Akustyka muzyczna

Wykład 6

Klasyfikacja instrumentów. Instrumenty strunowe.

dr inż. Przemysław Plaskota

2

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Instrument muzyczny – każde źródło zjawisk dźwiękowych wykorzystywane jako materiał muzyki

• Źródłem drgań może być• ciało stałe o sprężystości naturalnej

• ciało stałe o sprężystości sztucznej• sprężystość liniowa

• sprężystość powierzchniowa

• słup powietrza

3

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Podział instrumentów w zależności od źródła drgań• instrumenty strunowe – chordofony

• instrumenty dęte – aerofony

• instrumenty membranowe – membranofony

• instrumenty samobrzmiące – idiofony

• Membranofony i idiofony łączone sąw jedną grupę instrumentów perkusyjnych• z wyjątkiem idiofonów pobudzanych zadęciem

4

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Podział instrumentów na podgrupy• instrumenty strunowe – chordofony

• smyczkowe

• szarpane

• uderzane

5

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Podział instrumentów na podgrupy cd.• instrumenty dęte – aerofony

• wargowe• pojedynczostroikowe• podwójnostroikowe• organicznostroikowe ustnikowe• organicznostroikowe bezustnikowe

• instrumenty dęte – aerofony• dęte drewniane (wargowe, pojedynczostroikowe,

podwójnostroikowe)• dęte blaszane (organicznostroikowe ustnikowe)

6

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Podział instrumentów na podgrupy cd.• instrumenty membranowe – membranofony

• brak szczegółowego podziału (pobudzane przez uderzania)

• instrumenty samobrzmiące – idiofony• płytowe

• sztabkowe

• rurowe

• prętowe

• języczkowe (pobudzane powietrzem)

7

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Rodziny instrumentów – instrumenty mieszczące się w ramach grup i podgrup, wykazujące cechy wspólne wyrażające siępodobieństwem w• budowie

• podstawach akustycznych

• technice gry

• brzmieniu

8

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Przykłady instrumentów z jednej rodziny

• skrzypce i wiolonczela

• mandolina i bałałajka

• fortepian i pianino

• obój i fagot

• klarnet i klarnet basowy

• saksofon sopranowy i tenorowy

• głos kobiecy i męski

9

Klasyfikacja instrumentów

muzycznych

• Rodzaj instrumentu – wyróżniamy spośród innych członków rodziny na podstawie• specyficznych cech budowy

• technice gry

• brzmieniu

10

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

• Gatunek instrumentu – zróżnicowanie instrumentu w ramach rodzaju na podstawie• stroju instrumentu (klarnet B i A)

• wielkości instrumentu (mandolina i mandola)

• szczegółów technicznych (fortepian pokojowy i koncertowy)

• kształtu instrumentu (tuba i helikon)

11

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

12

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

13

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

14

Klasyfikacja instrumentów muzycznych

15

Drgania strun

• Struna – ciało stałe, z natury niesprężyste, którego kolisty przekrój jest mały w porównaniu z długością

• Sprężystość nadawana jest w sposób sztuczny, poprzez napięcie struny w kierunku jej długości

• Drgania wywołane w dowolnym punkcie struny rozchodzą się w postaci fali akustycznej wzdłuż długości struny

16

Drgania strun

• Fala odbija się od punktów mocowania• w ten sposób powstaje fala stojąca

• Jeżeli na całej długości struny nie występują węzły, strzałka fali występuje w połowie długości struny

17

Drgania struny

18

Drgania struny

• Oprócz węzłów na końcach struny mogąpowstawać także dalsze węzły• struna podzieli się na dwie, trzy, cztery lub

więcej równych cząstek

• Wszystkie tonywydawane przezstrunę tworzą razemszereg harmoniczny

19

Drgania strun

• Pierwsze prawo Younga – struna nie może wykonywać takich drgań, których węzełprzypada w punkcie pobudzenia struny (zmiana barwy)

20

Drgania strun

• Drugie prawo Younga – jeśli drgania struny zostaną w sposób sztuczny stłumione w jakimś punkcie, struna może wykonywać tylko takie drgania, których węzeł przypada w miejscu stłumienia struny(zmiana barwy, flażolety)

