jan Fryderyk Herbart – twórca pedagogiki naukowej

� Kryterium administracyjne – habilitacja z pedagogiki; utworzenie katedry pedagogiki na uniwersytecie w Królewcu.

� Kryterium treściowe – pedagogika jako nauka złoŜona: etyka –słuŜy ustaleniu celów wychowania; psychologia – słuŜy ustaleniu metod wychowania

� Kryteria zewnętrzne� Zapotrzebowanie społeczne� Naukowcy� Jednostki administracyjne� Dorobek naukowy� Dorobek naukowy� Ciągłość historyczna

� Kryteria wewnętrzne� Przedmiot badań� Metody badań� Język� Struktura

� Przedmiot materialny� Określona rzeczywistość: zjawisko, proces, fakt,

rzecz� Dla pedagogiki przedmiotem materialnym jest

zjawisko wychowaniazjawisko wychowania

� Przedmiot formalny� Aspekt badanej rzeczywistości; cel poznawczy� Dla pedagogiki przedmiotem formalnym jest:

� Wartościowanie, postulowanie, melioracja modelu wychowania

� Badanie wychowania w jego złoŜoności -wieloaspektowość

� Teza o podporządkowaniu metod badawczych przedmiotowi badań (realizm poznawczy)

� Podział na metody nauk matematyczno-przyrodniczych i humanistycznych według Stefana Kunowskiego� Dotyczy genezy ujęć badawczych oraz dominacji

określonego paradygmatuokreślonego paradygmatu� Metody matematyczno-przyrodnicze: obserwacja,

eksperyment, metody statystyczne� Metody humanistyczne: analiza artefaktów, analiza tekstu,

metody porównawcze� Podział na metody ilościowe i jakościowe

� Dotyczy sposobu analizy danych uzyskanych w badaniach� Celem analiz ilościowych jest: opis i wyjaśnienie zaleŜności� Celem analiz ilościowych jest: rozumienie;

� Obserwacja� Pojecie – opis, rejestracja sytuacji zastanych� Typy – introspekcyjna – ekstraspekcyjna; etnograficzna;

próbek czasowych – ciągła; tematyczna� Eksperyment

� Pojecie – wyjaśnienie zaleŜności między zjawiskami (zmiennymi) w warunkach kontrolowanych, przez (zmiennymi) w warunkach kontrolowanych, przez wprowadzanie zmian w tych zjawisk (zmiennej niezaleŜnej)

� Typy – naturalny (środowiskowy) lub laboratoryjny� Metody statystyczne

� Pojecie -� Typy wskaźników statystycznych – średnia arytmetyczna;

mediana; modalna, rozkład normalny� Funkcje – porządkująca (statystyka opisowa); poznawcza

(wnioskowanie statystyczne)

� Średnia arytmetyczna� Suma wszystkich wartości podzielona przez ich liczbę� Charakterystyka wyników przy pomocy wartości

najbardziej typowej

� Mediana� Mediana� Wartość środkowa – wyznaczająca dokładnie połowę

obserwacji� Dzieli wyniki na połowy

� Modalna� Wartość pojawiająca się najczęściej w zbiorze

wyników

� Metody eksplikacyjne� Pojecie – analiza wytworów dziecięcych w celu zrozumienie

przeŜyć i sposobu interpretacji rzeczywistości� Przedmiot badań – wytwory dziecięce; dokumenty osobiste;

dokumenty oficjalne

� Analiza tekstu� Analiza tekstu� Pojęcie – ma na celu rozumienie tekstów naukowych� Typy – analiza terminologiczna; analiza logiczno-

semantyczna

� Metody porównawcze� Pojęcie – określenie podobieństw i róŜnic w badanych

zjawiskach zestawionych pod kątem róŜnic czasowych lub przestrzennych

� Typy – porównanie elementów praktyki edukacyjnej lub porównanie koncepcji pedagogicznych

� ZaleŜność języka pedagogiki (nauk humanistycznych) od języka potocznego

� ZaleŜność języka pedagogiki od języka innych nauk (zwłaszcza humanistycznych)nauk (zwłaszcza humanistycznych)

� Wieloznaczność języka pedagogiki (języka humanistyki)

� Podstawowe terminy pedagogiczne:� Wychowanie� Edukacja – Kształcenie - Nauczanie/uczenie się� Rozwój

