Recenzencidr hab. Halina Chodurska, prof. UP

dr hab. Bolesław Mrozewicz, prof. UAMdr hab. Ewa Partyga, prof. IS PAN

dr hab. Grażyna Szelągowska, prof. UWdr hab. Jørgen Veisland, prof. UG

dr hab. Ewa Bukowskadr hab. Jacek Dominiczakdr Karolina Drozdowska

dr Agata Lubowicka

Redaktor WydawnictwaMałgorzata Kaczmarek

Korekta tekstów w języku angielskimMarta NoińskaMarta Skorek

Projekt okładki i stron tytułowychAndrzej Taranek

Na okładce wykorzystano obraz Ewy Mrozek-Sadowskiej Iść w mroku oznacza chodzić razem z Tobą

(tytuł zaczerpnięty z wiersza Erika Karlfeldta Psalm jesienny w przekładzie Hieronima Chojnackiego)

Skład i łamanieSUNNY

Publikacja sfinansowana ze środków Rektora i Prorektora ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą Uniwersytetu Gdańskiego oraz z działalności statutowej

Wydziału Filologicznego i Instytutu Skandynawistyki Uniwersytetu Gdańskiego

© Copyright by Uniwersytet GdańskiWydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego

ISBN 978-83-7865-720-0

Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego ul. Armii Krajowej 119/121, 81-824 Sopot

tel./fax 58 523 11 37, tel. 725 991 206e-mail: wydawnictwo@ug.edu.pl

www.wyd.ug.edu.pl

Księgarnia internetowa: www.kiw.ug.edu.pl

Spis treści

Od Redakcji (Maria Sibińska, Hanna Dymel-Trzebiatowska) . . . . . . . . . . . . 9

Tabula gratulatoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Dorota JanukowiczKilka słów o Jubilacie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Bibliografia prac Profesora Hieronima Chojnackiego (oprac. Katarzyna Wojan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Kultura dialogu

Karol ToeplitzO niezbędności logiki i jej zbędności albo zarazem o jej szkodliwości i przydatności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Romuald PiekarskiDusza i transcendencja. Kilka refleksji w kontekście pewnej wypowiedzi Kierkegaarda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Bogusław GórkaDekalog jako kryterium cywilizacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Arnold KłonczyńskiLosy uchodźców polskich w Iranie podczas II wojny światowej . . . . . . . . . . 57

Dialog w języku

Eugeniusz RajnikPræfiksale forstærkninger af substantivet og adjektivet i moderne dansk . . . . . . 73

Marian SzczodrowskiFunkcja języka w określonym kontekście pozajęzykowym (wybrane zagadnienia) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

Witold MaciejewskiTechniki morfologiczne języków polskiego i szwedzkiego . . . . . . . . . . . . . . 91

Katarzyna WojanJęzyki migowe w Finlandii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Andrzej SzubertJaka przyszłość czeka język duński? Czy zniknie on z mapy języków świata? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

Spis treści6

Dialog w kulturze

Kazimierz MusiałSkandynawia modelem dla nowoczesnego świata. O popularyzatorskiej roli książek podróżniczych w konstruowaniu obrazu Skandynawii w krajach anglosaskich w latach trzydziestych XX wieku . . . . . . . . . . . . . . 135

Urszula Patocka-Sigłowy, Monika RzeczyckaThe National Culture versus Swedish and Russian Management Models . . . . . 155

Zbyszek DymarskiMyśl architektoniczna Jana Gehla i jej filozoficzno-antropologiczne podstawy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

Kristina NeroSommarspel i Sverige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Gunnel Bergström”Pippi Långstrump finns i mitt DNA” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189

Dialog w literaturze

Maria KrysztofiakModerniści skandynawscy w zeszytach austriackich Karla Krausa „Die Fackel” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201

Lech SokółPeer Gynt jako duszyczka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

Magdalena Wasilewska-ChmuraMiędzy sztukami i mediami. Kilka uwag o sztuce nie-do-słowności . . . . . . . . 225

Grzegorz SkommerAndré Bjerke – szachy, literatura, język . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

Sylwia Izabela SchabWschodnie tropy zbrodni. O Polsce we współczesnej duńskiej powieści kryminalnej i sensacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251

Ewa WojaczekUwarunkowania udomowienia i egzotyzacji w przekładzie na podstawie tłumaczenia na język polski szwedzkiej powieści kryminalnej Rubena Eliassena i Mari Jungstedt En mörkare himmel . . . . . . . . . . . . . . 261

