Wydział Wychowania Fizycznego
Transcript of Wydział Wychowania Fizycznego
Załącznik nr 2
Wydział Wychowania Fizycznego
Uniwersytet Rzeszowski
Marian Rzepko
AUTOREFERAT
(dorobek i osiągnięcia naukowe)
Rzeszów 2018
Marian Rzepko
Autoreferat
2
1. Posiadane dyplomy, stopnie naukowe, uprawnienia zawodowe i certyfikaty
Edukacja:
1998 – magister wychowania fizycznego, Akademia Wychowania Fizycznego we
Wrocławiu,
2005 – doktor nauk o kulturze fizycznej, Akademia Wychowania Fizycznego we
Wrocławiu, Wydział Wychowania Fizycznego; tytuł rozprawy doktorskiej: Asymetria
funkcjonalna i dynamiczna a koordynacyjne zdolności motoryczne młodzieży w wieku
16–17 lat, promotor: prof. dr hab. Tadeusz Koszczyc.
Uprawnienia i kwalifikacje zawodowe:
trener II klasy – narciarstwo alpejskie,
trener II klasy – boks,
instruktor sportu – dyscypliny: boks, snowboarding, narciarstwo zjazdowe,
kulturystyka, kajakarstwo, jazda konna, ćwiczenia siłowe,
ratownik WOPR.
Certyfikaty:
Kurs języka angielskiego na poziomie upper/post-intermediate potwierdzony
certyfikatem TOEIC (2010 r.),
Kurs pt. Umiejętności interpersonalne (Uniwersytet Rzeszowski, 2010 r.),
Kurs – Obsługa zintegrowanych urządzeń i oprogramowań specjalistycznych
(Uniwersytet Rzeszowski, 2010 r.),
Podstawy kontroli motorycznej (Fundamentals of Motor Control) – intensywny kurs
(AWF w Katowicach, 2012 r.),
Kurs w zakresie metod statystycznych w procesie dydaktycznym (Uniwersytet
Rzeszowski, 2013 r.),
Szkolenie Świadomość o niepełnosprawności dla kadr uczelni wyższych (Fundacja
Instytut Rozwoju Regionalnego, 2014).
2. Przebieg pracy zawodowej
2005-2016 – Katedra Sportu, Wydział Wychowania Fizycznego, Uniwersytet
Rzeszowski – adiunkt
2017 i nadal - Katedra Sportu, Wydział Wychowania Fizycznego, Uniwersytet
Rzeszowski – starszy wykładowca
Marian Rzepko
Autoreferat
3
Dodatkowe zatrudnienie, doświadczenie zawodowe:
1998 i nadal – Zespół Szkół Licealnych im. Bolesława Chrobrego w Leżajsku –
nauczyciel wychowania fizycznego.
Funkcje społeczne:
1998 i nadal – Klub Jeździecki i Hipoterapii EQUISTRO Wierzawice – skarbnik,
członek zarządu,
2010 i nadal – Centrum Sportów Walki w Leżajsku – wiceprezes, członek zarządu,
3. Wskazanie osiągnięcia wynikającego z art. 16 ust. 2 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r.
o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.
U. z 2003 r., nr 65, poz. 595 z późn. zm.):
Jako osiągnięcie naukowe wskazuję monografię pt.: Ocena jakości życia osób starszych
w aspekcie stabilności posturalnej, Marian Rzepko, Wydawnictwo Uniwersytetu
Rzeszowskiego, Rzeszów 2016, ISBN 978-83-7996-256-3.
Recenzent wydawniczy: dr hab. Tadeusz Stefaniak, prof. AWF.
4. Struktura i treść monografii habilitacyjnej
Przedstawiona do oceny monografia pt. Ocena jakości życia osób starszych w aspekcie
stabilności posturalnej składa się z sześciu rozdziałów oraz piśmiennictwa i aneksu.
Prezentując skróconą treść monografii, chciałbym przede wszystkim zwrócić uwagę na
fakt, że na przełomie XX i XXI wieku w krajach o optymalnym rozwoju ekonomicznym
wyraźnie zwiększyła się średnia długość życia, która obecnie u mężczyzn wynosi 70,2 roku,
a u kobiet 78,3 roku. Konsekwencję tego zjawiska stanowi stopniowy, ale stały wzrost liczby
osób w podeszłym wieku w Polsce i na świecie (Wojtyniak i wsp. 2012). Około 500 mln ludzi
jest w wieku 65 lat i więcej, a liczba ta wzrośnie do 1 mld w roku 2030 (Sherrington i wsp.
2009). Seniorzy stanowią zatem jedną z najszybciej rozwijających się grup w demografii
całego świata. Sytuacja demograficzna powoduje konieczność ukierunkowania polityki
społecznej nie tylko na wydłużanie życia, lecz także na podejmowanie działań
poprawiających jakość życia osób w okresie późnej dorosłości. Jakość życia rozumiana jest
jako dobrostan fizyczny i psychiczny, dający poczucie szczęścia, satysfakcję z życia oraz
spełnienie pragnień. Badania nad długością życia zyskują na znaczeniu wraz ze zwiększeniem
się procentu osób po 65. roku życia (Repetto i wsp. 2001, Johannesson i Johansson 1997,
Marian Rzepko
Autoreferat
4
Poudyal i wsp. 2009, Seifarth i wsp. 2012). Światowa Organizacja Zdrowia (World Health
Organization – WHO) proponuje dwa zasadnicze przedziały wiekowe w grupie osób
starszych. Pierwszy przedział w wieku starszym to tzw. starość wczesna, która obejmuje
okres od 65. roku życia człowieka i trwa umownie do 74. roku życia. Okres późnej starości
człowieka rozpoczyna się natomiast od 75. roku życia.
Z wiekiem dochodzi do powolnego upośledzenia funkcji układu ruchu
i odruchów posturalnych, od których zależy stabilność postawy. Ośrodkowe mechanizmy
kompensacyjne przez długi okres życia przeciwdziałają skutkom ubytku stabilności postawy,
jednak w okresie starości niewydolność tych mechanizmów powoduje nagły spadek
i załamanie stabilności postawy. Głównym objawem niestabilności posturalnej są zaburzenia
równowagi, która zależy od prawidłowego odbierania bodźców sensorycznych
przedsionkowych, proprioceptywnych i wzrokowych, a następnie ich integracji na wielu
poziomach układu nerwowego. Pogorszenie równowagi może być wyrażone w różnym
stopniu u każdej osoby starszej. Jeśli równowaga zostanie znacznie zaburzona, wpłynie to na
jakość życia jednostki, dlatego że to właśnie równowaga ją warunkuje. Swoboda, z jaką
człowiek utrzymuje równowagę w postawie stojącej, sprawia, że traktuje się ją i stabilność
posturalną jako coś normalnego, niewymagającego wysiłku i zaangażowania. Dzieje się tak,
ponieważ pionowa postawa ciała człowieka jest czynnością odruchową, bazującą na
wykształconym w trakcie rozwoju odruchu postawy. Obniżenie poczucia równowagi
i odruchów posturalnych wiąże się z częstym zagrożeniem upadkami (Province i wsp. 1995,
Gusi i wsp. 2012). Utratę równowagi stwierdza się u około 14% populacji w wieku 50–60 lat.
W ciągu kolejnych 10 lat możliwość upadku wzrasta średnio do 22%. W grupie 80-latków
problem ten dotyka 33% osób. Większość upadków następuje w czasie poruszania się. Utrata
równowagi często prowadzi do upadków i z tego względu stabilność postawy stała się
obiektem zainteresowania badaczy w wielu jednostkach naukowych. Dotyczy to głównie
wykrywania deficytu równowagi u osób w starszym wieku, a tym samym umożliwia
opracowanie profilaktyki upadków (Błaszczyk 2004).
Jako pierwszy zagadnienia równowagi ciała i ruchu dowolnego podjął Hess (1943), który
sformułował hipotezę, że w dowolnej czynności ruchowej można wyróżnić dwa podstawowe
aspekty: telekinetyczny (nakierowany na cel działania) i ereizmatyczny (związany
z zachowaniem równowagi ciała). Stan poznania naukowego pozwala stwierdzić, że podczas
działania ruchowego, jakim jest chód, konieczne okazuje się ujmowanie procesów regulacji
postawy i kontroli ruchu dowolnego w sposób syntetyczny. Równowaga jest więc złożoną
reakcją odruchów narządu ruchu sterowanych przez centralny układ nerwowy i narządy
Marian Rzepko
Autoreferat
5
zmysłów. W trakcie wykonywania ćwiczeń równoważnych w miejscu (statycznych) ciało
człowieka nie pozostaje nieruchome, chwieje się ono przez cały czas przy różnej amplitudzie.
Im doskonalsza jest funkcja równowagi człowieka, tym szybciej następuje powrót do
równowagi po jej utracie i tym mniejsza jest amplituda chwiania. Człowiek na przemian traci
i odzyskuje równowagę. Potocznie twierdzono, że dobrą równowagę ma ten, kto potrafi ją
szybciej odzyskać. Warunkami zachowania równowagi są: zrównoważenie wszystkich sił
zewnętrznych i wewnętrznych, wielkość powierzchni podstawy (podparcia), wysokość
usytuowania ogólnego środka ciężkości (OSC) (Reszel 2009).
Z analizy piśmiennictwa na temat szeroko pojętej aktywności fizycznej oraz
gerontologii wynika, że zainteresowanie zagadnieniami jakości i stylu życia osób starszych
jest coraz większe. Szczególną uwagę poświęca się jednocześnie ukierunkowanym
oddziaływaniom mającym miejsce w tych latach życia, którym towarzyszy pełna fizyczna,
emocjonalna i intelektualna sprawność oraz funkcjonalne dobre samopoczucie. Problemem
jest bowiem nie tylko długość życia, ale przede wszystkim optymalna jakość życia w okresie
starości.
