Wybrane zagadnienia z metodyki nauczania języka polskiego w klasach I-III

NPDN PROTOTO we Wrocławiu - J. Gadowicz

Wybrane zagadnienia z metodyki nauczania języka polskiego w klasach I-III

Mówienie


Kształcenie sprawności językowejKształcenie sprawności językowej oznacza w szkole pracę nad przekształcaniem języka mówionego w język nastawiony na wypowiadanie się pisemne. Poprzez ćwiczenia w mówieniu i pisaniu uczeń powinien posiąść umiejętność - gromadzenia materiału, - selekcji, - planowania i komponowania wypowiedzi. Pracy nad wypowiedziami uczniów powinny towarzyszyć ćwiczenia słownikowe zmierzające do: bogacenia czynnego i biernego słownika uczniów wytwarzania w ich umysłach poprawnych skojarzeń i nazw

(precyzowanie słownictwa) rozszerzania wiedzy uczniów na dany temat uwrażliwienie uczniów na estetykę wypowiedzi wyrabianie odpowiedzialności za słowo zapobiegania błędom językowym i ich zwalczania. opanowanie słownictwa ogólnonarodowego, wprowadzenie dzieci w świat piękna językowego.


Pośród ćwiczeń słownikowych możemy wyróżnić: Ćwiczenia dostarczające pewnego zasobu słów, rozszerzające zasób

słownictwa przez tworzenie nowych wyrazów od wyrazów znanych. Ćwiczenia unaoczniające dzieciom artystyczne wartości języka. Ćwiczenia wdrażające dzieci do poprawnej wymowy Ćwiczenia gramatyczne. Ćwiczenia ortograficzne.Podczas pracy z nowym tekstem należy wyjaśnić niezrozumiałe wyrażenia i zwroty. Dobrą formą będzie: pokaz i omówienie przedmiotu, jego obrazu, względnie wycieczka lub film

związany tematycznie z treścią przeznaczonego do czytania tekstu, nauka poprawnej wymowy danego słowa. prześledzenie znaczenia tego słowa w kontekście. analizowanie budowy wyrazu, wyodrębnienie jego części np. przedrostka,

przyrostka, wspólnego rdzenia grupy wyrazów podanie kilku wyrazów bliskoznacznych, ustalanie wieloznaczności podanie wyrazu o znaczeniu przeciwnym korzystanie z różnego rodzaju słowników uzupełnianie zdań tym wyrazem, układanie nowych zdań z tym wyrazem., gry

słowne, krzyżówkiInną grupę ćwiczeń słownikowych stanowią ćwiczenia polegające na gromadzeniu zwrotów i wyrażeń zastępczych, synonimów. Jest to doskonałe ćwiczenie do ukazania bogactwa języka przez wyrażenie tej samej treści w różny sposób, dokładne obrazowe przedstawienie danej myśli.

Celem ćwiczeń kształtujących mowę prawidłową pod względem gramatycznym jest wdrażanie dziecka do praktycznego stosowania naszego systemu językowego. Komunikatywność wypowiedzi polega między innymi na stosowaniu przez mówiącego i odbiorcę tych samych zasad językowych.

Ćwiczenia w tym zakresie polegają na:wdrażaniu dziecka do stosowania prawidłowych form

fleksyjnych (przypadków, liczb, rodzajów, form osobowych),

wzbogaceniu mowy dziecka w wyrażenia określające stosunki między przedmiotami, czynnościami, cechami, czemu służą przede wszystkim: przyimki, spójniki, zaimki, przysłówki,

wdrażaniu do stosowania prawidłowych konstrukcji składniowych (zdań, równoważników zdań).



Ćwiczenia słownikowe łączą się ściśle z ćwiczeniami frazeologicznymi. W klasach młodszych można wprowadzić następujące rodzaje ćwiczeń frazeologicznych:- układanie zdań z użyciem nowo wprowadzonego

wyrazu;- układanie zdań połączone z doborem odpowiednich

wyrazów spośród uprzednio zgromadzonych;- układanie zdań lub fragmentów tzw. wypracowań z

podanymi zwrotami i wyrażeniami;- pisanie przez uczniów pytań do podanych przez

nauczyciela zdań, w których zastosowane zostały nowe zwroty lub wyrażenia;

- wypisywanie przez uczniów odpowiednich zwrotów lub wyrażeń z omawianych tekstów w celu wykorzystania ich np. do opisu;

- uczenie się przez uczniów na pamięć wierszy, zagadek, przysłów oraz krótkich fragmentów prozy.


