Wydanie 5 - Gandalf.com.pl - księgarnia i sklep internetowy z ...Wydanie 5 Stan prawny na 15...

Wydanie 5Stan prawny na 15 września 2011 roku

Alicja CzajkowskaEl˝bieta Pachniewska

Prawo o aktach stanu

cywilnegoKomentarzOrzecznictwo

Wzory dokumentów i pism

Warszawa 2011

Poszczególne rozdziały opracowały:Alicja Czajkowska: przedmowa, rozdziały 4–6, 8, 10–11

Elżbieta Pachniewska: rozdziały 1–3, 7, 9

Redaktor prowadzący: Anna PopławskaOpracowanie redakcyjne: Anna Popławska, Magdalena Urbańska

Redakcja techniczna: Agnieszka SzeszkoProjekt okładki i stron tytułowych: Michał Piotrowski

© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2011

Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielanaani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorek i wydawcy.

ISBN 978-83-7620-068-0

LexisNexis Polska Sp. z o.o.Ochota Offi ce Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa

tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68Infolinia: 22 572 99 99

Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92www.LexisNexis.pl, e-mail: [email protected]

Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.LexisNexis.pl

5

Spis treści

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Część pierwsza

Ustawa z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.)

Rozdział 1. Przepisy ogólne (art. 1–9) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Rozdział 2. Właściwość miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego

(art. 10–15) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43Rozdział 3. Zasady sporządzania aktów stanu cywilnego i prowadzenia ksiąg

stanu cywilnego (art. 16–27) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51Rozdział 4. Unieważnienie, sprostowanie, ustalenie treści, odtworzenie

i uzupełnienie aktu stanu cywilnego (art. 28–37) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Rozdział 5. Akt urodzenia (art. 38–52) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101Rozdział 6. Zawieranie małżeństw i akt małżeństwa (art. 53–63) . . . . . . . . . . . . . . 155Rozdział 7. Akt zgonu (art. 64–69) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209Rozdział 8. Szczególne wypadki rejestracji stanu cywilnego (art. 70–78) . . . . . . . . 222Rozdział 9. Odpisy aktów stanu cywilnego i zaświadczenia (art. 79–83) . . . . . . . . 264Rozdział 10. Przepisy karne (art. 84) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Rozdział 11. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe

i końcowe (art. 85–91) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271

Część druga

Przepisy wykonawcze i związkowe

1. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26 paździer-nika 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i protokołów (Dz.U. Nr 136, poz. 884 ze zm.) . . . . . . . 279

Spis treści

6

2. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 września 1999 r. w sprawie wzoru i sposobu noszenia odznaki przez kierownika urzędu stanu cywilnego w czasie przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński (Dz.U. Nr 97, poz. 1135) . . . . . . . . . . . . . . . . 286

3. Ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. Nr 220, poz. 1414 ze zm.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288

4. Dekret z dnia 3 lutego 1947 r. w sprawie ważności niektórych małżeństw i rozwodów obywateli polskich (Dz.U. Nr 14, poz. 51) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293

5. Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295

6. Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311

7. Oświadczenie rządowe z dnia 3 kwietnia 1998 r. w sprawie wymiany dokumentów ratyfi kacyjnych Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 319) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

8. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314

9. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 60) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346

10. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 348

11. Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217, poz. 1427 ze zm.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378

12. Ustawa z dnia 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz.U. Nr 167, poz. 1131 ze zm.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 409

13. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437

14. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 448

15. Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1998 r. Nr 59, poz. 375) (wyciąg) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 465

16. Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie ogłoszenia wykazu stanowisk, których zajmowanie upoważnia do sporządzenia zaświadczenia stanowiącego podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (M.P. Nr 18, poz. 191) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 469

Część trzecia

Orzecznictwo sądowe

1. Orzecznictwo dotyczące urodzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4712. Orzecznictwo w sprawach rejestracji stanu cywilnego w latach 1956–2008 . . . . 479

Spis treści

7

Część czwarta

Wzory dokumentów stanu cywilnego i pism

1. Wzory aktu urodzenia i jego odpisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5191.1. Odpis skrócony aktu urodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5191.2. Akt urodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5201.3. Odpis zupełny aktu urodzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 521

2. Wzory aktów związanych z zawarciem małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 523 2.1. Akt małżeństwa zawarty przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego . . . 523 2.2. Odpis zupełny aktu małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524 2.3. Odpis skrócony aktu małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 526 2.4. Akt małżeństwa zawarty przed duchownym ze skutkami cywilnymi

(na druku dotychczasowym) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 527 2.5. Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie

małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 528 2.6. Zaświadczenie stanowiące podstawę sporządzenia aktu małżeństwa

zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 k.r.o. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 529 2.7. Pismo o odmowie sporządzenia aktu małżeństwa, gdy zaświadczenie

wpłynęło do urzędu stanu cywilnego po upływie 5 dni . . . . . . . . . . . . . . . . . 530 2.8. Pismo o odmowie sporządzenia aktu małżeństwa zawartego

bez zaświadczenia kierownika urzędu stanu cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . 531 2.9. Protokół zawarcia małżeństwa poza lokalem urzędu stanu cywilnego . . . . 5322.10. Akt małżeństwa zawarty poza lokalem urzędu stanu cywilnego . . . . . . . . . 5332.11. Akt małżeństwa sporządzony z udziałem pełnomocnika . . . . . . . . . . . . . . . . 5342.12. Akt małżeństwa zawarty przy udziale tłumacza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5352.13. Akt małżeństwa zawarty przez małżonka głuchoniemego

(lub niewidomego) z udziałem biegłego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5362.14. Wniosek do sądu rejonowego o rozstrzygnięcie, czy małżeństwo może

być zawarte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5372.15. Akt małżeństwa zawarty przez małżonka, który nie może pisać . . . . . . . . . 5382.16. Pismo o skierowanie sprawy do sądu w trybie art. 5 k.r.o. . . . . . . . . . . . . . . 5392.17. Zaświadczenie dotyczące zawarcia małżeństwa za granicą . . . . . . . . . . . . . 540

3. Wzory aktu zgonu i jego odpisów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5413.1. Odpis skrócony aktu zgonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5413.2. Akt zgonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5423.3. Odpis zupełny aktu zgonu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5433.4. Adnotacje w akcie zgonu przy separacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 545

4. Wzory oświadczeń, protokołów i decyzji dotyczących rejestracji stanu cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5464.1. Protokół zgłoszenia urodzenia dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5464.2. Protokół przyjęcia oświadczenia o uznaniu ojcostwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5474.3. Protokół przyjęcia oświadczenia złożonego w trybie art. 90 § 1 k.r.o.

o nazwisku dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5484.4. Protokół przyjęcia oświadczenia złożonego w trybie art. 88 § 3 k.r.o.

o zmianie nazwiska dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 549

Spis treści

8

4.5. Oświadczenie o zmianie imienia dziecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5504.6. Decyzja kierownika urzędu stanu cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5514.7. Postanowienie o przeglądaniu ksiąg urodzeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5524.8. Decyzja o sprostowaniu błędu pisarskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5534.9. Decyzja o odtworzeniu treści aktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554

5. Wzory wzmianek w akcie małżeństwa po otrzymaniu orzeczenia sądu okręgowego i adnotacji w odpisie skróconym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 555

6. Wzory innych wzmianek dodatkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 557

Część piąta

Wykaz umów międzynarodowych i konwencji konsularnych dotyczących obrotu prawnego z zagranicą w sprawach cywilnych

i rodzinnych oraz państw obcych, które uczestniczą w obrocie prawnym z Polską

1. Wykaz obowiązujących umów dwustronnych z zakresu obrotu prawnego z zagranicą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 562

2. Informacja dotycząca zakresu terytorialnego zastosowania umów zawartych z Wielką Brytanią . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 570

3. Wykaz konwencji konsularnych łączących Polskę z innymi państwami . . . . . . . 571 3.1. Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych, sporządzona w Wiedniu

24 kwietnia 1963 r. (Dz.U. z 1982 r. Nr 13, poz. 98 i 99) . . . . . . . . . . . . . . . . . 571 3.2. Konwencje dwustronne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 575

4. Wykaz umów międzynarodowych dotyczących uznawania wyroków orzekających rozwód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 578

5. Wykaz państw, w stosunkach z którymi wyroki orzekające rozwód uznawane są z mocy prawa (w zakresie określonym przez umowy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 580

6. Wykaz państw, w stosunkach z którymi Rzeczpospolitą Polską obowiązują umowy o udzielanie pomocy prawnej w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . 581

7. Wykaz umów międzynarodowych dotyczących wykonywania orzeczeń sądów w sprawach cywilnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 584

8. Wykaz umów przewidujących zniesienie wymagania legalizacji określonych zagranicznych dokumentów urzędowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 586

9. Wykaz państw, których ustawodawstwa przewidują wydawanie dokumentów stwierdzających możność zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 589

10. Wykaz państw, których ustawodawstwa nie przewidują wydawania dokumentów stwierdzających możność zawarcia małżeństwa według prawa ojczystego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 591

11. Wykaz państw, których ustawodawstwa wymagają uzyskania przez swoich obywateli specjalnego zezwolenia na zawarcie małżeństwa z obywatelami państw obcych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593

12. Wykaz państw, które przewidują w swoich ustawodawstwach zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika lub uznają ważność małżeństw zawartych za granicą przez peł no moc ni ka, zgodnie z prawem obowiązującym w miejscu zawarcia małżeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 593

Spis treści

9

Część szósta

Teksty międzynarodowych konwencji i rozporządzenia Rady (WE)

1. Konwencja nr 3 dotycząca międzynarodowej wymiany informacji z zakresu stanu cywilnego, sporządzona w Stambule dnia 4 września 1958 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 172, poz. 1667) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 596

2. Konwencja nr 17 w sprawie zwolnienia od legalizacji niektórych aktów i dokumentów, sporządzona w Atenach dnia 15 września 1977 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 148, poz. 1446) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 606

3. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.Urz. z 2004 r., polskie wyd. specjalne, rozdz. 19: Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, t. 6, s. 243 ze zm. i ze sprost.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 611

4. Konwencja nr 16 dotycząca wydawania wielojęzycznych odpisów skróconych aktów stanu cywilnego, sporządzona w Wiedniu dnia 8 września 1976 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 166, poz. 1735) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 658

5. Konwencja znosząca wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzona w Hadze dnia 5 października 1961 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 112, poz. 938) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 675

Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 687

Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 689

11

Wykaz skrótów

Dz.U. – Dziennik UstawDz.Urz. WE – Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich (od 1 lutego 2003 r.