� Rozumienie szerokie i wąskie� Rozumienie szerokie – kaŜda aktywność człowieka

powodująca zmiany w zachowaniu� Działalność celowa, świadoma, systematyczna, metodyczna,

prowadzona przez fachowców� Pojęcia wychowania według S. Kunowskiego

� Prakseologiczne - działalność wychowawcy� Prakseologiczne - działalność wychowawcy� Ewolucyjne – proces zmian, rozwój� Adaptacyjne – efekt, cel, stan zamierzony� Środowiskowe – wpływ instytucji i grup społecznych

� Pojęcie wychowania a koncepcje psychologiczne (M.Łobocki)� Behawioralne – system wzmocnień� Psychodynamiczne – zaspokajanie potrzeb� Poznawcze – administrowanie informacją

Edukacja

Wychowanie Kształcenie

Nauczanie Uczenie się

� Pojęcie� długotrwały proces zmian, zachodzących określonym

kierunku, przechodzących od form niŜszych do wyŜszych, bardziej złoŜonych

� Typy koncepcji rozwoju� Typy koncepcji rozwoju� Koncepcje jednoczynnikowe – endogenne; egzogenne� Koncepcje dwuczynnikowe� Koncepcje wieloczynnikowe

� Rozwój według S. Kunowskiego� Teoria czynnikowa� Teoria warstwicowa

� Cechy� Kierunkowość� Progresywność

� Typy� Filogeneza –Antropogeneza- Ontogeneza� Filogeneza –Antropogeneza- Ontogeneza� Rozwój jakościowy a ilościowy� Rozwój strukturalny a funkcjonalny

� Aspekty� Poznawczy – analityczność i obiektywizacja poznania� Działaniowy - celowość, autonomia, konsekwencja,

dowolność, odporność na zakłócenia czynników zewnętrznych, kontrolowalność

� Kryteria wydzielania stadiów rozwojowych� sposób poznawania i uświadamiania sobie przez dziecko

otaczającej nas rzeczywistości; � dominujący rodzaj działalności dziecka; � specyficzne formy oddziaływania wychowawczego na

dziecko� Periodyzacja

0 – 1 – niemowlęctwo� 0 – 1 – niemowlęctwo� 1 – 3 – wiek poniemowlęcy� 3 – 7 – wiek przedszkolny� 7 – 11 (12) – młodszy wiek szkolny� 11 (12) – 17 (18) – wiek dorastania� 17 (18) – 21 (22) – wiek młodzieńczy� 21 (22) – 35 - wiek wczesnej dorosłości� 36 – 55 – wiek średni� 55 i więcej – wiek później dorosłości

� Stadialny� Epigenetyczny – J. Piaget; E. Erickson

� Fazy wewnętrzne - 1) kształtowania się nowej struktury; 2) stabilizacji; 3) zaczątki struktur stadium następnego

� Istnienie okresów przejściowych� Istnienie okresów przejściowych

� Podkreślający autonomię stadiów – K. Dąbrowski� Kryzys psychologiczny jako nieodłączny element rozwoju

� Linearny (wektorowy)� Koncepcja czynnikowa Stefana Kunowskiego

� Czynniki rozwoju: bios, ethos, agos, los� Przebieg rozwoju jako wynik wpływu (konwergencji) wielu

czynników

� Duchowy� WraŜliwość na wartości ostateczne: Prawdę Dobro,

Piękno, Absolut� Kulturowy

� Uczestnictwo w kulturze, wraŜliwość na piękno Społeczny� Społeczny� Uczestnictwo w grupach rówieśniczych, zdolność

realizacji wymogów płynących z funkcjonowania w ramach instytucji

� Psychiczny� Rozwój zainteresowań oraz sprawności poznawczych

� Biologiczny� Tworzenie i dojrzewanie róŜnorakich elementów

organizmu, zwłaszcza układu nerwowego

EthosLos

Bios

Agos

� Sposoby porządkowania struktury i ich kryteria� Subdyscypliny pedagogiczne – kryterium przedmiotu badań

(oraz metod badań i języka)� Stanowiska pedagogiczne – specyficzny model wychowania

(oparty na specyficznych koncepcjach: świata, człowieka, poznania, moralności, społeczeństwa)