Przy prowadzeniu wszelkiego rodzaju ćwiczeń słownikowych należy pamiętać, że nie mogą być one celem samym w sobie. Muszą się łączyć ze wszystkimi działami programowymi, wynikać w naturalny sposób z toku zajęć i stanowić jego niezbędne ogniwo.

Ponadto, aby zgromadzone słownictwo weszło w zakres słownika czynnego winno znaleźć zastosowanie w żywej mowie uczniów i w różnych formach wypowiedzi ustnych i pisemnych.


Poprawna wymowa GĘŚCiężka, potężna i niedołężnaW stawu gęstwinie gęś ugrzęzłaLecz to nie klęska w gęsiej rodzinie,Gęś niedołężna z wodą popłynie.

Trzech Czechów milczy mil trzy. Czego trzeba mistrzowi do zestrzelenia szczygła drzemiącego w

dżdżysty dzień na drzewie? Wstrząs wstrząsnął strzelistą kolumną. Trzydzieści trzy przyczyny. Król królowej tarantulę włożył czule pod koszulę. Truchtem tratują okrutne krowy Rebeki mebel alabastrowy. Taka kolasa dla golasa to jak melasa dla grubasa. Drgawki kawki wśród trawki - sprawką czkawki te drgawki. Czy szczególny to, proszę pana, zaszczyt, płaszczyć się, by

wtaszczyć się na szczyt? Czyjeś jelita widzi elita - cóż to za efekt, ten brzuszny defekt!



Czytanie


Dojrzałość szkolnaNajczęściej wymieniane komponenty dojrzałości zdaniem J. Parafiniuk-Soinskiej [1971] to:dojrzałość fizyczna dojrzałość umysłowa dojrzałość społeczna dojrzałość emocjonalna dojrzałość wolicjonalna


kształtowanie umiejętności czytania:CZYTANIE jest procesem wymagającym współdziałania szeregu właściwości psychicznych człowieka i współdziałania analizatorów (wzrokowego, słuchowego, kinestetycznego) sprawnego przebiegu wielu procesów myślowych odpowiedzialnych za prawidłową analizę i syntezę informacji, ich przetwarzanie, skojarzenie z posiadanym doświadczeniem.


Gotowość dziecka do czytania i pisania „Pojęcie gotowości do jakiegokolwiek rodzaju

uczenia się odnosi się do takiego stadium rozwoju dziecka, w którym może ono uczyć się czegoś nowego z łatwością i bez napięcia emocjonalnego (towarzyszącego zwykle zadaniom zbyt trudnym przekraczającym możliwości dziecka) osiągać sukces, ponieważ wysiłki nauczyciela dają zadawalające rezultaty”.

"Gotowość do czytania i pisania to taki stan w rozwoju dziecka, który jest rezultatem dojrzewania oraz dotychczasowego treningu wychowawczego przede wszystkim na terenie rodziny, który czyni go wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się ludzi, a jednocześnie gotowym do odnoszenia korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności czytania i pisania."


Według A. Brzezińskiej stan gotowości można ująć w trzech aspektach:1. Gotowości psychomotorycznej, której

istnienie jest warunkiem opanowania techniki czytania i pisania

2. Gotowości słownikowo- pojęciowej, która wiąże się z zasobem doświadczenia psychologicznego i językowego

3. Gotowości emocjonalno- motywacyjnej, której istotą jest odkrywanie istnienia mowy pisanej, zasad nią rządzących i rozumienia jej znaczenia w procesie porozumiewania się ludzi oraz przekazu doświadczenia kulturowego


Szczególnie ważne jest, aby dziecko miało:prawidłową wymowę,określoną lateralizację, wysoką sprawność ręki dominującej zarówno

w zakresie szybkości, jak i precyzji ruchów,prawidłowy poziom percepcji wzrokowej oraz

słuchowej,właściwą koordynację wzrokowo - słuchowo -

ruchową, zdolność koncentracji uwagi na dłuższy czas,odpowiednią pojemność tzw. pamięci świeżej.


J. Taylor podaje natomiast, że dziecko gotowe do rozpoczęcia nauki czytania charakteryzują:świadomość, co to jest czytanie,wiedza jak się czyta w jego językuwiedza, po co się uczy czytać, bogate słownictwo, umiejętność

rozmowy na bliskie mu tematy.umiejętność różnicowania kształtów,

kolorów, dźwięków, wyszukiwania różnic i podobieństw na obrazkach, różnych znaków.