Dz.Urz. UE – Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej)k.c. – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93

ze zm.)k.k. – ustawa z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553

ze zm.)Konkordat – Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską,

podpisany w Warszawie 28 lipca 1993 r. (Dz.U. z 1998 r. Nr 51, poz. 318)

k.p. – ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)

k.p.a. – ustawa z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyj-nego (tekst jedn. Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)

k.p.c. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)

k.r.o. – ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.)

k.w. – ustawa z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.)

Lex – System Informacji Prawnej Wolters KluwerLexPolonica – Serwis Prawniczy LexisNexisM.P. – „Monitor Polski”NP – „Nowe Prawo”NSA – Naczelny Sąd AdministracyjnyONSA – Orzecznictwo Naczelnego Sądu AdministracyjnegoOSA – Orzecznictwo Sądów AdministracyjnychOSAiSN – Orzecznictwo Sądów Administracyjnych i Sądu NajwyższegoOSN – Orzecznictwo Sądu NajwyższegoOSNAP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy

i Ubezpieczeń Społecznych (od 1994 r.)OSNAPiUS – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy

i Ubezpieczeń SpołecznychOSNC – Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba CywilnaOSNCP – Orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izba Cywilna oraz Izba Admi ni-

stra cyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.)

Wykaz skrótów

12

OSP – Orzecznictwo Sądów PolskichOSPiKA – Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji ArbitrażowychOTK – Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnegop.a.s.c. – ustawa z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego

(tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.)p.a.s.c. z 1955 r. – dekret z 8 czerwca 1955 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U.

Nr 25, poz. 151 ze zm.)p.p.m. – ustawa z 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U.

Nr 80, poz. 432)p.p.m. z 1965 r. – ustawa z 12 listopada 1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe

(Dz.U. Nr 46, poz. 290 ze zm.) – nieobowiązującePPP – „Przegląd Prawa Publicznego”PiP – „Państwo i Prawo”rozporządzenie Bruksela II – rozporządzenie Rady (WE) nr 1347/2000 z 29 maja 2000 r.

w sprawie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w spra-wach małżeńskich i w sprawach dotyczących odpowiedzialności ro-dzicielskiej za dzieci obojga małżonków (Dz.Urz. WE 2000 L 160/19 ze zm.) – nieobowiązujące

rozporządzenie Bruksela IIa – rozporządzenie Rady (WE) nr 2201/2003 z 27 listopada 2003 r. do-tyczące jurysdykcji oraz uznawania orzeczeń w sprawach małżeń-skich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodziciel-skiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.Urz. 2003 L 338/1 ze zm.)

rozporządzenie wykonawcze – rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26 października 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporzą-dzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i proto-kołów (Dz.U. Nr 136, poz. 884 ze zm.)

RPEiS – „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”u.e.l. – ustawa z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217,

poz. 1427 ze zm.)u.e.l.d.o. – ustawa z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobi-

stych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993)Zb. Orz. Cyw. – Zbiór Orzeczeń Izby Cywilnej Sądu Najwyższego

Uwaga: Artykuły bez bliższego oznaczenia są artykułami ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego.

Przedmowa

13Alicja Czajkowska

Przedmowa

Od 1995 r. w przepisach prawnych z zakresu Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz niektórych innych ustaw, w tym przepisach Prawa o aktach stanu cywilnego, następowały częste, istotne zmiany legislacyjne.

W listopadzie 1998 r. dokonano ważnych zmian przepisów prawnych dotyczących zawarcia małżeństwa. Ustawa z 24 lipca 1998 r. o zmianie ustaw – Kodeks ro-dzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cy-wilnego, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 117, poz. 757) wprowadziła zmiany w tych ustawach, zwanych „okołokonkordatowymi”. Od 1 stycznia 1946 r. wprowadzono nowy w owym czasie porządek prawny, ustalający jedno-litą, świecką formę rejestracji stanu cywilnego, uznawaną przez Państwo Polskie. Wymieniona zaś ustawa z 1998 r., w związku z art. 10 Konkordatu, wprowadziła, jeśli chodzi o zawarcie małżeństwa, zasadniczą zmianę.

Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, zawarty 28 lipca 1993 r., w art. 10 określił jedynie przesłanki, których spełnienie warunkowało, kiedy małżeństwo kanoniczne wywiera takie same skutki, jakie pociąga za sobą zawarcie małżeństwa zgodnie z prawem polskim. Artykuł 10 ust. 6 Konkordatu stanowi, że w celu wprowadzenia w życie możliwości zawarcia małżeństwa kano-nicznego ze skutkami takimi jak w prawie polskim państwo dokonuje koniecznych zmian w tym prawie. Postanowienia ustaw „okołokonkordatowych” nie odnoszą się jedynie do Kościoła katolickiego, ale mają charakter ogólny, ze względu na konsty-tucyjną zasadę równouprawnienia kościołów i innych związków wyznaniowych.

Ustawą z 26 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1998 r. Nr 59, poz. 375) wprowadzono możliwość zawarcia małżeństwa przed duchownym ze skutkami cywilnymi dla 9 kościołów i gmin wyznaniowych żydowskich.

Przedmowa

14 Alicja Czajkowska

Wymienione akty prawne, zamiast istniejącej wyłącznej, świeckiej formy za-warcia małżeństwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, wprowadzają dwie, prawnie ważne formy zawarcia małżeństwa ze skutkami w prawie polskim. Wybór formy zawarcia małżeństwa – świecka czy wyznaniowa – należy do zain-teresowanych.

Kolejna zmiana ustawowa – mająca wpływ na rejestrację stanu cywilnego – to ustawa z 21 maja 1999 r. o zmianie ustaw Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks cywilny, Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 52, poz. 532), na mocy której wprowadzono w zasadzie nieznaną w prawie polskim instytucję – separację prawną, charakteryzującą się przede wszystkim zwolnieniem małżonków z obowiązku wspólnego pożycia przy zachowaniu węzła małżeńskiego. Oznacza to rozdzielenie od „wspólnego łoża, stołu i zamieszkania”, uregulowane w ramach instytucji separacji.

Wiele też istotnych zmian ustawowych nastąpiło w drugiej połowie 2008 r., które to zmiany dotyczą zakresu działalności urzędów stanu cywilnego, statusu praw-nego kierownika urzędu stanu cywilnego, wprowadzają też nowe uregulowania prawne niektórych dziedzin rejestracji stanu cywilnego.

Ustawą z 19 września 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu cywil-nego oraz ustawy o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 182, poz. 1121) istotnie zmie-niono status prawny kierownika urzędu stanu cywilnego, szczegółowo określono wymagania kwalifi kacyjne kierownika i jego zastępcy, jak również usanowano czynności dokonane – w okresie od 7 sierpnia 2005 r. do dnia wejścia w życie powołanej ustawy – przez kierownika lub zastępcę kierownika urzędu stanu cy-wilnego, powołanych na to stanowisko uchwałą rady gminy bez przeprowadzenia naboru konkursowego.

Ustawą z 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 220, poz. 1431) wprowadzono kilka no-wych instytucji prawnych, m.in. pojęcie „uznanie dziecka” zastąpiono pojęciem „uznanie ojcostwa”, które zostało potraktowane jako akt wiedzy obojga rodziców dziecka, przeświadczonych, że dziecko od nich pochodzi. Przesłanką konieczną prawnej skuteczności uznania ojcostwa jest potwierdzenie przez matkę dziecka pochodzenia dziecka od mężczyzny przyznającego ojcostwo. Ponadto objęto ure-gulowaniem prawnym ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa oraz wprowadzono zmiany dotyczące nazwiska dziecka.

Znowelizowany ustawą z 2008 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wprowadził też kilka zmian w Prawie o aktach stanu cywilnego będących konsekwencją zmian Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Ustawą z 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 234, poz. 1571) przyjęto m.in. nowe ure-

Przedmowa

15Alicja Czajkowska

gulowania prawne w sprawach z elementem zagranicznym. Istotną zmianą jest wprowadzenie zasady uznawania orzeczeń sądów zagranicznych ex lege wzorem rozwiązań prawa europejskiego. Konsekwencją takiej zmiany jest ust. 2 art. 73 p.a.s.c. dotyczący podstawy wpisania wzmianki dodatkowej i zamieszczenia przy-pisku w akcie stanu cywilnego na podstawie orzeczenia sądu państwa obcego lub innego organu obcego państwa, wydanych w sprawach cywilnych.

Znowelizowano również ustawę o ewidencji ludności i dowodach osobistych ustawą z 3 października 2008 r. o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowo-dach osobistych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 195, poz. 1198), która nakłada na kierowników urzędów stanu cywilnego nowe zadania i obowiązki, jak również nadaje nowe brzmienie art. 67 ust. 1 pkt 1 p.a.s.c. Kolejne zmiany tej problematyki zawiera ustawa z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz.U. Nr 217, poz. 1427 ze zm.) oraz ustawa z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych (Dz.U. Nr 167, poz. 1131 ze zm.).

Uchwalono też nową ustawę z 17 października 2008 r. o zmianie imienia i na-zwiska (Dz.U. Nr 220, poz. 1414 ze zm.), na podstawie której decyzje wydaje kie-rownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca.

Analiza obecnego systemu rejestracji stanu cywilnego w Polsce i jego roli w sys-temie organów administracji publicznej byłaby niepełna bez uwzględnienia – cho-ciaż w dużym skrócie – uwarunkowań historycznych.

Ważność i skutki czynności prawnych ocenia się według przepisów, które obowią-zywały w czasie i miejscu dokonania danej czynności prawnej. Dlatego konieczna jest znajomość nie tylko aktualnie obowiązującego Prawa o aktach stanu cywilnego, ale także poprzednio obowiązujących przepisów dotyczących tej materii. Orientacja w tych przepisach nie jest łatwa, ponieważ do 1946 r. obowiązywało kilka sys-temów prawa małżeńskiego. Zostały one przejęte w 1918 r. przez państwo polskie jako pozostałość porozbiorowa. Stan taki spowodował niejednolitość rejestracji stanu cywilnego. Uprawnienia w tym zakresie mieli zarówno urzędnicy świeccy, jak i duchowni różnych wyznań, co powodowało, że w niektórych rejonach kraju obowiązywała rejestracja świecka, w innych zaś wyznaniowa lub mieszana.

