Wydawnictwo Znak KRAKÓW 2021

K a t a r z y n a W ę g r z y n

Przewodnik po niezwykłych i nieznanych miejscach w każdym z 16 województw

5

Wstęp 9

Od redakcji 11

Lubuskie/zachodniopomorskie 17 Dolnośląskie 19 Pomorskie 21 Kujawsko-pomorskie/wielkopolskie 23 Łódzkie/mazowieckie 25 Opolskie/śląskie 27 Podlaskie/warmińsko-mazurskie 29 Lubelskie 31 Podkarpackie/święt0krzyskie 33 Małopolskie 35

Góry1 GóryStołowe 372 RudawyJanowickie 413 Pieniny 454 BeskidŚląski 495 Bieszczady 536 GóryŚwiętokrzyskie 577 BeskidSądecki 61

Parki narodowe 8 SłowińskiParkNarodowy 659 BiebrzańskiParkNarodowy 6910 OjcowskiParkNarodowy 7311 WolińskiParkNarodowy 7712 ParkNarodowyBoryTucholskie 8113 RoztoczańskiParkNarodowy 85

Spis treści

6

Zamki 14 ZamekwGniewie 8915 ZamekKsiąż 9316 ZamekCzocha 9717 ZamekwRynie 10118 ZamekwKrasiczynie 10319 ZamekwJanowiePodlaskim 10720 ZamekwMosznej 10921 ZamekwGołuchowie 113

ruiny Zamków 22 Krzyżtopór 11523 Ogrodzieniec 11724 ZamekwMirowie 11925 ZamekChojnik 12326 ZamekwCzorsztynie 12727 ZamekwJanowcu 13128 ZamekSobień 135

koPalnie 29 KopalniasrebrawTarnowskichGórach 13730 KopalniazłotawZłotymStoku 13931 KopalniauranuwKletnie 14332 KopalniasoliwBochni 14733 PodziemiakredowewChełmie 15134 KrzemionkiOpatowskie 15335 KopalniaropynaftowejwBóbrce 15736 KopalniaGuidowZabrzu 159

Parki roZrywki 37 ParkwodnySuntago 16338 MagiczneOgrody 16539 JuraParkBałtów 16740 Energylandia 17141 Twinpigs 17542 Rabkoland 17743 FarmaIluzji 17944 Majaland 181

7

klimatycZne miastecZka 45 Toruń 18346 LidzbarkWarmiński 18747 Sandomierz 19148 KazimierzDolny 19549 Supraśl 19950 Kłodzko 20351 PiotrkówTrybunalski 20752 Płock 21153 Zamość 215

Niezwykłe miejSca 54 PustyniaBłędowska 21955 KoloroweJeziorka 22356 MofetawJastrzębiku 22557 KrainaWygasłychWulkanów 22758 KręgiKamiennewOdrach 23159 Piramidykujawskie 23360 NiebieskieŹródła 23761 ArboretumwJaworznie 23962 GóraŚlęża 241

nietyPowe muZea 63 MuzeumŻyciawPRL 24564 MuzeumEmigracji 24965 Illuzeum 25166 MuzeumZabawek 25367 NiewidzialnyDom 25768 MuzeumCzynuPowstańczego 25969 MuzeumMydłaiHistoriiBrudu 26170 ArcadeMuseum 26371 PodziemiabrowaruPerła 26572 KarkonoskieTajemnice 269

militaria 73 MiędzyrzeckiRejonUmocniony 27374 Blechhammer 275

75 PodziemnemiastoOsówka 27976 Mamerki 28377 MuzeumObronyWybrzeża 28778 Exploseum 29179 MuzeumSiłPowietrznych 293

Plaże 80 PlażawŁebie 29581 PlażawJastrzębiejGórze 29782 PlażawMiędzyzdrojach 29983 PlażawDębkach 30384 PlażawTrzęsaczu 30585 PlażanaWyspieSobieszewskiej 30986 PlażawKrynicyMorskiej 311