Zupełny brak gotowości do czytania według J. Taylor cechuje dzieci które objawiają:

- całkowita nieświadomość tego, co to jest symbol (znak) drukowany,

co to jest i na czym polega czytanie, czym różni się ono od innych form wypowiadania;

maja duże trudności z rozpoznawaniem różnic i podobieństw w nieskomplikowanych nawet obrazkach;

cechuje je niska zdolność koncentrowania uwagi:maja trudności z wymawianiem dłuższych bardziej

skomplikowanych słów i wyrażeń,wykazują niski poziom koordynacji wzrokowo-

ruchowej:mają dobre rozumienie jedynie jasno

sformułowanych, krótkich poleceń.


Działania przygotowujące dziecko do nauki czytania wzbogacanie wiadomości dziecka o otaczającym

świecie, rozwój słownictwa uczenie prawidłowej wymowy i umiejętności

komunikatywnego wypowiadania się, rozwijanie percepcji wzrokowej i wrażliwości

słuchowej, rozwijanie orientacji przestrzennej oraz sprawności

manualnej i koncentracji uwagi, kształtowanie umiejętności analizy i syntezy

słuchowej, koordynacji słuchowo – ruchowej i słuchowo – wzrokowej oraz analizy i syntezy wzrokowej,

wzbudzanie zainteresowania książką oraz wyzwalanie motywacji dziecka do samodzielnego czytania,

rozwijanie pamięci słuchowej i wzrokowej, prowokowanie do globalnego odpoznawania

wyrazów oraz wstępne ćwiczenia kształtujące technikę czytania,


W relacji przedstawionych działań wychowawczo-dydaktycznych należy stosować:formę zabawową,różnorodność, środki dydaktyczne,krótki czas,stopniowanie pod

względem trudnościoparte na działalności

dziecka,


Metody nauki czytania i ich charakterystykaMetodą w nauce czytania nazywamy zespół teoretycznie uzasadnionych działań, których celem jest opanowanie tej umiejętności. Istnieje wiele metod nauki czytania.

Obecnie przyjmuje się, się najczęściej stosowana klasyfikacja metod nauki czytania obejmuje cztery podstawowe grupy: metody syntetyczne, metody analityczne, metody analityczno – syntetyczne, metody globalne.


Metody syntetyczne

Metody syntetyczne należą do najstarszych znanych metod nauki czytania. Służą przede wszystkim opanowaniu umiejętności czytania w aspekcie technicznym. Ich istotą jest przechodzenie od elementu do całości. Elementem może być dźwięk lub znak graficzny (litera), a całością wyraz lub zdanie.Ze względu na podstawę syntezy wyróżnia się następujące metody: alfabetyczną, określaną jako

sylabizowanie, fonetyczną, zwaną również głoskową, sylabową, czyli zgłoskową.


Metoda alfabetyczna Podstawową jednostką czytania w tej metodzie są nazwy liter zestawione w kolejności alfabetycznej- uczenie się po kolei wszystkich liter, następnie składanie z nich sylab i dalej wyrazów i zdań.

Metoda fonetyczna Nauka czytania wiodła od poznania, w toku wymawiania samogłosek, później spółgłosek, a następnie ich odpowiedników literowych, do umiejętności czytania poprzez tworzenie sylab, a z nich wyrazów.

Metoda sylabowa pomijała w ogóle głoski i rozpoczynała naukę czytania od zgłosek (sylab) samogłoskowych, a następnie przechodziła do zgłosek złożonych.


Metody analityczneIstotą metod analitycznych jest połączenie analizy słuchowej z analizą wzrokową jednostek językowych mających określone znaczenie, takich jak wyrazy, części zdania i zdania.Metoda wyrazowa - nauka czytania

rozpoczynała się od zapoznania dziecka z określonym wyrazem lub wyrazami w połączeniu z ilustracją poprzez słuchanie jego brzmienia. Gdy dziecko potrafiło już rozpoznać wyrazy w tekście, dopiero wówczas odbywała się analiza słuchowo – wzrokowa na elementy składowe, literowo – zgłoskowe wyrazów.