Maria Sibińska„Nie poradzę sobie sam”: poszukiwanie człowieka w sztuce Arnego Lygre pt. Znikam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275

Hanna Dymel-TrzebiatowskaWielowymiarowość postaci Tatusia Muminka w książkach Tove Jansson. Perspektywa biograficzna . . . . . . . . . . . . . . . . 287

Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

Contents

Notes from the Editors (Maria Sibińska, Hanna Dymel-Trzebiatowska) . . . . . . 9

Tabula gratulatoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Dorota JanukowiczOur Jubilarian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Bibliography of the Published Works of Professor Hieronim Chojnacki (compiled by Katarzyna Wojan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Culture of dialogue

Karol ToeplitzOn the Indispensability of Logic and Its Dispensability or on Its Both Harmfulness and Usefulness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

Romuald PiekarskiSoul and Transcendence. Some Reflections in the Context of Kierkegaard’s Statement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Bogusław GórkaThe Decalogue as a Criterion of Civilization . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

Arnold KłonczyńskiPolish Refugees in Iran during the World War II . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Dialogue in language

Eugeniusz RajnikPrefixal Noun and Adjective Intensifiers in Contemporary Danish . . . . . . . . . 73

Marian SzczodrowskiThe Function of Language in an Extra-Linguistic Context (Selected Issues) . . . . 83

Witold MaciejewskiTechniques in Morphology of Polish and Swedish . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Katarzyna WojanSign Languages in Finland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

Andrzej SzubertDoes Danish have a Future, or Will It Disappear from the World Map of Languages? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121

Contents8

Dialogue in culture

Kazimierz MusiałScandinavia as a Model for the Modern World. On the Popularizing Function of Travel Books in Constructing the Image of Scandinavia in the Anglo-Saxon World in the 1930s . . . . . . . . . . . . . . . . 135

Urszula Patocka-Sigłowy, Monika RzeczyckaThe National Culture versus Swedish and Russian Management Models . . . . . 155

Zbyszek DymarskiArchitectural Thought of Jan Gehl and Its Philosophical-Anthropological Foundations . . . . . . . . . . . . . . . . . 167

Kristina NeroSummertime Open-Air Theatre Performances in Sweden . . . . . . . . . . . . . . 179

Gunnel Bergström“Pippi is in My DNA” – The Reception of Pippi Longstocking in Sweden . . . . . . 189

Dialogue in literature

Maria KrysztofiakThe Literary Works of the Scandinavian Modernists Published in Karl Kraussian Viennese Journal “Die Fackel” . . . . . . . . . . . . 201

Lech SokółPeer Gynt as an Animula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

Magdalena Wasilewska-ChmuraBetween Arts and Media. Some Remarks on the Art of Non-Literality . . . . . . . 225

Grzegorz SkommerAndré Bjerke – Chess, Literature, Language . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

Sylwia Izabela SchabEastern Traces of Crime. On Poland in Danish Crime Novels . . . . . . . . . . . 251

Ewa WojaczekThe Conditions for Domestication and Exotisation in Translation. The Example of the Polish Translation of Ruben Eliassen’s and Mari Jungstedt’s Swedish Crime Novel En mörkare himmel . . . . . . . . . . 261

Maria Sibińska“I Can’t Do This Alone”: Searching for Man in Arne Lygre’s play I Disappear . . . 275

Hanna Dymel-TrzebiatowskaRoundness in the Moominpappa Character in the Books by Tove Jansson. A Biographical Perspective . . . . . . . . . . . . . 287

Author Index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

Od Redakcji

W roku 2018 Pan Profesor Hieronim Chojnacki kończy 70 lat. Chcąc upamięt-nić jubileusz swego dawnego nauczyciela, wieloletniego przełożonego i jedno-cześnie dobrego kolegi, redaktorki przygotowały książkę, do której tworzenia zaprosiły współpracowników z Instytutu Skandynawistyki, a także innych, zaprzyjaźnionych z Jubilatem badaczy.

Zainteresowania naukowe Jubilata w ostatnich dekadach ogniskują się wokół szeroko definiowanej kultury państw nordyckich, natomiast postawą bliską mu jako człowiekowi i badaczowi jest spotkanie – prowadzące do wy-miany słów, myśli, wartości oraz doświadczeń. Pomimo różnorodności tema-tycznej rozdziały składające się na publikację tworzą spójną całość. Z jednej strony w tekstach jest mowa o kulturze dialogu; zawierają one między inny-mi rozważania o pułapkach logiczności czy relację o polskich uchodźcach w Iranie w czasie II wojny światowej, świadczącą o dialogu między narodami o odmiennych kulturach. Z drugiej strony służą namysłowi nad narzędziem dialogu, czyli językiem, skłaniają do zastanowienia nad jego konstrukcją, roz-wojem w kontaktach z innymi językami i relacjami z rzeczywistością. Książka zawiera ponadto studia dotyczące wybranych aspektów kultury i literatury krajów nordyckich, akcentujące element kontaktów międzykulturowych, wy-korzystujące perspektywę transdyscyplinarną oraz proponujące reinterpreta-cję pozornie znanych zjawisk.