Głównym celem badań była ocena wybranych czynników jakości życia w aspekcie
stabilności posturalnej osób starszych. Chciałbym w tym miejscu zauważyć, że skupiłem się
na osobach, których wiek mieścił się w granicach ostatniej dekady późnej dorosłości
i początku okresu wczesnej starości. Celowo dobrałem zatem populację badanych, których
wiek kalendarzowy w momencie przeprowadzania badań wynosił powyżej 55 i poniżej 70 lat.
W ten sposób starałem się wybrać osoby niemające zaburzeń sprawności fizycznej
i intelektualnej oraz cieszące się relatywnie dobrym samopoczuciem, subiektywnie zdrowe.
Kryterium włączenia do badań stanowił wiek w przedziale 55 - 70 rok życia, subiektywnie
dobry stan zdrowia, oświadczenie o dobrowolnym uczestnictwie w badaniach
i braku przeciwwskazań lekarskich. Kryterium wykluczenia stanowiły zdiagnozowane
schorzenia układu nerwowego, zawał, nowotwór, zaburzenia równowagi oraz posiadanie
endoprotez.
W pracy sformułowane zostały następujące pytania badawcze:
Jaka jest deklaratywna jakość życia kobiet w wieku 55–69 lat?
Jak poziom równowagi statycznej różnicuje starsze kobiety w zależności od ich
jakości życia?
Jakie różnice w poziomie badanego aspektu równowagi ciała występują u badanych
kobiet starszych i młodszych?
Marian Rzepko
Autoreferat
6
W badaniach uczestniczyły 34 kobiety w wieku 55–69 lat – słuchaczki Uniwersytetów
Trzeciego Wieku funkcjonujących przy Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, przy
Górnośląskim Uniwersytecie w Chorzowie oraz przy Uniwersytecie Śląskim. Badania
ukierunkowane zostały także na ocenę równowagi osób młodszych. Ich wyniki
potraktowałem jako wartości szczytowe stabilności posturalnej. W tym przypadku badanymi
były kobiety aktywne fizycznie, których wiek kalendarzowy zawierał się w początku trzeciej
dekady życia. W celach porównawczych wykonałem ten sam program badań dotyczących
poczucia równowagi wśród 33-osobowej grupy nietrenujących studentek kierunku
wychowanie fizyczne. Grupę rekrutującą się ze studiów dziennych kierunku wychowanie
fizyczne dobrałem ze względu na to, że z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że
studentki odznaczają się wysokim poziomem zdolności koordynacyjnych, w tym równowagi
ciała. Tego typu zabieg miał na celu ocenę wartości poczucia równowagi kobiet w wieku 55–
69 lat w stosunku do wartości szczytowych, jakie uzyskiwały studentki. Pozwoliło mi to
równocześnie ocenić odsetek zmniejszenia poczucia równowagi kobiet starszych na tle
młodych kobiet. Łącznie badaniami objętych zostało 67 osób.
Badania pilotażowe zostały wykonane w listopadzie 2012 roku. Celem ich było
ustalenie niezbędnej liczby powtórzeń oceny równowagi oraz czasu potrzebnego na badanie
poszczególnych osób. Następnie od grudnia 2012 roku do marca 2013 roku przeprowadziłem
właściwe badania. Wiosną 2013 roku badaniom poddana została grupa studentek kierunku
wychowanie fizyczne AWF w Katowicach. Wszystkie pomiary dokonywane były
w warunkach standardowych z zachowaniem procedur obowiązujących w metodologii badań
naukowych. Przedstawiony projekt uzyskał zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu
Rzeszowskiego.
Z przeglądu literatury przedmiotu wynika, że jakość życia osób w wieku
poprodukcyjnym jest badana na całym świecie i wzbudza zainteresowanie badaczy
z różnych dziedzin nauki. Mimo to wciąż nie ma wyczerpujących wyjaśnień dotyczących
problematyki jakości życia. W związku z tym zasadne wydaje się podejmowanie tej tematyki
z punktu widzenia różnych dyscyplin naukowych, szczególnie w dobie tak szybko
zachodzących zmian demograficznych. Niektórzy naukowcy, jak Kurowska i Kajut (2011),
zwracają również uwagę na to, że wydłużenie czasu życia nie zawsze jest tożsame z jego
wysoką jakością. Analizując rezultaty badań w zakresie jakości życia osób starszych
przeprowadzanych przez zagranicznych naukowców, należy stwierdzić, że zainteresowanie
tym zagadnieniem jest równie duże, jak w Polsce. Miller i wsp. (2012) na podstawie wyników
Marian Rzepko
Autoreferat
7
badań stwierdzili, że aktywność fizyczna osób starszych przyczynia się do uniknięcia przez
nich stanów depresyjnych i innych zjawisk negatywnych, które towarzyszą procesowi
starzenia się. Dlatego istotne znaczenie dla wzrostu jakości życia osób w podeszłym wieku
ma podejmowanie przez nich różnych form aktywności fizycznej (Jones i Rikli 2000, 2013,
Ignasiak i wsp. 2011, Bamidis i wsp. 2014). Z drugiej jednak strony procesowi starzenia się
towarzyszy spadek intensywności i częstości podejmowania aktywności fizycznej (Lindwall
i wsp. 2008). Dzieje się tak z różnych, często oczywistych przyczyn, między innymi ze
względu na mniejsze zaangażowanie tych osób w życie społeczne, a co za tym idzie –
ograniczenie możliwości wykonywania ćwiczeń. Ponadto aktywność fizyczna, według
niektórych starszych osób, może być dla nich szkodliwa z racji wieku (złamania, zwichnięcia,
nadwyrężenia itp.) (Irwin i wsp. 2004). Powołując się na rezultaty badań dotyczących jakości
życia osób starszych, prowadzonych zarówno przez polskich, jak i zagranicznych naukowców
z różnych dziedzin, należy podkreślić, że większość z nich opiera je na relacji aktywność
fizyczna – jakość życia. Zgodnie jednak twierdzą, że wraz z wiekiem suma przyzwyczajeń,
nawyków i innych barier postrzeganych jako nie do pokonania, powoduje, że bycie
aktywnym fizycznie staje się nie lada wyzwaniem dla starszych osób (Woodward i Berry
2001, Drygas i wsp. 2005).
Badając jakość życia, zastosowałem ankietę Health and Behaviour Survey (HBS),
skonstruowaną przez Steptoe (2001). Na jej podstawie ocenia się zachowania zdrowotne,
świadomość ryzyka, zagrożenia zdrowia i związane z nimi postawy, a także częstość
występowania zachowań zdrowotnych i samopoczucie. Ankieta składa się z kilku sekcji
(paneli). Zadanie osób biorących udział w badaniu polegało na udzieleniu odpowiedzi na
postawione w kwestionariuszu pytania dotyczące różnych aspektów ich życia, takich jak:
aktywność fizyczna, używki, profilaktyka, stan cywilny, zamieszkanie oraz dieta. Liczba
pytań odnoszących się do każdej objętej badaniami sfery aktywności zdrowotnej była różna –
stąd konieczność dokonania analizy skupień uzyskanych punktów dla każdej ze sfer.
Drugi sposób postępowania dotyczył czterech domen jakości życia wzbogaconych
o podstawowe informacje społeczno-ekonomiczne (wykształcenie, miejsce zamieszkania,
samodzielność zamieszkania). Również w tym ujęciu analizowałem wybrane aspekty
równowagi ciała.
Na podstawie przeprowadzonej ankiety obliczyłem wskaźniki charakteryzujące jakość
życia. Pozwoliło mi to na wyodrębnienie dwóch grup: o wysokiej i niskiej jakości życia. Do
wydzielenia grup o wysokim i niskim poziomie jakości życia zastosowałem analizę skupień
Marian Rzepko
Autoreferat
8
metodą k-średnich (Stanisz 2007). Oceny zróżnicowania wartości średnich wykonałem dzięki
jednoczynnikowej analizie wariancji. Porównania post hoc dokonałem przy pomocy testu
NIR. Parametry ankietowe przedstawiłem jako częstość występowania i wartości procentowe,
a istotność statystyczną zróżnicowania w grupach testem 2, natomiast siłę związku oceniłem
korelacją rang Spearmana. Istotność różnic wartości średnich parametrów posturograficznych
w grupie osób starszych w zależności od jakości życia, a także między tą grupą a grupą osób
młodszych analizowałem, stosując test t-Studenta. We wszystkich obliczeniach jako próg
istotności statystycznej przyjąłem wartość p < 0,05.
Rezultaty badań dowiodły, że profilaktyka, regularność posiłków i aktywność fizyczna
mają istotne znaczenie dla jakości życia badanych osób. Biorąc pod uwagę założony poziom
istotności p = 0,05, zaobserwowałem istotną zależność między wymienionymi zmiennymi
(profilaktyką, regularnością posiłków, aktywnością fizyczną) a jakością życia. Nie
wykazałem natomiast statystycznie istotnej korelacji między jakością posiłków i stosowaniem
używek przez respondentów a ogólną oceną jakości życia badanych kobiet. Przedstawienie
jednego wspólnego dla wszystkich badanych profilu zdrowia, wykreślonego na podstawie
średniej ocen wskazującej stopień prozdrowotności zachowań seniorów w każdej sferze,
wydało się niewystarczające, ponieważ znalazły się osoby, które częściej podejmowały
czynności prozdrowotne, oraz takie, które rzadko (lub wcale) nie zachowywały się
prozdrowotnie. W związku z tym podjąłem próbę wyodrębnienia dwóch grup
homogenicznych osób – najbardziej podobnych pod względem podejmowanych czynności
prozdrowotnych. Dzięki zastosowaniu analizy skupień wyłoniłem dwie grupy osób. Do grupy
1 – o wysokim poziomie jakości życia (skupienie 1) – należały osoby, których profil
czynności zdrowotnych był najbardziej zróżnicowany pod względem profilaktyki,
regularności i jakości spożywanych posiłków, podejmowanej aktywności fizycznej oraz
unikania używek. W grupie 2 – o niskim poziomie jakości życia – respondenci najlepiej
wypadli pod względem regularności posiłków oraz ich jakości. W hierarchii zachowań
dominujące były czynności profilaktyczne.