� Subdyscypliny pedagogiczne według Stefana Kunowskiego

Podział pionowy� Podział pionowy� Podział poziomy

� Stanowiska w pedagogice� Sposoby porządkowania stanowisk

� Propozycja F. Meirieu� Propozycja S. Schiro� Propozycja S. Kunowskiego

� Typy stanowisk� Postmodernistyczne� Humanistyczne i personalistyczne� Krytyczne i emancypacyjne

•Tworzenie koncepcji opisowo-wyjaśniajaco-normatwnychdotyczących wychowaniaPedagogika ogólna

•Określenie celów wychowania•Poziom normatywny•Współpraca z naukami filozoficznymi: etyką, estetyką,

Pedagogika normatywna •Współpraca z naukami filozoficznymi: etyką, estetyką,

antropologią, aksjologiąnormatywna

•Opis i wyjaśnienie rzeczywistości przy pomocy metod badawczych nauk humanistycznych i matematyczno-przyrodniczych

Pedagogika eksperymentalna

(opisowa)

•Potoczna wiedza o wychowaniuPedagogika empiryczna

� Nauki pedagogiczne� Historia wychowania, antropologia wychowania, kulturologia

wychowania, biologia wychowania, psychologia wychowania, filozofia wychowania, socjologia wychowania, teologia wychowania

� Typy nauk pedagogicznych – historyczne; empiryczne; prospektywne (światopoglądowe) prospektywne (światopoglądowe)

� Nauki współpracujące� Nauki realne – higiena i medycyna, ekonomia, demografia� Nauki formalne – cybernetyka, prakseologia, logika,

metodologia nauk� Nauki aksjologiczna – etyka, estetyka,

� Nauki pomocnicze� Psychologia, socjologia, filozofia, teologia, historia

� Postmodernizm� Pojecie i geneza� Kategorie według A. Bronka, H. Kieresia, A. Szahaja

� Antyfundamentalizm i antyunwersalizm� Antyscjentyzm i postawa antymetafizyczna� Ambiwalentna postawa wobec człowieka� Dekonstruktywizm i konstruktywizm

postmodernistyczny

� Pedagogika postmodernistyczna� Problem celów wychowania� Problem jednolitości metod badawczych� Problem spójności wiedzy pedagogicznej

� Pojęcia i typy desygnatów� Pojecie opisowe i wartościujące� Pojęcie opisowe:

� Jako stanowisko w pedagogice� Jako typ relacji międzyludzkich� Jako forma działalności społecznej

� Geneza i dziejeGeneza i dzieje� Prekursorzy: M. Mead; F. Leboyer; C.R. Rogers� Twórcy: Ruch Obrony Praw Dzieci (USA); H. Kupffer; E.von

Braunmuhl; H. von Schoenebeck� Antypedagogika w Europie i w Polsce

� Współczesne stanowiska antypedagogiczne� Antypedagogika; Ruch Obrony praw Dzieci; Postpedagogika

� Tezy� Wychowanie jest niepotrzebne� Nie istnieją obiektywne cele wychowania� Człowiek jest od urodzenie istotą aktywna poznawczo i komunikacyjnie� Człowiek od urodzenie jest istotą społeczną

� Humanizm� Termin, pojęcie, desygnaty � Geneza i dzieje zjawiska� Kategorie i tezy� Typy� Typy

� Humanizm antropocentryczny� Humanizm teocentryczny

� Pedagogika humanistyczna� Geneza i dzieje� Tezy

� Personalizm� Termin, pojęcie, desygnaty � Geneza i dzieje� Kategorie i tezy� Typy� Typy

� Personalizm statyczny i dynamiczny� Personalizm filozoficzny i religijny

� Pedagogika personalistyczna� Geneza� Tezy

� Relacja między „personalizmem” a „humanizmem”

� Pojęcie emancypacji i krytyki� Typy pedagogiki emancypacyjnej według B.

Śliwerskiego� Stanowisko liberalno-anarchistyczne� Stanowisko społeczne

Szkoła Frankfurcka – przykład pedagogiki � Szkoła Frankfurcka – przykład pedagogiki krytycznej� Geneza i przedstawiciele� Tezy

� Stanowiska Paulo Freire – Przykład pedagogiki emancypacyjnej� Geneza� Tezy