Metoda zdaniowa przyjmując za podstawę zdanie, wychodziła od zrozumienia tekstu, lecz wymagała dodatkowego wysiłku w zidentyfikowaniu wyrazów jako elementów składowych danej części zdania. Zdanie, w przeciwieństwie do wyrazu, stanowiło jednostkę językową tworzącą logiczną całość.


Metody analityczno – syntetyczneMetody te powstały w wyniku powiązania metod analitycznych z syntetycznymi, zapewniając z jednej strony poznanie znaków graficznych języka pisanego (liter), z drugiej zaś – równoczesne rozumienie czytanego tekstu. W nauce czytania wykorzystuje się analizę do

wyodrębniania części składowych z całości -liter z wyrazów oraz syntezę, do składanie nowych całości z poszczególnych części składowych -tworzenie nowych wyrazów z poznanych liter.

Punktem wyjścia metod analityczno – syntetycznych jest wyraz lub zdanie.

Z wyrazów lub zdań najpierw słuchowo wyodrębnia się głoski, wzrokowo wydziela się odpowiednie zapisy graficzne głosek (litery). Obok głosek już znanych pojawiają się głoski nowe, nie znane wcześniej, pozwalając na tworzenie nowych wyrazów z poznanych wcześniej głosek.


Wyróżniamy trzy odmiany metod analityczno – syntetycznych:- metody analityczno – syntetyczne o

charakterze wzrokowym,- metody analityczno – syntetyczne o

charakterze fonetycznym,- metody analityczno – syntetyczne o

charakterze funkcjonalnym.W każdej z tych metod podstawą analizy są tzw. wyrazy podstawowe, których dobór opiera się na dwóch kryteriach: fonetycznym (zgodność wymowy z zapisem graficznym) i graficznym (łatwość w kreśleniu liter składających się na dany wyraz).


Metody analityczno -syntetyczneW m. analityczno – syntetycznej o charakterze

wzrokowym podstawą analizy jest wyraz spostrzegany wzrokowo. Z zapisu graficznego wyrazu zostaje wyodrębniony określony znak graficzny – litera, której przyporządkowuje się odpowiadający jej obraz dźwiękowy, czyli głoskę. Łączenie wyodrębnionej litery z innymi literami prowadzi do odczytania wyrazu.

W m. analityczno – syntetycznej o charakterze fonetycznym podstawą analizy jest budowa dźwiękowa (fonetyczna) wyrazów - rozpoznawanie słuchowe wyrazu, potem wyodrębnienie w nim kolejnych głosek.

Metoda analityczno – syntetycznej o charakterze funkcjonalnym wykorzystuje metody analityczno – syntetyczne o charakterze wzrokowym i fonetycznym, ze względu na udział funkcji wzrokowej i słuchowej w tym procesie nauki czytania.

analiza: wyraz sylaba litera lub głoska, synteza (w odwrotnej kolejności): litera/głoska sylaba wyraz


Metody analityczno – syntetyczne zostały wykorzystane w trzech koncepcjach polskich elementarzy.

„Elementarz” Mariana Falskiego. oparty jest na metodzie analityczno – syntetycznej o charakterze wyrazowym.

W elementarzu pt. „Litery” opracowanym przez E. i F. Przyłubskich, wiodącą metodą nauki czytania jest metoda analityczno – syntetyczna o charakterze funkcjonalnym. Przyłubscy zbliżają się również do globalnej metody czytania poprzez poszerzenie pola czytania wyrazów częściami (sylabami), aby w ten sposób zapobiegać głoskowaniu i sylabizowaniu.

Trzecia metoda początkowej nauki czytania opracowana została przez Helenę Meterową w elementarzu pt. „Nauczę się czytać”. Autorka oparła się w nim na metodzie analityczno – syntetycznej o charakterze fonetycznym. Wyróżnia dwa okresy w nauce czytania: okres przedliterowy - poznanie dźwiękowej budowy wyrazów i drugi okres - opanowanie zapisu graficznego poszczególnych dźwięków(liter)i właściwa nauka czytania.


Metody globalneW metodach globalnych wyraz, część zdania

lub zdanie są poznawane jako całościowy obraz graficzny, co wpływa na lepsze rozumienie treści, gdyż znacznie mniej wysiłku i uwagi poświęca się formalnej stronie czytania.

W metodach globalnych najpierw następuje poznawanie i zapamiętywanie szeregu wyrazów jako pewnej zamkniętej całości, a dopiero później analiza elementów wyrazów, czyli dźwięków i liter.