Wyniki badań pokazują, że w żadnym z zakresów prozdrowotnego stylu życia seniorki
nie deklarowały działań w kierunku poprawy własnego zdrowia. Odpowiedzi w ankietach
potwierdziły występowanie zachowań antyzdrowotnych w sferach aktywności fizycznej,
żywienia takich jak: brak systematyczności spożywania posiłków, podjadanie między
posiłkami oraz stosowanie używek – palenie papierosów. Niepokojące jest zatem to, że
Marian Rzepko
Autoreferat
9
seniorki nie utożsamiały systematycznie podejmowanych ćwiczeń z działaniami kreującymi
zdrowie współczesnego człowieka.
Powyższe rozważania skłaniają do wniosku, że w grupie badanych kobiet należałoby
podjąć działania interwencyjne (w postaci opracowania programów edukacyjnych z obszaru
edukacji zdrowotnej), mające na celu przejęcie przez seniorki odpowiedzialności za zdrowie
psychofizyczne, a więc kreowanie zachowań zdrowotnych we wszystkich obszarach
z korzyścią dla ich potencjału egzystencjalnego i jakości życia.
Analizując zachowanie równowagi ciała badanych podczas próby stania swobodnego
na platformie, obserwowałem przemieszczenia COP (Centre of Pressure), będące efektem
wychwiań postawy w kierunku przód–tył (Anterior–Posterior, płaszczyzna strzałkowa) oraz
prawo–lewo (Mediale–Laterale, płaszczyzna czołowa). Oceniałem następujące parametry:
zakres wychwiań w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej (różnica między
największą i najmniejszą współrzędną położenia sygnału COP) (raCOP ML/AP)
[cm],
odchylenie standardowe położenia COP w obu płaszczyznach (stdCOP ML/AP)
[cm],
długość ścieżki sygnału COP dla obu płaszczyzn osobno (lenCOP ML/AP) oraz
łącznie (lenTOTAL) [cm],
eliptyczne pole powierzchni wyznaczone przez skrajne wartości położenia COP
(Area) [cm2].
W odróżnieniu od innych badaczy połączyłem kwestię jakości życia z oceną zmian
zachowania w zakresie stabilności posturalnej badanych osób. Dokonałem charakterystyki
utrzymywania równowagi ciała podczas stania swobodnego na platformie na podstawie
analizy wychwiań ciała w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej oraz oceny współzależności
uzyskanych parametrów posturograficznych z wyodrębnionymi czynnikami jakości życia.
Występowanie wzajemnych zależności między prawidłowym funkcjonowaniem człowieka
a jego stabilnością posturalną sprawia, że ocena jakości życia jest ważnym elementem badań
prowadzonych z perspektywy nauk o kulturze fizycznej. Znajomość wpływu zmian
zachowania stabilności posturalnej na funkcjonowanie osób starszych w różnych dziedzinach
życia wydaje się przydatna do określenia standardu ich życia oraz stopnia zadowolenia
z niego. Powyższe rozważania wskazują, że nie ma wątpliwości co do tego, że obecnie osoby
starsze wymagają większej penetracji poznawczej i badawczej niż osoby młodsze.
Marian Rzepko
Autoreferat
10
Następnie dokonałem analizy oceny jakości życia w kontekście stabilności posturalnej
osób starszych. W moim odczuciu subiektywizm w ocenie jakości życia stanowi zagrożenie
dla trafności testów. Lazarus (za: Kalfoss i Jaracz 2001) podkreśla, że istotny jest sposób,
w jaki jednostka interpretuje zdarzenie. Postrzeganie sytuacji uzależnione jest od jej oceny
poznawczej. Z jednej strony jednostka ma określone zasoby, przekonania i hierarchię celów,
z drugiej – środowisko stawia jej pewne wyzwania. Na skutek subiektywnie wykreowanego
obrazu zjawiska lub zdarzenia powstają emocje. Badany, wypełniając kwestionariusz,
dokonuje autoprezentacji (self-presentation) i komunikuje, kim jest lub za kogo chciałby być
uważany (Aronson i wsp. 1997).
Jednym z celów szczegółowych pracy było porównanie jakości życia badanych
z wynikami prac innych autorów, którzy zajmowali się tym zagadnieniem. Próbując dokonać
takiego porównania, należy zauważyć, że poziom życia osób w podeszłym wieku w dużej
mierze zależy od nich samych – od zachowań prozdrowotnych, profilaktyki, a także wzrostu
świadomości dbania o swoje zdrowie. Osoby starsze powinny dążyć nie tylko do bycia
zdrowymi oraz sprawnymi fizycznie i umysłowo, ale również do życia na odpowiednim
poziomie.
Przechodząc do dyskusji nad wynikami pomiarów posturograficznych, uzyskanymi
w badanej grupie starszych kobiet, a co za tym idzie – odpowiadając na pytania badawcze
postawione w pracy, należy przedstawić zmiany w unerwieniu włókien mięśniowych, gdyż
u osób po 60. roku życia wyraźnie ulegają zmniejszeniu ilości motoneuronów w rogu
przednim rdzenia kręgowego. Na skutek tych zmian odpowiedź (reakcja) na bodźce zostaje
zakłócona, a mechanizmy przystosowawcze człowieka działają z opóźnieniem. Problemy
wynikające z postępujących zmian inwolucyjnych w układzie nerwowym u ludzi starzejących
się i starszych wymuszają potrzebę lepszego zrozumienia, jak ów układ działa i jak ocenić
ilościowo jego stan w dowolnym momencie czasu (Winter 1995). Tym samym należy
zauważyć, że choć w pracy nie sformułowałem hipotezy badawczej, to koncepcja badań
oparta została na założeniu, że zarówno jakość życia, jak i wiek badanych będą istotnie
warunkowały stabilność posturalną starszych kobiet. Jeśli jednak w literaturze można znaleźć
dane sugerujące prawdziwość drugiego z przyjętych założeń, to jednak nie sposób dotrzeć do
informacji bezpośrednio odnoszących się do powiązania jakości życia ze stabilnością
posturalną. Nie zmienia to faktu, że mimo obiektywnych trudności w ustosunkowaniu się
w tym miejscu do wyników innych autorów, stwierdzenie istotnych różnic w wartościach
wychwiań ciała w płaszczyźnie czołowej u starszych kobiet o niższej jakości życia
Marian Rzepko
Autoreferat
11
stanowi oryginalne osiągnięcie. Może to być przyczyną upadków w bok i większego
narażenia na złamania szyjki kości udowej. Jak się wydaje, stwierdzenie to, prócz wielu
implikacji teoretycznych, nakazuje zwrócenie szczególnej uwagi na działalność o charakterze
interwencyjnym w postaci koniecznego wdrażania programów usprawniających,
ukierunkowanych na kształtowanie stabilności posturalnej osób starszych.
W nawiązaniu do kwestii zmian w zachowaniach motorycznych występujących wraz
z wiekiem, należałoby przypomnieć, że w biernym układzie ruchu, którym jest układ kostno-
stawowy, zasadnicze zmiany w czasie starzenia się polegają na spadku masy kości
(osteopenia) u kobiet o wartość około 25–40%, a u mężczyzn – 15–25% wartości wyjściowej
(Rosławski 2001, Żakowska-Wachelko 2000). Istotne znaczenie ma tu starzenie się systemów
sensomotorycznych uczestniczących w kontroli postawy, które uważane jest za główną
przyczynę pogorszenia zdolności równowagi, a co za tym idzie – zwiększenia liczby upadków
u osób w starszym wieku (Horak i wsp. 1989, Woollacott 2000, Woollacott i wsp. 1986,
1988). Ponadto stopniowe obniżenie ostrości wzroku, wrażliwości kontrastu może
w konsekwencji znaleźć odzwierciedlenie u starszych ludzi jako zwiększone ustrojowo
kołysanie w spokojnej sytuacji motorycznej (Bohannon i wsp. 1984, Mitchell i wsp. 2015).
Prócz zmian na poziomie sprawności procesu kontroli utrzymania równowagi ciała
związanej z funkcjami ośrodkowego i obwodowego układ nerwowego, nie można zapomnieć
o zjawisku sarkopenii. Związane z wiekiem zmiany morfologiczne i biochemiczne dające się
zauważyć w różnych obszarach kory nerwowej współwystępują z niższym poziomem siły
mięśniowej (m.in. w mięśniach posturalnych), znacząco ograniczając możliwości osób
starszych w zakresie stabilności posturalnej. Nie dziwi zatem sugestia Lorda i wsp. (1994),
aby nie tylko badać równowagę ciała, ale i rutynowo oceniać siłę mięśni czworogłowych uda
oraz mięśni grzbietu i brzucha. Mimo, że w literaturze znaleźć można także wyniki badań
sugerujące brak bezpośredniego powiązania siły mięśniowej kończyn dolnych
z występowaniem upadków u osób starszych (Melzer i wsp. 2004), poszerzenie zakresu badań
wydaje się jak najbardziej uzasadnione. Na poparcie tej sugestii można podać choćby fakt, że
nie wszystkie właściwości czy zjawiska muszą zależeć od siebie wzajemnie w sposób prosty
czy bezpośredni, zwłaszcza jeśli mowa jest o tak skomplikowanym pod względem
anatomicznym, jak i funkcjonalnym organizmie, jakim jest człowiek.
Zasygnalizowana w pracy postępująca niewydolność układu nerwowo-mięśniowego
wpływa u osób w starszym wieku na wzrost progów aktywności układów sensorycznych oraz
zwiększenie niekontrolowanego pobudzenia mięśni. Dochodzi do wzrostu drżenia w aparacie
ruchowym oraz występuje sztywność mięśni, co przyczynia się do zmiany warunków kontroli
Marian Rzepko
Autoreferat
12
stabilności postawy. W zapisie zmian położenia środka nacisku stóp na podłoże u osób
w starszym wieku obserwuje się wzrost amplitudy oscylacji. Ten przypadkowy bodziec
ruchowy może wywoływać na wejściach sensorycznych sygnały zakłócające, co przekłada się
na upośledzenie kontroli równowagi (Błaszczyk i wsp. 1993b). Tym samym uzyskane
w trakcie badań własnych rezultaty nie budzą wątpliwości. Stwierdziłem bowiem zwiększone
wychwiania ciała w płaszczyźnie czołowej, co należy interpretować jako pogorszenie
stabilności posturalnej.