Dekretem z 25 września 1945 r. została wprowadzona od 1 stycznia 1946 r. pań-stwowa, powszechna i jednolita w całym kraju świecka rejestracja stanu cywilnego. Na podstawie tego aktu prawnego powołano urzędy stanu cywilnego. W dekrecie zawarto normy prawa materialnego o charakterze konstytutywnym i deklarato-ryjnym, przepisy ustrojowe dotyczące urzędów stanu cywilnego oraz statusu kie-rownika urzędu stanu cywilnego, a także przepisy o charakterze proceduralnym.

Polski system rejestracji stanu cywilnego oparto na przepisach prawa francu-skiego (ustawa z 20 września 1792 r.), wzorując się na najbardziej nowoczesnych normach ustawodawstwa i recypując z nich najlepsze rozwiązania prawne.

Przedmowa

16 Alicja Czajkowska

Praktyka oraz doświadczenie urzędów stanu cywilnego w pierwszych latach ich działalności spowodowały konieczność modyfi kacji przepisów o rejestracji stanu cywilnego. W dniu 8 czerwca 1955 r. zostało ogłoszone nowe Prawo o aktach stanu cywilnego. Na mocy tego aktu rozszerzono zakres uprawnień kierownika urzędu stanu cywilnego, nadal jednak część uprawnień decyzyjnych pozostała w gestii organu nadzoru.

Kolejną zmianę wprowadziła ustawa z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, która reguluje zagadnienia związane z rejestracją stanu cywilnego po-dobnie jak poprzednie. Obejmuje zdarzenia i czynności prawne mające wpływ na stan cywilny osoby. Rejestracja tych zdarzeń ma istotne znaczenie dla obywatela i państwa. Akty stanu cywilnego stanowią źródło informacji wykorzystywanych w wielu dziedzinach życia społeczno-gospodarczego, np. w opracowaniach na-ukowych, biografi cznych, statystycznych, ewidencji ludności. Prawne znaczenie rejestracji stanu cywilnego podnosi zawarta w ustawie zasada wyłączności dowo-dowej aktów stanu cywilnego w zakresie zdarzeń w nich stwierdzonych.

Kierownik urzędu stanu cywilnego w świetle uregulowań ustawy z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego jest odpowiedzialny za całokształt spraw związanych z rejestracją stanu cywilnego. Przysługuje mu prawo rozstrzygania we wszystkich sprawach objętych działalnością urzędu stanu cywilnego, także w za-kresie spraw, które na podstawie dekretu z 1955 r. były zastrzeżone do kompetencji organu nadzoru, w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych dotyczą-cych rejestracji stanu cywilnego, które wydaje we własnym imieniu.

Od wejścia w życie ustawy z 29 września 1986 r., tj. od 1 stycznia 1987 r., była ona wielokrotnie nowelizowana w związku ze zmianami przede wszystkim Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wejściem w życie art. 10 Konkordatu, a także w związku z reformą administracji publicznej. Kolejne istotne zmiany wprowa-dzono powołanymi ustawami z 2008 r.

Zaistniała zatem potrzeba opracowania komentarza do Prawa o aktach stanu cy-wilnego, omawiającego przepisy tego prawa w ich obecnym brzmieniu. W opra-cowaniu podjęto próbę wyjaśnienia zwłaszcza nowych uregulowań prawnych, obejmujących normy prawa materialnego i proceduralnego, a także o charakterze ustrojowym, dotyczących statusu kierownika urzędu stanu cywilnego oraz funk-cjonowania tego urzędu.

Opracowanie oparto na systematyce i konstrukcji ustawy, wykorzystując ponad sześćdziesięcioletnią praktykę urzędów stanu cywilnego oraz ich doświadczenia w zakresie rejestracji stanu cywilnego i rozwiązywaniu związanych z nią pro-blemów prawnych.

Utrudnieniem w stosowaniu Prawa o aktach stanu cywilnego i przepisów związko-wych jest niejednokrotnie nieostrość przepisów oraz różnice poglądów w doktrynie.

Przedmowa

17Alicja Czajkowska

Dlatego posłużono się bogatym dorobkiem orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, jak również piśmiennictwa prawniczego.

Noty autorskie zawarte w komentarzu zostały opracowane w miarę obszernie, w szczególności w zakresie problematyki zawarcia małżeństwa, pochodzenia dziecka, instytucji przysposobienia oraz szczególnych wypadków rejestracji stanu cywilnego, a także prawidłowych zapisów tych zdarzeń w aktach stanu cywil-nego. Książka może być użyteczna dla szerokiej rzeszy odbiorców, głównie jednak dla kierowników urzędów stanu cywilnego oraz ich pracowników, realizujących Prawo o aktach stanu cywilnego.

Aby ułatwić stosowanie Prawa o aktach stanu cywilnego, w publikacji zamiesz-czono wzory aktów, decyzji, oświadczeń, protokołów, wzmianek i przypisków. Zawiera ona również wykaz umów międzynarodowych, orzecznictwo Sądu Najwyższego i przepisy związkowe.

* * *

Obecne wydanie komentarza do Prawa o aktach stanu cywilnego uwzględnia zmiany ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych, regulacje nowej ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, która wchodzi w życie 1 stycznia 2012 r., ustawy z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych, która wejdzie w życie 1 lipca 2013 r., a także nową ustawę z 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe. Obecne opracowanie zostało także wzbogacone o naj-nowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Admi nistra cyjnego.

Komentarz uwzględnia ponadto uwagi kierowników urzędów stanu cywilnego do poprzednich wydań, co zostało zaznaczone w tezach do niektórych artykułów.

Autorki wyrażają podziękowanie Panu Henrykowi Chwyciowi – Prezesowi Stowarzyszenia Urzędników Stanu Cywilnego – Oddział w Lublinie za zgłoszoną potrzebę uwzględnienia w Komentarzu tematów, które wymagają szerszego omó-wienia ze względu na istniejące wątpliwości w praktycznym działaniu kierowników urzędu stanu cywilnego. Autorki dziękują również Panu Janowi Ciszewskiemu – Dyrektorowi Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Prawa Europejskiego w Ministerstwie Sprawiedliwości za udostępnienie materiałów kolejnego wydania publikacji „Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych”.

Szczególne podziękowania należą się również Panu Profesorowi Andrzejowi Mączyńskiemu za udostępnienie opracowań naukowych z dziedziny prawa pry-watnego międzynarodowego oraz konsultacje, a także sędziemu Sądu Najwyższego w stanie spoczynku Bronisławowi Czechowi za konsultacje w kontrowersyjnej pro-blematyce dotyczącej rejestracji stanu cywilnego oraz sędziemu Przemysławowi Wypychowi za konsultacje i opracowania, które wzbogaciły aktualne wydanie Komentarza.

19Elżbieta Pachniewska

Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 1CZĘŚĆ PIERWSZA

USTAWAz dnia 29 września 1986 r.

Prawo o aktach stanu cywilnego(tekst jedn. Dz.U. z dnia 16 lipca 2004 r. Nr 161, poz. 1688; zm.: Dz.U. z 2007 r. Nr 21, poz. 125,

Nr 181, poz. 1287; z 2008 r. Nr 182, poz. 1121, Nr 195, poz. 1198, Nr 220, poz. 1431 i Nr 234, poz. 1571)

Rozdział 1

Przepisy ogólne

Art. 1. TREŚĆ USTAWY

Art. 1. Ustawa reguluje sprawy związane z rejestracją urodzeń, małżeństw oraz zgonów, a także sprawy dotyczące innych zdarzeń, które mają wpływ na stan cywilny osób.

1. Przepis w sposób ogólny określa treść ustawy, którą uchwalono w celu uregulo-wania zasad związanych z rejestracją urodzeń, małżeństw i zgonów, a także spraw dotyczących innych zdarzeń, które mają wpływ na stan cywilny osób.

2. Sprawami związanymi z rejestracją są:– określenie charakteru ksiąg stanu cywilnego,– organizacja urzędów stanu cywilnego i ich właściwość miejscowa,– określenie statusu kierownika urzędu stanu cywilnego, jego kompetencji i form

wykonywania czynności,– zasady sporządzania aktów stanu cywilnego i prowadzenia ksiąg stanu cywil-

nego,

20 Elżbieta Pachniewska

Art. 1 Część pierwsza. Prawo o aktach stanu cywilnego

– prostowanie, uzupełnianie i unieważnianie aktów stanu cywilnego,– przepisy szczególne dotyczące sporządzania aktów urodzeń, zgonów oraz za-

wierania małżeństw,– szczególne przypadki rejestracji stanu cywilnego,– wydawanie odpisów akt stanu cywilnego i zaświadczeń.

3. Z treści ustawy wynika, że system rejestracji stanu cywilnego oparty jest na nastę-pujących podstawowych zasadach:– powszechności,– prawdy obiektywnej,– terytorialności,– jednolitości systemu organów rejestracyjnych,– meldunkowej,– zupełności,– samowystarczalności aktu,– ograniczonej jawności ksiąg i aktów stanu cywilnego.

Zasady te, wymienione przez J. Litwina (Prawo o aktach stanu cywilnego. Komentarz, Warszawa 1961), zostały wprowadzone w dekrecie z 25 września 1945 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 48, poz. 272 ze zm.) i zachowane zarówno w dekrecie z 8 czerwca 1955 r., jak i w obecnie obowiązującej ustawie.

Wymienione zasady nie wymagają dokładniejszego omówienia. Wynikają one wprost z przepisów ustawy określających znaczenie aktów stanu cywilnego, sposób ich sporządzania, wymagane dokumenty, osoby uprawnione do żądania odpisów, dostęp osób i instytucji do ksiąg stanu cywilnego. Należy jednak zwrócić uwagę na zasadę nazwaną przez J. Litwina „meldunkową”. Polega ona na tym, że wpisy w księgach stanu cywilnego – akty urodzeń, mał żeństw i zgonów oraz wzmianki dodatkowe – dokonywane są na podstawie zgłoszenia osób do tego uprawnionych, a jednocześnie zobowiązanych, organów państwowych oraz in-nych instytucji wymienionych w przepisach. Urząd stanu cywilnego nie może do-konać wpisu w księdze stanu cywilnego bez zgłoszenia, lecz jedynie na podstawie faktów powszechnie znanych. Nie stanowi sprzeczności z tą zasadą prowadzenie z urzędu postępowania w sprawach przewidzianych w art. 18 ust. 2, art. 34 ust. 1, art. 35 i art. 73 ust. 1 p.a.s.c.