Do powstania tomu przyczynili się badacze z Gdańska, Krakowa, Poznania i Warszawy, głównie z ośrodków skandynawistycznych, choć nie wyłącznie, którzy napotkali Jubilata na ścieżkach naukowych poszukiwań. Dołączyli do nich też goście ze Szwecji.

Dziękując za wiele lat współpracy (i w nadziei na kolejne), z wdzięcznością za życzliwość i otwartość w kontaktach codziennych, redaktorki przekazują książkę w ręce Jubilata z życzeniami przyjemnej lektury.

Maria SibińskaHanna Dymel-Trzebiatowska

Tabula gratulatoria

JM Rektor Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Jerzy Piotr Gwizdała, profesor nadzwyczajny

Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą prof. dr hab. Piotr StepnowskiProrektor ds. Studenckich dr hab. Arnold Kłonczyński, profesor

nadzwyczajny Prorektor ds. Kształcenia dr hab. Anna Machnikowska, profesor

nadzwyczajny

Dziekan Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Maciej Michalski, profesor nadzwyczajny

Prodziekan ds. Nauki Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Tomasz Swoboda, profesor nadzwyczajny

Prodziekan ds. Kształcenia Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Paweł Sitkiewicz, profesor nadzwyczajny

Prodziekan ds. Studenckich Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego dr Ewelina Gutowska-Kozielska

dr hab. Marek Adamiec, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr Ewa Andrzejewska, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Marek Andrzejewski, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Franciszek Apanowicz (emeritus), Uniwersytet Gdańskimgr Tomasz Archutowski, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Józef Bachórz (emeritus), Uniwersytet Gdańskidr hab. Krzysztof Bak, Uniwersytet Jagielloński / Stockholms universitetdr hab. Jan Balbierz, Uniwersytet Jagiellońskimgr Dominika Bartnik-Światek, Uniwersytet Gdański fil. kand. Gunnel Bergström, Osaka University dr hab. Hanna Biaduń-Grabarek, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet GdańskiMałgorzata Bilska, Sopot mgr Małgorzata Boduch, Uniwersytet Gdańskidr hab. Tadeusz Bogdanowicz (emeritus), Uniwersytet Gdańskidr hab. Piotr de Bończa Bukowski, Uniwersytet Jagiellońskidr hab. Andrzej Ceynowa, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr Maja Chacińska, Uniwersytet Gdańskimgr Krystyna Chwin, Gdańsk

Tabula gratulatoria12

prof. dr hab. Stefan Chwin, Uniwersytet Gdański

prof. dr hab. Jan Ciechowicz, Uniwersytet Gdański

dr Joanna Cymbrykiewicz, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Ewa Czaplewska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Małgorzata Czermińska (emerita), Uniwersytet Gdańskidr Jurand Czermiński (emeritus), Uniwersytet Gdańskidr hab. Ewa Data-Bukowska, Uniwersytet Jagiellońskidr hab. Emilia Denkiewicz-Szczepaniak, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet Gdański dr inż. Zbyszek Dymarski, Uniwersytet Gdańskidr hab. Hanna Dymel-Trzebiatowska, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet Gdańskidr hab. Irena Fijałkowka-Janiak (emerita), Uniwersytet Gdańskidr Marek Fota, Gdańskmgr Dominika Głąbińska, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Bogusław Górka, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Józef Grabarek, Uniwersytet Gdańskidr hab. Marcelina Grabska (emerita), Uniwersytet Gdańskidr Jan Grzanka, Gdańskdr Justyna Haber-Biały, Uniwersytet Gdańskidr hab. Magdalena Horodecka, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Paweł Horodecki, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Jan Iluk, Uniwersytet Gdańskidr hab. Edward Jakiel, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr Dorota Janukowicz, Uniwersytet Gdańskidr Magdalena Jaszczewska, Uniwersytet Gdańskidr hab. Zbigniew Kaźmierczyk, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Izabela Kępka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Maria Kłańska, Uniwersytet Jagiellońskidr hab. Sławomir Kościelak, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Jolanta Kowalewska-Dąbrowska (emerita), Uniwersytet Gdańskimgr Anna Kowalska, dyrektorka VB Polska,

oddziału wydawnictwa Fagbokforlaget, Sopot prof. dr hab. Andrzej Kowalski, Uniwersytet Gdańskidr Rita Kozłowska-Raś (emerita), Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Maria Krysztofiak-Kaszyńska,