Komentarza natomiast wymaga inna kwestia związana z otrzymanymi wynikami badań.
Otóż wiek badanych mieścił się między 55. a 69. rokiem życia, chociaż większość autorów za
osoby starsze uważa te, które ukończyły 65. rok życia. Co więcej, tylko 4 osoby spośród
badanych przekroczyły 65. rok życia, a mimo to odnotowano statystycznie istotne różnice.
Należy więc zadać pytanie: kiedy powinno się badać osoby dorosłe – gdy wchodzą w późną
dorosłość czy w okres starzenia się? W moim przekonaniu badaniami posturograficznymi
powinno się objąć osoby na dekadę lub nawet dwie przed wkroczeniem w 65. rok życia. Za
przyjęciem takiego postępowania przemawiają rezultaty badań longitudinalnych, które
realizowali Choy i wsp. (2003) na grupie 453 kobiet w wieku 40–80 lat. Autorzy ci wykazali,
że co prawda istotne pogorszenie stabilności posturalnej można zaobserwować u kobiet
powyżej 60. roku życia, ale wprowadzenie czynników zakłócających znacząco tę granicę
przesuwa. W przypadku wykorzystania niestabilnego podłoża (warstwy gąbki) stwierdzono
pogorszenie się stabilności osób 50-letnich w stosunku do osób młodych. Wyłączenie wzroku
oraz ograniczenie powierzchni podparcia pozwoliło natomiast na ukazanie istotnych różnic
już między 40- i 20-letnimi kobietami (Choy i wsp. 2003).
Stwierdzenie, że badaniami posturograficznymi umożliwiającymi wczesną ocenę
zaburzeń stabilności posturalnej, co przekłada się później na jakość życia osób starszych,
powinno się objąć kobiety po ukończeniu 50. roku życia lub nawet o dekadę młodsze, stanowi
najważniejszy wniosek praktyczny wypływający z analizy wyników badań będących
podstawą wskazanej monografii.
Przeprowadzone badania i analiza uzyskanych wyników pozwalają na wysunięcie
następujących wniosków:
1. Zastosowanie kwestionariusza Zachowanie a zdrowie pozwoliło na wyłonienie
w badanej grupie kobiet o wysokiej i niskiej jakości życia. Zgodnie
z przypuszczeniem wynikającym między innymi z kryteriów doboru badanych
więcej osób znalazło się w pierwszej z wymienionych kategorii. Spośród
analizowanych wskaźników charakteryzujących określone domeny jakości życia
Marian Rzepko
Autoreferat
13
istotnie różnicującymi okazały się: profilaktyka, regularność posiłków oraz
aktywność fizyczna.
2. Stwierdzono, że poziom zachowania równowagi ciała w płaszczyźnie czołowej był
istotnie różny w obu porównywanych grupach wyodrębnionych na podstawie
kryterium jakości życia. Istotnie większe wychwiania posturalne zostały
zaobserwowane u osób zakwalifikowanych do grupy o niskim poziomie życia.
W przypadku płaszczyzny strzałkowej nie odnotowano istotnych różnic wartości
średnich analizowanych podstawowych parametrów posturograficznych.
3. Pomiary posturograficzne wykazały istotnie większe wychwiania postawy ciała
podczas stania swobodnego w grupie badanych kobiet w wieku 55–69 niż
w grupie kobiet młodszych zarówno w płaszczyźnie czołowej, jak i strzałkowej.
Efektem rozważań nad uzyskanymi rezultatami badań w kontekście problematyki
jakości życia i stabilności posturalnej jest także postulat – wniosek praktyczny: zasadne
wydaje się podjęcie badań przesiewowych w młodszych grupach badanych w celu wczesnego
wykrycia ewentualnych zaburzeń stabilności posturalnej i odpowiednio szybkiego wdrożenia
postępowania usprawniającego.
5. Informacje o pozostałych osiągnięciach naukowo-badawczych po uzyskaniu stopnia
doktora (lub inne nurty działalności naukowej)
Pracę w charakterze adiunkta na Wydziale Wychowania Fizycznego Uniwersytetu
Rzeszowskiego rozpocząłem w 2005 roku. Od początku pracy zawodowej na uczelni moje
zainteresowania naukowe koncentrowały się głównie wokół zagadnień związanych
z rozwojem somatycznym, sprawnością motoryczną i funkcjonalną oraz aktywnością fizyczną
osób w różnym wieku. Tej tematyce poświęcona była zarówno dysertacja doktorska, jak
i wiele późniejszych prac badawczych. Szczególną uwagę kierowałem ku problematyce
związanej z równowagą statyczną i dynamiczną ciała, a także asymetrią funkcjonalną.
Dodatkowo podjąłem nowy kierunek w swoich poszukiwaniach naukowych, zmierzający do
poznania uwarunkowań sprawności specjalnej, w tym przede wszystkim w zakresie tzw.
potencjału koordynacyjnego, wysoko kwalifikowanych zawodników reprezentujących
wybrane dyscypliny sportu. Wyniki badań w tym obszarze opublikowałem w czasopismach
naukowych zamieszczonych w bazie Journal Citation Reports.
Do istotnych wydarzeń w moim rozwoju naukowym należało uczestnictwo
w Projekcie pt. „Uniwersytet Rzeszowski – nowoczesność i przyszłość
Marian Rzepko
Autoreferat
14
regionu” realizowany jest w ramach Działania 4.1 „Wzmocnienie i rozwój potencjału
dydaktycznego uczelni oraz zwiększenie liczby absolwentów kierunków o kluczowym
znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy” Priorytetu IV „Szkolnictwo wyższe i nauka”,
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Wychodząc naprzeciw głównym celom Projektu,
przyjęto utworzenie dwóch nowych kierunków inżynierskich: mechatroniki i inżynierii
materiałowej, modernizację i dostosowanie do rynku pracy kierunku socjologia oraz
stworzenie dla kadry akademickiej UR możliwości rozwoju i wzrostu kompetencji poprzez
finansowanie szkoleń, staży naukowych krajowych oraz zagranicznych, wizyt studyjnych czy
wyjazdów postdoc do wiodących ośrodków naukowo-badawczych, krajowych
i międzynarodowych.
W ramach projektu Uniwersytetu Rzeszowskiego Nowoczesność i Przyszłość
Regionu, w ramach Zadania „Wymiana doświadczeń kadry UR” w 2011 roku odbyłem
wizytę studyjną w Stanach Zjednoczonych (University of Florida Gainesville – UoF).
Głównym celem wizyty było zapoznanie się z nowymi technikami badawczymi
w wychowaniu fizycznym, sporcie i turystyce, a w szczególności poznanie nowoczesnych
metod badawczych w zakresie biomechaniki ruchu i motoryczności człowieka. Podjęto także
wymianę doświadczeń i wiedzy w zakresie interesujących nasz Wydział tematów
badawczych. Szczególną uwagę poświęciliśmy działalności dydaktycznej i organizacyjnej,
które stanowią przedmiot wspólnego zainteresowania oraz zapoznaniu się z działaniami
dotyczącymi rozwoju aktywności fizycznej i sportu wśród młodzieży akademickiej
wizytowanego Uniwersytetu. Brałem również udział w licznych spotkaniach z władzami oraz
pracownikami naukowymi poszczególnych wydziałów owej uczelni, m.in. z Christopherem
Janelle, Ph.D., Danem Connaughton, Ed.D., Jamesem Cauraugh, Ph.D. Uwagę moją zwrócił
wtedy fakt, że bardzo popularnym nurtem badawczym była tematyka aktywności ruchowej
oraz styl życia osób starszych. Doświadczenie to stało się bodźcem do bliższego
zainteresowania się problematyką dotyczącą jakości życia i sprawności funkcjonalnej osób
starszych w powiązaniu ze zmianami inwolucyjnymi zachodzącymi z wiekiem w układzie
ruchu. Potwierdzeniem mojego szczególnego zainteresowania zagadnieniami z obszaru
aktywności fizycznej seniorów był fakt, że w 2012 roku zostałem powołany przez Rektora
Uniwersytetu Rzeszowskiego na koordynatora Uniwersytetu Trzeciego Wieku przy Wydziale
Wychowania Fizycznego. Dzięki tej funkcji mogłem bliżej zapoznać się z problemami osób
starszych w zakresie aktywności fizycznej, ich oczekiwań i potrzeb. Uczestnicząc
w posiedzeniach Rady Programowej UTW, organizowałem wykłady o tematyce wskazanej
Marian Rzepko
Autoreferat
15
przez osoby starsze, a związane z ich zainteresowaniami oraz poszerzające wiedzę z zakresu
aktywnego podejścia do własnego zdrowia i stylu życia.
Kolejnym, istotnym etapem mojego rozwoju naukowego był 6-miesięczny staż
naukowy w Katedrze Motoryczności Człowieka Akademii Wychowania Fizycznego im.
Jerzego Kukuczki w Katowicach (10.2012–03.2013 r.) w Laboratorium Diagnostyki Ruchu.
W trakcie stażu poszerzałem wiedzę z zakresu szeroko rozumianych uwarunkowań
motoryczności w różnych okresach ontogenezy człowieka. Nabyłem także umiejętności pracy
w zespole w czasie projektowania procedur badawczych z użyciem kilku
zsynchronizowanych platform stabilometrycznych oraz innych urządzeń pomiarowych. Wiele
czasu poświęciłem na opanowanie alternatywnych sposobów obróbki sygnału rejestrowanego
podczas poszczególnych pomiarów w środowisku MatLab. Ponadto uczestniczyłem
w licznych wykładach, seminariach, zajęciach dydaktycznych oraz badaniach naukowych
prowadzonych przez pracowników laboratorium, m.in. przez prof. Slobodana Jarica, prof. dra
hab. Janusza Błaszczyka, prof. dra hab. Grzegorza Jurasa, prof. dra hab. Joachima Raczka.