twierdZe 87 TwierdzaSrebrnaGóra 31388 TwierdzaKostrzynnadOdrą 31789 TwierdzaModlin 31990 TwierdzaWisłoujście 32391 TwierdzaŚwinoujście 32792 TwierdzaKraków 33193 TwierdzaPrzemyśl 335

jaSkiNie 94 JaskiniaRaj 33995 JaskiniaMylna 34196 JaskiniaNiedźwiedzia 34597 JaskiniaRadochowska 34998 JaskiniaMroźna 35199 JaskiniaWierzchowskaGórna 353100 SmoczaJama 355

Spisźródełfotografi 359

9

wstęp

PodróżepoPolsce todlamniezawszewy-prawawnieznane.Pamiętamswojąekscyta-cję,gdyodkrywałamkolejnezamki,twierdze,kopalniezłotaczyropy,atakżeniezliczoneśladyhistorii.Niemogłamuwierzyć,żenaszkraj, którypozornieprzecieżdobrzeznam,jestażtakbardzoróżnorodny.

Dzieleniesięswojąwiedząwmediachspo-łecznościowychztysiącamiodbiorcówdajemiogromnąsatysfakcję.Myśl,żepomagamWamodkrywaćPolskęnanowo,jestmojąnajwiększą motywacją do robienia tegodalej.

Ciężko było mi wybrać do tej książki tyl-ko stomiejsc. Każdy z nas szuka przecieżw podróżach czegoś innego – aktywności,

ciekawostek lub odpoczynku. Starałam sięzamieścić tuwszystkiego po trochu, aWyocenicie, czymi sięudało.Przyniemalkaż-dym opisanymmiejscu usiłowałam pokrót-ceopowiedziećteżjegohistorię,ponieważtowłaśnieonaczęstodecydujeoklimacieodwiedzanej okolicy. Zawsze warto wie-dzieć, kto i po co zbudował obiekt,w któ-rymsięjest,bodziękitemuoczamiwyobraź-nimożemyzobaczyć,jakwyglądałwchwilipowstania.

Mamnadzieję,żekażdyzWasznajdzietutajcośdlasiebie.Dobrzejeststawiaćnaniezna-neatrakcje,bonigdyniewiadomo,czynieodkryjemywsobienowejpasji.

Owocnejlektury!

11

Od redakcji

Ta książka nie jest klasycznym przewodni-kiem. Nie znajdziecie tu hiperdokładnychmap,poziomic,kolorówszlakówturystycz-nych.Tobardziej inspiratorium:mapodpo-wiedziećczytelnikowiniezwykłepomysłynaudanejednodniowe,weekendowelubdłuż-szeurlopowewyjazdy.Tekstpodzielonyjesttematycznie:podobnedosiebieatrakcjewy-stępująwksiążcejednapodrugiej,nawetje-śliznajdująsięwdwóchoddalonychodsie-biewojewództwach.Bysięwtymwszystkimniepogubić,wartozajrzećdomapposzcze-gólnych województw zamieszczonych napoczątku książki, zaraz za tym wstępem,któreprezentująrozmieszczenieopisanychmiejsc. Na mapach przyjęto następująceoznaczenia:

–góry;

–parkinarodowe;

–zamki;

–ruinyzamków;

–kopalnie;

–parkirozrywki;

–klimatycznemiasteczka;

–niezwykłemiejsca;

–nietypowemuzea;

–militaria;

–plaże;

–twierdze;

–jaskinie.

Widniejąceoboksygnaturliczbyodpowiada-jąnumeromrozdziałów.