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Olga Kubińska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Wojciech Kubiński, Uniwersytet Gdańskimgr Leena Laajo-Szańkowska, Turku (Finlandia)dr hab. Sławomir Leśniak, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Zenon Lica, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr Agata Lubowicka, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Grażyna Łopuszańska, Uniwersytet Gdański

Tabula gratulatoria 13

dr hab. Witold Maciejewski, profesor nadzwyczajny, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny

dr Dorota Majewicz, Uniwersytet Gdańskidr Katarzyna Michniewicz-Veisland, Uniwersytet Gdańskidr hab. Elżbieta Mikiciuk, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Stanisław Milewski, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskimgr Karin Moder, Urząd Miasta Gdynidr hab. Mirosława Modrzewska, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet Gdańskidr Ewa Mrozek-Sadowska, Sopot dr hab. Bolesław Mrozewicz, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Kazimierz Musiał, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Ewa Nawrocka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr Kristina Nero, Jönköping (Szwecja)dr Ewa Niewiarowska-Rasmussen,

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniumgr Marta Noińska, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Kazimierz Nowosielski, Uniwersytet Gdańskimgr Kazimierz Orzechowski, wieloletni dyrektor

Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiegomgr Elżbieta Osińska, Konsulat Królestwa Norwegii w Gdyniprof. dr hab. Mirosław Ossowski, Uniwersytet Gdańskmgr Marzena Pakuła-Piaścik, Gdańskdr hab. Ewa Partyga, profesor nadzwyczajny, Instytut Sztuki PANdr Urszula Patocka-Sigłowy, Uniwersytet Gdańskidr hab. Romuald Piekarski, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskimgr Magdalena Podlaska, Uniwersytet Gdańskidr hab. Lucyna Przybylska, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Eugeniusz Rajnik,

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniucand. mag. Jens Rasmussen, Universität Greifswalddr hab. Małgorzata Rocławska-Daniluk, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Dariusz Rott, Uniwersytet Śląski w Katowicachdr Krzysztof Filip Rudolf, Uniwersytet Gdańskidr hab. Monika Rzeczycka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr Monika Samsel-Chojnacka, Uniwersytet Gdańskidr Joanna Sarbiewska, Uniwersytet Gdańskidr Sylwia Schab, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Maria Sibińska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Grzegorz Skommer, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniumgr Marta Skorek, Uniwersytet Gdański

Tabula gratulatoria14

dr hab. Dominika Skrzypek, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

dr hab. Żanna Sładkiewicz, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskimgr Bogusława Sochańska, dyrektor Duńskiego Instytutu Kultury, Warszawadr hab. Olga Sokołowska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Lech Sokół, Instytut Sztuki PANdr hab. Danuta Stanulewicz, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskilic. Sylwia Stegemann, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Tadeusz Szczepański,

Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa i Teatralna w Łodziprof. dr hab. Krystyna Szcześniak, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Marian Szczodrowski, Ateneum Szkoła Wyższa w Gdańskudr hab. Grażyna Szelągowska, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet Warszawski dr hab. Krystyna Szelągowska, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet w Białymstoku dr hab. Andrzej Szubert, profesor nadzwyczajny,

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniumgr Małgorzata Śleszyńska, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Karol Toeplitz prof. dr hab. Grażyna Tomaszewska, Uniwersytet Gdańskidr hab. Feliks Tomaszewski, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskimgr Mateusz Topa, Uniwersytet Gdańskidr Maria Urbańska-Bożek, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołecznydr hab. Jørgen Veisland, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Jean Ward, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Magdalena Wasilewska-Chmura, Uniwersytet Jagiellońskidr hab. Halina Wątróbska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Jadwiga Węgrodzka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr hab. Ewa Wierzbowska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Marek Wilczyński, Uniwersytet Gdańskidr Ewa Wojaczek, Uniwersytet Gdańskidr hab. Katarzyna Wojan, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskidr Aldona Zańko, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr hab. Kwiryna Ziemba, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Marek Ziętara, Uniwersytet Gdańskidr hab. Magdalena Żmuda-Trzebiatowska,

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniudr Dorota Żyłko, Uniwersytet Gdańskiprof. dr hab. Bogusław Żyłko,

Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi

Grzegorz Brzostowski, Konsul Honorowy Finlandii, GdyniaMagdalena Pramfelt, Honorowy Konsul Generalny Szwecji, Gdańsk Michał Rzeszewicz, Konsul Honorowy Królestwa Norwegii, Gdynia

Tabula gratulatoria 15

Rodzina

Halina Łacińska-Chojnacka, GdańskAnna Chojnacka-Skoog i Patrik Skoog z synkiem Nilsem Hieronimem, GdańskMagdalena i Jeff Garrison z dziećmi: Matildą, Amelią i Jonathanem, GdańskAgnieszka i Maciej Piotrowiczowie z dziećmi:

Michałem, Łucją i Marysią, Gdańsk

Irena Brzostowska, RumiaKarolina Chojnacka, Gdańsk Paweł Chojnacki z synem Julianem, Recklinghausen (Niemcy)Maria i Eugeniusz Czucha, GdyniaMonika i Wojciech Czucha z dziećmi: Magdaleną i Michałem, GdyniaAgnieszka Czucha, Trenton (USA) Urszula Gofryk, KrakówKrzesisława Jaworska, SzamocinPiotr i Sylwia Krasnopolscy z dziećmi: Olivierem i Tymkiem, GdańskZofia Krasnopolska-Wesner i Tomasz Wesner z dziećmi:

Maćkiem i Zosią, GdańskAgata i Bartosz Lange z dziećmi: Zuzią, Zosią i Leonem, GdyniaZofia Łacińska-Krasnopolska i Marian Krasnopolski, GdańskAnna Łacińska-Kruczek i Adam Kruczek z dziećmi: Kają i Kubą, WarszawaJan i Urszula Łacińscy, GdańskJacek i Marta Łacińscy z dziećmi: Janem i Malwiną, HrubieszówPiotr i Małgorzata Łacińscy, PszczółkiTomasz i Marta Łacińscy z córką Agatą, FirlejMieszko Łaciński, Montreal (Kanada)Marta i Andrzej Małowscy, Gdańsk Teresa i Jerzy Małowscy, WiślinaMarcin Małowski, Lawrence Ville (USA)Aleksandra i Zdzisław Mielniccy z dziećmi: Julianną i Mateuszem, RumiaDobromiła Napiórkowska z Zosią, Trerethin (Wielka Brytania)Zbyszek i Barbara Popenda, ŁódźRomuald Sekieta, GdańskWioletta i Maciej Sekieta z Kacprem Anna i Jacek Szafrańscy, Gdynia Anna i Maciej Szafrańscy z dziećmi: Mateuszem i Agnieszką, Gdynia Cecylia i Bartosz Usdrowscy z dziećmi: Jędrzejem i Martą, Gdynia

Znajomi i Przyjaciele

Maria Basandowska, Gdańsk Włodzimierz Basandowski, GdyniaHanna i Kazimierz Burzyńscy, Gdańsk

Tabula gratulatoria16

Agnieszka CzapiewskaAnika GlazaAlicja i Piotr Golubiewscy, GdańskKatarzyna i Ryszard Kusojciowie, GdańskMagdalena Kusojć, GdańskElżbieta i Stefan Lamparscy, GdańskJeanine i Eugeniusz Lilian, Liège (Belgia) Ryszard Łuczkiewicz, GdańskHanna i Leszek Pękala, GdańskMaria Przewłocka, GdańskEwa i Jerzy Rusakowie, BaninoEwa i Zbigniew Rywelscy, GdańskBarbara i Marian Walny, GdańskZofia i Marek Wójcikowie, Lisewiec k. GdańskaBarbara i Jarosław Wróblewscy, KatowiceTeresa Zan, Gdańsk

