WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY

WYDZIAŁ FARMACEUTYCZNY

PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY

DLA STUDENTÓW I ROKU

KIERUNKU ANALITYKA MEDYCZNA

Rok akademicki 2019/2020

2

WSTĘP

Przewodnik dydaktyczny wprowadza studentów w tok pracy I roku studiów

na Wydziale Farmaceutycznym Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Zgodnie z programem ministerialnym, studentów I roku obowiązują następujące

przedmioty: anatomia, biofizyka medyczna, biologia medyczna, chemia analityczna, chemia

fizyczna, chemia ogólna i nieorganiczna, chemia organiczna, fizjologia, higiena i

epidemiologia, histologia, historia medycyny i diagnostyki laboratoryjnej, kwalifikowana

pierwsza pomoc, naukowa informacja medyczna, ochrona danych osobowych i własności

intelektualnej, poziom elementarny języka migowego, przysposobienie biblioteczne,

socjologia, statystyka z elementami matematyki, technologia informacyjna w medycynie

laboratoryjnej, język angielski, wychowanie fizyczne, szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i

higieny pracy.

Oddany do użytku studentów I roku przewodnik dydaktyczny szczegółowo przedstawia

organizację jednostek, które prowadzą zajęcia z wyżej wymienionych przedmiotów, cele

i formy nauczania, regulaminy oraz piśmiennictwo w zakresie podręczników i czasopism

naukowych.

Przewodnik dydaktyczny ma pomóc studentom I roku w poznaniu ich obowiązków

i warunków studiowania.

Przewodniczącym Rady Pedagogicznej I roku studiów jest Dr Agnnieszka Zielińska

z Katedry Farmacji Fizycznej i Bioanalizy Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.

Dziekan Wydziału Farmaceutycznego

Prof. dr hab. Piotr Wroczyński

3

Spis treści:

Anatomia……………………………………………………………………………………………………………………………………………6

Bezpieczeństwo i higiena pracy…………………………………………………………………………………………………………11

Biofizyka medyczna……………………………………………………………………………………………………………….………….13

Biologia medyczna……………………………………………………………………………………………………………………………16

Chemia analityczna…………………………………………………………………………………………………………………..………20

Chemia fizyczna…………………………………………………………………………………………………………………….…….……21

Chemia ogólna i nieorganiczna…………………………………………………………………………………………………………26

Chemia organiczna…………………………………………………………………………………………………………………..……….29

Fizjologia……………………………………………………………………………………………………………………………....…………32

Higiena i epidemiologia…………………………………………………………………………………………………………………….38

Histologia………………………………………………………………………………………………………………………………………….40

Historia medycyny i diagnostyki laboratoryjnej…………………………………………………………………………………45

Język angielski……………………………………………………………………………………………………………………………..……47

Kwalifikowana pierwsza pomoc……………………………………………………………………………………………………..…49

Naukowa informacja medyczna………………………………………………………………………………………………………..50

Ochrona danych osobowych i własności intelektualnej…………………………………………………………………….53

Poziom elementarny języka migowego…………………………………………………………………………………………….55

Przysposobienie biblioteczne……………………………………………………………………………………………………………57

Socjologia…………………………………………………………………………………………………………………………………………58

Statystyka z elementami matematyki……………………………………………………………………………………………….60

Technologie informacyjne w medycynie laboratoryjnej………………………………………………………..………….62

Wychowanie fizyczne……………………………………………………………………………………………………………………….65

4

WŁADZE

WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

REKTOR

prof. dr hab. n. med. MIROSŁAW WIELGOŚ

Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia

prof. dr hab. n. med. BARBARA GÓRNICKA

Prorektor ds. Nauki i Transferu Technologii

prof. dr hab. n. farm. JADWIGA TURŁO

Prorektor ds. Klinicznych i Inwestycji

prof. dr hab. n. med. WOJCIECH BRAKSATOR

Prorektor ds. Personalnych i Organizacyjnych

prof. dr hab. n. med. PIOTR MAŁKOWSKI

Prorektor ds. Umiędzynarodowienia, Promocji i Rozwoju

prof. dr hab. n. med. LIDIA RUDNICKA

DZIEKAN WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO

prof. dr hab. n. farm. PIOTR WROCZYŃSKI

Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. n. farm. JOANNA KOLMAS

Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego

dr hab. n. farm. PIOTR LULIŃSKI

5

DZIEKANAT WYDZIAŁU FARMACEUTYCZNEGO

Adres: ul. Żwirki i Wigury 81

02-091 Warszawa

Pokój 12, parter

Telefon: 22 57 20 772

22 57 20 787

E-mail: dziekfoam@wum.edu.pl

Godziny przyjęć interesantów Poniedziałek: 10.00-14.00

Wtorek: 10.00-13.00

Środa: 10.00-13.00

Czwartek: 10.00-14.00

Dyżur Prodziekan Wydziału Farmaceutycznego dr hab. Joanny Kolmas Wtorek

Godzina 12:30 - 13:30

Piątek

Godzina 10:30 - 12:30

Budynek ZIAM, pokój 83 (1 piętro)

ul. Żwirki i Wigury 81

Kampus Banacha

Uprzejmie prosimy o wcześniejsze wysłanie wiadomości

na adres joanna.kolmas@wum.edu.pl celem potwierdzenia spotkania.

6

ANATOMIA

ZAKŁAD ANATOMII PRAWIDŁOWEJ i KLINICZNEJ CENTRUM BIOSTRUKTURY WUM

Warszawa, ul. Chałubińskiego 5, bezp. tel. i fax 22 629-52-83 www.anatomy@wum.edu.pl

Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Bogdan Ciszek

Odpowiedzialny za dydaktykę: lek med. Ewa Rzeźnicka 1. Nazwa przedmiotu Anatomia

2. Liczba godzin Zajęcia obejmują 60 godzin w tym; 30h wykładów i 30h ćwiczeń

Wykłady i ćwiczenia odbywają się w pracowni dydaktycznej Zakładu wg grafiku podawanego do wiadomości przed rozpoczęciem zajęć.

3. Forma zaliczenia przedmiotu Warunkiem zaliczenia i dopuszczenie do egzaminu z Anatomii jest czynny udział w wykładach i ćwiczeniach. Egzamin z Anatomii obejmuje zakres materiału z wykładów i ćwiczeń i odbywa się w sesji zimowej. Jest to egzamin testowy. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy odpowiedzieć prawidłowo na 65% pytań (wymagania i sposoby oceny określone są w Sylabusie) Termin poprawkowy jest wyznaczony w sesji poprawkowej. Jest to egzamin testowy Zajęcia odbywają się w pracowni dydaktycznej z użyciem modeli anatomicznych, atlasów itp

Studenci zobowiązani są do opanowania przewidzianych programem wiadomości wg podanego planu Aby w pełni wykorzystać czas zajęć student obowiązany jest przychodzić przygotowany teoretycznie z aktualnego materiału bieżącego oraz ze wszystkich poprzednio odbytych wykładów i ćwiczeń

Studenci zobowiązani są do opanowania przewidzianych programem wiadomości wg planu podanego na każde ćwiczenia.

Obecność na wszystkich ćwiczeniach (w swojej grupie!) jest obowiązkowa. Odrabianie zajęć z inną grupą jest niemożliwe.

4. Cel nauczania W toku zajęć student zdobywa umiejętności i kompetencje w zakresie anatomii prawidłowej, topograficznej, klinicznej i funkcjonalnej człowieka, z uwzględnieniem specyfiki nauczanej profesji. Student po zakończeniu kursu powinien omówić teoretycznie poznane w trakcie ćwiczeń podstawowe struktury anatomiczne człowieka. Scharakteryzować i podać różnice w działaniu poszczególnych narządów anatomicznych człowieka

7

Wykłady i ćwiczenia są wzbogacone metodami wizualnymi.

Poznanie podstawowych wiadomości o budowie i topografii ciała ludzkiego.

podstawowych i specyficznych pojęć, terminologii z zakresu anatomii, poznanie budowy,

topografii i funkcjonowania wszystkich układów oraz narządów w organizmie człowieka.

Zastosowanie wiedzy z zakresu anatomii i czynności organizmu człowieka w działaniach

praktycznych zastosowania zdobytej wiedzy w postępowaniu klinicznym – do oceny stanu

zdrowia i udzielania pomocy medycznej. Na drodze analizy dochodzimy do syntezy ciała

ludzkiego, szczególnie do znajomości budowy ciała człowieka żywego.

Student po zakończeniu kursu powinien omówić teoretycznie poznane w trakcie ćwiczeń podstawowe struktury anatomiczne człowieka. Scharakteryzować i podać różnice w działaniu poszczególnych narządów anatomicznych człowieka. Opanować umiejętności logicznej interpretacji informacji podawanych na wykładach i na ćwiczeniach

5.Treść nauczania Treść nauczania obejmuje zagadnienia omawiane na wykładach i poznawane praktycznie na ćwiczeniach prowadzonych w pracowni dydaktycznej z użyciem modeli anatomicznych. W trakcie zajęć nacisk kładziony jest na interaktywne omówienie materiału z wykładów. Elementy anatomii prawidłowej człowieka dotyczące poszczególnych układów i narządów.

Po zakończonym kursie anatomii prawidłowej student powinien

1. posługiwać się prawidłową i jednoznaczną nomenklaturą medyczną przy opisie części

ciała człowieka, narządów i tkanek. 2. zwrócenie uwagi na niektóre aspekty przydatne w udzielaniu pierwszej pomocy przed lekarskiej

Podane niżej programy wykładów i ćwiczeń zostały określone w ogólnym i krótkim brzmieniu.

Program może ulegać niewielkiej modyfikacji w zależności od układu kalendarza.

Szczegółowy program wykładów i ćwiczeń zostanie podany na początku roku.

6. Tematy wykładów W1. Ogólna budowa tkanek. Wybrane zagadnienia układu kostnego.

W2. Układ mięśniowy.

W3. Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy

W4.Układ dokrewny

W5. Budowa, unaczynienie i unerwienie serca. Układ krążenia W6. Układ oddechowy. Układ limfatyczny i limfa

W7. Układ pokarmowy

W8. Trawienie i wchłanianie wrotne. Podstawowe zagadnienia budowy wątroby i trzustki. Przemiana

materii.

W9. Układ moczowy i rozrodczy W10. Narządy zmysłów

7. Tematy ćwiczeń Treść nauczania obejmuje zagadnienia omawiane na wykładach i poznawane praktycznie na ćwiczeniach prowadzonych w pracowni dydaktycznej z użyciem modeli anatomicznych Podane niżej programy wykładów i ćwiczeń zostały określone w ogólnym i krótkim brzmieniu Program może ulegać niewielkiej modyfikacji w zależności od układu kalendarza.

8

Szczegółowy program wykładów i ćwiczeń zostanie podany na początku roku

wykłady W1. Ogólna budowa tkanek. Wybrane zagadnienia układu kostnego.A.W1, A.W2, A.U1, A.U2, A.U3

W2. Układ mięśniowy. A.W3, A.W5, A.U1, A.U2, A.U3

W3. Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy A.W2, A.W3, A.U1, A.U2, A.U3

W4.Układ dokrewny A.W1, A.W2, A.W6, A.U1, A.U2, A.U3

W5. Budowa, unaczynienie i unerwienie serca. Układ krążenia A.W5, A.U1, A.U2, A.U3

W6. Układ oddechowy. Układ limfatyczny i limfa A.W3, A.W6, A.U1, A.U2, A.U3

W7. Układ pokarmowy A.W3, A.W5, A.U1, A.U2, A.U3

W8. Trawienie i wchłanianie wrotne. Podstawowe zagadnienia budowy wątroby i trzustki. Przemiana

materii. A.W3,A.W6, A.U1, A.U2, A.U3

W9. Układ moczowy i rozrodczy A.W3,A.W5, A.U1, A.U2, A.U3 W10. Narządy zmysłów A.W3,A.W5, A.U1, A.U2, A.U3

ćwiczenia C1. OSTEOLOGIA

Osie, płaszczyzny, linie ciała. Ogólny podział, połączenia i budowa kości. Kręgosłup. Kości klatki

piersiowej, kończyny górnej i dolnej. Miednica jako całość. Kości czaszki, mózgoczaszki, trzewioczaszki,

czaszka noworodka

C2. UKŁAD MIĘŚNIOWY

Budowa ogólna mięśni. Topografia mięśni powierzchownych. Analiza działania tłoczni brzusznej i jej

znaczenie. Ocena przydatności mięśni do wstrzyknięć domięśniowych

C3. UKŁAD NERWOWY Podział układu nerwowego. Podstawowe pojęcia - nerw, włókno nerwowe, splot, zwój, ośrodek, mediator,

synapsa, odruch, łuk odruchowy. Budowa mózgowia: kresomózgowie międzymózgowie, śródmózgowie,

tyłomózgowie.

C4.UKŁAD NERWOWY Budowa rdzenia kręgowego w przekroju poprzecznym. Opony. Płyn mózgowo-rdzeniowy.

Układ nerwowy obwodowy - część współczulna i przywspółczulna

C5. UKŁAD KRĄŻENIA

Położenie serca w stosunku do innych narządów. Budowa, czynność, unerwienie, unaczynienie serca. Układ przewodzący serca. Budowa i podział naczyń krwionośnych. Przebieg głównych pni tętniczych i żylnych. Krążenie małe, duże, wrotne, płodowe. Śledziona C6. UKŁAD ODDECHOWY Podział układu oddechowego. Budowa nosa zewnętrznego, krtani. Podział tchawicy. Różnice anatomiczne oskrzela prawego i lewego. Płuca - budowa zewnętrzna i wewnętrzna, topografia. Opłucna - budowa, znaczenie zachyłków opłucnowych C7. UKŁAD TRAWIENNY Podział układu trawiennego

Budowa jamy ustnej. Zęby - budowa ogólna, kolejność wyrzynania się zębów. Język - budowa, podział,

położenie ślinianki. Budowa gardła, przełyku.

Żołądek:- położenie w stosunku do innych narządów. Budowa ścian żołądka. Budowa z uwzględnieniem

odcinków, krzywizn.

Jelito cienkie i grube - podział, budowa, położenie dwunastnicy, jelita czczego i krętego

C8. UKŁAD TRAWIENNY Podział układu trawiennego

Wątroba - położenie w stosunku do innych narządów. Budowa ogólna i mikroskopowa, drogi

wyprowadzające żółć,

układ wrotny wątroby

Trzustka - położenie w stosunku do innych narządów. Budowa części zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej.

Unaczynienie i unerwienie narządów jamy brzusznej C9. UKŁAD MOCZOWY

9

Podział narządów moczowych. Nerki: położenie w stosunku do innych narządów. Budowa nefronu.

Moczowód. Położenie i budowa pęcherza moczowego. Cewki moczowe - żeńska i męska.

NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE - Budowa i topografia narządów płciowych męskich wewnętrznych i

zewnętrznych - jądra, najądrza, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, gruczoły opuszkowo-

cewkowe, powrózek nasienny, przewody wytryskowe, prącie, moszna

NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE - Budowa i topografia narządów płciowych żeńskich wewnętrznych:

jajniki, jajowody, macica, pochwa. Podział i budowa sromu niewieściego.

C10. UKŁAD NARZĄDY ZMYSŁU

OKO. Budowa gałki ocznej. Aparat ochronny i ruchowy oka. Adaptacja, akomodacja.