Wplanowaniupodróżypomogąznajdującesięnakońcukażdegorozdziałusugestieopa-trzone nagłówkami: „Jeślimaszwięcej cza-su,wokolicywartozobaczyć”oraz„Atrakcjewokolicy”.Podpierwszymhasłemwskazanoipokrótcescharakteryzowanoinneciekawemiejsca położone niedaleko opisanej atrak-cji,któremożnazwiedzićprzyokazji.Drugieodsyładonajbliższychgodnychuwagimiejsc,którezostałyszerzejopisanewtejksiążce.

Należy pamiętać, że podany czas dojściado różnychatrakcji oraz czasprzejazdu sa-mochodem są orientacyjne imogą się róż-nićwzależnościodkondycji(wprzypadkuszlaków pieszych) albo warunków na dro-dze(gdymówimyopodróżyautem).Podob-niemasięsprawazczasempotrzebnymnazwiedzaniedanegomiejsca–jestonszacun-kowy. Dany szlakmożna zapewne przejśćdużo szybciej, niż podano, a dany zabytekoglądaćkrócej–iodwrotnie.Jeśliwiemy,żezwyklepotrzebujemywięcejczasuniżprze-ciętni turyści (bo na przykład mamy małe

12

dzieci),doliczmysobie tychkilkanaścieczykilkadziesiątminut.Dystansedoprzejecha-nia samochodemprzedstawionowzaokrą-gleniudopięciukilometrów.

Tamgdziepodanocenybiletówwstępudoróżnychobiektówalbowysokośćopłatyzaparking, każdorazowo przed kwotą użytosłowa„około”.Kosztwielurzeczyzmieniasięnawetwciągujednegosezonuturystycz-nego.Podajemycenyobowiązującewchwiliwysłaniatejksiążkidodruku.Możesię jed-nakzdarzyć,żezanimponiąsięgniecie,cen-nikwktórymśmiejscusięzmieni.Nawszelkiwypadekwartomiećzawszeprzysobienad-programowedrobne.

GdybyktośzPaństwazauważyłkiedyś ja-kąś informację,którasię jużprzedawniła,prosimy owiadomość na adresmailowy: gutkowski@znak.com.pl. Postaramy sięuwzględnićkorektęwkolejnychwydaniachGdzie w Polsce na weekend.

Nastronieobokznajdujesięinfografikatłu-maczącasposóbprzedstawienia informacjinakolejnychkartachksiążki.

Tworzenietejpublikacjibyłodlanasogrom-nąprzygodą.Mamywielkąnadzieję,żezwie-dzaniewrazzniąPolskibędziedlaPaństwapodobnymdoświadczeniem.

13

Cechydanejatrakcji.Pokolei:zwiedzaniezdziećmi,dostępnośćdlawózków,możliwośćzwiedzaniazpsem,atrakcja,którąmożnazwiedzaćwczasiedeszczu.Kółeczkowkolorzecharakterystycznymdladanegotypuatrakcjipotwierdzatęcechę,wyszarzoneinformujeoniedostępno-ścilubbrakurekomendacjidladanejopcji.

Odległośćodwiększychmiast.

Rodzajatrakcji.Związanazhistoriąlubpozwalającanakontaktznaturą.

Informacjedotycząceczasupotrzebnegona zwiedzanie atrakcji lubpobytwniej.

Rekomendowanaformazwiedzania.

Informacjedotyczącekosztówzwiedzania.

Wskazówkidojazdulubdojściadodanejatrakcji.

Dodatkoweinformacjedotyczącecechatrakcji,częstouszczegółowiającekoniecznedospełnieniawarunki,np.piesmusibyćwkagańcualbodzieckomusimiećprzynajmniejpięćlat.

1818

1 30

3196

9750

25

16

1575

87

66

72 255

57 62

1919

dolnośląskiewojewództwo

Góry1.GóryStołowe

2.RudawyJanowickie

Zamki15.ZamekKsiąż16.ZamekCzocha

Ruiny zamków25.ZamekChojnik

kopalnie30.KopalniazłotawZłotymStoku

31.KopalniauranuwKletnie

klimatyczne miasteczka50.Kłodzko

Niezwykłe miejsca55.KoloroweJeziorka

57.KrainaWygasłychWulkanów62.GóraŚlęża

Nietypowe muzea66.MuzeumZabawek

72.KarkonoskieTajemnice

militaria75.PodziemnemiastoOsówka

Twierdze87.TwierdzaSrebrnaGóra

jaskinie96.JaskiniaNiedźwiedzia97.JaskiniaRadochowska

36

37

1. Góry Stołowe

Zwrocławia –115km,2godz.jazdysamochodem

Zopola –145km,2godz.15minjazdysamochodem

piesnasmyczy,szlakimogąbyćtrudnedlapsabezkondycji

JednodniowawycieczkaWeekendUrlop

zachwycone, pokonującwymyślne przeszko-dy.Wchodzenieposkałachjestowieleatrak-cyjniejsze niż tradycyjne przechadzki po gó-rach; wystarczy odrobina wyobraźni, żebyprzenieśćsiędoprawdziwiemagicznejkrainy.Niematujednaktrasy,zktórąnieporadziłbysobiektośoprzeciętnejsprawnościfizycznej.

❶ SZcZEliNiEc wiElKi

Samochodem do miejscowości Karłów(wMapachGooglejestlokalizacjaparkingpodSzczelińcemWielkim–zapłacimytam20 zł niezależnie od czasu postoju samo-chodu)lubPasterka(stądnaszczytwiedzieszlakdłuższy,alełagodniejszy).DolnyŚląskniejestpodwzględemkomunikacjizbioro-wejnajprostszymmiejscemdopodróżowa-nia(zwłaszczawporównaniuzMałopolską).Istnieją połączenia z Kłodzka i Kudowy- -ZdrojudoKarłowa,alejestichok.20wcią- gu dnia, a rozkłady jazdy dość często sięzmieniają. Jeśli chcielibyście skorzystaćztransportuzbiorowego,zachęcamdowpi-saniawwyszukiwarkęfrazy„MiejscowośćA(ta,zktórejchcecieruszyć)–Karłówpołą-czenie”. Na pewno coś znajdziecie. War-to też skorzystaćzportalue-podroznik.pl. Możebyćbardzopomocny,choćnienotujewszystkichdostępnychpołączeń.

Zwiedzanie zajmuje ok. 3 godz. (z parkin-gu do schroniska dojdziecie mniej więcej

GóryStołowetopasmogórskiewSudetachŚrodkowych z charakterystycznymi niesamo-witymi formami skalnymi, często przybiera-jącyminietypowekształty (wystarczypowie-dzieć,żemożnatamznaleźćMałpę,Wielbłąda,Fotel Pradziada, Diabelską Kuchnię czy Koły-skęKsiężniczkiEmilki – taostatnia tochybo-tek,czyliblokskalny,nierazogromny,stojącyna tak cienkiej nóżce, żewystarczy siła ludz-kichmięśni,bywprawićgowruchwahadło-wy).SątojedynewPolscegórypłytowe,czylizbudowanezleżącychnasobieniepofałdowa-nychwarstwskałosadowychoróżnejodpor-nościnaerozję.Tefragmenty,któreoparłysięprocesomwietrzenia,wystajądziśzziemi;sąogromne(uskokimogąmierzyćnawet40me-trów) ipłaskie jakstoły,codałonazwęcałe-mupasmu.Dziękiniezwykłejprzyrodzieiwa-loromkrajobrazowymw1993rokuutworzonona tym obszarze Park Narodowy Gór Stoło-wych.Tomiejsce,którekażdemuprzypadniedogustu.Jestspektakularne imożnawnimznaleźć szlaki o poziomie trudności dopaso-wanymdoindywidualnychpotrzeb.Wytrwali piechurzy mogą zaplanować sobie długieibardziejskomplikowanetrasy,adziecibędą