Dorota JanukowiczUniwersytet Gdański

Kilka słów o Jubilacie

Profesor Hieronim Chojnacki świętuje w tym roku jubileusz siedemdziesię-ciolecia swoich urodzin. Okazja to szczególna, by złożyć najlepsze życzenia i wyrazić wdzięczność za lata pracy oraz twórczego wysiłku na rzecz gdańskiej skandynawistyki. Niedawno obchodzona rocznica istnienia tego kierunku jako dziennych studiów stacjonarnych przypomniała wszystkim, że to już czter-dzieści lat minęło. W ciągu tego czasu Profesor Hieronim Chojnacki obecny był wśród nas jako pracownik nieprzerwanie od roku akademickiego 1977/1978, ale już wcześniej udowodnił swoje, zrodzone jeszcze w czasie studiów poloni-stycznych na Uniwersytecie Gdańskim, na wykładach ze współczesnego życia literackiego, zainteresowanie literaturą i kulturą Północy. Zajęcia te prowadził późniejszy kierownik nowo powstałego Zakładu Języka i Kultury Krajów Skan-dynawskich, nestor gdańskiej skandynawistyki, polonista i teatrolog profesor Zenon Ciesielski. Nasz Jubilat sam stwierdza, że jego ówczesnym marzeniem było nie tylko zostać polonistą, lecz przekroczyć własny status i „spojrzeć na kulturę polską, na język polski innymi oczyma” (Rozumienie siebie samego… 2017: 35). Równocześnie, z czasem właśnie jako polonista posiadł szczególne kompetencje, by rozwinąć polskie, wnikliwe badania komparatystyczne doty-czące literatury i kultury Skandynawii.

Źródłem jego wczesnych, skandynawskich inspiracji był także kurs języ-ka szwedzkiego prowadzony poza uniwersytetem, również przez przyszłego pracownika powstającego wówczas Zakładu Języka i Kultury Krajów Skan-dynawskich, germanistkę i językoznawcę doktor Ritę Kozłowską-Raś. Na skutek szczęśliwego zbiegu okoliczności Jubilat jeszcze w roku akademickim 1973/1974 mógł podjąć pracę jako asystent w tym zakładzie. Ten okres zatrud-nienia przerwał bezpłatny urlop, który umożliwił przeprowadzenie się wraz z rodziną do Warszawy i podjęcie trzyletnich studiów doktoranckich w tam-tejszym Instytucie Badań Literackich PAN. Profesor zdecydował się podjąć po-lonistyczne studia trzeciego stopnia w stolicy, zainspirowany uczestnictwem w otwartych konwersatoriach metodologicznych prof. Marii Janion na naszym uniwersytecie w latach 1970–1980. Warszawskie studium Jubilata zaowoco-wało powstaniem rozprawy doktorskiej, a z czasem książki pod tytułem: Pol-ska „poezja Północy”: „Maria”, „Irydion”, „Lilla Weneda”. Doktorat, napisany pod kierunkiem prof. Aliny Witkowskiej, traktował o micie Północy w polskiej

Dorota Janukowicz18

literaturze romantycznej i, jak pisze autor rozprawy, obiektyw jej kamery po-znawczej „ustawiono […] niejako w środku Alp ku Skandynawii” (Chojnacki 2000: 14). Trudne, ale bardzo dobrze wybrane teksty polskiego romantyzmu uwydatniły różne, zależnie od utworu, funkcje literackiej opozycji Północ–Po-łudnie. Z dniem 1 września 1977 roku Jubilat ponowne podjął pracę w Zakła-dzie Języka i Kultury Krajów Skandynawskich, gdzie wkrótce (w roku 1980) awansował na stanowisko adiunkta.

Warto jednak wspomnieć, że najwcześniejsza droga edukacji Jubilata wio-dła przez Technikum Chłodnicze w Gdyni – mieście urodzenia, gdzie zdał maturę – oraz studia na filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie w 1972 roku obronił napisaną pod kierunkiem prof. Marii Janion pracę ma-gisterską o Norwidzie. Bezpośrednio po ukończeniu studiów Profesor praco-wał blisko rok jako nauczyciel języka polskiego w szkolnictwie podstawowym i średnim zawodowym, a następnie, przez niecały rok, w oddziale gdańskim Zakładu Narodowego im. Ossolińskich jako korektor i redaktor tekstów. Do prac edytorskich powrócił jeszcze później, opracowując Popioły Żeromskiego, De perfecta poesi Sarbiewskiego i pisma Frycza Modrzewskiego dla Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej (Adamiec 2001–2003).

W pracy na stopień doktora habilitowanego obiektyw kamery poznaw-czej ustawił odwrotnie niż w doktoracie: pośrodku Szwecji, a skierował go na Włochy. Owocem przygotowania rozprawy habilitacyjnej była, wydana w 2000 roku, książka Marzenie o Italii: motywy włoskie w poezji szwedzkiej XIX i XX wieku. Rozprawa i antologia wierszy. Tak więc status zawodowy po-lonisty literaturoznawcy uzupełnił po raz kolejny status zawodowy skandyna-wisty, a młodzieńcze, studenckie plany stawały się rzeczywistością. Wkrótce po przewodzie habilitacyjnym (5 kwietnia 2001 roku) w roku 2002 Jubilat otrzymał stanowisko profesora Uniwersytetu Gdańskiego.