NARZĄD PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWY. Ucho środkowe, wewnętrzne, zewnętrzne

POWŁOKA WSPÓLNA

Podział powłoki wspólnej Budowa skóry, włosa, paznokcia Podział i budowa gruczołów skóry

8. Podręczniki i atlasy

Podstawowe Anatomia Człowieka W.Woźniak Urban & Partner Wrocław Mały atlas anatomiczny Aleksandrowicz R. , wyd. PZWL Anatomia Czynnościowa R.Maciejewski, K.Torres Czelej

Uzupełniające Anatomia Człowieka W. Sylwanowicz (red. Sokołowska Pituchowa) PZWL

Anatomia Człowieka A. Bochenek M. Reicher T I-V PZWL (wybrane rozdziały) Atlas anatomii człowieka Sobotta, wyd. Urban & Partner

9. Regulamin zajęć studenckich Regulamin zajęć studenckich Wprowadzanie osób postronnych oraz wykonywanie zdjęć lub filmów jest niedozwolone. Wszystkich studentów przebywających na terenie Zakładu Anatomii Prawidłowej i Klinicznej oraz całego gmachu Centrum Biostruktury obowiązuje zakaz palenia tytoniu i papierosów elektronicznych, przyjmowania środków psychoaktywnych, bezwzględnego nakazu przestrzegania przepisów BHP i PPoż Ćwiczenia z anatomii odbywają się w salach dydaktycznych na terenie Zakładu Anatomii Prawidłowej i Klinicznej. Harmonogram zajęć dydaktycznych na dany rok akademicki umieszczony jest w tablicy ogłoszeń Zakładu Przed wejściem na zajęcia student jest zobowiązany pozostawić ubranie wierzchnie w szatni. W salach dydaktycznych obowiązuje bezwzględny zakaz jedzenia produktów spożywczych, picia napojów jak również używania telefonów komórkowych oraz innych przekaźników informacji. W salach ćwiczeniowych przebywają tylko studenci WUM odbywający aktualnie zajęcia, przewidywane programem przedmiotu. W czasie trwania zajęć student zobowiązany jest do posiadania legitymacji

10

studenckiej i identyfikatora W czasie trwania ćwiczeń studenci nie opuszczają sal dydaktycznych 1. Warunkiem zaliczenia anatomii i dopuszczenia do egzaminu z tego przedmiotu jest udział w wykładach i ćwiczeniach. Każdy student korzystający z modeli anatomicznych odpowiada za zniszczenie lub zaginięcie. Po zakończeniu ćwiczeń studenci zobowiązani są do uporządkowania swojego miejsca pracy wg wskazówek asystenta. 2. Dopuszczalna jest usprawiedliwiona nieobecność na nie więcej niż jednym ćwiczeniu. W przypadku usprawiedliwionej nieobecności zaległy materiał musi być zaliczony u asystenta prowadzącego zajęcia. Odrabianie ćwiczeń z inną grupą jest niemożliwe Nie spełnienie powyższych warunków oznacza nie zaliczenie roku i niedopuszczenie do

egzaminu

4. Egzamin testowy pierwszy i drugi poprawkowy z anatomii odbywa się w sesji zimowej. Aby uzyskać pozytywne zaliczenie student musi odpowiedzieć prawidłowo na 65%

pytań. Zabronione jest posiadanie i używanie w trakcie wykładów, ćwiczeń i egzaminów środków łączności -TELEFON KOMÓRKOWY, SMARTFON oraz wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych wyposażonych w aparat fotograficzny i/lub kamerę. Nie zastosowanie się do tego wymogu będzie powodem do usunięcia studenta z wykładu, ćwiczeń lub egzaminu oraz wpisanie oceny niedostatecznej i skierowanie sprawy do Komisji Dyscyplinarnej Uczelni. Wszelkie kwestie nieuregulowane Regulaminem rozstrzyga Kierownik Zakładu i/lub Koordynator przedmiotu. Od regulaminu niema odstępstw.

11

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

ZAKŁAD MEDYCYNY SPOŁECZNEJ I ZDROWIA PUBLICZNEGO

(we współpracy z DZIAŁEM OCHRONY PRACY I ŚRODOWISKA)

Kierownik Zakładu: dr hab. n.med. Aneta Nitsch-Osuch

Odpowiedzialny za dydaktykę – Dr inż. Irena Kosińska irena.kosinska@wum.edu.pl (powołana Zarządzeniem nr 100/2019 Rektora WUM na Pełnomocnika Rektora ds. kontaktu

ze studentami w zakresie BHP)

Program nauczania obejmuje 4 godziny wykładów.

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania jest zapoznanie studentów z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz

bezpieczeństwem pożarowym w trakcie studiów w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, ze

szczególnym uwzględnieniem zagrożeń związanych z odbywaniem zajęć praktycznych

(laboratoryjnych).

Przedmiot realizowany jest w ramach Rozporządzenia MNiSzW z dnia 30 października 2018 roku w

sprawie zapewnienia w uczelni bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i kształcenia (Dz.U. z

2018, poz. 2090).

Tematyka wykładów:

1. Regulacje prawne z zakresu ochrony pracy (prawa i obowiązki studentów w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy)

2. Zagrożenia zdrowia studentów na stanowiskach pracy/nauki w trakcie studiów (fizyczne,

chemiczne i biologiczne) i ochrona przed zagrożeniami. Procedura poekspozycyjna w

narażeniu na HIV, WZWB, WZWC.

3. Postępowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagrożeń (pożar, wybuch, awaria,

zagrożenie terrorystyczne, powódź itp.), zasady ewakuacji z budynków.

4. Zasady udzielania pomocy przedlekarskiej.

5. Zasady ergonomii na stanowiskach pracy.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. Marcinkowski J. (Red.): Higiena, profilaktyka i organizacja w zawodach medycznych,

PZWL, Warszawa 2004.

2. Rączkowski B.: BHP w praktyce, poradnik. ODDK Gdańsk, 2006.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

1. Kodeks pracy. Praca zbiorowa, Wydawnictwo LexisNexis 2009 (wraz z aktualizacją)

12

2. Informacje internetowe ze stron: Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, Międzynarodowej Organizacji Pracy, Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi

Uwaga: Przedmiot realizowany na platformie e-learningowej

13

BIOFIZYKA MEDYCZNA

ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: 5728947 ; 5720961 Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński

Kierownik Pracowni: mgr inż. Bartosz Kózka

Odpowiedzialni za dydaktykę: mgr inż. Bartosz Kózka

Roczny wymiar zajęć: semestr letni – 45 godzin

• Wykład z biofizyki – 15 godzin

• Ćwiczenia laboratoryjne – 30 godz. Miejsce wykładów: Aula (3 piętro) , ul. Pawińskiego 7 Miejsce ćwiczeń laboratoryjnych: Pracownia Biofizyki, biblioteka wydz. Farmaceutycznego, Banacha 1 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania jest zaznajomienie studentów z najważniejszymi zagadnieniami biofizyki będącej podstawą nauk ścisłych, a w szczególności:

1. Poznanie podstawowych praw biofizycznych i fizycznych wykorzystywanych w diagnostyce i terapii medycznej.

2. Poznanie mechanizmów i skutków oddziaływania fizycznych i biofizycznych czynników środowiskowych na organizm ludzki w różnych fazach jego rozwoju.

3. Nabycie praktycznych umiejętności w prawidłowym wykonywaniu pomiarów wielkości biofizycznych, prezentacji, interpretacji oraz szacowania niepewności wyników końcowych.

PROGRAM NAUCZANIA

1. TEMATY WYKŁADÓW Z BIOFIZYKI • Metodyka pomiarów wielkości fizycznych. Rachunek niepewności pomiarów. Niepewności

typu A i typu B – 2 godz. • Biofizyka zmysłów słuchu i wzroku – 2 godz.

• Biofizyka układu krążenia krwi – 2 godz.

• Wpływ promieniowania elektromagnetycznego i magnetycznego na organizm żywy. O szkodliwości promieniowania jonizującego i niejonizującego (podstawy dozymetrii jądrowej, hormeza radiacyjna) – 2 godz.

• Podstawy biofizyczne metod diagnostycznych in vivo. Pomiar sygnałów bioelektrycznych (EEG, EKG, wektokardiografia wysokie rozdzielczości). Metody transmisyjne (ultrasonografia, metody fotodynamiczne, jądrowy rezonans magnetyczny, rentgenodiagnostyka, CT). Metody emisyjne (SPECT, PET, scyntygrafia) – 5 godz.

• Lasery. Promieniowanie laserowe (wpływ promieniowania laserowego na tkanki, układ

14

optyczny oka, zdolność rozdzielcza oka). Biofizyczne podstawy terapii izotopowej. Terapia hadronowa– 2 godz.

Sposób zaliczenia wykładów – 50 pytań testowych typu zamkniętego

2. TEMATY ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH

Ćwiczenia laboratoryjne trwają 3 godz. i odbywają się raz w tygodniu w grupach ok. 25 osób i czteroosobowych zespołach ćwiczeniowych.

W ramach minimum programowego proponujemy wykonanie 6 ćwiczeń laboratoryjnych z biofizyki. Tematyka ćwiczeń z podziałem na godziny zawarta jest w Tabeli 1.

TABELA 1.

L.p Temat ćwiczeń Liczba

godzin 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Rachunek niepewności pomiarów. Niepewności typu A i typu B.

Prezentacja wyników pomiarów.

Źródła pola elektrycznego i magnetycznego.

Obserwacje i pomiary mikroskopowe.

Refrakcja molekularna.

Wyznaczanie współczynnika dyfuzji przez błonę

Reometria cieczy newtonowskich i nienewtonowskich. Wyznaczanie

charakterystyki lepkościowo-temperaturowej gliceryny wiskozymetrem

rotacyjnym.

Badanie własności i absorpcji światła z wykorzystaniem lasera.

9

3

3

3

3

3

3

3

METODY I ORGANIZACJA PRACY

1. Ćwiczenia laboratoryjne. Studenci wykonują ćwiczenia w zespołach cztero- lub pięcioosobowych. Przed przystąpieniem do zajęć asystenci sprawdzają teoretyczne przygotowanie studentów za pomocą kartkówki. Na pierwszych zajęciach studenci otrzymują instrukcje do wszystkich wykonywanych doświadczeń. Zawarte są w nich podstawy teoretyczne, sposób wykonywania ćwiczeń, ich przebieg, sposób prezentacji i obliczenia wyników końcowych. Po wykonaniu ćwiczenia studenci opracowują w ciągu tygodnia sprawozdanie. Wynik kartkówki, ocena praktycznego przebiegu ćwiczenia oraz ocena sprawozdania stanowią podstawę do

15

wystawienia oceny końcowej z wykonanego ćwiczenia. Dodatkowym warunkiem zaliczenia ćwiczeń jest wykonanie wykresu (praca domowa) oraz zaliczenie ćwiczenia statystycznego.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA.

Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń, kolokwium końcowego podane są na tablicy ogłoszeń Pracowni.

Wszystkie materiały (wykłady, instrukcje ćwiczeń, programy obliczeniowe) podane będą w formie skryptu w wersji elektronicznej.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA.

1. Biofizyka. Podręcznik dla studentów pod redakcją Feliksa Jaroszyka, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa

Materiały do ćwiczeń z biofizyki i fizyki pod redakcją Bolesława Kędzi, PZWL Warszawa

16

BIOLOGIA MEDYCZNA

Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej

Zakład Biochemii i Farmakogenomiki

Wydział Farmaceutyczny

Warszawski Uniwersytet Medyczny

ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa

tel/fax. (022) 5720735

Kierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: poniedziałek-piątek godz. 10.00-14.00

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Liczba godzin: wykładów : ......15....... ćwiczeń : .........45....... ogółem: ..........60........ Miejsce realizacji zajęć: wykłady: sala wykładowa ćwiczenia: sala ćwiczeń Katedry Biochemii i Chemii Klinicznej, ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa

Cel nauczania i zakres przedmiotu:

Celem nauczania przedmiotu jest usystematyzowanie i pogłębienie wiedzy oraz rozwinięcie kompetencji praktycznych z zakresu biologii, ze szczególnym uwzględnieniem istotnych medycznie podstaw biologii komórek, tkanek, narządów i układów oraz organizmów i ich zbiorowisk; wykształcenie podstawowych umiejętności oceny i analizy relacji między budową i funkcją organizmów żywych na różnych poziomach organizacji ich struktury w warunkach zdrowia i choroby, ze szczególnym uwzględnieniem istotnych medycznie aspektów relacji organizm-środowisko; rozumienie istotnych medycznie mechanizmów cyklu komórkowego, podstaw jego regulacji oraz konsekwencji w warunkach zdrowia i choroby, który pozwoli w toku dalszych studiów na prawidłowe rozumienie treści kształcenia oraz pozyskiwanie umiejętności i kompetencji z zakresu: biochemii, histologii, mikrobiologii, biologii molekularnej, patomorfologii i patofizjologii, biochemii klinicznej, genetyki medycznej, diagnostyki laboratoryjnej, hematologii laboratoryjnej i cytologii klinicznej.

Stosowane w nauczaniu biologii i genetyki metody dydaktyczne służą kształtowaniu postawy twórczego rozwiązywania problemów w oparciu o postęp nauk, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeby rozwoju kompetencji w zakresie posługiwania się wiedzą i umiejętnościami z zakresu biologii medycznej oraz nauk pokrewnych, istotnymi w realizacji zadań zawodowych diagnosty laboratoryjnego.

Program nauczania:

Tematyka wykładów 1. Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmów żywych. 2. Budowa i funkcje komórek prokariotycznych i eukariotycznych.

17

3. Temat: Błony biologiczne, mechanizmy transportu przez błony. 4. Kariokineza i cytokineza – podstawowe mechanizmy, znaczenie medyczne i diagnostyczne. 5. Regulacja cyklu komórkowego oraz charakterystyka, analiza i ocena najistotniejszych medycznie i

diagnostycznie konsekwencji jego zaburzeń. 6. Relacje między budową i funkcją komórek w warunkach ich funkcjonowania jako samodzielnych

organizmów oraz w warunkach stanowienia integralnych elementów tkanek i narządów. 7. Mechanizmy i konsekwencje relacji organizm – środowisko biotyczne i abiotyczne w warunkach

zdrowia i choroby. 8. Podstawy współczesnych metod i technik badawczych znajdujących zastosowanie w biologii

medycznej.

Tematyka ćwiczeń

1. Analiza i charakterystyka porównawcza morfologicznych i ultrastrukturalnych aspektów budowy zróżnicowanych komórek organizmów żywych ze szczególnym uwzględnieniem relacji strukturalno-czynnościowych komórek organizmu ludzkiego.

2. Zastosowanie podstawowych technik badań mikroskopowych do identyfikacji i oceny struktury komórek zróżnicowanych funkcjonalnie tkanek organizmu ludzkiego oraz wybranych organizmów zwierzęcych.

3. Cykl komórkowy – mechanizmy molekularne w warunkach zdrowia i choroby; mitotyczny i mejotyczny mechanizm kariokinezy w badaniach mikroskopowych.

4. Patomechanizmy cyklu komórkowego i ich konsekwencje, efekty zaburzeń kario- i cytokinezy. 5. Chemiczne podstawy struktury komórki - wykorzystanie wybranych technik histochemii

preparatywnej. 6. Wpływ czynników środowiskowych na strukturę i funkcje komórek; konsekwencje oddziaływania

najistotniejszych patogenów środowiskowych na wybrane etapy cyklu komórkowego – elementy metodyczne.

7. Podstawy metodyczne analizy skutków oddziaływania mutagenów środowiskowych na materiał biologiczny – wybrane aspekty technik laboratoryjnych.

8. Oddziaływania międzyosobnicze i międzypopulacyjne - znaczenie złożonych interakcji biocenotycznych dla prawidłowej kondycji organizmu żywego. Człowiek jako integralny element środowiska.

9. Mechanizmy i konsekwencje oddziaływania wybranych biologicznych, chemicznych i fizycznych patogenów środowiskowych – ćwiczenia warsztatowe.

10. Relacje międzyosobnicze organizmów żywych, ze szczególnym uwzględnieniem fizjologicznych i patologicznych aspektów zależności symbiotycznych, komensalistycznych i pasożytniczych.

Zajęcia Wymagania wstępne Efekty dydaktyczne

Wykłady

Student posiada zdobytą w toku dotychczasowych etapów kształcenia (liceum, gimnazjum) wiedzę i umiejętności w zakresie:

- rozumienia podstawowych poziomów złożoności struktury żywej materii w sekwencji: komórka, tkanka, narząd/organ;

- właściwego umiejscowienia Procaryota i Eucaryota w systematyce organizmów żywych i rozumienia podstawowych różnic między strukturą i funkcją komórek pro- i eukariotycznych;

- charakteryzowania podstawowych elementów struktury i funkcji organelli komórkowych;

- rozumienia podstawowych różnic między mitozą i mejozą oraz ich konsekwencji w zakresie dziedziczenia i zmienności;

- rozumienia podstaw struktury i funkcji kwasów nukleinowych w utrzymaniu, przenoszeniu i ekspresji informacji genetycznej;

- rozumienia podstawowych mechanizmów ewolucji organizmów żywych.

Student nabywa:

- pogłębioną wiedzę o poziomach organizacji żywej materii oraz umiejętność charakteryzowania różnic struktury i funkcji w sekwencji: komórka, kolonia, pseudotkanaka, tkanka, narząd/organ;

- umiejętność prowadzenia szczegółowej analizy różnic struktury komórek pro- i eukariotycznych popartej wiedzą o zróżnicowaniu czynnościowym;

- wiedzę o strukturze i funkcji błon biologicznych wraz z umiejętnością uargumentowanej analizy zależności między budową substancji transportowanych przez błony biologiczne i mechanizmem ich transport;

- wiedzę o stadiach i mechanizmach podziału komórki, oraz przebiegu i regulacji cyklu komórkowego oraz umiejętność ich logicznego odnoszenia do zagadnień dziedziczenia, zmienności, regeneracji i onkogenezy;

18

- umiejętność analizy zróżnicowania struktury i funkcji genów organizmów pro- i eukariotycznych;

- umiejętność pogłębionej analizy mechanizmów zmienności organizmów żywych ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia mutacji oraz wpływu czynników środowiskowych

Ćwiczenia

Student posiada

- umiejętność dyskusji wyników obserwacji i eksperymentów popartej argumentacją merytoryczną z zakresu nabytej wiedzy;

- umiejętność wykonania zaplanowanych zadań i eksperymentów na podstawie udostępnionych opisów procedur doświadczalnych, z wykorzystaniem powierzonego sprzętu i odczynników, w warunkach konsultacji postępowania z prowadzącymi zajęcia nauczycielami akademickimi.