4. Prawo o aktach stanu cywilnego jest ściśle powiązane z innymi ustawami, a przede wszystkim z Kodeksami: cywilnym, rodzinnym i opiekuńczym, postępowania cywilnego, postępowania administracyjnego, a także z ustawami – w szczegól-ności: prawo prywatne międzynarodowe, o ewidencji ludności i dowodach osobi-stych (od 1 stycznia 2012 r. – ustawa z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, a od 1 lipca 2013 r. – ustawa z 6 sierpnia 2010 r. o dowodach osobistych) oraz o zmianie imienia i nazwiska. Niektóre z tych przepisów zobowiązują kierownika urzędu stanu cywilnego do:


Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 2

1) samodzielnej oceny faktów lub stanu cywilnego osób, a mianowicie:– zdolności prawnej oraz zdolności do czynności prawnych,– braku przeszkód do zawarcia małżeństwa,– domniemania pochodzenia dziecka od rodziców pozostających w związku mał-

żeńskim;2) przyjmowania oświadczeń mających wpływ na stan cywilny osób:– o zawarciu związku małżeńskiego,– o uznaniu ojcostwa,– o nadaniu dziecku nieznanego ojca nazwiska matki,– o nadaniu dziecku nazwiska męża matki lub żony ojca,– o powrocie osoby rozwiedzionej do nazwiska, które nosiła przed zawarciem

małżeństwa,– o zmianie imienia dziecka na podstawie art. 51 p.a.s.c.,– o nazwisku dziecka i jego zmianie na podstawie art. 88 k.r.o.

5. Kierownik urzędu stanu cywilnego rejestruje w formie aktów stanu cywilnego lub wzmianek dodatkowych orzeczenia sądowe dotyczące stanu cywilnego, np.:– o ustaleniu treści aktu urodzenia dziecka nieznanych rodziców,– o uznaniu za zmarłego,– o stwierdzeniu zgonu,– o ustaleniu treści aktu stanu cywilnego na podstawie art. 32 p.a.s.c.,– o zaprzeczeniu i ustaleniu macierzyństwa,– o zaprzeczeniu ojcostwa i ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa,– o unieważnieniu lub rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód,– o separacji.

6. W sprawach, w których organy i tryb postępowania nie zostały określone w Kodeksie cywilnym, Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, Kodeksie postępo-wania cywilnego oraz w Prawie o aktach stanu cywilnego, kierownik urzędu stanu cywilnego stosuje przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, zwłaszcza w zakresie:– ustalenia, kto jest stroną postępowania,– wezwań, doręczeń, terminów,– postępowania dowodowego,– wyłączenia pracownika oraz organu,– decyzji, postanowień oraz zaświadczeń, a także odwołań, zażaleń, wznowienia

postępowania,– skarg i wniosków.

Art. 2. REJESTRACJA STANU CYWILNEGO

Art. 2. Rejestracji stanu cywilnego osób dokonuje się w księgach stanu cywil-nego w formie aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu. W księgach stanu



cywilnego dokonuje się także innych wpisów przewidzianych w odrębnych przepisach.

1. Pojęcie powszechnej i świeckiej rejestracji stanu cywilnego znane jest w prawie polskim od 1 stycznia 1946 r. Od tej daty obowiązuje rejestracja urodzeń, mał-żeństw i zgonów w państwowych urzędach stanu cywilnego w formie określonej przepisami o rejestracji tych zdarzeń. Rejestracja ta została wprowadzona na mocy dekretu z 25 września 1945 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 48, poz. 272 ze zm.). Zarówno dekret z 1945 r., jak i dekret z 8 czerwca 1955 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. Nr 25, poz. 151 ze zm.) zawierały prze-pisy karne dotyczące niezgłoszenia do urzędu stanu cywilnego w wyznaczonym terminie faktu urodzenia i zgonu. W obecnej ustawie brak takiego przepisu. Natomiast czyn taki stanowi wykroczenie przewidziane w art. 146 k.w.

2. Art. 2 dotyczy prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, stanowiących oprawiony zbiór formularzy, których wzory określają przepisy wydane na podstawie delegacji ustawowej. Obecnie obowiązujące wzory stanowią załączniki 1, 2 i 3 do rozporzą-dzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 26 października 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpie-czenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i proto-kołów (Dz.U. Nr 136, poz. 884 ze zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem wyko-nawczym”.

3. Rozporządzenie wykonawcze przewiduje sporządzanie aktów stanu cywilnego również na luźnych kartach, które następnie powinny być oprawione w księgę za-wierającą najwyżej 500 aktów (§ 10).

4. Akty stanu cywilnego sporządza się na podstawie:– zgłoszenia, o którym mowa w art. 39 i 65, oraz przepisów rozdziału 6 ustawy

– Prawo o aktach stanu cywilnego; są to tzw. akty typowe, oraz na podstawie art. 70 p.a.s.c.,

– protokołów wymienionych w art. 11, 59, 60, 66 ust. 2, art. 68, 72, 74, 76 i 77,– decyzji administracyjnych, np. o odtworzeniu, ustaleniu treści aktów stanu cy-

wilnego oraz orzeczeń sądowych,– wypisu z księgi utraconej (art. 34 ust. 2, art. 87 ust. 2) oraz aktu stanu cywil-

nego sporządzonego za granicą (art. 73).

5. Przepisy ustawy przewidują wpisy w aktach stanu cywilnego o zdarzeniach mają-cych wpływ na stan cywilny osób, których te akty dotyczą. Są to zmiany dotyczące części sporządzonego aktu, wobec czego wystarczające jest zamieszczenie na mar-ginesie aktu dodatkowej wzmianki. Podstawę sporządzenia wzmianki stanowi:– orzeczenie sądu (np. o pochodzeniu dziecka, o rozwiązaniu małżeństwa, o przy-

sposobieniu, o sprostowaniu lub unieważnieniu aktu),



– decyzja administracyjna (np. o zmianie imienia lub nazwiska, o sprostowaniu lub unieważnieniu aktu – art. 28 i 29),

– decyzja administracyjna o skreśleniu części wpisu na podstawie art. 18 ust. 2,– protokół o przyjęciu oświadczeń (o uznaniu ojcostwa, o powrocie osoby rozwie-

dzionej do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa, o wpisanie do aktu danych osłaniających, o których mowa w art. 86 ust. 1 i 2.

6. W wyjątkowych wypadkach akt stanu cywilnego zastępuje się aktem nowym. Ma to miejsce w przypadku przysposobienia w warunkach określonych w art. 48 ust. 1 lub art. 49 ust. 1 p.a.s.c., a także w razie ustalenia toż sa mości osoby zmarłej, której akt zgonu został uprzednio sporządzony na podstawie art. 68 ust. 1 (patrz art. 68 ust. 3).

7. Rejestracją stanu cywilnego obejmuje się zdarzenia urodzeń, małżeństw i zgonów, które miały miejsce na obszarze Polski, bez względu na obywatelstwo osób, któ-rych zdarzenia dotyczą. Akty sporządza się w urzędzie stanu cywilnego, na któ-rego terenie nastąpiły zdarzenia. Prawo o aktach stanu cywilnego przewiduje jednak wyjątki od tej zasady. Dotyczą one zawarcia małżeństwa, transkrypcji aktów zagranicznych, sporządzania aktów urodzeń i zgonów na podstawie pro-tokołów nadesłanych przez polskich konsulów, kapitanów statków powietrznych i morskich. Odmiennie jest też uregulowana właściwość miejscowa, np. w przy-padku uznania za zmarłego lub stwierdzenia zgonu. Szerzej o tym będzie mowa w dalszej części komentarza.

Art. 3. STAN CYWILNY

Art. 3. Stan cywilny osoby stwierdza się na podstawie aktów sporządzonych w księgach stanu cywilnego.

1. Zarówno w ustawie, jak i w Kodeksie cywilnym oraz w Kodeksie rodzinnym i opie-kuńczym brak defi nicji stanu cywilnego. Należałoby zatem oprzeć się w tej kwestii na określeniach zawartych w słownikach, encyklopediach oraz doktrynie. Trzeba więc przykładowo przytoczyć defi nicję (W. Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985), według której stan cywilny jest to „sytuacja rodzinno--prawna w odniesieniu do małżeństwa: panna, kawaler, żonaty, mężatka, wdo-wiec, wdowa, rozwiedziony, rozwiedziona”. Jest to defi nicja zawężona, zwraca jednak uwagę fakt, że w życiu codziennym, a także w sprawach urzędowych py-tania o stan cywilny w ankietach, formularzach, przesłuchaniach dotyczą pozo-stawania lub niepozostawania w związku mał żeńskim.

2. Encyklopedia Powszechna PWN z 1976 r. ujmuje to pojęcie szerzej, stwierdzając, że „stan cywilny to zespół cech określających sytuację osoby fi zycznej w rodzinie (np. pokrewieństwo, związek małżeński) oraz jej sytuację osobistą (np. płeć, wiek)”. J. Litwin (w: Prawo…) odróżnia „stan osoby” z punktu widzenia jej stano-



wiska w społeczeństwie (obejmujący jej obywatelstwo, posiadanie praw publicz-nych i obywatelskich praw honorowych oraz zdolności do czynności prawnych) od jej stanu cywilnego, którym jest suma cech charakteryzujących jej sytuację w rodzinie i jej sytuację czysto osobistą. Sytuację w rodzinie określa jej stosunek do innych osób (pokrewieństwo, małżeństwo, powinowactwo), sytuację osobistą zaś jej płeć, wiek i imię.

Analiza treści przepisów ustawy oraz niektórych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przemawia za przyjęciem za właściwą defi nicję stanu cywilnego zawartą w Encyklopedii powszechnej, rozszerzoną przez J. Litwina.

3. Stan cywilny, poza znaczeniem informacyjnym o danej osobie, ma też istotne znaczenie dla polityki społecznej i ekonomicznej państwa. Dane osoby bowiem wchodzą w skład statystyki demografi cznej, dotyczącej liczby ludności, wieku i płci, rozmieszczenia na terytorium kraju, co umożliwia opracowanie programów edukacyjnych, zatrudnienia, ochrony zdrowia i innych.