W drugiej części swojej rozprawy habilitacyjnej Profesor Chojnacki dał się poznać jako tłumacz szwedzkiej poezji, udowadniając tym samym swoje inklinacje do samodzielnej nauki kilku języków obcych. Przełożone przez siebie utwory poetyckie zaopatrzył w starannie opracowane przypisy. Pro-fesor jest tłumaczem nie tylko z języka szwedzkiego, ale również z języka angielskiego – pracy Lewisa Wolperta o „nienaturalnej naturze nauki” (Wol-pert 1996), a nawet niewielkich tekstów z języka duńskiego – esejów Karen Blixen (1997).

Jako historyk literatury Profesor Chojnacki prowadził i prowadzi badania nad twórczością wielu Skandynawów, między innymi Duńczyków: Hansa Christiana Andersena, Karen Blixen; Finów: Tove Jansson, Fransa Eemila Sil-lanpää; Szwedów: Augusta Strindberga, Astrid Lindgren, Gunnara Ekelöfa, Tomasa Tranströmera. Opracował też biogramy niektórych z nich do Ency-klopedii katolickiej. Oczywiście w badaniach naukowych Jubilata intereso-wali także polscy twórcy literatury, w pewien sposób powiązani z regionem nordyckim: grany w szwedzkich teatrach Stanisław Ignacy Witkiewicz, zafa-scynowany Skandynawią, zwłaszcza Danią, Jarosław Iwaszkiewicz, szwedzki

Kilka słów o Jubilacie 19

publicysta imigracyjny Andrzej Olkiewicz, były szwedzki imigrant Zbigniew Kruszyński, „tłumacz między kulturami” w Szwecji Maciej Zaremba-Bielaw-ski i inni. Pojawiały się i odmienne tematy, na przykład: recenzje książek po-lonistycznych (Janion 1975), rozprawka o Szekspirze (Chojnacki 2004a) czy artykuły poruszające zagadnienia translatoryczne (Chojnacki 1993).

W pracy naukowej Profesor Hieronim Chojnacki dał się także poznać jako prawdziwy filolog, uprawiający żmudną sztukę opracowywania jakże poży-tecznych bibliografii. W opinii prof. Andrzeja Nilsa Uggli polsko-szwedzka bibliografia Profesora Chojnackiego zatytułowana Szwedzka literatura piękna w Polsce 1939–1996 była „pracą oczekiwaną od dawna zarówno w Szwecji, jak i w Polsce. Wielu badaczy szwedzkich korzystało w swoich pracach już z ma-szynopisu autora” (Chojnacki 2003: 8). Ukazała się też bibliografia tłumaczeń Zygmunta Łanowskiego, w której redagowaniu Profesor uczestniczył. Towa-rzyszyła ona, zorganizowanej najpierw w Szwecji, a potem w Polsce, wystawie dla uczczenia tego wybitnego i zasłużonego tłumacza literatury szwedzkiej na język polski (Ekwiński 1990). Kuratorem tej wystawy w naszym kraju był Pro-fesor Chojnacki. Jubilat uzupełnił także angielskojęzyczną bibliografię badań nad Strindbergiem materiałami dokumentującymi polską recepcję twórczości szwedzkiego pisarza (Robinson red. 2008). Jako bibliograf Profesor zainspi-rował młodszych badaczy – jednym z nich jest prof. Katarzyna Wojan, która zajmuje się między innymi bibliografiami opracowań leksykograficznych.

Profesor uczestniczył także w licznych konferencjach krajowych i zagra-nicznych (między innymi w Szwecji, Szwajcarii, Norwegii i NRD), podczas których wygłosił referaty. Szczególnie ważne były wystąpienia na forum In-ternational Association of Scandinavian Studies (IASS), dotyczące między innymi prozy Karen Blixen (Chojnacki 1983: 277–281) i Hansa Christiana An-dersena. Zainteresowanie Profesora skandynawską literaturą dla dzieci znala-zło swój wyraz w referacie o Astrid Lindgren na 13th IRA World Congress on Reading w Sztokholmie w 1990 roku (Chojnacki 1992: 52–56).