Student nabywa:

- umiejętność posługiwania się mikroskopem optycznym w badaniach z zakresu biologii komórki oraz wykonania preparatów mikroskopowych z materiału biologicznego;

- umiejętność analizy obrazu mikroskopowego uzyskanego w wyniku stosowania zróżnicowanych technik mikroskopii z uwzględnieniem identyfikacji podstawowych elementów ultrastruktury komórki;

- umiejętność analizy i charakterystyki różnicowej tkanek w obrazie mikroskopowym;

- umiejętność rozwiązywania zadań problemowych z zakresu przebiegu cyklu komórkowego i mechanizmów jego regulacji;

- umiejętności identyfikacji podstawowych grup związków chemicznych występujących w komórkach, w tym izolacji kwasów nukleinowych z materiału biologicznego i ich identyfikacji w warunkach zachowania odpowiednich wymogów jakościowych tej procedury.;

- analizy oddziaływania wybranych czynników biotycznych i abiotycznych na organizm człowieka.

Metody organizacji pracy: - wykłady poparte prezentacjami multimedialnymi z elementami forum dyskusyjnego; - ćwiczenia laboratoryjne obejmujące: wprowadzenie merytoryczne i metodyczne poparte

prezentacją multimedialną, realizację zadań praktycznych na podstawie udostępnionych przewodników metodycznych z użyciem powierzonego sprzętu i przygotowanych odczynników; bieżący komentarz do realizacji zadań praktycznych oraz weryfikację prawidłowości ich wykonania przez pracowników naukowo-dydaktycznych; analizę wyników realizacji zadań praktycznych w systemie forum dyskusyjnego.

Stosowana aparatura i pomoce dydaktyczne: mikroskopy optyczne, sprzęt preparacyjny, preparaty mikroskopowe komórek i tkanek, odczynniki do barwień cyto- i histochemicznych, zestawy obrazów ze zróżnicowanych wariantów mikroskopii, schematy i modele, prezentacje multimedialne, wirówki laboratoryjne, pipety.

Formy kontroli i ocena wyników nauczania: Postępy nauczania sprawdzane są na podstawie: - oceny wykonania zadań praktycznych w ramach ćwiczeń; - wyników 3 sprawdzianów testowych; - wyniku testowego egzaminu końcowego.

Literatura obowiązkowa: 1. Alberts B., Bray D., Johnson A., Levis J., Raff M., Roberts K., Walter P.: Podstawy biologii

komórki. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2015 2. Fogt-Wyrwas R., Mazgajska-Wiktor H., Jarosz W.: Podstawy biologii człowieka. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 2013 3. Wolański N. [red.]: Ekologia człowieka. Podstawy ochrony środowiska i zdrowia człowieka

19

Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2012 4. Jarygin W.N.: Biologia. Podręcznik dla studentów kierunków medycznych. Wydawnictwo Czelej

Lublin 2005 5. Charon K.M., Świtoński M. [red.]: Genetyka i genomika zwierząt. Wydawnictwo Naukowe PWN

Warszawa 2012

Literatura zalecana: 1. Wolański N.: Rozwój biologiczny człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszaw 2013 2. Brown T.A.: Genomy. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2013 3. Bartel H.: Embriologia medyczna. Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2009 Kilarski W.M.: Strukturalne podstawy biologii komórki. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012

20

CHEMIA ANALITYCZNA

ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: 22 572 09 49 Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński Odpowiedzialni za dydaktykę:

Dr hab. Joanna Giebułtowicz (kierownik ćwiczeń) Mgr inż. Dawid Kucharski

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 60 godzin (wykłady – 10, ćwiczenia – 50). Miejsce wykładów – sale wykładowe Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Miejsce ćwiczeń: Wydział Farmaceutyczny, ul. Banacha 1. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Program przerabiany jest w czasie 15 tygodni dydaktycznych (semestr letni). Wykłady obejmują wybrane zagadnienia z chemii analitycznej. Ćwiczenia z chemii analitycznej studentów uczą pracy laboratoryjnej i dają im podstawowe wiadomości z przedmiotu. PROGRAM NAUCZANIA I. Tematy wykładów:

1. Analiza objętościowa: - ogólne zasady analizy miareczkowej, klasyfikacja metod miareczkowych, - alkacymetria (krzywe miareczkowania, stosowane wskaźniki), - kompleksometria (stosowane wskaźniki, typy miareczkowań), - argentometria (stosowane wskaźniki, typy miareczkowań), - miareczkowania oksydoredukcyjne (ogólne zasady, stosowane wskaźniki, szybkość reakcji redoks, rodzaje miareczkowań),

2. Walidacja metody analitycznej. II.Tematy ćwiczeń laboratoryjnych:

1. Stężenia roztworów – obliczenia chemiczne. 2. Zagadnienia podstawowe z analizy miareczkowej (roztwory mianowane, punkt równoważnikowy i końcowy miareczkowania, typy miareczkowań). 3. Przykładowe oznaczenia ilościowe z wykorzystaniem różnych rodzajów analizy miareczkowej (alkacymetria, redoksometria, argentometria, kompleksometria). 4. Walidacja metody analitycznej.

FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń, seminariów i repetytoriów będą podane na pierwszym wykładzie. Część informacji można znaleźć w sylabusie, a część w regulaminie ćwiczeń, który jest zamieszczony na stronie internetowej Zakładu Bioanalizy i Analizy Leków. Warunkiem zaliczenia pracowni jest poprawne wykonanie wszystkich ćwiczeń przewidzianych w programie, a także przygotowanie merytoryczne do zajęć. Ćwiczenia kończą się zaliczeniem praktycznym. Warunkiem zaliczenia chemii analitycznej jest zaliczenie ćwiczeń i repetytoriów (obejmujących tematy wykładów i ćwiczeń) oraz zdanie egzaminu w letniej sesji egzaminacyjnej. LITERATURA ZALECANA

1. J. Minczewski, Z. Marczenko, Chemia analityczna, tom 2, wyd. 10, PWN, Warszawa 2018 2. A. Cygański: Chemiczne metody analizy ilościowej, wyd. VII, PWN, Warszawa 2018

21

CHEMIA FIZYCZNA

ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel.: (22) 5720 950 Kierownik Zakładu: dr hab. Dariusz Maciej Pisklak Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr hab. Katarzyna Paradowska (katarzyna.paradowskaa@wum.edu.pl) Przyjęcia w sprawach studenckich: środa g. 11-13 Roczny wymiar zajęć: 45 godzin, semestr letni

• wykład: 10 godz. (sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym) • seminaria 5 godz. (sala wykładowa na Wydziale Farmaceutycznym) • ćwiczenia: 30 godz. (laboratorium Zakładu)

Liczba punktów ECTS: 3

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Chemia fizyczna dla Oddziału Analityki Medycznej obejmuje następujące ogólne działy:

termodynamikę, kinetykę, statykę, elektrochemię, właściwości roztworów, równowagi fazowe oraz zjawiska powierzchniowe. Znajomość podstaw chemii fizycznej jest niezbędna do zrozumienia mechanizmów procesów chemicznych i biochemicznych oraz zjawisk fizycznych, z którymi studenci spotykają się w dalszym toku studiów i w pracy zawodowej. PROGRAM NAUCZANIA Wykłady 1. Termodynamika a) Pierwsza zasada termodynamiki

• Gaz doskonały – właściwości, parametry gazu: ciśnienie, temperatura, objętość, ilość moli; podstawowe przemiany gazowe (izobaryczna, izochoryczna, izotermiczna, adiabatyczna), równanie stanu gazu doskonałego

• Układ, otoczenie, rodzaje układów (otwarty, zamknięty, izolowany) • Pojęcia pracy i energii; praca objętościowa • Procesy egzotermiczne i endotermiczne

• Definicja energii wewnętrznej U; U jako funkcja stanu • I zasada termodynamiki - zasada zachowania energii (zapis pierwszej zasady dla

układu izolowanego i zamkniętego) b) Termochemia

• Proces egzotermiczny i endotermiczny • Ciepło reakcji w warunkach izochorycznych (V=const), pojemność cieplna CV,

wartości dla gazów • Zależność energii wewnętrznej od temperatury

• Entalpia – definicja, różnica pomiędzy H a U, pojemność cieplna CP • Związek pomiędzy CV a CP • Zależność entalpii od temperatury • Entalpie standardowe, entalpia przemian fazowych • Entalpie standardowe tworzenia i spalania, prawo Hessa

c) Druga zasada termodynamiki

22

• Procesy odwracalne i nieodwracalne (samorzutne) • Pojęcie entropii • II zasada termodynamiki dla procesów odwracalnych i nieodwracalnych • III zasada termodynamiki

d) Entalpia swobodna G, energia swobodna F

• Definicje G i F • Kryteria przemiany samorzutnej i stanu równowagi

2. Równowaga chemiczna • Stała równowagi reakcji chemicznej Kp, Kc i Kx, termodynamiczna stała

równowagi

• Zależność pomiędzy G a stałą równowagi chemicznej • Zależność stałej równowagi od temperatury (w tym: równanie van’t Hoffa)

3. Równowagi fazowe - Przemiany fazowe substancji czystych • Potencjał chemiczny, molowa entalpia swobodna • Faza - definicja, przemiana fazowa, termodynamiczne kryterium równowagi w

układzie wielofazowym • Typowe diagramy fazowe, różnice dla wody • Linie równowag, punkt krytyczny, potrójny, linie wrzenia i topnienia • Równanie Clausiusa-Clapeyrona

4. Roztwory a) Układy dwuskładnikowe ciekłe:

• Roztwory idealne: definicja, prawo Raoulta • Entalpia, entropia i entalpia swobodna mieszania • Reguła faz Gibbsa • Diagramy prężności par (w T=const) i diagramy temperaturowe (w p=const) dla

roztworów doskonałych • Odchylenia od doskonałości - roztwory rzeczywiste, azeotropy; diagramy

temperaturowe (w p=const) dla roztworów wykazujących małe odchylenia od doskonałości, azeotropów

• Rozdzielanie mieszanin • Rozpuszczalność gazów w cieczach (prawo Henry’ego)

b) Właściwości koligatywne - wpływ substancji rozpuszczonej na: • Zmniejszenie prężności pary rozpuszczalnika nad roztworem, • Podniesienie temperatury wrzenia (stała ebulioskopowa) • Obniżenie temperatury krzepnięcia (stała krioskopowa) • Wzrost ciśnienia osmotycznego. (w tym: osmoza – definicja, właściwości,

pomiar ciśnienia osmotycznego) 5. Kinetyka reakcji chemicznych.

• Definicja szybkości reakcji • Rząd reakcji – definicja, wzór; stała szybkości reakcji • Reakcje zerowego, pierwszego i drugiego rzędu – właściwości, wzory, wykresy

charakterystyczne, wyznaczanie rzędu reakcji • Reakcje odwracalne – wzory, wykres, stała równowagi • Cząsteczkowość reakcji • Zależność szybkości reakcji od temperatury • Teoria zderzeń i kompleksu aktywnego

23

• Katalizator – definicja, właściwości; kataliza homogeniczna – definicja, przykłady

6. Elektrochemia a) Roztwory elektrolitów

• Elektrolity mocne i słabe, teoria dysocjacji Arrheniusa • Przewodność molowa, prawo rozcieńczeń Ostwalda • Solwatacja i hydratacja

b) Ogniwa elektrochemiczne • Typy półogniw, reakcje zachodzące na półogniwach • Typy ogniw, reakcje w ogniwach • SEM, funkcje termodynamiczne reakcji elektrochemicznych • Potencjały standardowe, równanie Nernsta • Pomiary pH • Wyznaczanie wielkości termodynamicznych z pomiarów SEM ogniwa • Podwójna warstwa elektryczna na granicy faz metal – elektrolit, potencjał

elektrokinetyczny • Zjawiska elektrokinetyczne – elektroforeza i elektroosmoza (definicja,

najważniejsze cechy, zastosowania) 7. Procesy na granicy faz

• Adsorpcja ‒ Definicja, pojęcia: adsorbent, adsorbat; zastosowania zjawiska adsorpcji ‒ Kataliza heterogeniczna (chemisorpcja) – przykłady reakcji, zastosowania ‒ Adsorpcja chemiczna i fizyczna – właściwości, różnice, przykłady ‒ Izotermy adsorpcji: Langmuira, Freundlicha

• Napięcie powierzchniowe - definicja, wzory, zależność od temperatury, pojęcie nadmiaru powierzchniowego. Znaczenie zjawiska napięcia powierzchniowego w medycynie,

• Napięcie międzyfazowe - definicja, wzory, pojęcia: adhezja i kohezja, kąt zwilżania.

• Związki powierzchniowo czynne – najważniejsze właściwości, przykłady 8. Lepkość i koloidy. a) Lepkość

• Definicja i rodzaje lepkości (dynamiczna, kinematyczna, bezwzględna, strukturalna),

• Prawo Newtona. Ciecze newtonowskie i nienewtonowskie (właściwości, przykłady)

• Wpływ temperatury i ciśnienia na lepkość cieczy, • Metody pomiaru lepkości

b) Koloidy • klasyfikacja, otrzymywanie, budowa miceli, oddziaływania hydrofobowe i

hydrofilowe, • podwójna warstwa elektryczna, potencjał elektrokinetyczny, punkt

izoelektryczny 9. Elementy fotochemii

• Podstawy zjawiska absorpcji światła i powstawania widma absorpcyjnego • Prawo Lamberta – Beera. Przyczyny odstępstw od prawa Lamberta – Beera. • Addytywność absorbcji światła. Zależność absorbancji od składu mieszaniny

24

Seminaria (ćwiczenia rachunkowe) (5 godz. w grupach po ok. 20 os.)

• I i II zasada termodynamiki • Termochemia • Równowagi fazowe • Kinetyka chemiczna • Równowaga chemiczna

Ćwiczenia laboratoryjne (30 godz. w zespołach 2/3-os.): • Adsorpcja – „Wyznaczanie izotermy adsorpcji w układzie węgiel aktywny - wodny

roztwór kwasu octowego” • Lepkość koloidów – „Wyznaczanie punktu izoelektrycznego wodnego roztworu

żelatyny metodą pomiaru jego lepkości” • Napięcie powierzchniowe – „Wyznaczanie izotermy adsorpcji Gibbsa metodą

pomiaru napięcia powierzchniowego w układzie wodny roztwór kwasu propionowego - powietrze.”

• Równowaga chemiczna – „Pomiar stałej równowagi J2 + J¯ J3¯ metodą spektrofotometryczną”

• Równowaga ciecz-para – „Badanie równowagi ciecz-para nasycona w układzie homoazeotropowym (heksan-aceton)”

• Prawo podziału – „Wyznaczenie współczynnika podziału kwasu organicznego w układzie toluen-woda”

• Kinetyka – „Kinetyka reakcji pierwszego rzędu: badanie kinetyki reakcji rozkładu nadtlenku wodoru w roztworach wodnych katalizowanego jonami Fe3+”

• Przewodnictwo – „Wyznaczanie stałej dysocjacji słabego kwasu metodą konduktometryczną”

• SEM – „Wyznaczanie wartości funkcji termodynamicznych reakcji elektrodowej. Wyznaczanie wartości stopnia dysocjacji kwasu octowego metodą potencjometryczną”

METODYKA ZAJĘĆ I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Ćwiczenia laboratoryjne wykonywane są w grupach dwu-/trzyosobowych. Przed

każdymi zajęciami studenci zdają kolokwium wejściowe, które dopuszcza do wykonania ćwiczenia. Wyniki uzyskane z pomiarów są samodzielnie opracowywane przez studentów po zajęciach. Łączna ocena z ćwiczenia obejmuje kolokwium wejściowe oraz ocenę ze sprawozdania. Warunkiem zaliczenia laboratorium jest zaliczenie wszystkich ćwiczeń, a więc zaliczenie kolokwiów, prawidłowe wykonanie ćwiczeń i zaliczenie sprawozdań.

Ćwiczenia rachunkowe obejmują rozwiązywanie zadań obliczeniowych z wybranych działów. Zajęcia zaliczane są na podstawie obecności i kolokwium zaliczeniowego.

Dokładne informacje na temat warunków zaliczenia pracowni i ćwiczeń rachunkowych

zamieszczone są w regulaminie wywieszonym w gablocie Zakładu.

Na zakończenie semestru studenci przystępują do kolokwium końcowego. Warunkiem dopuszczenia jest zaliczenie laboratorium i ćwiczeń rachunkowych. Kolokwium końcowe ma formę krótkich pytań otwartych. Pytania mogą zawierać krótkie zadania do obliczenia.

25

LITERATURA OBOWIĄZKOWA: 1. Farmacja fizyczna, praca zbior. pod red. T.W. Hermanna, PZWL 2007.