Stan cywilny jest też ważny ze względu na ustalenie praw i obowiązków danej osoby. Z pokrewieństwem i małżeństwem wiążą się zwłaszcza sprawy dotyczące opieki, alimentacji i dziedziczenia. Sytuacja osobista wpływa na prawa i obo-wiązki w zakresie zdolności do czynności prawnych, edukacji, zatrudnienia, mał-żeństwa, emerytury i odpowiedzialności karnej.

4. Stan cywilny osób opiera się na:– zdarzeniach fi zycznych,– czynnościach prawnych z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego,– orzeczeniach organów państwowych.

Do zdarzeń fi zycznych należy oczywiście urodzenie i zgon. Urodzenie jest pod-stawą stanu cywilnego, tworzy bowiem stosunek pokrewieństwa między jego wstępnymi, zstępnymi oraz krewnymi w linii bocznej.

Czynnościami prawnymi stanowiącymi podstawę stanu cywilnego są: zawarcie małżeństwa, uznanie ojcostwa, oświadczenie rodziców o wyborze imienia oraz jego zmianie, o powrocie do nazwiska po rozwiązaniu małżeństwa itp.

Do orzeczeń organów państwowych ustalających stan cywilny należą orzeczenia: o ustaleniu lub zaprzeczeniu ojcostwa, o zaprzeczeniu i ustaleniu macierzyństwa, o ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa, o ustaleniu treści aktu urodzenia dziecka nieznanych rodziców, o unieważnieniu lub rozwiązaniu małżeństwa, o uznaniu za zmarłego lub stwierdzeniu zgonu.

5. Z treści art. 1 wynika, że akty stanu cywilnego mają charakter deklaratoryjny, stanowią bowiem jedynie rejestrację zdarzeń urodzeń, małżeństw i zgonów oraz innych faktów mających wpływ na stan cywilny osób.



6. Z wyjątkiem małżeństw wyznaniowych ze skutkami cywilnymi, których akty mają charakter konstytutywny, jak wynika z doktryny, kierownik urzędu stanu cywilnego jest zobowiązany do przestrzegania przy rejestracji oraz dokonywaniu innych czynności przepisów Kodeksu cywilnego, Kodeksu rodzinnego i opiekuń-czego, Prawa o aktach stanu cywilnego, Prawa prywatnego międzynarodowego, Kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie nieunormowanym w wy-mienionych aktach prawnych, a także Kodeksu postępowania cywilnego, odno-szących się do spraw związanych z rejestracją stanu cywilnego.

7. Podstawową formą rejestracji stanu cywilnego jest sporządzanie aktów urodzeń, małżeństw i zgonów. W toku sporządzania aktu powinny zostać kierownikowi urzędu stanu cywilnego przedłożone dokumenty, o których szczegółowo będzie mowa w dalszych częściach komentarza.

Przy sporządzaniu aktów należy zwrócić uwagę, czy osoby zgłaszające zdarzenie (urodzenie lub zgon) oraz składające oświadczenia (np. o zawarciu małżeństwa, o uznaniu ojcostwa, o nadaniu dziecku nazwiska męża matki lub żony ojca) mają pełną zdolność do czynności prawnych. Ponadto przy sporządzaniu aktu uro-dzenia należy:– ustalić istnienie domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa,– przyjąć na żądanie stron oświadczenie o uznaniu ojcostwa dziecka niepochodzą-

cego z małżeństwa, oświadczenie o nadaniu dziecku nieznanego ojca nazwiska matki jako nazwiska ojca.

Przed sporządzeniem aktu małżeństwa należy przyjąć oświadczenie, iż osobom zamierzającym zawrzeć małżeństwo nie są znane okoliczności stanowiące prze-szkodę do zawarcia tego związku.

8. Po sporządzeniu aktu stanu cywilnego mogą nastąpić zdarzenia mające wpływ na stan cywilny osób, które podlegają rejestracji w urzędach stanu cywilnego. Rejestracja ta następuje w formie wzmianek dodatkowych wpisywanych na mar-ginesie aktu. Zdarzenia te następują w wyniku:1) składanych oświadczeń woli:

– o uznaniu ojcostwa,– o nadaniu dziecku nazwiska męża matki lub żony ojca,– o wyborze dla dziecka innego imienia niż wpisane w akcie urodzenia (art. 51

ust. 1),– o nazwisku dziecka (art. 62 ust. 6 p.a.s.c., art. 88 k.r.o.),– o powrocie osoby rozwiedzionej do nazwiska, które nosiła przed zawarciem

małżeństwa;2) orzeczeń sądowych:

– o zaprzeczeniu i ustaleniu macierzyństwa,– o zaprzeczeniu lub ustaleniu ojcostwa,– o ustaleniu bezskuteczności uznania ojcostwa,



– o przysposobieniu,– o unieważnieniu lub sprostowaniu aktu,– o unieważnieniu małżeństwa lub jego rozwiązaniu przez rozwód,– o uchyleniu lub zmianie postanowienia o uznaniu za zmarłego lub stwier-

dzeniu zgonu,– o separacji;

3) decyzji administracyjnej o zmianie imienia lub nazwiska.

9. Kierownik urzędu stanu cywilnego dokonuje również innych wpisów w aktach stanu cywilnego, które jednak nie mają wpływu na stan cywilny osób, ale mają znaczenie dla treści aktów, prostując je lub uzupełniając na żądanie lub w inte-resie osób, których akty dotyczą. Do takich wpisów należą: sprostowanie błędu pisarskiego i uzupełnienie aktu (art. 28 i 36), unieważnienie jednego z dwóch aktów stwierdzających to samo zdarzenie (art. 29), nadanie dziecku imienia (art. 50 ust. 2) lub wpisanie w akcie urodzenia dziecka nieznanego ojca imienia ojca wskazanego przez matkę oraz nazwiska matki jako nazwiska ojca (art. 42 ust. 2), wpisanie danych dotyczących ojca na podstawie art. 86 ust. 1, skreślenie danych wpisanych niezgodnie z przepisami prawa (art. 18 ust. 2).

Art. 4. CHARAKTER AKTÓW STANU CYWILNEGO

Art. 4. Akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym.

1. Art. 4 jest odpowiednikiem art. 25 p.a.s.c. z 1955 r. Zmianie uległa natomiast część przepisu uprzednio stanowiącego zdanie drugie, według którego niezgodność z prawdą aktu stanu cywilnego mogła być udowodniona tylko w postępowaniu nie-procesowym o unieważnienie lub sprostowanie aktu. Obecnie zatem stwierdzenie to może nastąpić również w wyniku procesu sądowego. Postanowienia art. 4 obej-mują również zagraniczne akty stanu cywilnego, bowiem ustawodawca użył okreś-lenia „akty stanu cywilnego”, a nie „polskie akty stanu cywilnego”. Potwierdza to brzmienie art. 1138 k.p.c., który stanowi, że „zagraniczne dokumenty urzędowe mają moc dowodową na równi z polskimi dokumentami urzędowymi”.

2. Wyraz „wyłączny”, użyty w art. 4, wskazuje na to, że tylko na podstawie aktu stanu cywilnego dopuszczalne jest udowodnienie faktu urodzenia, małżeństwa lub zgonu. Odnosi się to także do podstawowych danych zawartych w tych aktach dotyczących daty i miejsca zdarzenia, danych dotyczących dziecka (płeć, imię, na-zwisko, pochodzenie od określonych rodziców), danych dotyczących osób wstępu-jących w związek małżeński oraz danych dotyczących osób zmarłych.

3. Na podstawie aktu stanu cywilnego nie jest natomiast możliwe udowodnienie innych danych w nich zawartych, a niedotyczących bezpośrednio zdarzenia za-



rejestrowanego w akcie. Tak więc na podstawie aktu urodzenia dziecka nie jest możliwe udowodnienie daty urodzenia jego rodziców, na podstawie aktu mał-żeństwa dowodzenie pochodzenia osoby wstępującej w związek małżeński od jej rodziców, a nawet jej daty i miejsca urodzenia. Wpisanie w akcie zgonu danych dotyczących małżonka osoby zmarłej nie stanowi dowodu zawarcia lub pozosta-wania zmarłego w związku małżeńskim z określoną osobą. Dane wpisane w ak-tach stanu cywilnego niebędące danymi podstawowymi mogą jednak stanowić dowód pośredni w postępowaniu sądowym lub administracyjnym o ustalenie lub odtworzenie innych aktów stanu cywilnego.

4. Zdarzenia, o których mowa w art. 4, znajdują też odbicie w formie wzmianek do-datkowych na marginesie aktu. Sporządzane są na podstawie orzeczeń sądowych, decyzji administracyjnych, protokołów o przyjęciu oświadczeń złożonych na pod-stawie przepisów prawnych i dotyczą podstawowych informacji o zdarzeniach mających znaczenie dla stanu cywilnego osób.

5. Akty urodzenia albo zgonu niepodpisane przez kierownika urzędu stanu cywil-nego nie mają mocy dowodowej. Podobnie należy traktować brak podpisu osoby, której dotyczy akt małżeństwa, jeżeli nie została omówiona przyczyna braku pod-pisu. Nie pozbawia natomiast mocy dowodowej aktu brak podpisu osoby zgłasza-jącej urodzenie lub zgon albo świadków zawarcia małżeństwa, nawet gdy nie zo-stała podana przyczyna tego braku.

6. Zasada wynikająca z art. 4 dotyczy wszystkich aktów sporządzonych w księgach przechowywanych w urzędach stanu cywilnego, bez względu na okres ich spo-rządzenia, formę wyznaniową lub świecką oraz język, w jakim zostały spisane. Obejmuje ona również akty sporządzone na podstawie orzeczeń sądowych, de-cyzji administracyjnych i protokołów.