Efektem mojego pobytu było opublikowanie, wraz z pracownikami Katedry Motoryczności
Człowieka, kilku artykułów naukowych w czasopismach z listy A MNiSW. Kolejne prace
z tego zakresu są złożone do druku. W tym samym czasie odbyłem także intensywny kurs
z zakresu kontroli ruchów, który prowadził prof. Mark Latash z Uniwersytetu Stanowego
w Pensylwanii w USA. Wynikiem tej współpracy było w 2015 roku opublikowanie artykułu
„Intra-personal and inter-personal kinetic synergies during jumping” w Journal of Human
Kinetics. Natomiast w 2016 roku zorganizowałem wykład, połączony z seminarium na
Wydziale Wychowania Fizycznego w Rzeszowie prowadzony przez Prof. Marka Latasha,
specjalisty z zakresu kinezjologii, pracownika naukowego Uniwersytetu Stanowego
w Pensylwanii (The Pennsylvania State University). W późniejszym okresie zaowocowało to
rozwojem życia naukowego, nie tylko Wydziału Wychowania Fizycznego Uniwersytetu
Rzeszowskiego, ale całej Uczelni ze względu na interesującą szersze grono naukowców
problematykę, poruszaną przez Profesora M. Latasha.
Prócz znaczącego podniesienia jakości prowadzonych przeze mnie badań w zakresie
specyfiki przygotowania motorycznego w sporcie wyczynowym, ze szczególnym
uwzględnieniem sportów walki, zapoznałem się z problematyką badań nad późną dorosłością.
Inspiracje wyniesione ze spotkań i dyskusji naukowych oraz studiów literatury spowodowały
znaczne poszerzenie mojej wiedzy z zakresu problematyki związanej ze stylem życia
seniorów i pozwoliły mi na podjęcie tego kierunku badań, które kontynuuję. Część
Marian Rzepko
Autoreferat
16
pozyskanych w trakcie prowadzonych na stażu badań wykorzystałem w monografii
habilitacyjnej.
Ważnym doświadczeniem ukierunkowującym mnie na podjęcie badań wśród osób
starszych był staż odbyty w maju 2013 roku w Katedrze Dydaktyki Wychowania Fizycznego
Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Pobyt ten umożliwił mi zapoznanie się
z problematyką badań podejmowaną przez pracowników Katedry, którą jest między innymi
edukacja fizyczna seniorów, jakość życia osób starszych oraz zaznajomienie się
z działalnością podejmowaną na wrocławskim UTW i w Centrum Aktywności Ruchowej 50+
przy AZS AWF we Wrocławiu.
Starając się połączyć zainteresowania oraz wieloletnie doświadczenie dotyczące badań
nad sprawnością motoryczną człowieka, a zwłaszcza problemów związanych z równowagą
statyczną i dynamiczną w układzie ruchu osób starszych, co warunkuje w dużej mierze ich
samodzielność funkcjonalną, postanowiłem podjąć temat badawczy, jakim jest ocena jakości
życia osób starszych w aspekcie stabilności posturalnej, opisany w monografii habilitacyjnej.
Inne zainteresowania naukowe, które bardziej szczegółowo prezentuję poniżej,
koncentrują się wokół dwóch głównych obszarów badawczych:
1) stabilności posturalnej w sportach walki u osób mających zróżnicowany staż
sportowy.
2) sprawności motorycznej dzieci i młodzieży w różnych dyscyplinach sportowych,
Ad. 1.
Głównym nurtem moich zainteresowań naukowych jest stabilność posturalna,
w szczególności u zawodników sportów walki. Podjęcie i kontynuowanie działalności
badawczej w tym obszarze wynikało z doświadczenia zawodniczego w sportach walki,
prowadzonej przeze mnie działalności dydaktycznej w tej dziedzinie w macierzystej uczelni,
jak również pracy w charakterze trenera przygotowania motorycznego od 2010 roku
w Centrum Sportów Walki w Leżajsku. W moim dorobku naukowym dotyczącym równowagi
ciała zawodników trenujących sporty walki znalazły się następujące prace:
Bajorek W., Czarny W., Król P., Rzepko M., Sobota G., Vynogradskyi V.: Postural
stability in traditional karate contestans. Visnik Czerniwskowo Nationalnowo
Pedagogicznowo Uniwersitetu 2011; 91 (2): 113–120.
Bajorek W., Czarny W., Król P., Rzepko M., Sobota G., Litwiniuk A.: Assessment of
postural stability in traditional karate contestans. Journal of Combat Sports and
Martial Arts 2011; 2 (1): 23–29.
Marian Rzepko
Autoreferat
17
Dudek J., Bajorek W., Czarny W., Król P., Rzepko M., Litwiniuk A.: Injuries to
motor organs among boxing and Kick-boxing contestans in sports clubs in
Subcarpathian. Journal of Combat Sports and Martial Arts 2011; 2(1): 35–38.
Juras G., Rzepko M., Król P., Czarny W., Bajorek W., Słomka K., Sobota G.: The
effect of expertise in karate on postural control in quiet standing. Archives of Budo
2013; 9 (3): 205–209.
Rzepko M., Drozd S., Król P., Bajorek W., Czarny W., Błach W., Cardoso A.F.A.C.:
Importance of visualization to postural stability in amateur boxers. Ido Movement for
Culture. Journal of Martial Arts Anthropology 2014; 14 (2): 23–28.
Szymczyk D., Drużbicki M., Szczepanik M., Bazarnik-Mucha K., Rzepko M.: Ability
of maintaining balance in amateur boxers from "Walter" boxing club. Scientific
Review of Physical Culture 2014; 4 (4): 131–139.
Rzepko M., Drozd S., Żegleń P., Król P., Bajorek W., Czarny W.: The effect of
expertise on postural control in professional wrestles. Journal of Human Kinetics
2018, Vol. 62; DOI: 10.1515/hukin-2017-0173.
Część z przedstawionych publikacji to prace naukowe opublikowane w recenzowanych
periodykach zamieszczonych w bazie Journal Citation Reports, takich jak: Journal of Human
Kinetics, Archives of Budo oraz Journal of Combat Sports and Martial Arts, Ido Movement
for Culture. Journal of Martial Arts Anthropology. W obrębie tych badań chciałbym wyróżnić
trzy prace.
W artykule pt.: The effect of expertise in karate on postural control in quiet standing
(II. A: art. 2) zaobserwowałem wpływ wieloletniego treningu sportowego na charakterystykę
utrzymania równowagi, a mianowicie zwiększone wychwiania ciała w stosunku do grupy
kontrolnej. Dane empiryczne mogą mieć zastosowanie w procesie selekcji oraz treningu
sportowego. Istnieje ogólna opinia, że w trakcie uprawiania sportów na wysokim poziomie
równowaga jest jeszcze bardziej pożądana niż powszechnie sądzono. Istnieją jednakże
ograniczone dane dotyczące oddziaływania równowagi na wydajność treningu sportowego
u elitarnych sportowców. Celem badań było określenie wpływu treningu na równowagę
statyczną elitarnych karateków oraz określenie wartości rozkładu COP i jej trajektorii. Badani
wykonywali dwie próby, stojąc z otwartymi i zamkniętymi oczami. Czas trwania każdej
próby wynosił 30 sekund. Sygnał stabilograficzny został przetworzony z użyciem
standardowej i stosunkowo nowej metody dekompozycji stabilogramu, którą zaproponowali
Marian Rzepko
Autoreferat
18
Zatsiorski i Duarte (1999). Wyniki badań pozwoliły na wysunięcie następującego wniosku:
uprawianie karate skutkuje długoterminowymi zmianami w kontroli postawy. Ponadto
zaobserwowano zwiększenie wychwiań ciała badanej grupy karateków, co zdaniem autorów
badań, było wynikiem przeciążenia układu sensomotorycznego.
Druga praca, która moim zdaniem zasługuje na wyróżnienie, to artykuł zatytułowany:
Assessment of postural stability in traditional karate contestants (II. B: art. 8). Celem pracy
było ustalenie na podstawie badania stabilograficznego zakresu zdolności utrzymania
równowagi (COP) zawodników karate tradycyjnego. Badaniami objęto grupę 32 zawodników
z reprezentacji Polski (zarówno mężczyzn, jak i kobiet). Środek nacisku stóp (COP) został
zarejestrowany z częstotliwością 40 Hz. Czas każdej próby wynosił 30 sekund. Wyniki badań
pokazują, że w pozycji przed i po pochyleniu mają miejsce większe wychwiania ciała,
większy jest zakres i czas trwania utrzymania równowagi (COP), jak również szybkość
wychwiań ciała na boki (ML), co stanowi naturalną odpowiedź organizmu ludzkiego na
zaobserwowane zjawisko. Wszystkie zmienne istotnie się różniły w obu przyjętych pozycjach
(przed i po pochyleniu), wskazując na znaczne pogorszenie stabilności ciała po przyjęciu
pozycji maksymalnie pochylonej do przodu. W konkluzji stwierdzono, że zdolność
utrzymania równowagi przez osoby poddane testowi z zamkniętymi oczami nie różniła się
w porównaniu ze zdolnością grupy badanych z otwartymi oczami. Dowodzi to bardzo dobrej
kondycji układu równowagi i właściwej kontroli pionowej postawy ciała. Wyniki testów
dotyczących zachowania niezmienionej pozycji pochylonej do przodu wskazują na większy
zakres wychwiań ciała, co w rezultacie prowadzi do zwiększenia obrotu mięśni zewnętrznych,
które mają wpływ na stawy kończyn dolnych.