21

Drgania strun

• Rodzaje pobudzenia strun• pocieranie struny smyczkiem

• szarpanie struny palcem lub piórkiem

• uderzanie struny pałeczką lub młotkiem

• W przypadku pocierania smyczkiem mamy pobudzenie ciągłe

• W przypadku szarpnięcia lub uderzenia mamy pobudzenie chwilowe (jednorazowe), powstaje drganie tłumione

22

Instrumenty smyczkowe

• Instrument smyczkowy – instrument muzyczny należący do grupy instrumentów strunowych, w których struna pobudzana jest za pomocą smyczka.

23

Instrumenty smyczkowe

• Instrumenty smyczkowe mają podobnąbudowę:• pudło rezonansowe – przestrzeń, gdzie

wzmacniany jest dźwięk

• struny (najczęściej cztery) – oparte na podstawku

• gryf z podstrunnicą bez progów• gryf zakończony jest kołkami pozwalającymi stroić

instrument, zapewniając odpowiednie napięcie strun

24

Instrumenty smyczkowe

• Struny, niegdyś wykonywane z jelit zwierzęcych, dziś niemal wyłącznie wykonywane są z metalu

• Smyczek smaruje się kalafonią – specjalnie spreparowaną żywicą.

25

Instrumenty smyczkowe

• Smyczek to drewniany, sprężysty pręt, najlepiej z drewna fernambukowego, na który naciąga sięwłosie (najlepiej naturalne, przygotowane z końskiego ogona)

• Z jednej strony włosie jest umieszczone w główce smyczka (szpic), a u dołu - w żabce (zwykle drewniana, ale może być też plastikowa czy z kości słoniowej

• Na końcu żabki znajduje się śrubka służąca do odpowiedniego naciągnięcia włosia

26

Instrumenty smyczkowe

• W swojej historii lutnicy, szukając idealnego brzmienia instrumentów, eksperymentowali z ich wymiarami, materiałami (np. do dziś posądza sięnajsłynniejszego lutnika z Cremony Stradivariego, iż cała tajemnica jego skrzypiec tkwi w składnikach lakieru)

27

Instrumenty smyczkowe

• Klasyczne instrumenty smyczkowe: • skrzypce

• altówka

• wiolonczela

• kontrabas

• Regionalne instrumenty smyczkowe:• gęśle

• basetla

28

Instrumenty smyczkowe

• Dawne instrumenty smyczkowe:• Rebec

• Lira da braccio

• viola da gamba

• viola d’amore

• skrzypce barokowe

• Elektryczne instrumenty smyczkowe

29

Instrumenty smyczkowe

• Techniki gry na instrumentach smyczkowych (artykulacja)• arco, czyli gra smyczkiem – leżącym,

skaczącym, rzucanym, drzewcem (detache, legato, portato, staccato, martele, spiccato, sautille, ricochet, col legno)

• pizzicato, czyli szarpanie struny palcami prawej lub lewej ręki

30

Instrumenty smyczkowe

• lewa ręka:• gra w pozycjach (od 1 do 12)

• wibracja (ruchu palca wzdłuż struny - w celu zmiękczenia dźwięku)

• intonacja (celność palcowa, czystość wydobywanego dźwięku)

• biegłość (szybkość stawiania palców)

• chwytanie wielodźwięków (dwudźwięków i akordów)

• flażolety (delikatne przyłożenie palca w określonym miejscu struny)

31

Instrumenty smyczkowe

• Różnice między skrzypcami, altówką, wiolonczelą i kontrabasem• wielkość, kształt pudła rezonansowego

(dotyczy tylko kontrabasu)

• brzmienie, skala, strój strun

• zapis nutowy w innym kluczu (wiolinowy, altowy, basowy, czasem tenorowy)

• sposób trzymania podczas gry

• dodatkowe elementy (podbródek, nóżka)

32

Skrzypce

33

Skrzypce

34

Skrzypce

• Rodzaje artykulacji

35

Skrzypce

• Rodzaje artykulacji

36

Skrzypce

• Rodzaje artykulacji

37

Instrumenty smyczkowe

• Prezentacje dźwiękowe