50,48ºn, 16,34ºe

Urlop:możnajakobazęwypadowąwybraćnp.Kudowę-Zdrójizwiedzićrównieżpozostałeleżącewpobliżuatrakcje

Wielbłąd,jednazeskałeknaSzczelińcuWielkim

38

w45min,przejścieSzczelińcato1,5godz.,powrótdosamochodu–30min).Skalnyla-biryntnaSzczelińcujestjednaktakurokliwy,że jegoprzejście (i zrobienie zdjęć)możewamzająćwięcejczasu.Jeślinigdziesięniespieszycie,wartozarezerwowaćsobienatęwycieczkęcałydzień.

WejściedoskalnegolabiryntunaSzczelińcuWielkimjestpłatne.Wstępkosztujeok.12złzabiletnormalny iok.6zł zaulgowy.Po-siadaczeKartyDużej Rodzinymogą liczyćnazniżki.

SzczeliniecWielki to najwyższy szczyt GórStołowych,którymierzy919metrówn.p.m.Wchodzi się na niego krętym szlakiem po665schodachułożonychw1814rokuprzezsołtysa Karłowa. Jednokierunkowa trasamaokoło5kilometrówdługości.NagórzeznajdujesięschroniskoPTTKoraztaras,naktórymmożna,wzależnościodpory rokuipreferencji, raczyćsięzimnympiwem lubgorącą herbatą, delektując się pięknym

widokiem. To jedno z niewielu schroniskwPolsce,doktórychniedasiędojechaćsa-mochodem.Produktysą tutajdostarczanezapomocąspecjalnejwindytowarowej.Zaschroniskiem szlak biegnie przez ogromnylabirynt skalny. W licznych wąskich kory-tarzach i przejściach panuje mikroklimat,którysprawia,żegdzieniegdzieśniegutrzy-muje się nawet do lipca. Można go zaob-serwowaćnaprzykładwPiekiełku (nazwamożebyćmyląca),czylidługiejnaokoło100igłębokiejna20metrówszczelinieskalnej,przezktórąwiedzieszlak.

http://naszczelincu.pl/@schronisko_na_szczelincu

❷ BłĘDNE SKałY

Samochodem z Kudowy-Zdroju DrogąStuZakrętów(nazwanie jestprzypadko-wa,oj,nie jest)dojednegozdwóchpar-kingówprzyBłędnychSkałach.Pierwszy,przy drodze nr 387, jest bezpłatny, aledojściezniegodogłównejatrakcji,czylilabiryntuskalnego,zajmiejeszcze75min.Drugi,płatny,znajdujesiętużprzywejściudo labiryntuskalnego.Opłatapobieranajest na początku prowadzącej do niegodrogi,która jestwyjątkowostroma iwą-ska,przezcopanujenaniej ruchwahad- łowy.Copółgodzinyprzez15minsamo-chodysąpuszczanenaprzemienniezgórylubzdołu.Znaczyto,żedogórymożnawjechaćtylkoopełnejgodzinie,azjechaćzgóry–tylkoowpółdo.Wartootympa-miętać, planując zwiedzanie. Opłata zaparkingwynosi30złniezależniedoczasupostoju.Komunikacjazbiorowaniekursu-je.DoBłędnychSkałmożna się równieżdostaćpieszo.ZKudowy-Zdrojuwiedzietamczerwonyszlak.Przejścietrasyzajmu-jeok.2,5godz.(6,7km).

PrzejścielabiryntuskalnegoBłędnychSkałzajmujeok.godziny,jeślijednakchceciesięspokojnie poprzyglądać formacjom skal-nymiporobićzdjęcialubjeśliwybieraciesiętamzdziećmi,pomnóżcietenczas–takjakw przypadku SzczelińcaWielkiego – razydwa(albonawettrzy).

39

Biletnormalnykosztujeok.12zł,biletulgo-wy–ok.6zł.PosiadaczeKartyDużejRodzi-nymogąliczyćnazniżki.