Kolejna publikacja: Importance of visualization to postural stability in amateur boxers
(II. B: art. 18) porusza kwestie związane ze stabilnością posturalną i równowagą w sportach
walki, takich jak boks. Celem pracy było określenie oddziaływania chwilowej utraty kontroli
nad zmysłem widzenia przestrzennego, stabilności i procesu kontroli równowagi w pozycji
stojącej. Wprowadzanie ograniczenia i zaburzeń w informacjach z receptorów wzrokowych
wpływa na destabilizację procesu utrzymania równowagi w wyniku niewłaściwych lub
niekompletnych danych obwodowych przekazywanych do centralnego układu nerwowego,
który koordynuje równowagę ciała. Eksperyment polegał na standardowej ocenie
swobodnego stania na platformie stabilograficznej w trzech kolejnych próbach. Całkowity
czas trwania każdej próby wynosił 30 sekund. Pierwsza próba polegała na tym, że gdy osoba
swobodnie stała na obu nogach, po 10 sekundach wyłączono światło (osoba badana nie
wiedziała wcześniej, że tak się stanie). Druga próba przebiegała w ten sposób, że swobodnie
Marian Rzepko
Autoreferat
19
stojąc na obu nogach, osoba została poinformowana, że po 10 sekundach światło zostanie
wyłączone. Podczas trzeciej próby osoba badana swobodnie stała na obu nogach i nic nie
zakłócało tej sytuacji. Analiza wyników badań i postęp w badaniach wykazują wpływ zmysłu
widzenia na cały proces kontroli postawy. W pierwszej próbie, kiedy nagle dochodziło do
zaburzenia kontaktu wzrokowego z otoczeniem (zgaszenie światła), większość badanych
wykazywała chwilową utratę równowagi, ale szybko wracała do pozycji spionizowanej.
W tym obszarze stabilność każdej osoby jest rozpatrywana indywidualnie. Kompensacja
pozycji następuje, jak wspomniano, z innych układów (które pozostają w stanie gotowości).
W ramach tego działania „system postawy” próbuje poprawić błędy i powrócić do
centralnego wzorca odniesienia. Podczas kolejnej próby wyniki w obszarze koordynacji
i kołysania w większości przypadków zmieniały się – wykazywały nieco większe
rozproszenie i bardziej oddalone od środka ciężkości na platformie. Dzięki informacji
o zewnętrznych zakłóceniach osoba może być przygotowana na nagłą zmianę sytuacji, co ma
fundamentalne znaczenie dla sportów walki. Ponadto osoba świadoma zagrożenia pozostaje
w stanie gotowości i czuje się bardziej pewna siebie. W trzeciej próbie, gdy osoba jest
poinformowana, że nic nie będzie zakłócać jej pionowej próby, można zaobserwować,
w większości przypadków, największe zbilansowanie ciała, które sugeruje najwyższy komfort
osoby w stosunku do warunków środowiska. Na podstawie badań wykazano, że zakłócenie
zmysłu wzroku lub nagłe zmiany w polu widzenia głównie opóźniają proces prawidłowej
odpowiedzi posturalnej ludzkiego ciała. Wzrok odgrywa ważną rolę w utrzymaniu stabilności
postawy, gdy występują sprzeczności i ograniczenia w przepływie innych informacji
wykorzystywanych przez system równowagi. Zakłócenia w systemach kontroli postawy,
które są spowodowane zamknięciem oczu, objawiają się zwiększonym rozrzutem zapisu
ścieżki stabilogramu w grupie badanych bokserów.
Z dotychczasowych badań empirycznych wynika, że brak informacji o położeniu ciała
jest jednym z czynników, które wpływają na funkcjonowanie człowieka i jego aktywność
fizyczną. Badanie zostało przeprowadzone na 11-osobowej grupie bokserów, którzy szkolili
się w technice bokserskiej. Nacisk podczas badań położony był na trzy aspekty: czas trwania
próby, stosowane miary stabilności oraz instrukcje udzielone badanym. Naukowcy wykazali,
że upośledzenie narządu wzroku lub nagła zmiana pola widzenia w dużym stopniu opóźniają
prawidłowy rozwój posturalnej reakcji człowieka.
W ostatniej (najnowszej) prezentowanej w tym wykazie pracy pt The effect of expertise
on postural control in professional wrestles poświęcona została problemowi kontroli
równowagi ciała przedstawicieli innej specyficznej grupy zawodników sportów walki,
Marian Rzepko
Autoreferat
20
zapaśników. W badaniach opisywanych w tej publikacji wzięło udział czternastu ekspertów
zapaśniczych, z co najmniej 8-letnim doświadczeniem w treningach i zawodach. Zawodnicy
w zapasach zajęli co najmniej 6 miejsce Mistrzostw Europy i Świata. Grupa kontrolna
składała się z piętnastu młodych zdrowych dorosłych (studentów WF), którzy nie byli byłymi
ani czynnymi sportowcami. Zostali wybrani z grupy ochotników według podobieństwa
podstawowych parametrów somatycznych. Żaden z badanych nie zgłaszał żadnych zaburzeń
równowagi i zaburzeń neurologicznych w ciągu ostatnich 2 lat. Wszyscy uczestnicy wyrazili
świadomą zgodę na udział w badaniu, które zostało zatwierdzone przez Komisję Bioetyczną
i było zgodne z deklaracją helsińską.
W badaniach trajektorie sygnału COP zarejestrowano przy użyciu zakupionej do
Pracowni Analizy Ruchu Uniwersytetu Rzeszowskiego platformy dynamograficznej AMTI
(Accugait, USA). Dane surowe były rejestrowane przy częstotliwości próbkowania 50 Hz,
a następnie filtrowane dolnoprzepustowo przy 6 Hz z użyciem dwudrożnego drugiego rzędu
filtru Butterwortha przy użyciu odpowiedniego kodu zapisanego w programie MatLab.
Uczestnicy wykonywali 3 próby stania swobodnego z oczami otwartymi i zamkniętymi.
Badanych instruowano, aby stawali boso w wygodnej pozycji ułożenia stóp z rękoma wzdłuż
boków i wzrokiem skupiającym się celu oddalonym o 2 metry (okrągły cel oznaczony na
ścianie o średnicy 2 cm). Czas trwania każdej próby wyniósł 30 s, z 60 s odpoczynku między
próbami, podczas których badani byli proszeni o zejście z platformy.
Wyliczone zostały następnie standardowe zmienne posturograficzne charakteryzujące
wychwiania ciała. Analiza została poszerzona o zaawansowane procedury obliczeniowe, które
zostały poznane podczas stażu naukowego i zaimplementowane do badań własnych. Dane
z platformy zostały dalej przetworzone przy użyciu metody dekompozycji sygnału
stabilograficznego zaproponowanego przez Zatsiorsky i Duarte (1999, 2000). Dwa elementy:
składowa pełzająca (ruch natychmiastowego punktu równowagi, w odniesieniu do którego
równowaga ciała jest natychmiast utrzymywana) i składowa oscylacyjna (oscylacja COP
wokół trajektorii punktu odniesienia) zostały wyliczane według opisanych w literaturze
procedur matematycznych (Zatsiorsky i Duarte 1999). W pracy stanowiącej efekt badań,
opublikowanej w Journal of Human Kinetics, analizowano następujące zmienne: zakres
przemieszczeń COP (cm), odchylenie standardowe sygnału COP (cm) oraz prędkość
przemieszczeń sygnału COP (cm/s). Wszystkie obliczenia wykonano dla surowego sygnału
COP, a także dla dwóch składowych uzyskanych po dekompozycji tego sygnału, w obu
kierunkach przednio-tylnym (A/P) i medialno-bocznym (M/L).
Marian Rzepko
Autoreferat
21
Analiza wyników przeprowadzona z wykorzystaniem analizy wariancji nie wykazała
istotnych różnic pomiędzy wynikami grupy badawczej i kontrolnej dla badanych parametrów
w płaszczyźnie czołowej (p>0,05). Istotne różnice zaobserwowano natomiast
w odniesieniu do zakresu i odchylenia przemieszczeń COP w płaszczyźnie strzałkowej. Te
różnice okazały się istotne dla zmiennych wyliczonych zarówno dla sygnału surowego, jak
i jego komponentów. Dekompozycja sygnału COP pozwoliła jednak na uzyskanie
dodatkowych danych charakteryzujących kontrolę postawy badanych zapaśników
i przedstawicieli grupy kontrolnej. Okazało się, że dla składowej oscylacyjnej (trembling)
różnice wartości średnich również były istotne statystycznie (p<0,05). Wynik ten z jednej
strony uwidacznia celowość stosowania dekompozycji, ale przede wszystkim pokazuje
rzeczywisty przebieg procesów kontroli równowagi ciała. Uzyskane dane mogą mieć istotne
znaczenie w konstruowaniu programów treningowych, w których należy uwzględnić dążenie
do optymalnego poziomu równowagi ciała zawodników wyrażającego się w większych
wychwianiach ciała zawodników.
Warto w tym momencie wspomnieć, że kontynuuję ten kierunek badawczy. Aktualnie
opracowywane są dane przy zastosowaniu tej samej metodologii, uzyskane na dwóch innych
grupach sportowców, trenujących sporty walki.
Ad. 2.
Podjęcie przeze mnie pracy w charakterze nauczyciela wychowania fizycznego po
ukończeniu studiów magisterskich było źródłem inspiracji do rozpoczęcia pracy badawczej
dotyczącej oceny poziomu sprawności motorycznej i jej uwarunkowań społeczno-
ekonomicznych. Obserwując zróżnicowanie zdolności motorycznych młodzieży licealnej,
podjąłem badania w tym zakresie, które zakończyłem dysertacją doktorską.
Jako pracownik Wydziału Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego
kontynuowałem badania nad strukturą i profilem sprawności motorycznej młodzieży:
• Rzepko M.: Koordynacyjne zdolności motoryczne młodzieży w wieku 16–17 lat.
Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego 2006: 9 (2):
213–220.
• Rzepko M.: Asymetria dynamiczna a równowaga statyczna i dynamiczna młodzieży
w wieku 16–17 lat. Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu
Rzeszowskiego 2007; 10 (3): 204–207.
• Bajorek W., Bździuch R., Niewczas M., Król P., Rzepko M.: Rozwój somatyczny
i sprawność motoryczna chłopców w wieku 14 lat trenujących piłkę nożną. Przegląd
Marian Rzepko
Autoreferat
22
Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego 2010; 13 (1–4): 109–119.