7. Należy mieć na względzie deklaratoryjny charakter aktów stanu cywilnego i in-nych wpisów w księgach. Wynika z tego, że zdarzenie, o którym mowa w art. 4, rodzi skutki prawne dla osób z datą zaistnienia zdarzenia. Prawo o aktach stanu cywilnego nakazuje sporządzenie aktu lub naniesienie wzmianki dodatkowej w dniu zgłoszenia zdarzenia lub wpływu do urzędu stanu cywilnego dokumentu będącego podstawą wpisu. Istnieją jednak wyjątki od tej zasady, np. konieczność przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, nieprzewidziane zdarzenie unie-możliwiające dokonanie wpisu, określona w ustawie szczególna forma rejestracji stanu cywilnego oraz inne okoliczności, które sprawiają, że akt może być sporzą-dzony po znacznym upływie czasu od zdarzenia (np. ustalenie treści aktu stanu cywilnego, który nie został sporządzony we właściwym czasie, odtworzenie aktu sporządzonego w księdze utraconej). Znaczny upływ czasu od zdarzenia może być nawet określony przepisem prawa, jak to uregulowano w sprawach o uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu. O prawach do spadku decyduje ustalona w orze-czeniu sądowym data zgonu.



8. Odpisy aktów stanu cywilnego stanowią w postępowaniu sądowym i admini-stracyjnym dowody zdarzeń i danych w nich stwierdzonych. Zgodnie bowiem z art. 244 § 1 k.p.c. oraz art. 76 § 1 k.p.a. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne or-gany państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone.

9. Moc dowodowa aktu stanu cywilnego może być podważona jedynie w drodze postępowania sądowego. Oznacza to, że do chwili wydania orzeczenia przez sąd o unieważnieniu aktu stwierdzającego zdarzenie niezgodne z prawdą nikt nie może podważyć jego ważności. Nie jest to możliwe nawet w przypadku, gdy ta niezgodność z prawdą jest oczywista dla kierownika urzędu stanu cywilnego, in-nych organów państwowych oraz dla stron. Jeżeli więc został sporządzony np. akt urodzenia dziecka, które się nie urodziło, lub akt małżeństwa, które nie zostało zawarte, akt zgonu osoby, która żyje lub zmarła w innym czasie, to akt taki pod-lega unieważnieniu na podstawie art. 30 pkt 1 p.a.s.c. przez sąd w postępowaniu nieprocesowym. Przyczyną unieważnienia aktu na tej podstawie jest też sporzą-dzenie aktu stanu cywilnego przez osobę niebędącą kierownikiem urzędu stanu cywilnego.

10. Stwierdzenie niezgodności z prawdą zdarzeń, które zostały w akcie stanu cywil-nego zapisane w formie wzmianki dodatkowej, nie wymaga unieważnienia całego aktu. Wystarczające jest ograniczenie się do unieważnienia samej wzmianki. Ma to miejsce wówczas, gdy zdarzenie nie nastąpiło, a więc w odniesieniu do aktu nie zostało wydane orzeczenie sądowe lub decyzja administracyjna ani też nie złożono oświadczeń woli mających wpływ na stan cywilny osób. Unieważnienie takich wzmianek następuje również w drodze postępowania nieprocesowego.

11. Akty stanu cywilnego są dokumentami również w rozumieniu art. 115 § 14 k.k., uznającym za „dokument” każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej zna-czenie prawne. Na tej zasadzie akty stanu cywilnego podlegają ochronie na pod-stawie przepisów rozdziału XXXIV Kodeksu karnego „Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów”.

12. Kierownik lub pracownik urzędu stanu cywilnego sporządzający akty stanu cy-wilnego, poświadczający nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne, podlega karze na podstawie art. 271 k.k. Podobną odpowiedzialność ponosi za wystawienie odpisu aktu stanu cywilnego, jeżeli odpis ten zawiera dane niepraw-dziwe.

13. Może się zdarzyć, że przestępstwo popełnia osoba zgłaszająca urodzenie lub zgon albo wstępująca w związek małżeński, a także osoba, która wystawia niezgodny



z prawdą dokument stanowiący podstawę sporządzenia aktu stanu cywilnego (np. zgłoszenie urodzenia dziecka, kartę zgonu). Przestępstwa te mogą polegać na fałszowaniu, tj. przerabianiu lub podrabianiu dokumentów (art. 270 k.k.), po-świadczeniu nieprawdy przez podstępne wprowadzenie w błąd funkcjonariusza publicznego upoważnionego do wystawienia dokumentu oraz na zeznaniu nie-prawdy lub jej zatajeniu w zeznaniu mającym służyć za dowód przed kierowni-kiem urzędu stanu cywilnego (art. 233 k.k.).

14. Ochronie prawnej podlegają akty stanu cywilnego przed niszczeniem, uszkodze-niem, czynieniem ich bezużytecznymi, ukrywaniem lub usuwaniem. Kary za wy-mienione czyny przewiduje art. 276 k.k. Przepis ten jest istotny ze względu na wy-soką rangę, którą art. 4 p.a.s.c. nadaje aktom stanu cywilnego. Niszczenie i inne wymienione działania zmniejszają moc dowodową tych ksiąg. Mogą też wiązać się z zamiarem popełnienia innego przestępstwa, np. wyłudzeniem zaświadczenia o utracie księgi w celu zastąpienia sporządzonego w niej aktu innym zawierającym bardziej korzystne, a jednocześnie niezgodne z prawdą, dane.

15. Kierownik urzędu stanu cywilnego w przypadku stwierdzenia, iż sporządzenie aktu niezgodnego z prawdą nastąpiło na podstawie dokumentów nieprawdzi-wych lub sfałszowanych, a także w przypadku zniszczenia księgi niewynikającego z przyczyn obiektywnych obowiązany jest – zgodnie z art. 304 § 2 k.p.k. – nie-zwłocznie zawiadomić prokuratora lub policję o podejrzeniu popełnienia prze-stępstwa.

Art. 5. PROWADZENIE KSIĄG STANU CYWILNEGO

Art. 5. Księgi stanu cywilnego prowadzi się w urzędach stanu cywilnego.

1. Stan taki obowiązuje od 1 stycznia 1946 r., kiedy to wprowadzono zasadę świec-kiej rejestracji stanu cywilnego. Z chwilą powołania urzędów stanu cywilnego osoby prowadzące dotychczas rejestrację stanu cywilnego we wszystkich czę-ściach kraju, bez względu na system tej rejestracji, utraciły prawo do prowadzenia ksiąg stanu cywilnego. Księgi prowadzone do końca 1945 r. przez osoby świeckie zostały przekazane do urzędów stanu cywilnego, natomiast osoby duchowne przekazały księgi wtóropisów (duplikatów). Oryginały ksiąg prowadzonych przez osoby duchowne otrzymały urzędy stanu cywilnego, jeżeli były one sporządzone w jednym egzemplarzu albo księgi wtóropisów zostały zniszczone, zaginęły lub wywieziono je w czasie działań wojennych.

W urzędach stanu cywilnego zatem są prowadzone zarówno księgi nowe, jak i do-tychczasowe, w których dokonuje się wpisów przewidzianych w obowiązujących przepisach prawnych. Akty stanu cywilnego sporządzone w księgach prowadzo-nych do końca 1945 r. mogą również podlegać unieważnianiu, prostowaniu i uzu-pełnianiu na podstawie przepisów rozdziału 4 ustawy – Prawo o aktach stanu cy-


Art. 5a Część pierwsza. Prawo o aktach stanu cywilnego

wilnego. Urzędy stanu cywilnego wydają odpisy z tych ksiąg, odpisy zaś wydane z nich przez osoby, które prowadziły wyznaniową rejestrację stanu cywilnego, nie mają mocy dowodowej. Sposób prowadzenia ksiąg stanu cywilnego zostanie omó-wiony w komentarzu do rozdziału 3 ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego.

2. Art. 5 ma charakter ogólny i wstępnie tylko stwierdza, że księgi stanu cywilnego prowadzi się w urzędach stanu cywilnego. Należy z tego wnioskować, że wszelkie czynności związane z rejestracją stanu cywilnego – z wyjątkami określonymi w ustawie – muszą się odbywać w lokalu urzędu stanu cywilnego.

3. Lokal urzędu stanu cywilnego powinien się znajdować w budynku należącym w całości lub w części do urzędu gminnego lub miejskiego. Powinien mieć od-rębne pomieszczenie stanowiące archiwum, odpowiednio urządzone i zabezpie-czone przed włamaniem, pożarem i dostępem osób nieuprawnionych.

4. W lokalu urzędu stanu cywilnego należy wydzielić osobny pokój kierownika w związku z jego funkcją, która polega m.in. na przyjmowaniu oświadczeń i wniosków osób zainteresowanych, co na ogół ma charakter poufny, zwłaszcza że podczas prowadzonych rozmów ujawnia się sprawy niekiedy bardzo osobiste. Pokój ten należy oznaczyć tablicą wymieniającą funkcję oraz imię i nazwisko kie-rownika.

5. Ze względu na uroczystą formę niektórych czynności, jak zawieranie małżeństw, urząd stanu cywilnego powinien mieć przystosowane w tym celu pomieszczenia z zachowaniem uroczystego wystroju, w miarę możliwości z odrębną poczekalnią i szatnią.

Art. 5a. OBSZAR DZIAŁANIA URZĘDU STANU CYWILNEGO

Art. 5a. 1. Urzędy stanu cywilnego wchodzą w skład urzędu gminy.

2. Gmina stanowi okręg urzędu stanu cywilnego.

3. Wojewoda może tworzyć urzędy stanu cywilnego właściwe dla kilku okręgów lub utworzyć kilka urzędów stanu cywilnego w obszarze jednej gminy.

1. W 1990 r. została w Polsce przeprowadzona reforma administracyjna, polegająca na nadaniu samodzielności i zwiększeniu kompetencji samorządu terytorialnego oraz oddzieleniu administracji rządowej od administracji samorządowej. Na pod-stawie art. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) mieszkańcy gminy tworzą wspólnotę samorzą-dową, przy czym przez pojęcie gminy należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Mieszkańcy podejmują rozstrzygnięcia w głoso-waniu powszechnym lub za pośrednictwem organów gminy, którymi są: rada



gminy jako organ stanowiący i kontrolny oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta), będący organem wykonawczym.

2. Ustawa o samorządzie gminnym stanowi, że do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. W art. 8 ustawy przewidziano możliwość nakładania ustawami na gminę obowiązku wykonywania zadań z zakresu admini stra cji rzą-dowej.

3. Czynności wykonywane przez kierownika urzędu stanu cywilnego przeszły do właściwości organów gminy jako zadania zlecone na podstawie art. 3 pkt 19 ustawy z 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w usta-wach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 34, poz. 198 ze zm.), zwanej potocznie „ustawą kompetencyjną”. Art. 5a został dodany przez art. 39 pkt 1 tej ustawy.