BłędneSkałyznajdująsięnastokachSkalniaka,drugiegocodowysokościszczytuwGórachStołowych. Szlak turystyczny, podobnie jaknaSzczelińcuWielkim,wiedzieprzezszczeli-ny,wąwozy ikorytarzeskalneorazmijanie-zwykłegrzyby skalne.Przejściana tej trasieturystycznejsąniejednokrotniedużowęższeniżnaSzczelińcu–czasamiodległośćmiędzyskałamijesttakmała,żetrzebasięprzeciskaćbokiem.WBłędnychSkałachwrażenie,jakby-śmybyliwskalnymmieście,jestjeszczesilniej-szeniżnaSzczelińcu,niematunatomiasttakdużych różnicwysokości pomiędzyposzcze-gólnymiblokami.Tajemniczy labirynt jestnatyle fascynujący, że był tłem dla filmowychOpowieści z Narnii,konkretnieichdrugiejczę-ści,Księcia Kaspiana.DoBłędnychSkałmożnadojśćczerwonymszlakiemzeSzczelińcaWiel-kiego.Drogazajmieokoło2,5godziny.

①Skalne Grzyby (skupisko skalnych grzy-bów, do którego najprościej dojść z Ba-torowa, Wambierzyc lub parkingu przyDrodzeStuZakrętów);

②Wambierzyce (podupadły, ale wybudo-wanyzwielkimrozmachemkomplekssa-kralny, którymiał odwzorowywaćukładprzestrzennyJerozolimy).

atrakcje w okolicy:(50) Kłodzko –30km,40minsamochodem(66) MuzeumZabawekwKudowie-Zdroju –10km,15minsamochodem(75) PodziemneMiastoOsówka –50km,1godz.samochodem(87) TwierdzaSrebrnaGóra –40km,55minsamochodem(97) JaskiniaRadochowska –50km,55minsamochodem

929292

93

15. zamek książ

Zwrocławia –80km,1godz.5minjazdysamochodem

Zopola –160km,1godz.55minutjazdysamochodem

JednodniowawycieczkaWeekendUrlop

ZygmuntKrasiński,carMikołajIRomanowczyWinstonChurchill.RezydującawzamkuksiężnaDaisy(filantropkaipacyfistkaMariaTeresaOliwiaHochbergvonPless)byłami-łośniczkąprzyrody.Todlaniejw1911rokuwybudowano tutaj ogromną palmiarnię,ogrody w stylu japońskim i rosarium. Nadachu palmiarni utworzono niewielką ga-leryjkę widokową, wnętrze wyłożono zastygłą lawązwulkanuEtna.Dużekawa-łytufuwulkanicznegobudowniczyrozbijali namniejszekawałkiitworzyliznichgroty,wodospadyorazścianyzkieszeniamidlaro-ślin.Zjawiskowyparkipalmiarniadodziśsą

Najlepiej dojechać samochodem. Na miej-scusąpłatneparkingi(jednorazowaopłatawwysokościok. 10–15zł).ZcentrumWał-brzychakursują tutajdwaautobusy, adoWałbrzycha bez problemu dojedzieciezWrocławia.

Zamekjesttakdużyiciekawy,żetrzebaza-rezerwowaćsobiecałydzieńnajegozwie-dzanieispacery.

Najlepiejkupićbilet,któryuprawniadozo-baczenia wszystkich obiektów wchodzą-cychwskładzamkuKsiąż,jegokoszttook.69zł–biletnormalny,lubok.62zł–biletulgowy.Podstawowebilety(odpowiednio:ok.39iok.32zł)pozwalajązwiedzićzamekzaudioprzewodnikiemorazpalmiarniębezprzewodnika.