• Rzepko M., Król P., Bajorek W., Gorczyca K.: Efektywność pracy kończyn dolnych
pływaków w wieku 16 lat. Sportivna nauka Ukraïni 2011; 6: 46–62.
• Nowak N., Sławek M., Król P., Rzepko M.: Zmiany w sprawności fizycznej
młodzieży studiującej na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu w ciągu lat.
Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy. Usługi
2011; 78: 511–519.
• Król P., Rzepko M., Bobula G., Czarny W., Bajorek W.: Współzależności
wybranych cech somatycznych i zdolności motorycznych na przykładzie grupy
młodzieży Uniwersytetu Rzeszowskiego. Sportivna nauka Ukraïni [online] 2012; 6:
32–39.
• Czarny W., Bajorek W., Król P., Rzepko M., Bobula G., Hałoń P.: Effect of strength
on serving effectiveness in volleyball. Scientific Review of Physical Culture 2014; 4
(1): 31–37.
• Słomka K., Juras G., Sobota G., Furmanek M., Rzepko M., Latash M.L.: Intra-
personal and inter-personal kinetic synergies during jumping. Journal of Human
Kinetics 2015; 49: 75–88.
5.1. Analiza bibliometryczna publikacji
Autor lub współautor oryginalnych 46 publikacji naukowych
Sumaryczna liczba punktów MNiSW uzyskanych po obronie pracy doktorskiej: 219
Sumaryczny Impact Factor zgodnie z rokiem opublikowania: 5,786
Liczba cytowań z wykluczeniem autocytowań (ISI Web of Science): 11
Indeks Hirscha (wg ISI Web of Science): 2
Liczba cytowań z wykluczeniem autocytowań według Scopus: 10
Indeks Hirsha według Scopus: 2
Liczba cytowań według Researchgate: 22
Indeks Hirsha według Researchgate: 3
Liczba cytowań według Google Scholar: 20
Indeks Hirsha według Google Scholar: 2
Marian Rzepko
Autoreferat
23
5.2. Udział w grantach
Projekt własny realizowany w ramach badań statutowych na Wydziale Wychowania
Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego UR WWF/F/05
Test UEFA Fitness a zdolności motoryczne i somatyczne sędziów piłkarskich
z województwa podkarpackiego. Projekt miał na celu przeprowadzenie badań wśród sędziów
piłkarskich różnego szczebla z województwa podkarpackiego przy użyciu analizatora składu
ciała Tanita, przeanalizowanie uzyskanych rezultatów, ich interpretację oraz zaproponowanie
modyfikacji dotychczasowego treningu sędziowskiego w kontekście otrzymanych wyników
badań. Zastosowana metoda pozwoliła zbadać i określić prawidłowości przebiegu zjawiska,
ale także pokazać przyczyny i mechanizmy owych prawidłowości. Udział w projekcie
zaowocował raportem z badań, który został przesłany do przewodniczącego kolegium
sędziowskiego Podkarpackiego Związku Piłki Nożnej. Na podstawie badań dowiedziono, że
jednym z czynników oddziałujących na rezultat testu był termin przeprowadzonych pomiarów
(przerwa w rozgrywkach negatywnie wpłynęła na osiągane wyniki testu mimo indywidualnej
rozpiski treningowej dla każdego z sędziów). Rezultaty badań wskazały na występowanie
licznych czynników charakterystycznych dla sportu w ogóle oraz zespołu czynników
specyficznych dla sędziów piłkarskich. Wyniki badań przekazano trenerom piłki nożnej
szkolącym na różnym poziomie sportowym oraz trenerom personalnym.
5.3. Udział w statutowych projektach naukowo-badawczych w latach 2008–2016
równowaga statyczna i dynamiczna a asymetria dzieci i młodzieży,
- wpływ jazdy konnej na poziom równowagi statycznej i dynamicznej dzieci
z oligofrenią,
ekstremalne formy aktywności fizycznej w wychowaniu fizycznym i rekreacji
ruchowej studentów uczelni wielowydziałowej,
- zróżnicowanie równowagi w zawodników/zawodniczek różnych dyscyplin
sportowych,
badania antropologiczne i medyczne rozwoju somatycznego, sprawności motorycznej,
dojrzewania płciowego i stanu zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej i akademickiej
Podkarpacia i Euroregionu Karpackiego. Badanie trafności i rzetelności testów
sprawności fizycznej,
- zróżnicowanie poziomu zdolności motorycznych ze względu na rodzaj
podejmowanej aktywności ruchowej,
Marian Rzepko
Autoreferat
24
ekstremalne formy aktywności fizycznej w wychowaniu fizycznym i rekreacji
ruchowej studentów uczelni wielowydziałowej,
- zróżnicowanie równowagi w zawodników/zawodniczek różnych dyscyplin
sportowych,
stymulowanie rozwoju biologicznego i zdolności psychomotorycznych człowieka
w ontogenezie,
- zróżnicowanie poziomu zdolności motorycznych ze względu na rodzaj
podejmowanej aktywności ruchowej,
badania oceny budowy somatycznej, sprawności motorycznej i stylu życia człowieka
z uwzględnieniem czynników ryzyka chorób somatycznych i cywilizacyjnych,
badania w ocenie wpływu treningu sportowego na organizm człowieka.
5.4. Staże naukowe
Staż dydaktyczno-badawczy odbyty w ramach programu „Erasmus” (maj 2008 r.)
Portugalia, Politecnico de Porto
Podczas pobytu w Politecnico de Porto zapoznałem się z programami naukowymi obecnie
realizowanymi na Wydziale Edukacji. Ponadto, uczestniczyłem w seminariach, zajęciach
i wykładach oraz spotkałem się z pracownikami realizującymi zbliżone problemy badawcze
dotyczące sprawności motorycznej, m.in. z Armando Oliveira i Rui Manuel dos Santos.
Obecnie, Profesor Armando Oliveira jest pracownikiem Wydziału Inżynieryjnego
Uniwersytetu Porto w Portugalii. Rui Manuel dos Santos jest asystentem pierwszego trenera
Politechniki w Porto (Portugalia). W trakcie stażu prowadziłem zajęcia z zakresu sportów
wodnych i sportów walki. Bardzo istotne było nawiązanie kontaktu między innymi
z dyrektorem Centrum Sportowego dr. Antoniem Cardoso, co zaowocowało wieloletnią
współpracą w zakresie wymiany studentów zaprzyjaźnionych uczelni. Jedną z najbardziej
atrakcyjnych form aktywności fizycznej, według studentów z Portugalii, są obozy zimowe
organizowane cyklicznie przez Zakład Pływania i Obozownictwa Wydziału Wychowania
Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Staż dydaktyczny odbyty w ramach programu Erasmus (maj 2009 r.) Norwegia,
Telemark University College, Porsgrunn
Wizyta w Telemark University College umożliwiła mi zapoznanie się z innowacyjnymi
metodami i formami nauczania w turystyce, rekreacji i wychowaniu fizycznym.
Marian Rzepko
Autoreferat
25
W obecności koordynatora mgr Dag Bjerketvedt miałem okazję zaznajomić się
z prowadzonymi na tej uczelni badaniami laboratoryjnymi w zakresie motoryczności
człowieka. Wziąłem również udział w szkoleniu z zakresu konstruowania i realizacji
projektów badawczych oraz warsztatach praktycznych z nowoczesnych technik nauczania
narciarstwa. Przeprowadziłem zajęcia z zakresu narciarstwa alpejskiego ze studentami
studiów licencjackich.
Wizyta studyjna (tydzień) w ramach programu Erasmus (maj 2011 r.), Portugalia,
Politecnico de Porto
Ponowna wizyta w Politecnico de Porto była bardzo istotna, ponieważ zostałem zaproszony
przez pracowników naukowo-dydaktycznych, między innymi Antonia Cardoso, dyrektora
Centrum Sportowego Politechniki w Porto, z którym podjęliśmy wówczas współpracę
badawczą. Antonio Cardoso promuje sportową praktykę w swojej społeczności, zarówno
w zakresie działalności sportowej, którą rozwija w swoich obiektach, jak i w monitorowaniu
i organizacji wydarzeń krajowych i międzynarodowych. Zaowocowało to wspólną publikacją
w obszarze stabilności posturalnej (II. B: art. 19). Podczas pobytu prowadziłem również
zajęcia praktyczne dla pracowników i studentów z kajakarstwa oraz wioślarstwa, które
cieszyły się dużym uznaniem studentów.
Wizyta studyjna w ramach projektu Uniwersytetu Rzeszowskiego Nowoczesność
i przyszłość regionu (wrzesień 2011 r.), Stany Zjednoczone, University of Florida,
Gainesville
Wyjazd w ramach wizyty studyjnej do jednej z najlepszych uczelni na świecie – University
of Florida – pozwolił na zbliżenie i poznanie najnowszych trendów naukowych oraz na
bliższą analizę i ocenę poziomu dydaktycznego uniwersytetu, na którym studiuje około 50
tysięcy studentów. Zapoznałem się wówczas z nowoczesnymi metodami badań w zakresie
biomechaniki oraz szeroko pojętych analiz ruchu i motoryczności człowieka. Brałem udział
w licznych spotkaniach z władzami oraz pracownikami naukowymi poszczególnych
wydziałów owej uczelni (m.in. Christopher Janelle, Ph.D., Dan Connaughton, Ed.D.,
James Cauraugh, Ph.D.), podczas których podjęto wymianę doświadczeń i wiedzy w
zakresie wybranych tematów badawczych. Wiele uwagi poświęcono działalności
dydaktycznej
i organizacyjnej stanowiącej przedmiot wspólnego zainteresowania oraz zapoznanie się
Marian Rzepko
Autoreferat
26
z praktykami dotyczącymi rozwoju aktywności fizycznej i sportu wśród młodzieży
akademickiej wizytowanego uniwersytetu. Bardzo cenne okazały się spotkania i wymiana
poglądów z wybitnymi naukowcami, co zainspirowało mnie do rozpoczęcia nowych
poszukiwań badawczych w dziedzinie aktywności ruchowej oraz stylu życia osób starszych.