O bardzo szerokim spektrum zainteresowań Jubilata świadczą przedmio-ty, które prowadził na dziennych studiach skandynawistycznych, studiach doktoranckich i innych na przestrzeni wielu lat. Największą grupę stanowią przedmioty literaturoznawcze, takie jak: wstęp do literaturoznawstwa, hi-storia literatury Danii, historia literatury Finlandii, historia literatury Szwe-cji, teoria badań literackich, główne nurty w literaturze światowej i polskiej, współczesna krytyka literatury, seminarium magisterskie w zakresie literatur skandynawskich. Stałym elementem zajęć Profesora jest obecność treści me-todologicznych i filozoficznych, szczególnie obecnych w wykładanej meto-dologii badań naukowych oraz antropologii kultury krajów skandynawskich. Uczestnictwo w kursie marketingu w Holandii w 1993 roku zaowocowało nową grupą wykładanych przedmiotów: kreatywny manager, retoryka wystą-pień publicznych, sztuka manipulacji, metody pracy zespołowej, komunika-cja interpersonalna oraz warsztaty przyszłości. Przedmioty te były prowadzo-ne na podstawie autorskich programów Profesora.

Dorota Janukowicz20

Przyznanie Nagrody „Nauczyciela Roku” im. Krzysztofa Celestyna Mron-gowiusza na Uniwersytecie Gdańskim w roku 2011 świadczy najlepiej o osią-gnięciach Profesora Hieronima Chojnackiego w dziedzinie dydaktyki. Autorka niniejszego artykułu miała zajęcia z Jubilatem w czasie studiów. Nikt nie mó-wił po polsku tak kwieciście i filozoficznie intrygująco, ale i, nie oszukujmy się, ponad nasz poziom na pierwszych latach studiów, jak ten Adiunkt. Cza-sem powtarzaliśmy sobie niektóre bardziej niezwykłe, wyszukane literacko metafory zasłyszane na wykładzie. Tak mógł wykładać tylko polonista z zami-łowania. Studenci neofilologii, jak wiadomo, z czasem zaczynają odczuwać początki pewnego zubożenia języka ojczystego, doświadczają zastanawiają-cych błędów gramatycznych, mających swoje źródło w intensywnie poznawa-nym nowym języku. Myślę, że na skutek tego niektórzy z naszych absolwen-tów podejmowali drugie studia – polonistyczne. Dla tłumacza to doskonały punkt wyjścia w pracy zawodowej.

Lepiej zrozumieć siebie dzięki próbom zrozumienia innych – to hasło zdaje się przyświecać poszukiwaniom naukowym Profesora – a nie ma zrozumienia i porozumienia bez dialogu, toteż Jubilat był zawsze otwarty na kontakty ze światem poza uczelnią: udzielał rozmaitym portalom, gazetom i organizacjom licznych wywiadów na temat współpracy ze Skandynawią. Włączano Profe-sora do różnych gremiów promujących rozwój kontaktów polsko-skandynaw-skich, a w 2005 roku wraz z innymi Profesor założył Pomorskie Stowarzysze-nie „Wspólna Europa” (Pomeranian Association „Common Europe”) i został jego prezesem. Ostatnio powołano go jako eksperta do Bałtyckiego Zespołu Doradczego przy Ministrze Spraw Zagranicznych.

Oczywiście zapraszano Profesora również do stowarzyszeń naukowych: od 1980 roku jest członkiem IASS – Międzynarodowego Zrzeszenia Badaczy Li-teratur Skandynawskich, od 2013 roku należy do Pomorskiego Towarzystwa Filozoficzno-Teologicznego, a od roku 2014 do Pracowni Badań Skandynawi-stycznych na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1984–1990 Profesor Chojnacki był też prezesem Towarzystwa Przy-jaźni Polsko-Duńskiej.

Podsumowując ostatnio swoją dotychczasową drogę naukową, Profesor Hie-ronim Chojnacki stwierdza, że stał się „człowiekiem pogranicza-styku […]” (Rozumienie siebie samego… 2017), badaczem nastawionym na rozumienie innych, podejmującym wysiłek ich rozumienia. Jubilat przejawia szczególne zamiłowanie do filozofii, która przecież zawiera w sobie wysiłek całościowe-go zrozumienia świata, a z metodologów i filozofów najbliżsi są mu struktu-raliści, fenomenolodzy, Paul Ricoeur i Georg Gadamer. Dużo uwagi w swoich pracach, artykułach, referatach poświęcił też myśli duńskiego filozofa Sørena Kierkegarda, jego tłumaczeniom (Chojnacki 2004b: 325–334) i recepcji w Pol-sce (Chojnacki 2001: 341–350), a także opracował bibliografię duńskiego filozo-fa (Chojnacki 1998: 185–192). Obecność treści filozoficznych to również stała cecha charakterystyczna zajęć dydaktycznych Profesora Chojnackiego, a naj-nowsza inicjatywa, w którą Profesor z tak ogromnym entuzjazmem się włączył,