2. Ćwiczenia laboratoryjne z chemii fizycznej. Skrypt dla studentów Farmacji i

Analityki Medycznej. Oficyna wydawnicza WUM

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

3. P. T. Atkins, Podstawy chemii fizycznej, PWN 2002

4. A.G. Whittaker, A.R. Mount, Chemia fizyczna. Krótkie wykłady, PWN 2003

26

CHEMIA OGÓLNA I NIEORGANICZNA

KATEDRA FARMACJI FIZYCZNEJ I BIOANALIZY

ZAKŁAD BIOANALIZY I ANALIZY LEKÓW

Kierownik Katedry: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński

Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński

Odpowiedzialny za dydaktykę: Prof. dr hab. Piotr Wroczyński

Roczny wymiar zajęć: 75 godzin (wykłady – 15, seminaria – 15, ćwiczenia – 45)

Miejsce wykładów: sala seminaryjna nr 8; CBI; ul. Żwirki i Wigury 63

Miejsce ćwiczeń: Wydział Chemii UW, ul. Ludwika Pasteura 1 oraz Kampus Banacha WUM

Miejsce przyjęć w sprawach studenckich:

Zakład Dydaktyki Ginekologicznej-Położniczej oraz Zakład Rehabilitacji (ZIAM)

ul. Żwirki i Wigury 81, pok. 81

tel.: (22) 5720949

Godziny przyjęć w sprawach studenckich zostaną podane na pierwszych ćwiczeniach.

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Program realizowany jest w semestrze zimowym. Wykłady, seminaria i ćwiczenia dają

studentom podstawowe wiadomości z przedmiotu oraz uczą pracy laboratoryjnej.

PROGRAM NAUCZANIA

I I. Tematy wykładów:

II 1. Podstawowe definicje i prawa chemiczne. Budowa atomu. Podstawy chemii

kwantowej. Izotopy promieniotwórcze i ich zastosowanie w medycynie. Układ okresowy

pierwiastków.

III 2. Rodzaje wiązań chemicznych. Właściwości chemiczne i fizyczne pierwiastków oraz

ich związków.

IV 3. Kinetyka reakcji chemicznej. Rzędowość i cząsteczkowość reakcji chemicznej.

Czynniki wpływające na szybkość reakcji.

V 4. Równowaga reakcji chemicznej. Wpływ czynników na przebieg reakcji chemicznej.

Wydajność reakcji chemicznej.

VI 5. Roztwory wodne. Rozpuszczalność substancji. Iloczyn rozpuszczalności substancji.

Teorie kwasów i zasad

VII 6. Dysocjacja elektrolityczna. Stopień i stała dysocjacji. Prawo rozcieńczeń Ostwalda.

pH roztworu. Wskaźniki pH. Roztwory buforowe. Hydroliza.

7. Reakcje utleniania i redukcji. Szereg napięciowy metali. Budowa ogniw galwanicznych.

Rodzaje i zastosowanie elektrod. Elektroliza.

8. Związki kompleksowe – budowa, trwałość; nazewnictwo związków chemicznych,

właściwości, zastosowanie.

I II. Tematy seminariów:

II 1. Chemia bionieorganiczna.

III 2. Metaloenzymy.

IV 3. Rola pierwiastków chemicznych w procesach fizjologicznych.

V 4. Hemoproteiny i miedzioproteiny w reakcjach utleniania-redukcji, witamina B12.

VI 5. Polarografia z elementami elektrochemii.

VII 6. Obliczenia chemiczne.

27

I III. Tematy ćwiczeń laboratoryjnych: 1. Podstawowe czynności laboratoryjne.

II 2. Badanie właściwości związków chemicznych. Równowaga reakcji chemicznej.

Szybkość reakcji chemicznej.

III 3. Pomiar pH roztworu. Badanie stałości pH w mieszaninie buforowej.

IV 4. Identyfikacja roztworów jonów w oparciu o reakcje barwne, strącanie osadów i

badanie ich rozpuszczalności - kationy I grupy (Ag+, Hg22+, Pb2+) oraz kationy II grupy (Ba2+,

Sr2+, Ca2+).

V 5. Identyfikacja roztworów jonów w oparciu o reakcje barwne, strącanie osadów i

badanie ich rozpuszczalności - kationy III grupy (Ni2+, Co2+, Mn2+, Zn2+, Fe2+, Fe3+, Al3+,

Cr3+).

VI 6. Identyfikacja roztworów jonów w oparciu o reakcje barwne, strącanie osadów i

badanie ich rozpuszczalności - ćwiczenie podsumowujące reakcje kationów.

VII 7. Identyfikacja roztworów jonów w oparciu o reakcje barwne, strącanie osadów i

badanie ich rozpuszczalności - wybrane aniony

VIII 8. Identyfikacja roztworów jonów w oparciu o reakcje barwne, strącanie osadów i

badanie ich rozpuszczalności – ćwiczenie podsumowujące reakcje anionów.

IX 9. Ćwiczenia podsumowujące. Identyfikacja substancji stałych.

X

I IV. Tematy ćwiczeń rachunkowych

II 1. Obliczenia stechiometryczne, prawo Avogadra, równanie Clapeyrona, stężenia

roztworów.

III 2. Dysocjacja elektrolityczna, prawo Ostwalda.

IV 3. Reakcje chemiczne: dysocjacja, hydroliza, reakcje redox.

V 4. pH roztworu.

VI 5. pH roztworu buforowego.

VII 6. Równowaga reakcji chemicznych.

METODY ORGANIZACJI PRACY

W trakcie zajęć studenci wykonują ćwiczenia laboratoryjne oraz podstawowe obliczenia

chemiczne zgodnie z tematami ćwiczeń. Podczas seminariów z przedmiotu studenci poznają

wybrane zagadnienia chemii bionieorganicznej poprzez opracowania własne oraz

przygotowywanie prezentacji multimedialnych.

FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA

Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu oraz terminy wykonywanych ćwiczeń i

repetytoriów są podane na stronie internetowej Zakładu: http://analizalekow.wum.edu.pl/

Warunkiem zaliczenia przedmiotu chemia ogólna i nieorganiczna jest zaliczenie prezentacji,

ćwiczeń, sprawozdań oraz repetytoriów (obejmujących tematy wykładów, seminariów i

ćwiczeń) oraz zdanie egzaminu pisemnego w sesji zimowej.

LITERATURA ZALECANA 1. Bielański A.: Chemia nieorganiczna, Warszawa, PWN 2010.

2. Cotton F.A., Wilkinson G., Gaus P.L.: Chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 2002.

3. Pajdowski L.: Chemia ogólna, PWN, Warszawa 1999.

4. Sołoniewicz R.: Zasady nowego słownictwa związków nieorganicznych, WNT, Warszawa 1995.

5. Skrypt – praca zbiorowa pod red. Z. Stefanowicz: Ćwiczenia laboratoryjne z chemii ogólnej i

nieorganicznej, Akademia Medyczna w Warszawie, 2003.

6. Skrypt „Chemia bionieorganiczna”, cz.1 – Biopierwiastki, pod red. P. Wroczyńskiego, Warszawa

2011.

28

7. Skrypt „Chemia bionieorganiczna”, cz. 2 – Wybrane metaloproteiny, pod. red. Piotra

Wroczyńskiego, Warszawa, 2011.

8. Lipiec T., Szmal S.: Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej. Warszawa,

PZWL 1996.

9. Kocjan R.: Chemia analityczna, tom I i II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002

29

CHEMIA ORGANICZNA

- Zakład Chemii Organicznej, Wydział Farmaceutyczny ul. Banacha 1, parter, 02-097 Warszawa; tel. 0-22 5720-643 - Kierownik: prof. dr hab. Dorota Maciejewska - Godziny przyjęć w sprawach studenckich: piątek w godz. 10oo-11oo - Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Dorota Maciejewska - Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: 25 godz. wykładów; semestr II; wykład prowadzony jest w sali wykładowej Wydziału Farmaceutycznego podanej w planie zajęć (ul. Banacha 1)

40 godzin ćwiczeń laboratoryjnych; semestr II; sala laboratoryjna Zakładu Chemii Organicznej (ul. Banacha 1) 15 godzin seminariów; semestr II; sale seminaryjne, sala laboratoryjna Zakładu Chemii Organicznej (ul. Banacha 1)

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

1. Zdobycie wiedzy na temat struktury, nomenklatury, właściwości, reaktywności oraz

podstawowych mechanizmów reakcji wybranych grup związków organicznych 2. Zdobycie wiedzy z podstaw chemii związków naturalnych (cukry, aminokwasy, alkaloidy,

terpeny, steroidy składniki tłuszczów, związków hetero- i policyklicznych), wzory, nazewnictwo

3. Zdobycie wiedzy z chemicznych aspektów biosyntezy związków ważnych dla funkcjonowania organizmów żywych

4. Nabycie umiejętności praktycznego wykonywania syntez chemicznych i procesów jednostkowych oraz chemicznych analiz jakościowych związków organicznych Nabycie umiejętności wyodrębniania substancji z materiału roślinnego i analizy wybranych parametrów charakteryzujących ich właściwości.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów: 1. Tworzenie wiązań chemicznych oraz przestrzenna struktura molekuł, alkany,

mechanizm reakcji rodnikowych, budowa cykloalkanów, alkeny, izomeria strukturalna, konformacje

2. Izomeria optyczna, chemia halogenowęglowodorów, mechanizmy reakcji substytucji i eliminacji

3. Benzen i jego pochodne, mechanizm reakcji aromatycznej substytucji elektrofilowej, planowanie prostych syntez

4. Alkohole, etery i ich siarkowe analogi – wzory i nazewnictwo, wiązania wodorowe, podstawowe reakcje

5. Fenole i aminy. 6. Związki z grupą karbonylową, wzory i nazewnictwo, reakcje kondensacji aldolowej i

Claisena, reakcje karboanionów. 7. Kwasy karboksylowe i ich pochodne, aminokwasy. Równowagi kwasowo-zasadowe

aminokwasów. 8. Sacharydy i ich biosynteza. 9. Związki karbopolicykliczne i heterocykliczne. Rola pierścienia pirydyny w procesach

utleniania-redukcji.

30

10. Terpeny, steroidy, alkaloidy, lipidy. 11. Podstawowe procesy chemiczne wykorzystywane w biosyntezie wybranych

biomolekuł. 12. Rozwiązywanie przykładowych pytań egzaminacyjnych

Tematy ćwiczeń:

1. Zapoznanie z przepisami BHP obowiązującymi w laboratorium chemii organicznej, przygotowanie warsztatu pracy (szkło laboratoryjne, budowa zestawów laboratoryjnych), zagadnienia związane z procesami jednostkowymi.

2. Przeprowadzenie czynności laboratoryjnych związanych z procesami jednostkowymi – krystalizacja , destylacja

3. Wykonanie 3 syntez wybranych związków organicznych (aspiryny, 1-benzenoazo-2-naftolu, acetanilidu, kwasu sulfanilowego, 1-fenyloetanolu, N-fenyloglicyny, chlorku t-butylu)

4. Praktyczne zapoznanie z reakcjami wykorzystywanymi w organicznej analizie jakościowej, przeprowadzenie analizy dwóch różnych związków organicznych. Ekspertyza.

5. Analiza jakościowa węglowodanu oraz z zastosowaniem polarymetru. 6. Izolacja substancji z materiału roślinnego i potwierdzenie jego tożsamości metodą

chromatografii cienkowarstwowej. Tematy seminariów:

1. Nazewnictwo i izomeria węglowodorów 2. Reakcje substytucji nukleofilowej SN1 i SN2 oraz eliminacii E1 i E2: 3. Izomeria optyczna 4. Reakcje aromatycznej substytucji elektrofilowej. Teoria rezonansu. 5. Reakcje karboanionów cz. 1 6. Reakcje karboanionów cz. 2 7. Projektowanie syntez prostych związków organicznych 8. Stereochemia cukrów i aminokwasów

METODY ORGANIZACJI PRACY

Zajęcia odbywają się w piątki w semestrze letnim. Wykład jest dla całego roku. Natomiast ćwiczenia laboratoryjne i seminaria prowadzone są w dwóch turach po około 20 - 25 osób, w różnych godzinach, w grupach maksymalnie 10 osobowych. Seminaria trwają 45 i 90 minut i poprzedzają ćwiczenia. Ćwiczenia trwają 3 godziny zegarowe. Na każdym ćwiczeniu jest sprawdzane przygotowanie do zajęć eksperymentalnych. Prace doświadczalne prowadzone są w zespołach jedno- lub dwuosobowych. Grupy złożone z 8-10 studentów dysponują wspólnie sprzętem laboratoryjnym i są odpowiedzialne za jego stan po zakończeniu zajęć. Dodatkowy sprzęt może być wydawany indywidualnie na rewers.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Szczegółowy harmonogram zajęć oraz warunki zaliczenia ćwiczeń są podane na tablicy ogłoszeń znajdującej się przy pracowni chemicznej oraz na stronie internetowej Zakładu Chemii Organicznej. Ostatecznym warunkiem zaliczenia laboratorium jest zaliczenie praktycznego sprawdzianu z opanowania technik laboratoryjnych. Dla studentów, którzy nie uzyskali obowiązujących minimów punktowych przewidziane jest tak zwane kolokwium wyjściowe na zasadach ustalanych przez Kierownika Zakładu

31

Chemii Organicznej. Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym w sesji letniej.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. E. Białecka-Florjańczyk, J. Włostowska „Chemia organiczna”, WNT 2003

2. M. Langwald, D. Maciejewska „Przewodnik po laboratorium chemii organicznej”, Warszawski Uniwersytet Medyczny, Senacka Komisja ds. Informacji Naukowej i Wydawnictw, Warszawa 2008

LITERATURA ZALECANA

1. D. Maciejewska. M. Langwald „Chemia organiczna, T. 1 i T. 2”, Akademia Medyczna w Warszawie, Senacka Komisja ds. Informacji Naukowej i Wydawnictw, Warszawa 2003. 2. J. McMurry „Chemia organiczna”, T. 1 i T.2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. 3. J. Clayden, N. Greeves, S. Warren, P. Wothers. Chemia organiczna. Część IV. Rozdz. 8, 9, 10. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 2011.

32

FIZJOLOGIA

Zakład Fizjologii i Patofizjologii Człowieka, Laboratorium Fizjologii i Patofizjologii

Człowieka, Centrum Badań Przedklinicznych i Technologii Warszawskiego

Uniwersytetu Medycznego, ul. Banacha 1B

02-097 Warszawa; pokój FC01; tel.: (48) 22 116 61 61; http://zfc.wum.edu.pl

Kierownik Zakładu: dr hab. Masgdalena Bujalska-Zadrożny

Godziny przyjęć w sprawach studenckich:

- dr hab. Mariusz Sacharczuk: poniedziałki 13-14.

- dr Ewa Nurowska: poniedziałki 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 63

- dr Maciej Gawlak: środy 14.00-15.00, tel.: 22 116 61 64

- dr Przemysław Kurowski: wtorki 13.00-14.00, tel.: 22 116 61 69; -64

- dr hab. Bartłomiej Szulczyk: czwartek 13.00-14.00, tel. 22 116 61 63

- mgr Agata Grabowska: poniedziałki 13-14.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr Ewa Nurowska, email:

ewa.nurowska@wum.edu.pl, tel. 22 116 61 63;

Roczny wymiar wykładów i ćwiczeń: wykłady 30 godzin, ćwiczenia/seminaria 45 godzin.

Liczba punktów ECTS – 5

Zajęcia dydaktyczne: miejsce odbywania zajęć dydaktycznych zostanie podane na stronie

internetowej Zakładu Fizjologii i Patofizjologii Człowieka –

www.zfc.wum.edu.pl>Dydaktyka>Fizjologia Człowieka

Cel nauczania i zakres przedmiotu

Celem nauczania fizjologii jest zapoznanie studentów z mechanizmami funkcjonowania

organizmu człowieka na poziomie molekularnym, komórkowym i systemowym. Zakres

nauczania obejmuje m.in.: układ nerwowy, krążenia, oddechowy, pokarmowy, moczowy,

płciowy i hormonalny człowieka.

33

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy wykładów:

1. Fizjologia błon komórkowych.

2. Fizjologia synaps nerwowych.

3. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami.

4. Fizjologia układu czuciowego.

5. Narządy zmysłów

6. Fizjologia układu ruchowego.

7. Fizjologia układu autonomicznego.

8. Fizjologia układu hormonalnego.

9. Fizjologia serca.

10. Fizjologia układu naczyniowego.

11. Kontrola funkcji serca przez układ autonomiczny oraz przez odruchy neuronalne.

12. Fizjologia układu oddechowego.

13. Fizjologia układu pokarmowego.

14. Fizjologia nerek.

15. Fizjologia równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej.

Tematy ćwiczeń/seminariów:

1. Fizjologia komórki. Fizjologia krwi. Fizjologia i regulacja procesu

krwiotworzenia. Fizjologia i regulacja procesu krzepnięcia krwi. Transport

substancji odżywczych i metabolitów przez krew. Demonstracja komputerowa

transportu substancji odżywczych i metabolitów przez krew.