Staż naukowy (10.2012–03.2013 r.) Katowice, Akademia Wychowania Fizycznego,
Katedra Motoryczności Człowieka
Staż naukowy w Katowickiej AWF miał na celu poszerzenie wiedzy o motoryczności
człowieka, a także zacieśnienie współpracy naukowej. Podczas pobytu w Laboratorium
Diagnostyki Ruchu nabyłem umiejętności projektowania procedur badawczych na
nowoczesnych urządzeniach diagnostycznych, uczestniczyłem w licznych wykładach,
seminariach, zajęciach dydaktycznych oraz badaniach naukowych prowadzonych przez prof.
Slobodana Jarica, prof. dra hab. Janusza Błaszczyka, prof. dra hab. Grzegorza Jurasa, prof.
dra hab. Joachima Raczka. Efektem mojego pobytu było opublikowanie wraz z pracownikami
Katedry Motoryczności Człowieka kilku recenzowanych artykułów (kolejne są złożone
w wydawnictwach).
Staż naukowy (06.05.2013–17.05.2013 r.) Wrocław, Akademia Wychowania
Fizycznego, Katedra Dydaktyki Wychowania Fizycznego
Pobyt w Katedrze Dydaktyki Wychowania Fizycznego AWF we Wrocławiu umożliwił mi
zapoznanie się z problematyką badań podejmowaną przez pracowników Katedry, którą jest
między innymi edukacja fizyczna seniorów oraz jakość życia osób starszych. Zaznajomiłem
się również z działalnością podejmowaną na wrocławskim UTW oraz w Centrum Aktywności
Ruchowej 50+ przy AZS AWF we Wrocławiu. Ponadto brałem udział w wykładach,
zajęciach dydaktycznych oraz seminariach prowadzonych przez pracowników owej katedry,
m.in. przez dra hab. Ryszarda Bartoszewicza prof. AWF, dr Martę Koszczyc.
5.5 Udział w konferencjach naukowych (udział czynny)
Krajowe:
Konferencja Naukowa pt. Współczesne sport śnieżne – stan oraz perspektywy badań
i rozwoju, Wrocław, 09.10.2009 r.
Marian Rzepko
Autoreferat
27
Konferencja Naukowa dla Osób Niepełnosprawnych pt. Uniwersytet Rzeszowski –
uczelnia przyjazna studentom niepełnosprawnym, Rzeszów – Polańczyk, 11-
13.12.2009 r.
II Ogólnopolska Konferencja dla nauczycieli, instruktorów i trenerów pływania pt.
Wybrane problemy treningu pływackiego, Katowice, 22.03.2014 r.
Międzynarodowe, w tym zagraniczne:
I Międzynarodowa Konferencja Studenckich Kół Naukowych pt. Turystyka
regionalna – współczesne problemy, Rzeszów – Bystre, 30.03–01.04.2007 r.
Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Edukacja zdrowotna w naukach
medycznych i społecznych, Stalowa-Wola, 12.12.2007 r.
Międzynarodowa Konferencja Naukowa pod patronatem Ministerstwa Kultury
i Dziedzictwa Narodowego pt. Pomniki dziedzictwa kulturowego jako produkt
turystyczny, Leżajsk, 16-17.05.2008 r. – przewodniczący komitetu organizacyjnego,
udział w komitecie naukowym
International Scientific Conference Motor Control 2008 – from Theories to Clinical
Application, Zakopane, 19-21.09.2008 r.
Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Aktywność na całe życie – zdrowie
i sprawność studentów pod kontrolą, Krosno, 15–16.10.2010 r.
Międzynarodowa Konferencja Naukowa pt. Rola organizacji pozarządowych
w promocji i rozwoju turystyki, Rzeszów – Targowiska, 08–09.12.2011 r.
International Scientific Conference Motor Control 2012 – from theories to Clinical
Application, Wisła, 27-29.09.2012 r.
International Scientific Conference Diagnostic in Sport 2013, Presov,
19–20.09.2013 r.
32 International Conference Biomechanics in Sports, Johnson City (USA), 12-
16.07.2014 r.
Sports Science and Neuroscience International Conference Active Healthy Aging
Magdeburg, 02.-05.09.2015 r.
5.6. Działalność dydaktyczna:
od 2007 roku jestem zaangażowany w program „Europejczyk” na Wydziale
Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego, którego zadaniem jest
Marian Rzepko
Autoreferat
28
prowadzenie ćwiczeń, wykładów oraz zajęć sportowych w języku angielskim na
kierunkach Wychowanie Fizyczne oraz Turystyka i Rekreacja. W ramach tego
programu prowadzę zajęcia: Methodology of Physical Education (Metodyka
wychowania fizycznego), Outdoor Training I – Active Tourism (Ćwiczenia terenowe
– turystyka kwalifikowana), Outdoor Trainig II – Active Tourism (Ćwiczenia
terenowe z turystyki aktywnej), Winter Forms of Physical Activity (Zimowe formy
aktywności sportowej), Summer Forms of Physical Activity (Letnie formy aktywności
sportowej), Summer Camp (Obóz letni),
od momentu zatrudnienia na Wydziale Wychowania Fizycznego Uniwersytetu
Rzeszowskiego do chwili obecnej jestem autorem oraz realizatorem programu
kształcenia z przedmiotów prowadzonych na studiach I oraz II stopnia, tryb
stacjonarny i niestacjonarny na kierunkach:
Wychowanie Fizyczne: Zimowe formy aktywności ruchowej, Obóz letni, Sporty
walki-Boks, Boks (specjalizacja instruktorska)
Turystyka i Rekreacja: Zimowe formy aktywności ruchowej, Letnie formy
aktywności ruchowej, Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych,
Antropomotoryka, (specjalizacja: Rekreacja Ruchowa) Podstawy diagnozowania
sprawności fizycznej i aktywności ruchowej (specjalizacja: Rekreacja Ruchowa),
autorskie opracowanie programu zajęć dla modułu specjalizacji instruktorskiej
z dyscypliny boks na kierunku Wychowanie Fizyczne,
autorskie opracowanie programu zajęć kursu instruktora rekreacji ruchowej ze
specjalnością jazda konna, kursu instruktora sportu w dyscyplinie boks, kursu
instruktora sportu w dyscyplinie snowboard,
w latach 2007-2012 opiekun studenckiego koła naukowego Zakładu Sportów Walki
i Sportów Indywidualnych. W ramach działalności koła naukowego studenci
zaangażowani byli w badania dotyczące sprawności motorycznej młodzieży
akademickiej trenującej różne dyscypliny sportowe. W wyniku owej działalności
została opublikowana praca: Rzepko M., Król P., Bajorek W., Gorczyca K.:
Efektywność pracy kończyn dolnych pływaków w wieku 16 lat. Sportivna nauka
Ukraïni 2011: 6, s. 46-62,
w celu podniesienia moich kwalifikacji zawodowych oraz poszerzenia kompetencji,
a tym samym zapewnienia jeszcze wyższej jakości kształcenia prowadzonych przeze
Marian Rzepko
Autoreferat
29
mnie przedmiotów, uzyskałem stopień trenera II klasy w dyscyplinie boks oraz trenera
II klasy w dyscyplinie narciarstwo alpejskie,
promocja prac magisterskich: 14; recenzja prac magisterskich: 12,
promocja prac licencjackich: 20; recenzja prac licencjackich: 15.
5.7 Działalność organizacyjna i pełnione funkcje:
od 2008 roku jestem zaangażowany w organizację obozów dla studentów
niepełnosprawnych Uniwersytetu Rzeszowskiego. Aktywność na obozach umożliwia
studentom z różnymi dysfunkcjami uczestniczenie w szeroko rozumianej kulturze
fizycznej,
od 2012 roku decyzją Rektora Uniwersytetu Rzeszowskiego pełnię funkcję
koordynatora UTW na Wydziale Wychowania Fizycznego, w ramach której
uczestniczę corocznie w posiedzeniach Rady Programowej UTW oraz proponuję
i organizuję tematykę wykładów dotyczących zdrowego i aktywnego wypoczynku
seniorów,
w latach 2011-2015 byłem członkiem Komisji Jakości Kształcenia na Wydziale
Wychowania Fizycznego,
od 2009 roku jestem opiekunem praktyk programowych na kierunku wychowanie
fizyczne na poziomie studiów licencjackich i magisterskich,
w latach 2009 2013 byłem członkiem Komisji Rekrutacyjnej - koordynowałem
sprawnościowe egzaminy wstępne,
od 2009 roku jestem członkiem komisji obrony prac licencjackich i magisterskich.
5.8 Członkostwo w towarzystwach naukowych:
członek Stowarzyszenia naukowego „Idokan Polska” – recenzje prac,
członek Podkarpackiego Towarzystwa Naukowego Kultury Fizycznej w Rzeszowie,
członek Stowarzyszenia na Rzecz Euroregionu Karpackiego Euro-Karpaty, Rzeszów.
5.9 Członkostwo w stowarzyszeniach:
członek Stowarzyszenia Trenerów i Instruktorów Narciarstwa,
członek Stowarzyszenia Trenerów i Instruktorów Snowboardu,
Marian Rzepko
Autoreferat
30
5.10 Działalność na rzecz środowiska
koordynacja stoiska diagnostyki sportowej podczas Uniwersyteckiego Tygodnia
Zdrowia i Sportu (2014, 2015) wraz z obsługą badań diagnostycznych przeznaczonych
dla osób starszych z Uniwersytetu Trzeciego Wieku przy Uniwersytecie
Rzeszowskim,
popularyzacja sportu poprzez organizację spotkań w podkarpackich liceach ze
znanymi sportowcami z Podkarpacia, m.in. z Krystianem Herbą, Rafałem Wilkiem,
siatkarzami Asseco Resovia,
udział w organizacji kilku edycji Testu Coopera na Wydziale Wychowania
Fizycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego.