Wykład 6:Psychologia poznawcza

Wstęp do kognitywistykiWstęp do kognitywistyki

Sześciokąt nauk kognitywnych

I. Psychologia poznawcza

Poznanie to zdolność człowieka do odbierania informacji z otoczenia i przetwarzania ich w celu skutecznej kontroli własnego działania...

Psychologia poznawcza – subdyscyplina naukowej psychologii zajmująca się badaniem procesów i struktur poznawczych oraz ogólnymi zasadami funkcjonowania umysłu

Umysł – złożony system wyspecjalizowany w odbiorze i przetwarzaniu informacji (szeroko)

Umysł – podmiot doznań i myśli (wąsko)

Psychologia poznawcza

obiekt odbija fale optyczne -> bodziec -> reakcje fotochemiczne w siatkówce (kodowanie) -> impulsy nerwowe (elektryczne) -> kora wzrokowa I-rzęd. -> inne części kory -> zmiana neuronu – przekodowanie -> kora ruchowa (programowanie reakcji) -> mięśnie

Mózg – materialne podłoże działania umysłu jako systemu poznawczego

Neisser (1967) – na procesy przetwarzania informacji składają się wszystkie operacje, dzięki którym odbierane przez jednostkę bodźce są transformowane, redukowane, wzmacniane, zachowywane, przywoływane lub wykorzystywane w jakikolwiek sposób.

Założenia psychologii poznawczej

● ekonomia przebiegu procesów poznawczych

● człowiek jest skąpcem poznawczym

● selekcję umożliwia mechanizm uwagi

● zdolność hamowania zbędnych reakcji i procesów mentalnych

● skłonność do stosowania uproszczonych heurystyk, schematów, stereotypów i innych narzędzi poznawczego upraszczania rzeczywistości

wielokrotnie wykonywane działania – stabilne i elastyczne struktury poznawcze...

przechowywane dzięki zdolności zwanej pamięcią

Kontrola poznawcza

● Struktury poznawcze tworzą względnie spójny system, w którym występują procesy kontroli.

● Kontrola poznawcza – zdolność systemu do samoregulacji i samoorganizacji:

– powstrzymanie się od reakcji

– samodzielne inicjowanie działań● Wielopoziomowość przetwarzania informacji

● Przetwarzanie informacji zależne od kontekstu:

– zewnętrznego

– wewnętrznego

ReprezentacjeUmysł to nie wierne odzwierciedlenie rzeczywistości, ale

aktywnie i samodzielnie tworzona konstrukcja

Dzięki konstrukcyjnej aktywności umysłu powstaje wewnętrzna poznawcza reprezentacja świata

● ogólny obraz świata w umyśle

● poszczególne składniki tego obrazu

Umysł:

● (z persp. struktur) liczne i wzajemnie powiązane reprezentacje poznawcze

● (z persp. procesów) manipulowanie reprezentacjami świata tak, by informacje zinterpretować w kat. dotychczasowej wiedzy lub wykorzystać do tworzenia nowych struktur poznawczych

Reprezentacje

Reprezentacja (zastępnik) – oddaje w przybliżeniu prawdziwe cechy rzeczywistości pozaumysłowej:

● wynik aktywności umysłu

● prywatny obraz świata

● wybiórcza, podporządkowana celom praktycznym, niekiedy zniekształcona, zawsze zindywidualizowana

Konstruktywizm – każdy ma indywidualną reprezentację świata utworzoną w oparciu o własne doświadczenia

Reprezentacje a świat realny:

● skuteczność działania

● ewolucja

Spór o reprezentacjonizm – stanowisko psychologów

Zasada jedności poznania i działania

każdy akt poznania jest albo działaniem, albo podporządkowany pewnemu działaniu

działanie (Tomaszewski) – to zachowanie celowe (vs. reaktywne) pewnego systemu – dążenie do wyróżnionego stanu środowiska lub naszego organizmu

● ścisłe związanie procesów i czynności poznawczych z celowym zachowaniem się organizmów

● intensywny rozwój modeli zarówno na wejściu, jak i wyjściu „czarnej skrzynki”

● uwzględnianie aktywności własnej podmiotu jako czynnik wpływający na przebieg i wynik czynności poznawczych

Metodologia

● obserwacja i rejestrowanie zwykłych czynności poznawczych: efekty, procesy, błędy

● eksperyment laboratoryjny

● badania kliniczne

● symulacja komputerowa (klasyczny program, sieć neuronowa)

● neuroobrazowanie: PET (positron emission tomography) , fMRI (functional magnetic resonance imaging)

● chronometria umysłu (F.C. Donders) – wykonanie zadania wymaga serii operacji umysłowych dokonujących się w czasie rzeczywistym