Analiza polega tu przede wszystkim na uchwyceniu różnic w poszczególnych wyrazach, a nie na powolnym poznawaniu budowy literowo – głoskowej.

Ekspozycja całych wyrazów lub zdań wiedzie do stopniowego powiększania pola czytania.


Inne metody współcześnie stosowane w nauce czytaniam. fonetyczno-literowo-barwna

Bronisława Racławskiego (Glottodydaktyka )

- m. Dobrego Startu Marty Bogdanowiczm. Ireny Majchrzakm. Glena DomanaNaturalna nauka języka


Schemat nauki czytaniaDziecko widzi obrazek np. kota, a pod nim podpis

„To kot Ali”.Zdanie to trzeba podzielić na wyrazy (I poziom

analizy) i wyodrębnić wyraz w którym występuje nowa literka „k”,

W odszukanym wyrazie trzeba wyodrębnić głoski (II poziom analizy) - wyróżnienie głoski w nagłosie, w wygłosie i w śródgłosie,

Dziecko poznaje kształt nowej literki

Gdy dziecko już umie odwzorować kształt nowej litery i łączy ja z właściwą głoską, rozpoczyna się synteza: zbitkę głoska- literka włącza się wyraz, wyraz w zdanie.


Percepcja wzrokowa Czynności czytania i najprostsze formy pisania rozpoczynają się od wzrokowego spostrzegania znaków graficznych pisma. Spostrzeganie to jest trudne zarówno ze względu na podobieństwo liter, jak i również abstrakcyjną treść elementów językowych, które one oznaczają. W trakcie czytania oko wykonuje trzy rodzaje ruchów: postępujący od lewej do prawej strony wiersza zwrotny od końca jednej linii do początku następnej wsteczny, mający na celu poprawną kontrolę spostrzegania grafemów.Podstawową rolę w spostrzeganiu wzrokowym liter odgrywają operacje identyfikacji i różnicowania kształtów oraz położenia przestrzennego. Usprawnianie percepcji wzrokowej: dobieranie par jednakowych obrazków (dobieranki, loteryjki, domino), wskazywanie różnic i podobieństw na materiale obrazkowym i

geometrycznym, odtwarzanie z pamięci układów elementów, układanie obrazków z części oraz według instrukcji słownej, układanie obrazków i kompozycji z figur, dobieranie części figur geometrycznych do całości, budowanie według wzoru kompozycji z klocków, wyszukiwanie i dobieranie jednakowych wzorów literopodobnych i literowych, rozpoznawanie i nazywanie liter, wyszukiwanie lub skreślanie liter w tekście, uzupełnianie liter w wyrazie, lepienie z plasteliny lub układanie liter z drutu, czytanie i układanie wyrazów i zdań.


Percepcja słuchowaCzynności czytania i pisania wymagają nie tylko prawidłowego spostrzegania liter, ale także umiejętności wyodrębniania i przyporządkowywania im właściwych dźwięków. Percepcja słuchowa jest więc podstawowym ogniwem mechanizmu czytania głośnego, pisania ze słuchu; towarzyszy cichemu czytaniu, pisaniu z pamięci i pisaniu samodzielnemu.Percepcja słuchowa angażuje trzy rodzaje słuchu: fizyczny –warunkuje proces opanowania mowy – ubytki uniemożliwiają prawidłowa

percepcję dźwięków mowy mogą być przyczyna trudności w czytaniu i pisaniu. muzyczny – pozwala na słyszenie barwy, wysokości, melodii i tempa wypowiedzi –

zapewnia wiec czytanie wyraziste oraz wierna rejestrację mowy, która ma być zapisana. fonematyczny – umożliwia odbiór i różnicowanie dźwięków (głosek)pod względem

fonematycznym (świadoma operacja analizy i syntezy słuchowej, która stanowi mechanizm czytania i pisania)

Usprawnianie percepcji słuchowej: rozwiązywanie zagadek słuchowych, ćwiczenia rytmiczne: rymowanki, piosenki, ćwiczenia pamięci słuchowej: wyliczanki, wierszyki, powtarzanie sylab, wyrazów i zdań, odtwarzanie rytmu i wiązanie go z układem przestrzennym, zabawy z rymami: dobieranie rymujących się wyrazów, tworzenie rymów, analiza i synteza zdań: liczenie wyrazów, układanie zdań dłuższych, ćwiczenia i zabawy związane z analizą wyrazów na sylaby i syntezą sylab w wyraz, rozpoznawanie głoski w nagłosie, śródgłosie i wygłosie wyrazów, wyszukiwanie obrazków na daną głoskę, ćwiczenia w analizie i syntezie głoskowej wyrazów 3 i 4- głoskowych oraz dłuższych, ćwiczenia w czytaniu i układaniu wyrazów i zdań.