2. Fizjologia komórek pobudliwych. Funkcja i klasyfikacja kanałów jonowych.

Mechanizm powstawania potencjału spoczynkowego i czynnościowego. Fizjologia

propagacji potencjału czynnościowego wzdłuż aksonu. Demonstracja komputerowa

mechanizmów działania kanałów jonowych i potencjałów czynnościowych.

3. Mechanizmy przekazywania informacji między komórkami. Mechanizm

skurczu mięśni. Przekazywanie informacji na drodze chemicznej: synaptycznej,

parakrynowej, endokrynowej, za pośrednictwem feromonów. Klasyfikacja synaps

nerwowych. Budowa i mechanizm działania synapsy nerwowo-mięśniowej. Blokery

i aktywatory synapsy nerwowo-mięśniowej. Sprzężenie elektrochemiczne.

Potencjały czynnościowe mięśni poprzecznie prążkowanych. Sprzężenie

34

elektromechaniczne. Mechanizm skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych.

Elektromiogram. Regulacja siły skurczu mięśni poprzecznie prążkowanych.

Demonstracja oceny siły mięśniowej w skali Lovett'a. Komputerowa demonstracja

mechanizmu działania złącza nerwowo-mięśniowego i modelu ślizgowego skurczu

mięśnia poprzecznie prążkowanego.

4. Fizjologia układu czuciowego. Klasyfikacje receptorów czuciowych. Klasyfikacje

dróg czuciowych ośrodkowych. Budowa kory czuciowej. Badanie czucia

dyskryminacji przestrzennej bodźca, badanie czucia powierzchniowego i

głębokiego. Badanie rozmieszenia receptorów czuciowych na powierzchni skóry

przy pomocy włosów von Frey’a. Struktura i funkcja narządów zmysłów: smaku i

węchu.

5. Fizjologia układu czuciowego narządy zmysłów. Struktura i funkcja narządów

zmysłów: wzrok, słuch, narząd równowagi. Demonstracja przewodzenia kostnego

i powietrznego. Odruch źrenic na światło i nastawność – anatomia, fizjologia,

znaczenie diagnostyczne odruchu. Oglądanie dna oka przy pomocy oftalmoskopu.

Demonstracja złudzeń wzrokowych, kolorów dopełniających, istnienia plamki

ślepej. Badanie dominacji oka. Demonstracja komputerowa anatomii i fizjologii

narządu słuchu.

6. Układ ruchowy. Funkcja i klasyfikacja odruchów neuronalnych. Odruch na

rozciąganie. Odruch z ciałek ścięgnistych Golgiego. Funkcja alfa i gamma

motoneuronów. Klasyfikacja i funkcja dróg ruchowych rdzeniowych. Struktura

i funkcja jąder podkorowych. Struktura i funkcja móżdżku. Objawy uszkodzenia

móżdżku. Fizjologia kory ruchowej. Demonstracja i badanie odruchów

rdzeniowych. Demonstracja prób móżdżkowych.

7. Seminarium sprawdzające; powtórzenie omówionego materiału.

8. Układ hormonalny. Podwzgórze, przysadka mózgowa, szyszynka, tarczyca,

przytarczyce, grasica, trzustka, nadnercza, jądra, jajniki.

9. Fizjologia serca. Struktura i funkcja układu bodźcoprzewodzącego serca.

Elektrofizjologia komórek układu bodźcoprzewodzącego serca. Potencjały

czynnościowe komórek mięśnia sercowego. EKG. Sprzężenie elektromechaniczne

w komórkach mięśnia serca. Unerwienie układu bodźcoprzewodzącego i mięśnia

sercowego przez układ autonomiczny współczulny i przywspółczulny. Regulacja

funkcji mięśnia sercowego przez odruch z baroreceptorów tętniczych,

35

chemoreceptorów tętniczych i receptorów czuciowych mięśnia sercowego. Praca

mechaniczna mięśnia sercowego. Autoregulacyjna odpowiedź mięśnia sercowego

na obciążenie. Rejestracja EKG. Demonstracja niemiarowości oddechowej.

Komputerowa demonstracja mechanizmu powstawania potencjału czynnościowego

w komórkach mięśnia sercowego i szerzenia się pobudzenia w mięśniu sercowym.

10. Fizjologia układu krążenia. Biofizyka przepływu krwi. Struktura i organizacja

naczyń krwionośnych. Regulacja nerwowa, regulacja miejscowa i autoregulacja

mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych. Mikrokrążenie. Regulacja układu

krążenia przez odruch z baroreceptorów tętniczych i odruch z chemoreceptorów

tętniczych. Odrębność regulacji mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych

wieńcowych, nerkowych, mięśniowych, płucnych i układu pokarmowego. Pomiar

ciśnienia tętniczego krwi. Osłuchiwanie serca.

11. Fizjologia układu oddechowego. Objętości i pojemności oddechowe. Opór

i podatność w układzie oddechowym. Dyfuzja gazów w pęcherzykach płucnych.

Nerwowa kontrola układu oddechowego: regulacja funkcji mięśnia przeponowego

i mięśni międzyżebrowych przez nerwy somatyczne, regulacja funkcji mięśniówki

gładkiej i gruczołów dróg oddechowych przez nerwy układu autonomicznego.

Odruchowa kontrola mięśni oddechowych poprzecznie prążkowanych, mięśniówki

gładkiej i gruczołów dróg oddechowych. Pojęcie centralnego generatora

oddechowego. Komputerowa prezentacja cyklu oddechowego, demonstracja zmian

ciśnienia zewnątrzopłucnowego i wewnątrzopłucnowego w czasie cyklu

oddechowego. Spirometria.

12. Fizjologia układu pokarmowego. Ogólna struktura układu pokarmowego

człowieka. Mechanizm rozdrabniania i absorbcji substancji pokarmowych.

Struktura, funkcja i mechanizmy kontroli działania żołądka. Regulacja i rola

wydzielania trzustkowego. Regulacja i rola wydzielania żółci. Struktura, funkcja,

kontrola funkcji jelita cienkiego i jelita grubego.

13. Fizjologia nerek. Anatomia czynnościowa nerek. Struktura i funkcja nefronu.

Mechanizmy tworzenia i zagęszczania moczu. Demonstracja komputerowa

mechanizmu filtracji kłębuszkowej i mechanizmu funkcjonowania nefronu.

14. Seminarium sprawdzające, powtórzenie omówionego materiału.

15. Gospodarka wodno-elektrolitowa. Równowaga kwasowo-zasadowa. Fizjologia

cyklu menstruacyjnego.

36

REGULAMIN ZAJĘĆ STUDENCKICH

1. Warunkiem zaliczenia ćwiczeń i dopuszczenia do egzaminu z przedmiotu jest

zaliczenie wszystkich zajęć dydaktycznych. Maksymalna ilość usprawiedliwionych

nieobecności (zwolnienie lekarskie lub karta informacyjna ze szpitala) w ciągu

semestru: 2. Usprawiedliwione nieobecności na zajęciach należy zaliczyć u

asystenta prowadzącego zajęcia. Zaliczanie przedmiotu i przystąpienie do egzaminu

w przypadku braku usprawiedliwienia nieobecności lub przy większej liczbie

nieobecności usprawiedliwionych jest uzależnione od decyzji Dziekanatu.

2. Studenci zobowiązani są do odbywania zajęć we własnych grupach dziekańskich.

Odrabianie zajęć z inną grupą jest ograniczone do sytuacji wyjątkowych i możliwe

w uzasadnionych przypadkach po uprzednim uzyskaniu pisemnej zgody

Kierownika Zakładu.

3. Adiunkci Zakładu prowadzą dyżury dydaktyczne, w wyznaczonych godzinach,

w trakcie których studenci mogą uzyskać dodatkowe informacje oraz odbyć

konsultacje dotyczące zajęć z przedmiotu.

4. Studenci są zobowiązani do przygotowania się do aktualnych zajęć, aby w pełni

wykorzystać czas ćwiczeń i seminariów. Stopień przygotowania do ćwiczeń

i seminariów może być sprawdzany w formie pisemnej (test lub pytania otwarte).

5. Każdy student zobowiązany jest do przygotowania raz w semestrze dwóch 10

minutowych wystąpień (wraz z prezentacją w PowerPoint); jedno wystąpienie

poświęcone jest omówieniu zagadnień ze wskazanego artykułu naukowego; drugie

wystąpienie poświęcone jest omówieniu przydzielonego zagadnienia; wskazanie

artykułu oraz daty wystąpienia nastąpi na pierwszych zajęciach; punkty za

prezentacje studentów dodawane są do punktów uzyskanych z kolokwium.

6. W semestrze zostaną przeprowadzone dwa seminaria sprawdzające w formie

pisemnej (test wielokrotnego wyboru lub jednokrotnego wyboru lub pytania

otwarte).

7. Podstawą dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń i seminariów oraz

uzyskanie pozytywnej oceny z 2 seminariów sprawdzających.

8. Studenci, którzy nie uzyskali zaliczenia ćwiczeń i seminariów w celu dopuszczenia

do egzaminu muszą zaliczyć kolokwium wyjściowe.

9. Studenci, którzy zaliczyli zajęcia dydaktyczne i uzyskali średnią ocenę z

seminariów sprawdzających co najmniej 4.5 i mogą przystąpić do egzaminu w

37

terminie zerowym po uprzednim uzgodnieniem terminu egzaminu z sekretariatem

Zakładu.

10. Egzamin z przedmiotu w pierwszym terminie odbywa się w formie testowej lub

zastosowania pytań otwartych.

11. W czasie testów obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych

i fotografowania książeczek testowych i kart odpowiedzi.

LITERATURA

Literatura obowiązkowa:

Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Autorzy:

Władysław Traczyk, Andrzej Trzebski;

Literatura uzupełniająca:

Fizjologia Człowieka, Autor: Stanisław Konturek.

KOŁO NAUKOWE

Przy Zakładzie Fizjologii i Patofizjologii Człowieka działa Studenckie Koło Naukowe

CEREBRUM (https://cerebrum.wum.edu.pl/). Opiekunem naukowym koła jest

dr Przemysław Kurowski, email: przemyslaw.kurowski@wum.edu.pl, tel.: 22 116 61 69.

38

HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA

ZAKŁAD BADANIA ŚRODOWISKA, Wydział Farmaceutyczny WUM

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel./fax: (22) 5720 795

Kierownik: prof. dr hab. n. farm. Grzegorz Nałęcz-Jawecki

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: wtorek, czwartek godz. 10–12.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: prof. dr hab. Grzegorz Nałęcz-Jawecki

Roczny wymiar zajęć: 30 godzin: Wykłady 10 godzin, ćwiczenia 20 godzin.

Wykłady odbywają się w salach wykładowych WUM, ćwiczenia i seminarium w salach

ćwiczeniowych Zakładu Badania Środowiska

Liczba punktów ECTS – 2

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania przedmiotu jest zapoznanie studentów z oddziaływaniem zdrowotnym czynników środowiska naturalnego i zmienionego działalnością człowieka na organizm i populacje oraz oceną jakości zdrowotnej stanu środowiska i możliwościami działań profilaktycznych. Ma to na celu stworzenie podstaw do kompleksowego ujmowania zagadnień ochrony zdrowia niezbędnych absolwentom kierunku analityka medyczna.

TEMATYKA WYKŁADÓW (10 godz.)

1. Czynniki i elementy środowiska; 2. Zanieczyszczenia środowiska związane z działalnością człowieka. Wpływ zanieczyszczeń

środowiska na zdrowie ludzi; 3. Higiena elementów środowiska (powietrza, wody i gleby) i środowiska zamieszkania; 4. Higiena środowiska pracy – choroby zawodowe; 5. Podstawy epidemiologii – planowanie i strategia badań epidemiologicznych; 6. Środowiskowe czynniki ryzyka chorób nowotworowych.

TEMATYKA ĆWICZEŃ (15 godz.)

1. Zaprojektowanie badania epidemiologicznego oceniającego wpływ czynników środowiskowych i swoistych czynników etiologicznych na konkretne jednostki chorobowe.

2. Zastosowanie podstawowych technik epidemiologicznych w celu wykrycia i oceny czynników ryzyka powodujących wystąpienie danej jednostki chorobowej; sposoby obliczania ryzyka względnego i przypisanego.

3. Badanie wybranych czynników środowiska pracy;

4. Badanie wybranych czynników fizykochemicznych i biologicznych środowiska zamieszkania.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Efekty nauczania oceniane są na podstawie bieżącej realizacji ćwiczeń praktycznych, indywidualnych prezentacji na ćwiczeniach oraz wyniku pisemnego zaliczenia końcowego obejmującego materiał ćwiczeniowy i wykładowy.

PIŚMIENNICTWO OBOWIĄZUJĄCE:

1. Nałęcz-Jawecki G. [red.]. A. Bonisławska, B. Świętochowska, K. DemkowiczDobrzański. Higiena i Epidemiologia. Zakład Badania Środowiska, Akademia Medyczna w Warszawie, 2007.

39

2. Jędrychowski W. Epidemiologia – wprowadzenie i metody badań. PZWL, Warszawa, 1999.

3. Bzdęga J., Gębska-Kuczerowska A. Epidemiologia w zdrowiu publicznym. PZWL. 2010.

PIŚMIENNICTWO ZALECANE:

1. Jethon Z., Grzybowski A. [red.]. Medycyna zapobiegawcza i środowiskowa. PZWL, Warszawa, 2000. 2. Brzeziński Z.J., Szamotulska K. Epidemiologia kliniczna. PZWL, Warszawa, 1997.

2. Jędrychowski W. Epidemiologia w medycynie klinicznej i zdrowiu publicznym. Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2010.

40

HISTOLOGIA KATEDRA I ZAKŁAD HISTOLOGII I EMBRIOLOGII

CENTRUM BIOSTRUKTURY, 02-004 Warszawa, ul. Chałubińskiego 5 (Collegium

Anatomicum) kierownik: prof. dr hab. n. med. Jacek Malejczyk

Zakład Transplantologii i Centralny Bank Tkanek - kierownik: dr hab. med. Artur Kamiński

Pracą zespołu dydaktycznego kieruje prof. dr hab. n. med. Jacek Malejczyk

Sekretariat Katedry i Zakładu Histologii załatwia sprawy studenckie w godz. 930 - 1400 i w razie

potrzeby kontaktuje zainteresowanych z Kierownikiem Katedry (tel./fax 022 629-52-82).

http://histologia.wum.edu.pl

Odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Farmaceutycznym: dr hab. Ewa Jankowska

Steifer

WYMIAR ZAJĘĆ:

Wymiar zajęć: w II semestrze: 40 godzin ćwiczeń, 10 godzin seminariów, 20 godz. wykładów;

razem: 70 godzin. (5pkt ECTS)

Ćwiczenia i seminaria odbywają się w sali mikroskopowej nr 1 na I piętrze Collegium Anatomicum,

ul. Chałubińskiego 5. Wykłady odbywają się w auli im. prof. Ludwika Paszkiewicza w Collegium

Anatomicum, ul. Chałubińskigo 5.

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Celem nauczania histologii jest poznanie przez studentów budowy komórek, organizacji komórek

w tkankach i budowy mikroskopowej narządów. Ponadto, w programie przewidziane jest

omówienie funkcji poszczególnych struktur komórkowych widocznych w mikroskopie świetlnym i

mikroskopie elektronowym oraz powiązania budowy z funkcjami komórek i tkanek. Program

obejmuje również zapoznanie się Studentów z podstawowymi technikami uwidaczniania różnych

typów substancji występujących w obrębie komórek i tkanek. Program stanowi wprowadzenie do

nauczania immunologii, fizjologii, cytofizjologii i histopatologii. Cel nauczania zostanie spełniony,

jeśli Studenci:

a) poznają budowę i czynności komórek i tkanek w zakresie podstawowych podręczników,

b) będą umieli rozpoznać pod mikroskopem podstawowe elementy strukturalne tworzące komórki

i tkanki oraz główne narządy wchodzące w skład organizmu,

c) zapoznają się teoretycznie z podstawowymi technikami cyto- i histochemicznymi oraz

immunocytohistochemicznymi,

d) będą potrafili wytłumaczyć jakie istnieją zależności pomiędzy komórkami i jakie zjawiska

kierują podstawowymi funkcjami komórki, w tym proliferacją i różnicowaniem.

PROGRAM NAUCZANIA

WYKŁADY (każdy wykład trwa 2 godziny wykładowe):

W1 - Budowa i podstawowe funkcje komórki. Znaczenie tkanki nabłonkowej.

W2 – Budowa tkanki łącznej właściwej oraz tkanek podporowych.

W3 – Obwodowy układ nerwowy; komórki tkanek mięśniowych.

W4 – Elementy krwi obwodowej, hematopoeza. Budowa naczyń krwionośnych.

W5 – Powiązanie budowy z funkcją narządów limfatycznych.

W6 – Komórki przewodu pokarmowego i towarzyszących im gruczołów.

41

W7- Część przewodząca i oddechowa płuc, budowa nefronu.

W8 - Gruczoły dokrewne – ich lokalizacja i funkcja.