4. Zasadą określoną w art. 5a ust. 1 jest, że urząd stanu cywilnego działa w każdej gminie, a terytorium tej gminy stanowi okręg urzędu stanu cywilnego. W ust. 3 art. 5a wprowadzono jednak możliwość tworzenia urzędów stanu cywilnego właś-ciwych dla kilku okręgów lub tworzenie kilku urzędów stanu cywilnego w ob-szarze jednej gminy. Uprawniony do decydowania w tej sprawie jest wojewoda na podstawie ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.).

5. Akty normatywne wojewody wchodzą w życie pod warunkiem ogłoszenia w dzien-niku urzędowym, przy czym data wydania dziennika jest jednocześnie dniem ogło-szenia. Zasadą jest zachowanie przynajmniej czternastodniowego vacatio legis od dnia ogłoszenia aktu do dnia jego wejścia w życie. Odstąpienie od tego okresu jest możliwe na podstawie przepisów ustawy szczególnej lub rozporządzenia. W żadnym razie akt prawny nie może wejść w życie przed dniem ogłoszenia.

6. Akty normatywne wojewody są bezzwłocznie po podpisaniu przekazywane właś-ciwemu ministrowi i poddane sprawdzeniu ich zgodności z ustawami, kierunkami polityki rządu oraz zasadami rzetelności i sprawności działania.

Art. 6. UPRAWNIENIA KIEROWNIKA URZĘDU STANU CYWILNEGO

Art. 6. 1. Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kie-rownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca (zastępcy).

2. Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest wójt lub burmistrz (prezy-dent).

3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) zatrudnia inną osobę na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego w gminach powyżej 50 000 miesz-kańców.



4. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może zatrudnić inną osobę na stano-wisku kierownika urzędu stanu cywilnego w gminach poniżej 50 000 miesz-kańców.

5. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) zatrudnia inną osobę na stanowisku zastępcy (zastępców) kierownika urzędu stanu cywilnego.

1. Uprawnienia kierownika urzędu stanu cywilnego zostały określone w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz ustawy – Prawo o aktach stanu cywil-nego. Rodzaj wykonywanych czynności i charakter publiczny wydawanych doku-mentów sprawiają, że kierownik jest osobą zaufania publicznego. Ze względu na rangę tego stanowiska ustawodawca w sposób szczególny określił status prawny kierownika urzędu stanu cywilnego.

2. Przede wszystkim art. 6 ust. 2 stanowi, że kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest wójt lub burmistrz (prezydent). Podobnie sprawa ta była uregulowana w art. 7 p.a.s.c. z 1955 r. Wójt lub burmistrz (prezydent) jest kierownikiem urzędu stanu cywilnego z mocy prawa, bez potrzeby wydawania dokumentu uprawniającego wymienionego do pełnienia tej funkcji.

3. Pełnienie obowiązków, o których była mowa w tezie 1, wymaga stałej obecności kierownika w urzędzie stanu cywilnego, bowiem nie byłoby dopuszczalne odra-czanie terminu przyjęcia oświadczenia, np. o uznaniu ojcostwa, albo odsyłanie osoby zgłaszającej urodzenie lub zgon na inny termin, zwłaszcza że przepisy ustawy zobowiązują do sporządzenia aktu w dniu zgłoszenia zdarzenia podlega-jącego rejestracji w urzędzie stanu cywilnego.

4. Ustawą z 19 września 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu cywil-nego oraz ustawy o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 182, poz. 1121) wprowadzono dość istotne zmiany dotyczące statusu kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcy (zastępców).

Konieczność wprowadzenia zmian w przepisach ustawy z 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, w części dotyczącej sposobu zatrudnienia kierowników urzędu stanu cywilnego i ich zastępców, była podyktowana nie-jednoznacznością zapisów prawa, wynikającą z tego różnorodną praktyką oraz kwestionowaniem uprawnień kierowników urzędów stanu cywilnego i ich za-stępców powołanych przez radę gminy z pominięciem przeprowadzenia postę-powania konkursowego określanego w ustawie o pracownikach samorządo-wych.

„[…] Celem uniknięcia problemów z naborem kierowników urzędów stanu cy-wilnego, jak również uregulowania statusu prawnego wszystkich czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego oraz zmiany imion i nazwisk, dokona-nych po 7 sierpnia 2005 roku przez wadliwie powołanych kierowników urzędu


Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 6a

stanu cywilnego (zastępców), przygotowano projekt ustawy o zmianie prawa o aktach stanu cywilnego […]” (z uzasadnienia projektu ustawy, druk sejmowy nr 866).

Istotą zmian w ustawie są dwa założenia:– usankcjonowanie dokonanych w okresie od 7 sierpnia 2005 r. do dnia wejścia

w życie ustawy zmieniającej, czynności kierowników urzędów stanu cywilnego oraz ich zastępców powołanych bez wymogów konkursowych,

– umocowanie pozycji kierowników urzędu stanu cywilnego na podstawie jedno-znacznych przepisów prawa.

5. Nowe uregulowania prawne eliminują dwoistość naboru na stanowisko kierow-nika urzędu stanu cywilnego. Wobec faktu, że kierownik urzędu stanu cywilnego jest pracownikiem samorządowym, odstąpiono od wymogu podjęcia przez radę gminy uchwały o powołaniu kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcy.

Wprowadzono zapis ustalający zasady naboru na stanowisko kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcy w zgodzie z ustawą o pracownikach samorządo-wych. „Do zatrudnienia kierownika urzędu stanu cywilnego ma zastosowanie art. 3a ustawy o pracownikach samorządowych, co oznacza, że wybór konkretnej osoby na to stanowisko musi być poprzedzony przeprowadzeniem otwartego kon-kursu” (wyrok NSA z 17 października 2007 r., II OSK 1445/07, PPP 2008, nr 10, s. 100).

6. Art. 6 ust. 5 nakazuje obligatoryjne zatrudnienie innej osoby na stanowisku za-stępcy (zastępców) kierownika urzędu stanu cywilnego, oraz obligatoryjne zatrudnie nie innej osoby na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego w gminach powyżej 50 000 mieszkańców (art. 6 ust. 3).

Ponadto zachowano możliwość zatrudnienia kierownika urzędu stanu cywilnego również w gminach, gdzie liczba mieszkańców jest mniejsza niż 50 000 (art. 6 ust. 4).

Zatrudnienie kierowników i ich zastępców ustawodawca powierzył wójtom (bur-mistrzom i prezydentom miasta) zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o pracownikach samorządowych.

Art. 6a. ZATRUDNIENIE NA STANOWISKU KIEROWNIKA URZĘDU STANU CYWILNEGO

Art. 6a. 1. Na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego oraz zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego może być zatrudniona inna osoba, która:1) ma obywatelstwo polskie, pełną zdolność do czynności prawnych i ko-

rzysta z pełni praw publicznych;


Art. 6a Część pierwsza. Prawo o aktach stanu cywilnego

2) nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne;3) cieszy się nieposzlakowaną opinią;4) posiada stan zdrowia pozwalający na zatrudnienie na określonym stano-

wisku;5) ukończyła:

a) studia prawnicze lub administracyjne i uzyskała tytuł magistra lubb) podyplomowe studia administracyjne;

6) posiada łącznie co najmniej pięcioletni staż pracy:a) na stanowiskach urzędniczych w urzędach lub biurach jednostek sa-

morządu terytorialnego lubb) w służbie cywilnej, lubc) w urzędach państwowych, z wyjątkiem stanowisk pomocniczych i ob-

sługi, lubd) w służbie zagranicznej, z wyjątkiem stanowisk pomocniczych i ob-

sługi.

2. Osoby zatrudnione na stanowisku kierownika urzędu stanu cywilnego lub zastępcy kierownika urzędu stanu cywilnego mogą być zatrudnione również w niepełnym wymiarze czasu pracy.

1. Art. 6a taksatywnie ustala wymagania kwalifi kacyjne kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcy.

Przede wszystkim ustawodawca stawia wymóg posiadania obywatelstwa pol-skiego, korzystania z pełni praw publicznych i posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych, a także nieposzlakowanej opinii.

W dalszej kolejności przepis obejmuje kwalifi kacje zawodowe kierowników urzędów stanu cywilnego i ich zastępców.

2. Ustawowy zapis ustalający kryteria kwalifi kacyjne kierowników urzędów stanu cywilnego i ich zastępców wskazuje na znaczącą rangę tego stanowiska. Osoby je piastujące bowiem zaliczane są do kręgu osób zaufania publicznego.

Zakres ich zadań i kompetencji wymaga szerokiej wiedzy prawniczej, a w związku z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej i wzrastającym ob-rotem prawnym – także znajomości prawa unijnego.

3. Osoby zajmujące stanowiska kierowników urzędów stanu cywilnego lub ich za-stępców, od 7 sierpnia 2005 r. do 29 października 2008 r., czyli dnia wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej – Prawo o aktach stanu cywilnego, powołane uchwałą rady gminy na podstawie art. 6 ust. 3 w dotychczasowym brzmieniu, bez przeprowadzenia naboru konkursowego, uważa się za zatrudnione zgodnie z prawem (art. 3 ustawy z 19 września 2008 r. o zmianie ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego oraz ustawy o opłacie skarbowej, Dz.U. Nr 182, poz. 1121).


Rozdział 1. Przepisy ogólne Art. 6b

4. Wymagań określonych w art. 6a ust. 1 pkt 5 nie stosuje się przez 6 lat od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej w stosunku do osób zatrudnionych na stano-wisku kierownika urzędu stanu cywilnego lub zastępcy w dniu wejścia w życie tej ustawy (29 października 2008 r.) – art. 3 ust. 2.

5. Czynności dokonane w okresie od 7 sierpnia 2005 r. do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej (29 października 2008 r.) przez kierowników urzędów stanu cywilnego lub zastępców, powołanych uchwałą rady gminy na podstawie art. 6 ust. 3 ustawy dotychczasowej, bez naboru konkursowego, uznaje się za dokonane przez uprawniony organ.