Utrwalanie i doskonalenie nauki czytania. Analizując technikę czytania dziecka zwracamy uwagę na określenie takich cech dobrego czytania jak: Poprawność – tj. staranne wymawianie wszystkich głosek bez

opuszczania i przestawiania liter, oraz bez zbytecznego dodawania głosek, sylab czy wyrazów tzn. wierne odczytywanie tekstu ze zwróceniem uwagi na znaki przestankowe.

Płynność - tj. czytanie całościowe bez literowania, rozdzielania na sylaby, łączne czytanie wyrazów, czytanie z wyrazem następnym np. z tobą, w szkole.

Biegłość – tj. indywidualne tempo czytania odpowiadające tempu mowy ustnej, umożliwiające słuchającemu i czytającemu uchwycić sens, z polem czytania rozszerzonym na tyle, żeby przeczytać następny wyraz zanim głośno się go wypowie.

Wyrazistość –polega na zwracaniu uwagi na pauzy logiczne i psychologiczne, naturalną intonację i modulację głosu z uwypukleniem uczuć, nastroju, właściwe tempo i rytm (możliwe tylko wtedy, gdy dziecko osiągnie trzy wcześniejsze cechy czytania)

Zajęcia przeznaczone na ćwiczenia doskonalące technikę czytania powinny być poprzedzone: wyborem odpowiedniego fragmentu tekstu, wzorowym czytaniem go przez nauczyciela, analizą sposobu czytania pod kątem interpunkcji, akcentów logicznych i zasad techniki czytania głośnego.


Halina Przyłubska mówiąc o czytaniu wyróżnia: wzorowe czytanie nauczyciela czytanie głośne indywidualneczytanie indywidualne kolejno przez wszystkich uczniów czytanie szeptemczytanie ciche ze zrozumieniem


Według Anny Jakubowicz proces czytania ze zrozumieniem składa się:◦ze spostrzegania obrazów graficznych:◦wiązania obrazów graficznych z

wyobrażeniami pozajęzykowymi, czyli zrozumienia znaczenia grupy przeczytanych słów;

◦pamiętania sensu przeczytanych słów w czasie czytania następnych grup wyrazów;

◦domyślania się dalszego ciągu czytanego tekstu, tj. przewidywania;

◦kojarzenia znaczeń w pewne całości myślowe;

◦kontroli, czyli weryfikacji przewidywań.


Ćwiczenia w czytaniuW klasie I jeszcze zanim dziecko zacznie czytać nauczyciel może zadawać pytanie motywacyjne lub naprowadzające w określonym kierunku np., o czym jest mowa w danej opowieści na podstawie tytułu, rysunku. Już w II półroczu nauki mogą podejmować próby poszukania w krótkim tekście odpowiedzi na pytanie nauczyciela, jak również układać opowiadanie z rozsypanki zdaniowej. W klasie II ćwiczenia polegające na : poszukiwaniu odpowiedzi na pytania w cicho czytanej przez siebie czytance,

lub jej fragmencie układaniu pytań do treści tekstu czytanego cicho, skierowanych do autora

lub innych uczniów wyborze fragmentu tekstu, ilustrowaniu go i podpisywaniu albo słowami z

tekstu albo też samodzielnie sformułowanym zdaniem układaniu podpisów pod obrazkami historyjek obrazkowychW klasie III dodatkowe ćwiczenia, oprócz wykonywanych już z rozszerzonym stopniem trudności, związane mogą być z : omawianiem samodzielnie przeczytanej lektury, treści czytanki, rozdziału

utworu literackiego lub artykułu wyodrębnianiem w czytanym po cichu tekście: fragmentów dotyczących

postaci, zdarzeń, wyróżnianie opisów, dialogów, „złotych myśli”, najciekawszych, najzabawniejszych, najładniejszych fragmentów (z samodzielny uzasadnieniem wyboru).

czytaniem z podziałem na kolejne obrazy, którym nadajemy tytuły (przygotowanie do układania planu).