To trzeci codowielkości zamekwPolsce,jednak to nie jego gabaryty, lecz licznezwiązane z nim tajemnice przyciągają tu-tajtłumyturystów.PoczątkiKsiążasięgająXIIIwieku, byłwtedy jedną z licznychwa-rowni na tym terenie. W XVI wieku trafiłwręcerodzinyHochbergów,którawładałanimprzezkilkakolejnych stuleci.Przecho-dził liczne przebudowy, przetrwał woj-nę trzydziestoletnią oraz ataki Szwedów.Wmiarę jak rosływpływy jegowłaścicieli, zamek zmieniał się stopniowo w okaza-łą rezydencjępałacową,stającsię jednymznajpiękniejszychobiektównaStarymKon-tynencie.WXIX iXXwiekugościłownimwielesław,wśródnichIzabelaCzartoryska,

50,84ºn, 16,29ºe

94

wizytówkąKsiąża.CorokuodbywasiętutajrównieżFestiwalKwiatówiSztuki,któryod-wiedzaponad100tysięcyosób.Wydarzeniutowarzyszą przedstawienia, występy i po-kazyflorystyczne.PodczasIIwojnyświato-wejzamekzostałzaadaptowanynakwate-ręwojennąprzezparamilitarnąOrganizacjęTodt, której zadaniembyłabudowaobiek-tów wojskowych. Wyposażenie wywiezio-noiruszyłypracenadtajemniczymprojek-tem.WięźniowiezobozukoncentracyjnegoGross-Rosendrążyliogromnetunele,przezniektórych badaczy zaliczane do budowa-nego w Górach Sowich kompleksu Rie-se. Do dziś nie jest znane ich przeznacze-nie. Przypuszcza się, żemiały tu powstaćfabryki broni, a samKsiąż przygotowywa-nonajednązkwaterFührera.Wedługlicz-nych legendwzamkudodziśznajdująsięskarby jego dawnych właścicieli, a więk-szośćskrytekpodobnoniezostałajeszcze

odnaleziona. Do zniszczeń spowodowa-nych przez nazistów (ze ścian odkuwanowtedynaprzykład freski,bypotemwyrzu-cićjewpobliskimwąwozie–wIIIRzeszylu-bowanosięwsurowychpomieszczeniach)swoje trzy grosze dołożyli żołnierze ArmiiCzerwonej,choćspecjaliściuważają,żeoko-ło 90 procent przedwojennego wyposa-żeniazamkuzniszczyli cipierwsi.W latach 50. Książ został zabezpieczony, a w la- tach70.rozpoczętopierwszepraceremon-towe. Obecnie część zamku jest udostęp-nionado zwiedzania.Dowyboru są różnetrasy, z pewnością warto skorzystać z po-szerzonychpakietówiwiedzyprzewodnika,żebydokładniepoznaćwszystkie zakamar-ki izwiązaneznimi legendy.Odniedawnadla turystów jest dostępnaPodziemnaTra-saTurystyczna.TunelewydrążonepodczasIIwojnyświatowejznajdująsię50metrówpod zamkiem. Idąc nimi, można obejrzeć

95

hale,korytarzeorazpobocznekomorybun-kra.Trasama500metrówdługości.

https://www.ksiaz.walbrzych.pl/@ksiazcastle

①kopalnię uranu w Kletnie (podziemnatrasa turystyczna w działającej w la-tach50.XXwiekukopalniuranu,którejurobektransportowanybyłdoZSRR);

②podziemia w Osówce (nieznanegoprzeznaczenia tunele wykute w ra-machniemieckiegoprojektuRiese);

③Starą Kopalnię w Wałbrzychu (pod-ziemnatrasaturystycznawkopalniwę-gla kamiennego –Dolny Śląsk jest naj-starszymmiejscem pozyskiwania tegosurowcawPolsce).

atrakcje w okolicy:(2) RudawyJanowickie –45km,1godz.samochodem(55) KoloroweJeziorka –40km,45minsamochodem(57) KrainaWygasłychWulkanów –45km,45minsamochodem(62) GóraŚlęża –35km,40minsamochodem(75) PodziemneMiastoOsówka –30km,40minsamochodem

278278278

279

75. Podziemne miasto Osówka

Zwrocławia –80km,1godz.30minjazdysamochodem

Zopola –140km,2godz.15minjazdysamochodem

JednodniowawycieczkaWeekendUrlop

DojazdjestmożliwytylkosamochodemdomiejscowościSierpnica.