W9 – Budowa i funkcja gonady męskiej i żeńskiej; drogi wyprowadzające komórki rozrodcze.

W10 - Zapłodnienie, wczesny etap rozwoju zarodka, budowa łożyska.

ĆWICZENIA:

1. Podstawy technik histologii świetlnej i transmisyjnej mikroskopii elektronowej

Omówienie regulaminu ćwiczeń; Podstawy techniki histologicznej; Mikroskop, budowa,

działanie;

preparat nr 205 – rozmaz granulocytów; preparat nr 97 – fibroblasty; preparat nr 112 - srebrzone

komórki nerwowe; EM 42 i 51 – mitochondria; EM 2 - siateczka śródplazmatyczna szorstka i

gładka; tekst i EM 12 - aparat Golgiego i mikrotubule; EM 54 – lizosomy; EM 33 – mikrotubule;

tekst i EM 8 – peroksysomy; tekst i EM 98 – proteasomy; tekst i EM 143 – kaweole i tratwy

lipidowe.

2. Tkanka nabłonkowa. Gruczoły egzokrynowe. preparat nr 3a - nabłonek jednowarstwowy płaski i nabłonek wielowarstwowy płaski -

rogówka; preparat nr 8 - nabłonek jednowarstwowy sześcienny - tarczyca; preparat nr 51a -

nabłonek jednowarstwowy walcowaty – jelito; preparat nr 60 - nabłonek wielorzędowy

walcowaty – tchawica; preparat nr 67 - nabłonek wielowarstwowy sześcienny (nabłonek

przejściowy) - pęcherz moczowy; schemat 36 - połączenia między komórkami nabłonka;

schemat 31 - różne sposoby wydzielania przez komórki gruczołowe.

3. Tkanka łączna właściwa. Chrząstka i kość.

preparat nr 7- tkanka łączna zwarta – ścięgno; preparat nr 9 - tkanka łączna wiotka - krezka;

preparat 62 – komórki tłuszczowe – błona maziowa; preparat nr 110 - tkanka tłuszczowa

brunatna; preparat nr 113 - włókna siateczkowe – śledziona; preparat nr 10 - chrząstka szklista –

tchawica; preparat nr 14 - szlif kostny; schemat 94- budowa włókna kolagenowego; schemat 49 -

budowa agregatu proteoglikanów.

4. Tkanka mięśniowa. Tkanka nerwowa.

preparat nr 13 - tkanka mięśniowa gładka w jelicie; preparat nr 20 - mięsień poprzecznie

prążkowany szkieletowy- język; preparat nr 23 - mięsień poprzecznie prążkowany sercowy;

preparat nr 22 - prążkowanie w mięśniu poprzecznie prążkowanym, skrawek półcienki; preparat

nr 25 - włókno nerwowe izolowane; preparat nr 27 - nerw - przekrój poprzeczny; EM 7 -

komórka satelitarna mięśnia; EM 40 - układ cystern siateczki endoplazmatycznej gładkiej we

włóknach mięśnia poprzecznie prążkowanego serca; EM 75 – sarkomer; tekst i schemat 35 –

troponiny – znaczenie diagnostyczne.

5. Krew i szpik. Układ krążenia.

preparat nr 104 - rozmaz krwi obwodowej; preparat nr 35 - preparat histologiczny szpiku

czerwonego; preparat nr 204 - rozmaz limfocytów; preparat nr 54a - wątroba płodowa, preparat

nr 29 - żyła i tętnica średniego kalibru; preparat nr 28 - naczynia włosowate – krezka; preparat

nr 31 - aorta barwiona rezorcyną-fuksyną; tekst i schemat 67 - analiza morfologii krwi metodą

cytofotometryczną.

6. Układ limfatyczny – główne i obwodowe narządy limfatyczne.

preparat nr 36 - węzeł chłonny; preparat nr 46 - migdałek podniebienny; preparat nr 37 - grasica;

preparat nr 34 - .śledziona

7. Ośrodkowy układ nerwowy. Narządy zmysłów. Skóra.

preparat nr 75 - Rdzeń kręgowy; preparat nr 79 - móżdżek; preparat nr 3 - rogówka; preparat nr

82 - siatkówka; preparat nr 81- oko; preparat nr 83 - skóra nieowłosiona; preparat nr 85 - skóra

42

owłosiona.

8. Układ pokarmowy– różnice w budowie poszczególnych jego fragmentów.

preparat nr 48 - żołądek; preparat nr 50 - jelito cienkie - dwunastnica; preparat nr 52 - jelito

grube - okrężnica; preparat nr 54 - wątroba; preparat nr 58 - trzustka; EM 72 - przestrzeń

Dissego wątroby; EM 20 i 73 - kapilar żółciowy; EM 61 - komórki Browicza-Kupffera oraz

komórki Ito.

9. Układ oddechowy i moczowy.

preparat nr 60 - tchawica; preparat nr 61- płuco; preparat nr 61a - płuco płodowe, preparat nr 63

- nerka; preparat nr 67 - pęcherz moczowy; preparat nr 66 - moczowód; EM 6 - ściany

pęcherzyków płucnych.

10. Budowa narządu i funkcja poszczególnych komórek.

preparat nr 40 -przysadka; preparat nr 8 - tarczyca; preparat nr 90 - przytarczyce; preparat nr 49

- szyszynka; preparat nr 5 - reakcja chromatoffinowa w nadnerczach.

11. Układ rozrodczy żeński. Gruczoł mlekowy.

preparat nr 72 - jajnik; preparat nr 94 - ciałko żółte; preparat nr 74 - macica; preparat nr 73 –

jajowód; preparat nr 96 – pochwa; preparat nr 86 - gruczoł mlekowy czynny.

12. Układ rozrodczy męski.

preparat nr 69 - jądro; preparat nr 70 – najądrze; preparat nr 71 – nasieniowód; preparat nr 92 -

gruczoł krokowy; preparat nr 92a - gruczoł krokowy (utrwalany aldehydem glutarowym).

13. Techniki immunocytochemiczne. Hodowla komórek i tkanek.

preparat nr 222a - reakcja PAS w komórkach wątroby; preparat nr 220a - reakcja z użyciem

fosforanu alfa-naftylu i soli dwuazowej wykrywająca aktywność fosfatazy zasadowej; preparat

nr 223 - komórki G w części odźwiernikowej żołądka człowieka – reakcja

immunocytochemiczna; preparat 310 - komórki nabłonkowe linii WISH wyprowadzonej z

owodni człowieka; preparat nr 97 - hodowla diploidalnych ludzkich fibroblastów; preparat nr

300 - hodowla heteroploidalnych ludzkich fibroblastów stransformowanych za pomocą wirusa

krowianki; rycina 55 - zachowanie się hodowli komórek diploidalnych w miarę zwiększania się

liczby podwojeń populacji.

14. Molekularna regulacja cyklu komórkowego, konsekwencje nieprawidłowości jego

przebiegu - apoptoza - odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej.

preparat nr 1 - mitoza w komórkach nabłonka hodowanych in vitro; preparat nr 4 - podziały

mitotyczne w zawiązku kończyny płodu myszy; EM 52 - jądro i jąderko; EM 30 -

chromatyna płciowa; schemat 11- kinezyna i cytoplazmatyczna dyneina ; EM 305a -

powierzchnia komórki nowotworowej raka wątroby; EM 305b - ta sama komórka po inkubacji

z limfocytami cytotoksycznymi; EM 304b - powierzchnia komórki w późnym stadium

apoptozy. EM 304a - rozpad komórki na ciałka apoptotyczne; EM 304c - kondensacja

chromatyny; EM 306 - zaawansowany podział na ciałka apoptotyczne; EM 304d – fagocytoza

ciałek apoptotycznych.

SEMINARIA:

S1 - Oddziaływania międzykomórkowe, wprowadzenie pojęć ligand, receptor, informatory I i II

rzędu sygnalizacja międzykomórkowa, ścieżki sygnałowe - odniesienia do diagnostyki

laboratoryjnej [zagadnienia do przygotowania: błona komórkowa, receptory błonowe i jądrowe,

biologiczna funkcja kinaz i fosfataz, transdukcja sygnału, ekspresja genów].

S2 - Cząsteczki adhezji komórkowej, powiązanie z cytoszkieletem i białkami macierzy

43

zewnątrzkomórkowej – odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej [zagadnienia do

przygotowania: filamenty aktynowe, mikrotubule, filamenty pośrednie, typy cząsteczek

adhezyjnych, migracja komórek, anoikis].

S3- Podstawy onkogenezy - odniesienia do diagnostyki laboratoryjnej [zagadnienia do

przygotowania: cykl komórkowy, rola białek p53, p110, kinazy zależne od cyklin, cykliny,

protoonkogeny, geny supresorowe] .

S4 - Różnicowanie komórek, epigenetyczna kontrola ekspresji genów, komórki macierzyste .

[epigenetyka, miRNA. lnRNA, geny HOX].

METODY I ORGANIZACJA PRACY ORAZ REGULAMIN ĆWICZEŃ Z HISTOLOGII

• W trakcie ćwiczeń Studenci oglądają preparaty mikroskopowe, schematy i elektronogramy.

Omawiają z asystentem zagadnienia objęte tematem ćwiczenia. Obrazy tkanek i narządów

oglądanych pod mikroskopem należy narysować w zeszycie gładkim. Przygotowując się do

ćwiczenia należy zapoznać się z całością materiału, a nie ograniczyć się tylko do struktur

przedstawionych na preparatach. Każde ćwiczenie należy zaliczyć u prowadzącego je asystenta.

Warunkiem zaliczenia ćwiczenia jest wykazanie się wiedzą z zakresu omawianego

tematu oraz wykonanie rysunków preparatów i ich poprawne opisanie.

• W czasie ćwiczeń Studenci mogą być regularnie pytani z przerabianego materiału.

Usprawiedliwienia, że cała grupa lub pojedyncze osoby nie przygotowały się do ćwiczenia

ze względu na zajęcia z innych przedmiotów nie będą przyjmowane i pociągną za sobą nie

zaliczenie ćwiczenia.

• W przypadku nieobecności na ćwiczeniu należy przedstawić pisemne opracowanie

materiału z opuszczonego ćwiczenia. Dopuszcza się nieobecność na 2 ćwiczeniach w

semestrze. Nie ma możliwości odrabiania ćwiczeń, w związku, z czym nieobecność na trzech

zajęciach pociąga za sobą niezaliczenie przedmiotu.

• Mikroskopy wypożycza się pod zastaw legitymacji studenckiej. Po zakończeniu oglądania

preparatów należy mikroskop oddać osobie wydającej. Wynoszenie z sal ćwiczeniowych

mikroskopów lub ich części jest zakazane.

• Egzamin końcowy (forma testowa) odbywa się w sesji egzaminacyjnej.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Przed przystąpieniem do praktycznej części każdego ćwiczenia w formie testowej sprawdzana jest

wiedza Studenta dotycząca obowiązującego materiału. Na podstawie oglądanych preparatów i

elektronogramów studenci wykonują rysunki będące podstawą zaliczenia ćwiczenia. W sesji

egzaminacyjnej odbywa się egzamin testowy. Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zdanie

wszystkich kolokwiów przewidzianych programem. Egzamin teoretyczny obejmuje 50 pytań

testowych i trwa 50 minut. Za każdą dobrą odpowiedź otrzymuje się 1 punkt, za odpowiedź błędną

lub jej brak 0 punktów. 60% prawidłowych odpowiedzi zalicza test.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. „Podstawy histologii i kilku technik laboratoryjnych” skrypt pod red. J. Godlewskia-Jędrzejczyk i

S. Moskalewski, E. Jankowska-Steifer, przeznaczony dla studentów Wydziału Farmacji Akademii

Medycznej w Warszawie, kierunku Analityka Medyczna, do nabycia w Oficynie Wydawniczej

Akademii Medycznej w Warszawie

2. Seminaria z cytofizjologii dla studentów medycyny, weterynarii i biologii red. J. Kawiak, M.

Zabel, Elsevier Urban & Partner Wydawnictwo Wrocław 2014, wyd.2

44

LITERATURA ZALECANA 1. .Atlas Histologiczny z powiązaniami czynnościowymi, Victor P. Eroschenko, MediPage,

Warszawa 2019 2. „Histologia”, W. Sawicki, J. Malejczyk, Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 2012

45

HISTORIA MEDYCYNY I DIAGNOSTYKI LABORATORYJNEJ

Studium Historii Medycyny

00-575 Warszawa

ul. Litewska 16, p. 207

tel. 22 116 92 60

e-mail: historia-medycyny@wum.edu.pl

www.historiamedycyny.wum.edu.pl

Kierownik: dr n. med. Ewa Skrzypek

Godziny przyjęć w sprawach studenckich: zgodnie z informacją podaną przez Studium

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. med. Ewa Skrzypek

Roczny wymiar wykładów: 20 godzin

Miejsce: według planu podanego przez Dziekanat

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:

Przedmiotem wykładów jest poznanie kształtowania się wiedzy o leku, a także diagnostyce,

profilaktyce i leczeniu chorób w dziejach, poprzez przedstawienie najistotniejszych odkryć

naukowych oraz działalności czołowych przedstawicieli medycyny światowej i polskiej.

Cel zajęć stanowi zaś eksploracja myśli medycznej, opartej na doskonaleniu technik

diagnostycznych, w kontekście stopniowego rozwoju cywilizacji aż do czasów

współczesnych.

PROGRAM NAUCZANIA:

Wykłady rozpoczyna krótkie wprowadzenie do historii diagnostyki medycznej i początków

powstawania laboratoriów, celem szerokiego zapoznania się z arsenałem najważniejszych

wydarzeń w poszczególnych okresach historycznych. Kolejne tematy to bardziej

szczegółowe przedstawienie kamieni milowych rodzimej historii diagnostyki laboratoryjnej

oraz rozwoju chemii klinicznej. Następnie, opowieść o technikach diagnostycznych przez

wieki, przeplatana arkanami historii najistotniejszych z punktu widzenia analityki

medycznej dziedzin i badań medycznych. A mianowicie: historia badania krwi i moczu,

transfuzjologii, szczepień, parazytologii oraz immunologii i genetyki. Zajęcia kończy

podsumowanie najważniejszych aspektów całego materiału z punktu widzenia dzisiejszej

wiedzy medycznej oraz test zaliczeniowy.

46

METODY ORGANIZACJI PRACY

Prezentacja historycznych ciekawostek naukowych, dotyczących bieżącej tematyki

wykładu, z odniesieniem do współczesnych technik diagnostycznych i badań medycznych.

FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA

Ocena ciągła frekwencji i aktywności podczas zajęć; test końcowy.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

Materiały z wykładów.

47

JĘZYK ANGIELSKI

STUDIUM JEZYKÓW OBCYCH

ul. Księcia Trojdena 2a; 02-109 Warszawa

tel. (022) 5720 863

www.sjo.wum.edu.pl

e-mail: sjosekretariat@wum.edu.pl

Kierownik SJO:

dr Maciej Ganczar

Godziny przyjęć w sprawach studenckich:

Godziny przyjęć w sprawach studenckich oraz godziny konsultacji lektorów podane są do

wiadomości zainteresowanych na stronie internetowej www.sjo.wum.edu.pl oraz na tablicy

ogłoszeń w Studium Języków Obcych.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę:

Dr Sylwia Pielecha

Roczny wymiar zajęć:

60 godzin ćwiczeń

4 pkt. ECTS

Miejsce zajęć:

Studium Języków Obcych: ul. Księcia Trojdena 2a (Centrum Dydaktyczne).

2. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Ćwiczenie umiejętności językowych pozwalających na osiągnięcie biegłości języka

angielskiego w dziedzinie medycyny laboratoryjnej, zgodnie z wymaganiami określonymi

dla

poziomu B2 Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego Rady Europy.

3. PROGRAM NAUCZANIA

Tematyka zajęć:

1. Analiza leksykalna i składniowa tekstów specjalistycznych, w tym instrukcji

w zakresie:

- chemii (ogólnej, analitycznej, organicznej),

- biologii z genetyką (budowa i działanie komórki, choroby genetyczne), 48

- medycyny (narządy i ich układy, choroby oraz ich objawy).

2. Ćwiczenie struktur gramatycznych i funkcji językowych charakterystycznych dla

języka specjalistycznego oraz komunikacji w środowisku akademickim i zawodowym.

3. Słuchanie instrukcji, wykładów i prezentacji na tematy specjalistyczne.

4. Pisanie sformalizowanych tekstów, takich jak instrukcja, raport, opis procesu,

procedury.

5. Przedstawienie samodzielnie przygotowanej przez studenta prezentacji o tematyce

specjalistycznej.

48

4. METODY ORGANIZACJI PRACY

Lektorat języka angielskiego obowiązuje wszystkich studentów I roku Wydziału Analityki

medycznej. Ćwiczenia odbywają się w wymiarze rocznym 60 godzin (w semestrach:

zimowym i letnim, po 30 godzin lekcyjnych w każdym semestrze; 1 ćwiczenia 90-

minutowe

tygodniowo).

5. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Podstawę zaliczenia przedmiotu stanowi systematyczny, aktywny udział w zajęciach,

pozytywne oceny ze sprawdzianów oraz prezentacja opracowanego samodzielnie tekstu

o tematyce specjalistycznej.

6. LITERATURA OBOWIĄZKOWA

Zajęcia prowadzone są w systemie autorskim, z wykorzystaniem materiałów własnych

opracowanych na podstawie podręczników specjalistycznych, artykułów z czasopism

specjalistycznych i bieżącej prasy oraz źródeł internetowych

49

KWALIFIKOWANA PIERWSZA POMOC II KLINIKA ANESTEZJOLOGII I INTENSYWNEJ TERAPII

02-097 Warszawa ul. Banacha la, tel.: (0 22) 599 20 02

Kierownik Kliniki: Dr hab. n. med. Paweł Andruszkiewicz

Godziny przyjęć w sprawach studenckich codziennie 08:15 - 14:00 po wcześniejszym

umówieniu.

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: dr n. med. Wojciech Romanik

e-mail: wojciech.romanik@wum.edu.pl

Liczba godzin: Zajęcia obejmują 45 godzin ćwiczeń, seminariów, samodzielnej pracy

studenta.

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Ćwiczenia mają na celu nauczenie studentów Analityki Medycznej postępowania w stanach

zagrożenia życia.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy ćwiczeń:

1.Rozpoznanie stanu zagrożenia życia i NZK u dzieci i dorosłych. Zasady resuscytacji

krążeniowo-oddechowej w zakresie podstawowym (BLS, PBLS)

2. Postępowanie w urazach

3. Monitorowanie podstawowych funkcji życiowych i stanu pacjenta

4. Postępowanie w wybranych przypadkach zagrożenia życia: hipoglikemia, ból w klatce

piersiowej, zatrucia, napad drgawek

5. Postępowanie w: hipotermii, podtopieniu, porażeniu prądem elektrycznym

6. BLS + AED - ćwiczenia na fantomach

METODY ORGANIZACJI ZAJĘĆ

Ćwiczenia są prowadzone:

• w II Klinice Anestezjologii i Intensywnej Terapii (ul. Banacha 1a, blok „B” I piętro)

• w Centrum Symulacji Medycznych II Kliniki Anestezjologii i Intensywnej Terapii

(ul. Banacha 1a, blok „C” parter)

FORMY KONTROLI I OCENY WYNIKÓW NAUCZANIA

Test - sprawdzenia wiedzy teoretycznej dotyczącej stanów zagrożenia życia. Symulacja

medyczna: BLS + AED lub PBLS - wykazanie umiejętności praktycznych w zakresie

udzielania pierwszej pomocy w roli ratownika w zaaranżowanej sytuacji.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

1. Zapoznanie się z rozdziałami: 2, 6A, 9, 11 z Wytycznych Resuscytacji ERC z 2015 r.

http://www.prc.krakow.pl/wytyczne.html oraz z informacjami z sieci dotyczących tematów

zawartych w pkcie 6 sylabusa.

50

NAUKOWA INFORMACJA MEDYCZNA BIBLIOTEKA GŁÓWNA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 63, Informacja tel. (0 22) 116 60 03, 116 60 08

e-mail: biblioteka@wum.edu.pl http://www.biblioteka.wum.edu.pl

Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utrata

e-mail: irmina.utrata@wum.edu.pl

GODZINY PRZYJĘĆ: wt.- czw. 10.00-15.00

OSOBA ODPOWIEDZIALNA ZA DYDAKTYKĘ: mgr Irmina Utrata

ROCZNY WYMIAR ZAJĘĆ:

Szkolenie online

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU:

Przygotowanie do samodzielnego, efektywnego korzystania z dostępnych źródeł informacji

z zakresu medycyny i nauk pokrewnych oraz do samodzielnego wyboru źródeł wiedzy

adekwatnych do aktualnych potrzeb w zakresie informacji. Kształtowanie umiejętności oceny

wiarygodności źródeł informacji oraz nawyków korzystania z materiałów źródłowych z

poszanowaniem praw autorskich. Uświadomienie potrzeby ustawicznego kształcenia i rozwoju

zawodowego.

Program nauczania:

• najważniejsze pojęcia z zakresu informacji naukowej

• źródła informacji – podział i charakterystyka

• dostępność i architektura źródeł informacji w ofercie Biblioteki Uczelnianej, ze

szczególnym uwzględnieniem e-zasobów zgromadzonych na stronie

www.biblioteka.wum.edu.pl

• praktyczne sposoby wyszukiwania naukowych zasobów medycznych

• ocena wiarygodności i jakości źródeł

• rzetelność naukowa

• Internet jako źródło informacji naukowej

51

Metody organizacji pracy:

szkolenie online

Formy kontroli i ocena wyników nauczania:

test online - udzielenie 67% poprawnych odpowiedzi

POLECANE STRONY WWW: http://www.biblioteka.wum.edu.pl

Program szczegółowy

1. Ważne pojęcia (słowo kluczowe, hasło przedmiotowe, MeSH, przypis, abstrakt, ISBN,

ISSN, itp.)

2. Źródła informacji

2.1. Instytucjonalne

2.1.1. Oddział Informacji Naukowej

2.1.2. Wypożyczalnia Międzybiblioteczna

2.1.3. Inne biblioteki naukowe

2.2. Nieinstytucjonalne

2.2.1. Pierwotne (książki, artykuły)

2.2.2. Pochodne (bazy bibliograficzne, bibliografie tradycyjne, katalogi)

2.2.3. Mieszane (bazy bibliograficzno-pełnotekstowe, bazy e-booków)

3. Sesje wyszukiwawcze

3.1. Katalogi (katalog online BG WUM, katalogi online innych bibliotek, katalogi

centralne)

3.2. Medyczne bazy danych

3.2.1. Definicja, podział baz

3.2.2. Praktyczne wykorzystanie baz, np. PubMed, Polska Bibliografia Lekarska,

Scopus, Science Direct

3.3. e-czasopisma

3.4. Platforma ibuk.pl

3.5. Zasoby internetowe

3.5.1. Jakość źródeł internetowych

3.5.2. Ukryty internet

3.5.3. Wyszukiwarki naukowe

52

3.5.4. Biblioteki cyfrowe

3.5.5. Open Access

3.5.6. Narzędzia pomocnicze (strona i katalog BG WUM, system HAN, lokalizator

e-czasopism, multiwyszukiwarka PRIMO)

4. Ocena wiarygodności i jakości źródeł

Rzetelność autorska

53

OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH I WŁASNOŚCI

INTELEKTUALNEJ

Jednostka prowadząca:

Zakład Biochemii i Farmakogenomiki, Katedra Biochemii i Chemii Klinicznej, Wydział

Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej

ul. Banacha 1, 02-097 Warszawa, budynek farmacji WUM, pokój nr 4, parter (BLOK I)

tel/fax: (22) 572 07 35, e-mail: katedrabiochemii@wum.edu.pl

Kierownik Katedry: prof. dr hab. Grażyna Nowicka

Godziny przyjęć w sprawach studenckich:

Poniedziałek, środa godz.: 10:00–12:00.

Osoba prowadząca: dr n. praw. Magdalena Marucha-Jaworska (e-law@m-serwis.pl)

Roczny wymiar zajęć: Wykłady 15 godzin

Punkty ECTS – 1

Miejsce wykładów i seminariów:

Zgodnie z planem zajęć

Cel nauczania i zakres przedmiotu:

Celem nauczania jest zapoznanie studenta z podstawowymi definicjami, pojęciami i przepisami prawnymi z zakresu ochrony danych osobowych i prawa autorskiego oraz ukazanie ich użyteczność w praktyce, w tym w praktyce zawodowej.

Program nauczania:

Tematy wykładów:

Wykład 1 – Wstępne zapoznanie się z tematyką ochrony danych osobowych i własności intelektualnej Wykład 2 – Rozporządzenie RODO – zagadnienia ogólne Wykład 3 – Cele rozporządzenia RODO Wykład 4 – Definicje rozporządzenia RODO Wykład 5 – Zagadnienia praktyczne związane z definicjami danych osobowych Wykład 6 – Zasady przetwarzania danych osobowych Wykład 7 – Ochrona danych osobowych Wykład 8 – Tajemnica zawodowa a ochrona danych osobowych Wykład 9 – Wstępne zagadnienia związane z ochroną własności intelektualnej Wykład 10 – Przedmiot prawa autorskiego Wykład 11 – Powstanie i wygaśnięcie praw autorskich, domena publiczna Wykład 12 – Utwór pierwotny a zależny, opracowanie a inspiracja, zgoda autora Wykład 13 – Autorskie prawa osobiste i majątkowe, dozwolony użytek prywatny i publiczny Wykład 14 – Naruszenie prawa autorskich – sankcje Wykład 15 – Praktyczne stosowanie przepisów Prawa autorskiego - podsumowanie zajęć

Zakładane efekty kształcenia

Student zna:

- definicje danych osobowych wykorzystywane w praktyce zawodowej w diagnostyce laboratoryjnej, cele rozporządzenia RODO - zasady przetwarzania danych osobowych - rodzaje danych: dane osobowe, dane biometryczne, dane genetyczne, dane dotyczące zdrowia, zasady ich przetwarzania i ochrony

54

- podstawowe zagadnienia Prawa autorskiego – m.in. utwór pierwotny, zależny, inspirację, prawa osobiste i majątkowe, dozwolony użytek prywatny i publiczny, „plagiat” - podstawowe metody ochrony własności intelektualnej - sankcje cywilne i karne naruszenia praw autorskich - zasadę zwolnienia diagnosty z zachowania tajemnicy zawodowej

Ocena wyników nauczania:

Kolokwium końcowe jest kolokwium pisemnym i obejmuje treści omawiane na wykładach, odbędzie się na zakończenie cyklu zajęć

Uzyskanie zaliczenia przedmiotu wymaga udzielenia podczas kolokwium prawidłowych

odpowiedzi na co najmniej 60% pytań:

Oceny: 3.0 (dost.) - 60-68% 3.5 (ddb) - 69-77 %

4.0 (db) - 70-79 % 4.5 (pdb) - 80-89 % 5.0 (bdb) - 90 % - 100%

Literatura :

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r.

w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie

swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (rozporządzenie

RODO) - https://giodo.gov.pl/pl/569/9276.

2. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994, nr 24, poz. 83 z późn. zm.) - http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19940240083. 3. Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie i prawa pokrewne, Wolters Kluwer, Warszawa 2019 – wybrane zagadnienia. 4. Legalna Kultura - https://www.legalnakultura.pl/pl - wybrane zagadnienia. 5. Praktyczny Przewodnik po Ogólnym Rozporządzeniu o Ochronie Danych Osobowych (RODO) -

https://www2.deloitte.com/pl/pl/pages/doradztwo-prawne/articles/ochrona-danych-osobowych/praktyczny-przewodnik-po-ogolnym-rozporzadzeniu-o-ochronie-danych-osobowych-rodo.html - wybrane zagadnienia

55

POZIOM ELEMENTARNY JĘZYKA MIGOWEGO

STUDIUM JEZYKÓW OBCYCH ul. Księcia Trojdena 2a; 02-109 Warszawa tel. (022) 5720 863 www.sjo.wum.edu.pl e-mail: sjosekretariat@wum.edu.pl Kierownik SJO: dr Maciej Ganczar Godziny przyjęć w sprawach studenckich: Godziny przyjęć w sprawach studenckich oraz godziny konsultacji lektorów podane są do wiadomości zainteresowanych na stronie internetowej www.sjo.wum.edu.pl oraz na tablicy ogłoszeń w Studium Języków Obcych. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Anna Piotrowska Roczny wymiar zajęć: 30 godzin ćwiczeń 2 pkt. ECTS Miejsce zajęć: Studium Języków Obcych: ul. Księcia Trojdena 2a (Centrum Dydaktyczne). Centrum Biblioteczno Informacyjne 2. CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Założeniem i celem realizacji przedmiotu jest zapoznanie studentów z:

• problematyką środowiska osób niepełnosprawnych, niesłyszących ich potrzeb ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji społecznej,

• sposobami komunikowania się osób z uszkodzeniem narządu słuchu w zależności od stopnia dysfunkcji,

• podstawami wiedzy o języku migowym oraz jego zastosowaniu w komunikacji z pacjentem niesłyszącym

• polskim alfabetem palcowym oraz liczebnikami głównymi i porządkowymi – zw. DAKTYLOGRAFIĄ,

• 300 znakami pojęciowymi języka migowego, zw. IDEOGRAMAMI oraz techniką ich używania zgodnie z zasadami systemu językowo – migowego, oraz elementami PJM,

• zasadami gramatyki polskiego języka migowego - naturalnym językiem społeczności głuchych,

• zasadami komunikacji totalnej wykorzystującej wszelkie możliwe metody komunikacji z osobami niesłyszącymi – SJM, PJM, pantomima i in.

3. PROGRAM NAUCZANIA 1. Niesłyszący - Głusi – Głuchoniemi

Podstawowe pojęcia i skala zjawiska. Głuchota jako zjawisko społeczne. Wyrównywanie szans: komunikowanie w obszarze specjalistycznych znaków medycznych niesłyszących. Uczestnictwo niesłyszących w obszarze służby zdrowia, pomoce techniczne dla niesłyszących, polityka społeczna i prawo wobec niesłyszących

2. Komunikacja interpersonalna niesłyszących i niewidzących. Środki porozumiewania się niesłyszących, odczytywanie mowy z ust, wzrokowo - słuchowy odbiór mowy, fonogesty, totalna komunikacja.

3. Język migowy System językowo - migowy w formie pełnej i uproszczonej, naturalny język migowy -

56

polski język migowy, SJM, PJM 4. Klasyfikacja i systematyzacja znaków migowych oraz systemu Lorma. Klasyfikatory.

Znaki dotykowe. Systemy znaków stosowane przez Głuchych w polskiej odmianie, znaki migowe, mimika.

Tematyka zajęć: DAKTYLOGRAFIA:

Znaki statyczne polskiego alfabetu migowego, liczebniki, jedności, setki, tysiące miliony. znaki dynamiczne polskiego alfabetu migowego, liczebniki znaki polskich liter i diagrafy polskiego alfabetu migowego, liczebniki

IDEOGRAMY: Znaki statyczne i dynamiczne z zakresu tematyki: Kim jesteś, rodzina, czas, kalendarz i przestrzeń Uczelnia, biuro, urząd, bank Pierwsza pomoc medyczna, szpital

4. METODY ORGANIZACJI PRACY Przedmiot obowiązuje wszystkich studentów I roku Analityki medycznej. Ćwiczenia odbywają się w wymiarze rocznym 30 godzin (w semestrze letnim) 5. FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA Podstawę zaliczenia przedmiotu stanowi systematyczny, aktywny udział w zajęciach, pozytywne oceny ze sprawdzianów oraz prezentacja opracowana samodzielnie o tematyce specjalistycznej. 5. LITERATURA OBOWIĄZKOWA

Szczepankowski Bogdan: Język migowy: pierwsza pomoc medyczna. Warszawa: Centrum Edukacji Medycznej 1996

Szczepankowski Bogdan: Wyrównanie szans osób niesłyszących, Siedlce: WSRP 1998

Szczepankowski Bogdan: Niesłyszący, głusi, głuchoniemi: wyrównywanie szans. Warszawa: WSiP-SA 1999

Szczepanowski Bogdan, Koncewicz Danuta: Język migowy w terapii. Łódź: WSP 2008

57

PRZYSPOBIENIE BIBLIOTECZNE

BIBLIOTEKA GŁÓWNA WARSZAWSKIEGO UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO

02-091 Warszawa, ul. Żwirki i Wigury 63, informacja tel. (0 22) 116 60 03, 116 60 08

e-mail: biblioteka@wum.edu.pl

www.biblioteka.wum.edu.pl

Dyrektor Biblioteki: mgr Irmina Utrata

e-mail: irmina.utrata@wum.edu.pl

Osoba odpowiedzialna za dydaktykę: mgr Irmina Utrata

godziny przyjęć: wt., czw. 10.00-15.00

Cel nauczania i zakres przedmiotu: przygotowanie do samodzielnego i efektywnego

korzystania z usług i zasobów Biblioteki Uczelnianej oraz kształtowanie umiejętności

wyszukiwania informacji o zbiorach bibliotecznych z wykorzystaniem warsztatu

informacyjnego biblioteki. Uświadomienie korzyści wynikających z sięgania po zasoby i

usługi bibliotek naukowych oraz uświadomienie potrzeby ustawicznego kształcenia i

rozwoju zawodowego.