Czytanie krytyczne i twórczeIstota tego rodzaju czytania jest wychodzenie poza dosłowne rozumienie tekstu. Dziecko umiejące czytać krytycznie i w sposób twórczy umie ocenić wartości przedstawianych idei, interpretować zdarzenia, tworzyć na podstawie tekstu uogólnienia. Dziecko potrafi: odróżniać fikcję od rzeczywistości, poddawać w wątpliwość

prawdziwość podawanych informacji, oceniać trafność przedstawianych treści, porównywać różne źródła informacji na dany temat, przypominać

sobie zdarzenia uzasadniające lub obalające fakty podane przez autora,

wyszukiwać w tekście informacje potrzebne w jakimś celu, selekcjonować informacje pod określonym kątem, rozpoznawać intencje autora, co do nastroju tekstu, reagować na

humor, żarty, niespodziewane zakończenie, ton powagi itp., uzasadniać przyczyny lubienia lub nielubienia określonych tekstów, interpretować zdarzenia i oceniać bohaterów, wykorzystywać myśli autora w świeży i oryginalny sposób -

„tworzenie” na podstawie tekstu.


Umiejętność czytania krytycznego jest potrzebna w uczeniu się wszystkich przedmiotów, gdyż obejmuje:umiejętność wyboru materiału (poszukiwanie), zdawanie z niego sprawy, notowanie, wykorzystywanie informacji,podsumowywanie treści - syntezę spostrzeżeń i

faktów uzyskanych podczas czytaniaocenę przedstawionych danych, odnalezienie źródeł, na jakie autor się powołuje,

porównanie stopnia wiarygodności tych źródeł.Czytanie twórcze opiera się często na fantazji i luźnych skojarzeniach uczniów związanych z przeczytanym tekstem.



Pisanie


PRZYGOTOWANIE DO NAUKI PISANIA Przygotowanie do nauki pisania polega na stosowaniu

różnorodnych ćwiczeń wyrabiających koordynację wzrokowo – ruchową i sprawność dłoni i palców, a także przegubu dłoni oraz ruchów ramienia i przedramienia.

Ruchy ręki piszącej umożliwiają przekształcanie wzrokowo – słuchowych obrazów na obrazy graficzne. Graficzne odtwarzanie liter wymaga dużej sprawności ręki.

Ruchy pisarskie maja dwojaki charakter: podbiegający, w wyniku którego powstają linie proste i

pętle (przebiega w płaszczyźnie pionowej) postępujący – piszemy litery obok siebie w wyrazie

(płaszczyzna pozioma - ruchy poziome wymagają udziału także przedramienia i łokcia).


Usprawnienie rąk dziecka ma na celu doprowadzenie do tego, aby potrafiło ono dobierać potrzebne ruchy dostosowując je do rodzaju zadania manualnego oraz narzędzi i materiału, z którym przyjdzie mu mieć do czynienia. Dlatego należy stwarzać dzieciom wiele okazji, w których będą musiały zaangażować ruchy rąk i palców, oczywiście na różnorodnym materiale.Przygotowanie dziecka do nauki pisania i czytania obejmuje: zajęcia i zabawy ruchowe mające na celu ułatwienie

dziecku poznania schematu ciała i kierunku, stwarzanie warunków do swobodnej działalności

artystyczno-konstrukcyjnej doskonalenie sprawności manualnych wywoływanie swobodnych ciągłych ruchów ręki z

wprowadzeniem kierunku przetwarzanie obrazu ruchowego na obraz graficzny i

odwrotnie odtwarzanie i odwzorowywanie różnych form, kształtów

i układów w trakcie lepienia, układania i konstruowania wykonywanie elementów literopodobnych.


Usprawnianie czynności manualnych: - zabawy paluszkami, - rysowanie, malowanie (w tym malowanie palcami i pędzlem dużych wzorów), - wycinanie, wydzieranie, lepienie, „pieczątkowanie” i inna działalność plastyczna, - rzucanie i łapanie piłeczki, - zabawy rytmiczne, gra na instrumentach, - wykonywanie czynności precyzyjnych: wiązanie, nawlekanie, sznurowanie, - kreskowanie, kopiowanie i kalkowanie ołówkiem lub kredką, - układanie kompozycji z drobnych elementów,Kolejny etap stanowi: - obrysowywanie konturów, - kreślenie wzorów po śladzie z zachowaniem kierunku (bez liniatury i w liniaturze), - odwzorowywanie prostych kształtów (linie, łuki, prostokąty, koła, owale), - rysowanie wzorów literopodobnych kreskowych, kolistych, falistych i pętelkowych, - szlaczki złożone z dowolnych elementów figur geometrycznych powtarzających się rytmicznie, - pisanie po śladzie,


kształtowanie umiejętności pisaniaĆwiczenia związane z kształtowaniem graficznej strony pisma uczniów:W klasie pierwszej obejmują one naukę pisania liter i

wyrazów ze skierowaniem uwagi na poprawne odtwarzanie kształtów liter i ich połączeń w wyrazie.