Podstawowezwiedzanietrwaok.godziny.Warto jednakzarezerwowaćwięcej czasunadłuższetrasyispacerpookolicy.

Biletnormalnykosztujeok.24zł,aulgowy–ok.21zł.

OGórachSowichczasemmówisię,żesąpu-stewśrodku.NiedokończonyprojektRiesetojednaznajwiększychzagadekIIwojnyświa-towej. Tajemnicza inwestycjadodziś rozpa-lawyobraźnięzarównohistoryków, jak i tu-rystów.W1943rokusytuacjanafronciebyłacorazmniejkorzystnadlaNiemców.Wtymsamym czasiewGórach Sowich ruszyła bu-dowa tajemniczych obiektów. CowiadomooprojekcieRiese?Nic,boniezachowałysiężadnedokumentyaniplany.Niemcy,wycofu-jącsię,wpośpiechuniszczyliobiektyorazichwyposażenie, takby skrywaneprzeznie ta-jemnicenigdyniewyszłynaświatłodzienne.Jedyneinformacje,jakiesięzachowały,wska-zująnato,żeprzybudowiekompleksupraco-wałoconajmniej13tysięcywięźniówobozuGross-Rosen.Wszyscypozakończeniubudo-wymielizostaćpoddanieksterminacji.Nare-alizacjęprojektuRieseprzyznano28tysięcytonstaliicementu,czylityle,ilerocznieNiem-cyprzeznaczałynabudowęschronówdlalud-ności cywilnej. Do dziś odkryto sześć kom-pleksówwydrążonychwgórach.PodziemneMiastoOsówkatojedenznich;turobotybyłynajbardziejzaawansowane.

Gdyby nie infrastruktura wokół, nigdy niedomyśliłabymsię,żewskalemożebyćukry-teprawdziwepodziemnemiasto.Natrasieczekajądziśnowoczesnemultimedialnepre-zentacje,którewprowadzająwhistorięmiej-sca.Wielkośćtunelirobipiorunującewraże-nieipozwalazrozumieć, jakogromnabyłaskalaprojektu.Wdalszejczęścimożnaobej-rzećwystawybroni,wyposażeniażołnierzy,

sprzętu używanego podczas budowy kom-pleksu,zobaczyćhistorycznypojazdtereno-wyorazdoświadczyćwirtualnegowyjazduna powierzchnię ziemi szybemwindowym.Kompleks podziemnych korytarzy, haliumocnieńudostępnionydozwiedzaniama1700metrów.Dowyborusąróżnewarianty

50,67ºn, 16,42ºe

280

zwiedzania,przejścietrasyhistorycznetrwaokoło godziny, a najdłuższej, obejmującejrównieżnaziemnefragmentyobiektu–oko-ło3godz.Dlaosóbspragnionychadrenalinydostępna jestwersja ekstremalna.W środ-kuprzezcałyrokpanujetemperaturaokoło10stopniCelsjusza.

https://www.osowka.pl/@podziemne

①zamekKsiąż;②kompleks Włodarz (największe i najbar-

dziej rozbudowane podziemia powstałewramachprojektuRiese).

atrakcje w okolicy:(1) GóryStołowe –50km,1godz.samochodem

(15) ZamekKsiąż –30km,40minsamochodem(50) Kłodzko –40km,50minsamochodem(66) MuzeumZabwekwKudowej-Zdroju –55km,1godz.10minsamochodem(87) TwierdzaSrebrnaGóra –30km,40minsamochodem

281