Treści programowe:

1. Organizacja systemu biblioteczno-informacyjnego Uczelni

2. Zakres działania jednostek usługowych Biblioteki Głównej

3. Charakterystyka zbiorów Biblioteki Głównej – rodzaje gromadzonych dokumentów i ich

wartość informacyjna

4. Wyszukiwanie informacji z wykorzystaniem katalogów w wersji tradycyjnej i online

5. Charakterystyka zasobów i rodzaj usług świadczonych przez biblioteki naukowe na terenie

Warszawy

6. Strona www biblioteki – serwis informacyjny prezentujący zasoby i usługi Biblioteki

Uczelnianej

Metody organizacji pracy: szkolenie online

Formy kontroli i ocena wyników nauczania: podstawą zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie z

testu wielokrotnego wyboru 67% poprawnych odpowiedzi (zaliczenie na ocenę).

58

SOCJOLOGIA

ZAKŁAD PSYCHOLOGII I KOMUNIUKACJI MEDYCZNEJ

00-575 Warszawa, ul. Litewska 14/16, tel. 22-116-92-11

Kierownik Zakładu: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Owczarek

Odpowiedzialny za dydaktykę: dr n. med. Stanisław Wójtowicz

Przedmiot obejmuje 15 godzin wykładów.

Wykłady odbywają się w miejscu i czasie podanym przez Dziekanat.

Liczba punktów ECTS – 1

CEL NAUCZANIA:

Zapoznanie studentów z podstawową wiedzą socjologiczną dotyczącą społecznych uwarunkowań

zachowań człowieka, ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu medycznego.

TEMATYKA WYKŁADÓW:

1. Socjologia jako nauka. Główne perspektywy teoretyczne. Obszary zainteresowań. Główne

perspektywy teoretyczne. Podstawowe założenia. Cele zachowań społecznych. Socjologia

medyczna. Grupy społeczne. Wiedza potoczna a naukowa. Typowe błędy w myśleniu

potocznym. Konformizm i opinia publiczna.

2. Metodologia i interpretacja wyników badań na ludziach i ich uwarunkowania.

Specyfika nauk o człowieku. Metody badawcze socjologii. Wyjaśnianie w naukach o ludziach

a przewidywanie. Typy więzi. Grupa a sieć. Założenia badawcze a interpretacja wyników

badań. Zmiany typu społeczeństwa a zmiany relacji. Cechy społeczeństwa współczesnego.

Wiarygodność źródeł internetowych.

3. Nierówności społeczne a zdrowie. Procesy globalizacji a nierówności społeczne.

Stratyfikacja społeczna. Elitaryzm, egalitaryzm i merytokracja. Nierówności w zdrowiu

związane z pozycja społeczną oraz płcią. Problemy i zachowania zdrowotne kobiet i mężczyzn.

Teorie nierówności społecznych w zdrowiu: naturalnej selekcji, deprywacji materialnej i

kulturowej.

4. Rodzina a zdrowie i choroba. Proces starzenia się. Ważne dla zdrowia kategorie

zachowań socjalizowanych i realizowanych w rodzinie. Rodzina jako element systemu opieki

zdrowotnej. Formy i funkcje rodziny. Rodziny dysfunkcjonalne. Przemiany instytucji rodziny

w społeczeństwie nowoczesnym. Ludzie starzy w procesie przemian społecznych. Starzenie się

społeczeństw i konsekwencje społeczne tego procesu. Jakość życia ludzi starych w Polsce.

Dyskryminacja ze względu na wiek.

5. Dewiacja i piętno a zdrowie. Dewiacja społeczna a patologia. Wybrane aspekty patologii

życia społecznego. Formy kontroli społecznej a typy norm. Typy adaptacji dewiacyjnej.

Stygmatyzacja i jej konsekwencje. Choroba jako dewiacja i piętno. Kolokwium zaliczeniowe.

OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA: Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie

pozytywnej oceny z testu końcowego, który odbędzie się po ostatnim wykładzie. Test zawiera

pytania zamknięte. Aby uzyskać ocenę pozytywną należy uzyskać 60% z możliwych do uzyskania

punktów.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

Nie wymagana.

59

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

1. N. Goodman, Wstęp do socjologii, Poznań 2000, Zysk i sp. Rozdzialy odnoszące się do treści

wykładu

2. M. Blaxter, Zdrowie, Wydawnicto Sic!, Warszawa 2009, R W jaki sposób zdrowie wiąże się z

systemami

społecznymi? s.115-150

3. P. Sztompka, Socjologia, Analiza społeczeństwa, Wyd. Znak,Warszawa, 2012, Rozdzialy

odnoszące się do treści wykładu

60

STATYSTYKA Z ELEMENTAMI MATEMATYKI

KATEDRA FARMACJI FIZYCZNEJ I BIOANALIZY

ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ

PRACOWNIA MATEMATYCZNA

02-097 WARSZAWA, ul. Banacha 1, pokój 28, tel. 022-5720-963 Kierownik Katedry: prof. dr hab. Piotr Wroczyński

Kierownik Zakładu: dr Dariusz Maciej Pisklak

Kierownik Pracowni: dr Justyna Kurkowiak

Konsultacje i godziny przyjęć w sprawach studenckich podane na tablicy ogłoszeń Pracowni (przy

sekretariacie Zakładu Chemii Fizycznej).

Odpowiedzialny za dydaktykę: mgr Krystian Gulik

Roczny wymiar zajęć dla studentów: wykład 20 godz., ćwiczenia 25 godz. Całość zajęć odbywa się

w I-szym semestrze.

Miejsce zajęć: sale seminaryjne Wydziału Farmaceutycznego, ul. Banacha 1.

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Rozważane pojęcia i metody statystyki są ściśle powiązane z konkretnymi

zagadnieniami pochodzącymi z nauk farmaceutycznych, medycznych,

chemicznych i biologicznych. Nauczanie statystyki ma za zadanie

przygotować studentów do wykorzystania nabytej wiedzy do badań

statystycznych obserwacji i pomiarów, a także interpretacji wyników tych

badań. Metody statystyki są szczególnie przydatne w pracy laboratoryjnej i

badawczej. Program statystyki obejmuje pojęcia rachunku

prawdopodobieństwa będące podstawą statystyki oraz podstawowe pojęcia i

metody statystyki i ich zastosowania.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy ćwiczeń

• Przegląd funkcji elementarnych. Dziedziny, wykresy i podstawowe

własności.

• Pochodna funkcji i jej obliczanie. Pochodne wyższych rzędów.

• Pochodne cząstkowe. Różniczka zupełna i jej zastosowania.

• Prawdopodobieństwo warunkowe i zupełne. Wzór Bayesa.

• Zdarzenia niezależne. Schemat Bernoulliego.

• Zmienne losowe – rozkłady, dystrybuanty, parametry (wartość przeciętna, wariancja,

61

odchylenie standardowe).

• Podstawowe rozkłady zmiennych losowych (dwumianowy, Poissona i normalny).

• Statystyka opisowa. Organizacja danych. Szereg rozdzielczy.

• Przedziały ufności dla wartości przeciętnej, wariancji i odchylenia standardowego.

• Testowanie hipotez o wartości przeciętnej, wariancji i odchyleniu standardowym.

• Metoda najmniejszych kwadratów. Regresja liniowa. Analiza regresji.

• Badanie korelacji zmiennych losowych na podstawie prób.

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Kontrola i ocena wyników nauczania prowadzona jest w formie 1 kolokwium, tj. pisemnego

sprawdzianu. Kolokwium obejmuje całość materiału. Nadto oceniane mogą być kartkówki, tj.

krótkie sprawdziany pisemne, odpowiedzi ustne i prace domowe.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie co najmniej 50% możliwych do uzyskania

w semestrze punktów.

Uwaga. Szczegółowe warunki zaliczenia przedmiotu podane są do wiadomości studentów na tablicy ogłoszeń Pracowni.

LITERATURA 1. Chmaj J.: Rachunek różniczkowy i całkowy. Teoria, przykłady, ćwiczenia. Wyd. II. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000.

2. Chmaj J.: Funkcje • Pochodne • Całki. Część I. Ćwiczenia. Część II. Kolokwia. INTERNET.

3. J. Chmaj: Statystyka. Ćwiczenia. INTERNET.

4. J. Chmaj: Testy statystyczne. INTERNET.

5. J. Chmaj: Tablice statystyczne. INTERNET.

62

TECHNOLOGIE INFORMACYJNE W MEDYCYNIE

LABORATORYJNEJ

Katedra Farmacji Fizycznej i Bioanalizy Zakład Chemii Fizycznej

Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej

02-097 Warszawa, ul. Banacha 1, tel. 5720-950

Kierownik Katedry: Profesor dr hab. Piotr Wroczyński

Kierownik Pracowni: Dr Jarosław Bukowicki

Email: jaroslaw.bukowicki@wum.edu.pl

Odpowiedzialny za dydaktykę: dr Jarosław Bukowicki - godziny konsultacji zostaną podane na początku semestru.

Roczny wymiar zajęć: 40 godzin

• Ćwiczenia – 40 godz.

Miejsce ćwiczeń: pracownia komputerowa

Punkty ECTS - 3

CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU

Celem nauczania jest przygotowanie studentów do korzystania z komputerów i zasobów

Internetu. Studenci poznają obsługę komputerowych programów biurowych z pakietu Microsoft

Office i aplikacji przydatnych w analityce medycznej. Program ćwiczeń umożliwia studentom

praktyczne opanowanie umiejętności samodzielnego napisania pracy dyplomowej, wykonania

niezbędnych obliczeń, zastosowania elementów statystyki do analizy danych i interpretacji

obserwacji oraz pomiarów w praktyce laboratoryjnej, przygotowania wykresów, rysowania

złożonych struktur chemicznych. Ważną częścią programu nauczania jest korzystanie, tworzenie i

obsługa baz danych.

PROGRAM NAUCZANIA

Tematy ćwiczeń obejmują następujące zagadnienia:

I. Edytor tekstu MS Word

a) edycja tekstu – kopiowanie/przenoszenie/wklejanie

b) formatowanie tekstu – ustawienia stylu, marginesów, orientacji strony, akapity

c) listy numerowane, punktowe, symbole

d) tabulatory, tworzenie kolumn, style

e) tabele – wstawianie, scalanie komórek, style tabeli

63

f) podział dokumentu na sekcje, nagłówki i stopki, numeracja stron

g) tworzenie przypisów, spisu treści, podpisów tabel i rysunków, indeksy, kody pól

h) edytor równań matematycznych

i) rysowanie i wstawianie grafiki

j) tworzenie bibliografii

II. Arkusz kalkulacyjny MS Excel

a) pojęcia i opis środowiska arkusza kalkulacyjnego

b) wprowadzanie danych liczbowych i tekstu, formatowanie

c) tworzenie i edycja formuł

d) adresowanie względne, bezwzględne i mieszane w formułach

e) stosowanie sortowania i filtrowania danych, listy, konspekty

f) podstawowe zagadnienia oraz funkcje statystyczne

g) narzędzia dodatku Analysis Tool Pack

h) tworzenie i formatowanie wykresów

i) tabele i wykresy przestawne

j) wprowadzenie do programowania w VBA

III. Program BIOVIA Draw / ChemSketch

a) rysowanie struktur chemicznych

b) korzystanie z szablonów

c) struktury DNA i białek

d) określenie właściwości i nazwy chemicznej

e) łączenie z dokumentami tekstowymi

IV. Program MS PowerPoint

a) tworzenie szablonów prezentacji

b) wstawianie tekstu, wykresów i grafiki do slajdów

c) ustawienie slajdów do pokazu

d) tworzenie animacji i przejść między slajdami

e) sposoby poprawnego wystąpienia i przygotowania prezentacji

V. Bazy danych

a) bazy danych – podstawy teoretyczne i terminologia

b) tworzenie tabel, formularzy, kwerend oraz raportów

c) tworzenie relacji między tabelami

Metody Organizacji Pracy:

Ćwiczenia odbywają się w grupach 10 osobowych – każdy student ma indywidualny dostęp

64

do komputera. Do prowadzenia zajęć wykorzystywany jest projektor multimedialny. Ćwiczenia

prowadzone są raz w tygodniu. Każde ćwiczenie poprzedzone jest krótkim wprowadzeniem do

tematu, po czym studenci wykonują samodzielnie zadania i projekty. Studenci korzystają z pakietu

MS Office oraz programu do rysowania struktur chemicznych BIOVIA Draw lub ChemSketch.

FORMY KONTRTOLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

Kontrola i ocena wyników nauczania przeprowadzana jest w formie kolokwium,

obejmującego większość elementów z realizowanego programu nauczania. Ponadto, studenci

wykonują prace domowe, np. prezentacja przy użyciu programu MS PowerPoint, których wyniki są

uwzględniane w końcowej ocenie z przedmiotu.

LITERATURA ZALECANA

1. ABC MS Office 2016 PL, Adam Jaronicki, 2016,

2. Access 2016 PL. Kurs, Danuta Mendrala, Marcin Szeliga, 2016,

3. Microsoft Word 2016. Krok po kroku, Lambert Joan, 2016,

4. Excel 2016 PL. Biblia, John Walkenbach, 2016,

5. Excel 2016 PL. Programowanie w VBA. Vademecum Walkenbacha, Michael Alexander,

Richard Kusleika, 2016,

Pierwsze kroki z SQL. Praktyczne podejście dla początkujących, Thomas Nield, 2016.

65

WYCHOWANIE FIZYCZNE

STUDIUM WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I SPORTU WUM

02-109 Warszawa

ul. Księcia Trojdena 2C,

tel: ( 022) 57 20 528 oraz 57 20 529

studiumwfis@wum.edu.pl Kierownik Studium: mgr Jerzy Chrzanowski Przyjmuje: 1000 – 1200, wtorek 1000 – 1200;

Sekretariat Studium czynny w sprawach studenckich: poniedziałek, wtorek, czwartek, piątek w godz. 900 – 1500 środa dniem bez interesanta, e-mail: studiumwfis@wum.edu.pl, Zastępca kierownika ds. dydaktycznych: mgr Kinga Klaś-Pupar Przyjmuje: wtorek 1100 – 1300; piątek 1100 – 1300 Roczny wymiar zajęć: 60 godzin ćwiczeń Punkty ECTS – 2 CEL NAUCZANIA I ZAKRES PRZEDMIOTU Kultura fizyczna, jako ogół uznawanych wartości i utrwalonych zachowań w odniesieniu do ludzkiego ciała, harmonijny rozwój organizmu, wzmacnianie układu ruchowego – stabilizacja budowy ciała, stymulacja układu krążeniowo – oddechowego i nerwowego, hartowanie organizmu na bodźce fizyczne i psychiczne ( m.in. odporność na stres), zapoznanie z zasadami i metodologią programów profilaktycznych w stopniu umożliwiającym czynny udział w ich projektowaniu, wdrażaniu i realizacji. PROGRAM NAUCZANIA Zadaniem przedmiotu jest tworzenie warunków do doskonalenia sprawności fizycznej i umiejętności ruchowych studenta w nawiązaniu do jego możliwości fizycznych i zdrowotnych oraz wyposażenie w wiedzę z zakresu kultury fizycznej i wybranych zagadnień z fizjologii wysiłku sportowego i rehabilitacji ruchowej. Rozwój cech motorycznych: siły, szybkości, wytrzymałości, koordynacji ruchowej, zwinności i gibkości. Poznanie nowych i atrakcyjnych form aktywności ruchowej, w tym „sportów całego życia” ( indywidualnych i zespołowych), zapewniających aktywne uczestnictwo w kulturze fizycznej.

METODY ORGANIZACJI PRACY Ćwiczenia – zajęcia praktyczne, na które, każdy student ma obowiązek zapisania się drogą elektroniczną, poprzez Internet, po zapoznaniu się z Ogólnymi Zasadami Rejestracji na Zajęcia z Wychowania Fizycznego!!! Zajęcia praktyczne w I i II semestrze, odbywają się przez 15 tygodni dydaktycznych w wymiarze 2 godzin tygodniowo. Studenci mogą wybrać interesującą ich formę zajęć, aktualny plan, wykaz obiektów oraz system zapisów - za pośrednictwem strony internetowej: http://www.zapisywf.wum.edu.pl/

66

FORMY KONTROLI I OCENA WYNIKÓW NAUCZANIA

1. Student przestrzega regulamin obiektu, w którym odbywają się ćwiczenia z wychowania fizycznego i posiada regulaminowy strój sportowy.

2. Studenci zwolnieni przez lekarza z zajęć wychowania fizycznego ze względu na stan zdrowia są obowiązani zgodnie z kwalifikacją lekarską uczestniczyć w zajęciach rehabilitacji ruchowej lub technik relaksacyjnych w Studium Wychowania Fizycznego WUM.

3. Podstawowym kryterium zaliczenia przedmiotu przez studenta jest 80% frekwencja na zajęciach (nie mniej niż 12 zajęć w semestrze), oraz zaliczenie sprawdzianów w wybranych dyscyplinach rekreacyjno-sportowych.

PIŚMIENNICTWO OBOWIAZKOWE Zgodne z programem nauczania wybranej dyscypliny sportowej lub rekreacyjnej – prezentowane na pierwszych zajęciach. PIŚMIENNICTWO ZALECANE Zgodne z programem nauczania wybranej dyscypliny sportowej lub rekreacyjnej – prezentowane na pierwszych zajęciach.