W klasie drugiej i trzeciej będą to ćwiczenia doskonalące pismo w zakresie kształtu, proporcji, łączenia i położenia małych i wielkich liter, kształtnym, płynnym i czytelnym pisaniu grup liter małych i wielkich, właściwym łączeniu ich w wyrazy.

Dochodzenie przez dziecko do pełnego opanowania technicznej strony procesu pisania T. Wróbel dzieli na trzy etapy:

I etap - pisanie elementarne, II etap - pisanie swobodne, III etap - pisanie płynne


Ćwiczenia służące utrwalaniu prawidłowego łączenia to na przykład:tworzenie i zapisywanie grup wyrazów z określonym

połączeniem np. be - beret, beton, beczka;tworzenie wyrazów poprzez dopisywanie do sylab liter; łączenie z samogłoskami spółgłosek i płynne ich pismo

np. da, de, di, do, du..., - łączenie sylab w wyrazy np. ko-tek, kolej...,

pisanie imion zaczynających się od samogłosek np. Ala, Ula, Ela... itp.

układanie zdań z wybranymi wyrazami i zapisywanie ich;

Odtwarzanie kształtu liter i ich połączeń ściśle wiąże się z proporcjonalnością liter w wyrazach jak i jednolitym pochyleniem pisma.


Problemy w nauce pisania związane z opóźnieniami lub zaburzeniami w rozwoju motoryki ujawniają się poprzez:- niską precyzję ruchów dłoni i palców,- zwolnienie lub przyspieszenie tempa działania,- prawidłową precyzję przy wybitnie zwolnionych ruchach rąk.

Dzieci z niską sprawnością manualną nie potrafią dobrze rysować, szyć, lepić, wycinać, majsterkować, nawet wykonywać czynności samoobsługowych: mycie rąk, wiązanie butów, ubieranie się, jedzenie. Wykonywane czynności ruchowe są niezgrabne, spowolniałe lub w przypadku dziecka nadpobudliwego w sferze ruchowej - nieskoordynowane - nerwowe.

Większość czynności wykonywanych przez dzieci ma charakter wzrokowo- ruchowy. Gdy niska sprawność manualna pogłębiona jest słabą kontrolą wzroku, dziecko poza nieładnym, nieczytelnym pismem będzie miało trudności z utrzymaniem się w liniach, z zachowaniem odpowiednich odległości między wyrazami.


Etapy w nauce pisania: - pokaz czynności pisania, - kształtowanie prawidłowych nawyków - utrwalania umiejętności pisania danej litery,Typowe trudności i błędy występujące podczas nauki pisania wynikają z:- trudności w zapamiętaniu kształtu liter podobnych, - niewiedzy i utrwalenia złych nawyków - braku stopniowania trudności- problemów ortograficznych w języku polskim (pisownia a

wymowa, dwuznaki, zmiękczenia, wyrazy z "ó", "rz" i "h„),

Ćwiczenia orograficzne: - zapoznanie z pisownią (ortogramy), - przepisywanie, - wierszyki ortograficzne, krzyżówki, uzupełnianki itp.,- pisanie z pamięci, - pisanie ze słuchu (z komentarzem, wyłącznie jako sprawdzian

po zrealizowaniu danego tematu),


Środki dydaktyczne - TIWykorzystane komputera :daje możliwość indywidualizacji tempa

pracy i dostosowania do osobowości dziecka i jego możliwości

zapewnia również dziecku komfort psychiczny

komputer jest wymagającym, konsekwentnym i nieprzekupnym partnerem

atrakcyjna forma graficzna, ciekawa fabuła uprzyjemnia naukę.


Dziękuję za uwagę

Wybrane zagadnienia z metodyki nauczania języka polskiego w klasach I-III

Documents

Transcript of Wybrane zagadnienia z metodyki nauczania języka polskiego w klasach I-III