6. Pracownicy urzędu stanu cywilnego zatrudnieni są na podstawie umowy o pracę. Podlegają również przepisom ustawy o pracownikach samorządowych. Pracownicy pełnią funkcje biurowo-techniczne. Sporządzają projekty aktów stanu cywilnego, decyzji i postanowień kierownika urzędu stanu cywilnego, odpisy aktów stanu cywilnego, przygotowują inną dokumentację niezbędną do wykonywania przepisanych prawem czynności kierownika. Nie mają upraw-nień do podpisywania aktów stanu cywilnego, nie mogą też w zastępstwie kie-rownika przyjmować oświadczeń woli, np. w sprawach zawarcia małżeństwa, uznania ojcostwa, nadania dziecku nazwiska męża matki lub żony ojca. Nie ma też podstawy prawnej do udzielania im upoważnień z art. 268a k.p.a. w tym zakresie.

7. Kierownik urzędu stanu cywilnego i pracownicy urzędu podlegają wyłączeniu od udziału w postępowaniu administracyjnym z przyczyn i na zasadach określonych w art. 24 k.p.a.

Art. 6b. WSPÓŁPRACA KIEROWNIKA URZĘDU STANU CYWILNEGO Z SZEFEM KRAJOWEGO CENTRUM INFORMACJI KRYMINALNYCH

Art. 6b. Kierownik urzędu stanu cywilnego współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego ustawowych zadań.

Art. 6c. NABÓR NA STANOWISKA KIEROWNIKA I ZASTĘPCY KIEROWNIKA URZĘDU STANU CYWILNEGO – ODESŁANIE USTAWOWE

Art. 6c. W zakresie nieregulowanym w niniejszej ustawie do naboru na stanowiska, o których mowa w art. 6 ust. 3–5, oraz do osób zatrudnio-nych na tych stanowiskach stosuje się przepisy ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593, z późn. zm.).

Art. 6b–6c



Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.) utraciła moc 1 stycznia 2009 r. na podstawie art. 60 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.).

Art. 7. FORMY WYKONYWANIA CZYNNOŚCI PRZEZ KIEROWNIKA URZĘDU STANU CYWILNEGO

Art. 7. 1. Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje się w formie:1) aktu stanu cywilnego,2) decyzji,3) postanowień w sprawach określonych w art. 24, 25 i 89– chyba że z przepisów ustawy wynika inna forma załatwienia sprawy.

2. Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia:1) przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński,2) wydania zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających zawarcie mał-

żeństwa, o których mowa w art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,3) wydania zezwolenia na zawarcie małżeństwa przed upływem terminu,

o którym mowa w art. 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,4) sporządzenia aktu małżeństwa zawartego zgodnie z art. 1 § 2 Kodeksu

rodzinnego i opiekuńczego,5) wydania zaświadczenia, że obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cu-

dzoziemiec niemający żadnego obywatelstwa zgodnie z prawem polskim może zawrzeć małżeństwo za granicą,

– powiadamia na piśmie osobę zainteresowaną o przyczynach odmowy. Osoba zainteresowana w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej pisma kie-rownika urzędu stanu cywilnego może wystąpić z wnioskiem do sądu rejo-nowego właściwego ze względu na siedzibę urzędu stanu cywilnego o roz-strzygnięcie, czy okoliczności przedstawione przez kierownika urzędu stanu cywilnego uzasadniają odmowę dokonania czynności. Prawomocne postanowienie sądu wiąże kierownika urzędu stanu cywilnego.

3. Wystąpienie z wnioskiem, o którym mowa w ust. 2, jest niedopuszczalne, jeżeli sąd na podstawie art. 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rozstrzyg- nął, że małżeństwo nie może być zawarte.

3a. Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmówił przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, nie później niż w terminie siedmiu dni na piśmie powiadamia mężczyznę, który twierdzi, że jest ojcem dziecka, i matkę dziecka o przyczynach odmowy i możliwości uznania ojcostwa przed sądem opiekuńczym; odpis pisma przesyła do urzędu stanu cywilnego właściwego do sporządzenia aktu urodzenia dziecka.



4. Odmowa dokonania innych czynności związanych z rejestracją stanu cy-wilnego niż określonych w ust. 2 oraz nieprzewidzianych w ustawie, a mo-gących mieć wpływ na stan cywilny osób, następuje w formie decyzji.

1. Art. 7 określa formy, w jakich kierownik urzędu stanu cywilnego wykonuje swoje czynności. Z wyjątkiem aktu stanu cywilnego, czynności wymienionych w ust. 2 oraz ust. 3a, mają tu zastosowanie przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

2. Akt stanu cywilnego nie stanowi aktu administracyjnego w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego. Jest rejestracją zdarzenia urodzenia, małżeń-stwa lub zgonu i powinien być sporządzony zgodnie z zasadami określonymi w rozdziale 3 „Zasady sporządzania aktów stanu cywilnego i prowadzenia ksiąg stanu cywilnego” oraz z przepisami ustalającymi sposób rejestracji poszczegól-nych aktów (rozdziały 5, 6, 7). Formularze aktów, sposób ich wypełniania oraz zapisywania danych zostały określone w rozporządzeniu wykonawczym do Prawa o aktach stanu cywilnego. Przepisy te oraz ich praktyczne wykonywanie zostaną omówione w dalszej części komentarza.

3. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że akt stanu cywilnego musi być sporzą-dzony zgodnie z przepisami prawa, dane wpisuje się na podstawie przedstawio-nych dokumentów oraz ewentualnego postępowania wyjaśniającego, o którym mowa w art. 22.

4. W przypadku gdy osoba zgłaszająca urodzenie lub zgon albo wstępująca w związek małżeński żąda wpisania w akcie danych nieznajdujących oparcia w dokumentach lub przepisach prawnych, kierownik urzędu stanu cywilnego powinien odmówić dokonania żądanego wpisu, wyjaśniając przyczynę odmowy oraz pouczając o spo-sobie załatwienia sprawy, jeżeli taka możliwość istnieje. Przykładowo, jeżeli w wy-padku urodzenia dziecka przez kobietę pozostającą w związku małżeńskim lub przed upływem 300 dni od ustania małżeństwa, kobieta ta żąda wpisania jako ojca innego mężczyzny lub sporządzenia aktu jak dla dziecka, którego ojciec jest nie-znany, kierownik urzędu powinien jej wyjaśnić zasadę domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa oraz poinformować o możliwości i trybie zaprzeczenia ojco-stwa męża. Odmowa taka nie jest decyzją w rozumieniu art. 104 k.p.a.

5. Osoba niezadowolona z treści aktu może odmówić złożenia pod nim podpisu, co należy omówić w akcie. Akt ten, mimo braku podpisu tej osoby, ma moc prawną.

6. Osobną jednak sprawą jest odmowa nadania dziecku imienia wybranego przez rodziców, jeżeli jest ono ośmieszające, nieprzyzwoite, zdrobniałe lub nie pozwala odróżnić płci dziecka, albo gdy rodzice żądają nadania więcej niż dwóch imion. W tym wypadku należy wydać decyzję w formie przewidzianej w art. 107 k.p.a.

7. W art. 7 ust. 1 pkt 3 jako jedną z form czynności kierownika urzędu stanu cywil-nego wymienia się postanowienia, które kierownik wydaje w sprawach:



– udostępnienia ksiąg upoważnionym przedstawicielom organów państwowych oraz instytucji naukowych w celu przeglądania (art. 25),

– zastąpienia zaginionej lub zniszczonej księgi (lub jej części) jej odpisem (art. 89).

Ponadto, o czym w omawianym przepisie nie wspomniano, wydaje się postanowienie o odmowie wystawienia zaświadczenia o dokonanych w księgach stanu cywilnego wpisach lub ich braku, oraz o zaginięciu lub zniszczeniu ksiąg stanu cywilnego. Sprawę formy wydawania zaświadczeń oraz odmowy ich wydania regulują przepisy działu VII Kodeksu postępowania administracyjnego: „Wydawanie zaświadczeń”.

8. Ust. 2 art. 7 dotyczy odmowy przez kierownika urzędu stanu cywilnego załat-wiania spraw związanych ze wstąpieniem w związek małżeński, o których mowa m.in. w art. 1 § 1 i 2, art. 4 i 41 k.r.o. W sprawach tych kierownik urzędu stanu cywilnego powiadamia osobę zainteresowaną na piśmie o odmowie i jej przyczy-nach, a także informuje o możliwości i terminie wystąpienia do sądu rejonowego o rozstrzygnięcie sprawy. W myśl art. 7 ust. 3 złożenie wniosku do sądu nie jest dopuszczalne, jeżeli wcześniej zapadło na podstawie art. 5 k.r.o. orzeczenie sądu, że małżeństwo nie może być zawarte.

9. Odmowa, o której była mowa, nie zapada w drodze decyzji, gdyż zgodnie z art. 104 § 2 k.p.a. decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji (np. odmowa wszczę cia lub umo-rzenie postępowania). W sprawach wymienionych w ust. 2 art. 7 natomiast usta-wodawca przekazuje rozstrzygnięcie sprawy do właściwości sądu rejonowego.

10. Odmowa dokonania innych czynności związanych z rejestracją stanu cywilnego, niewymienionych w ust. 2 art. 7 ani ust. 3a oraz nieprzewidzianych w ustawie, a mogących mieć wpływ na stan cywilny osób, następuje w drodze decyzji. Dotyczy to m.in.:– odmowy sporządzenia aktu stanu cywilnego,– odmowy sprostowania i uzupełnienia aktu,– odmowy ustalenia treści aktu sporządzonego w księdze utraconej,– odmowy transkrypcji aktu zagranicznego lub wpisania do ksiąg wypisu z aktu

stanu cywilnego sporządzonego w księdze utraconej,– odmowy przyjęcia oświadczenia, np. o nadaniu dziecku nazwiska męża matki,

o powrocie osoby rozwiedzionej do nazwiska noszonego przed zawarciem mał-żeństwa.

11. Oprócz decyzji odmawiających dokonania czynności kierownik urzędu stanu cy-wilnego załatwia sprawę przez wydanie decyzji z mocy przepisów Prawa o aktach stanu cywilnego, np. o:– sprostowaniu i uzupełnieniu aktów stanu cywilnego na podstawie art. 28 i 36

p.a.s.c.,

Wydanie 5 - Gandalf.com.pl - księgarnia i sklep internetowy z ...Wydanie 5 Stan prawny na 15...

Documents

Transcript of Wydanie 5 - Gandalf.com.pl - księgarnia i sklep internetowy z ...Wydanie 5 Stan prawny na 15...