UNXWERSYTET SZCZECINSKI

NR 58 MATERIALLY * KONFERENCJE 2000

ANDRZEJ ZYCHZachodniopomorslde Centrum EdukacyjneSzczecin

ANALIZA OBSZAROW BADAN JAKOSCI PRACY SZKOLYW ASPEKCIE ZALOZEN SYSTEMIJ REFORMY

EDUKACJI WYBRANYCH PRZEZ NAUCZYCIELIPRZEDMIOTOW ZAWODQWYCH

WSTEP

Reforma systemu edukacji wyznaczatrzy glowne cele:- podniesienie poziomu edukacji spoieczeristwa przez upowszechnienie

wyksztalcenia sredniego i wyzszego,- wyrownanie szans edukacyjnych miodziezy,- sprzyjanie i poprawianie jakosci edukacji, rozumianej jako integralny

proces wychowania i ksztalcenia.Wszystkie te trzy cele scisle wiqzq. si? z jakosci^ pracy szkoty. Wydaje si? wi?ckonieczne jej okreslenie (zbadanie) oraz zaplanowanie i realizacja dzialan zmie-rzaj^cych do jej poprawy. Badanie jakosci pracy szkoiy b?dzie prowadzoneprzez nadzor pedagogiczny (w formie badania zewn?trznego) i nauczycieli(w formie badania wewn?trznego) Nauczyciele stan^ si? bezposrednimi wyko-nawcami badan (badaczami). Istotne jest wi?c poznanie preferencji nauczycielidotyczqcych wyboru obszarow badan i ich zgodnosc z zalozeniami reformy

512 Andrzej Zych

systemu edukacji. Drugq. poszukiwanq. odpowiedzi^. jest okreslenie, czy i w ja-kim zakresie konieczne jest doskonalenie nauczycieli w zakresie zrozumieniapodstawowych celow reformy systemu edukacji. Referat jest prob^. znalezieniaodpowiedzi na te pytania.

1. METODOLOGIA OKRESLENIA OBSZAROW BADAN WYNIKAJ4CYCHZANALIZY DOKUMENTOW SYSTEMU EDUKACJI

Odniesienie do programow rzsjdowycfa. Programy rz^dowe zobowi^zuj^.

Ministra Edukacji Narodowej do masowego przygotowania mlodziezy do sa-mozatrudnienia przez system szkolny. Do efektywnego samozatrudnienia,oprocz wiedzy ogolnej, niezb?dne s^:- wiedza ponadzawodowa i ogolnozawodowa w danej branzy oraz szero-

koprofilowym zawodzie,- dobre kwalifikacje zawodowe do produkowania okreslonych. dobr Iub

swiadczenia konkretuych uslug,- odpowiednie cechy (postawy), takie jak uczciwosc, odpowiedzialnosc

i zdolnosc do podejmowania ryzyka.Realizacja postulatu zwi?kszenia skali samozatrudnienia wsrod mlodziezy na-kazuje peln^ integracj? procesu ksztalcenia i wychowania w programach szkol-nych.

Odniesienie do reformy programowej. Bardzo waznym skladnikiemreformy edukacji jest reforma programowa, zakladajqca zasadnicze zmianyw tresciach nauczania. Zgodnie z projektem Ministerstwa Edukacji Narodowej,dotycz^cym szkolnictwa ponadgimnazjalnego, przewiduje si? nast?pujq.cezmiany w obszarze tresci:

a) nalezy wlqczyc do nauczania szkolnego talde istotne dziedziny wiedzy,jak organizacja pracy, organizacja rynku, edukacja informacyjna i me-dialna;

b) w doborze tresci nauczania konieczne jest przesuni?cie z obszarowmniej istotnych i zbyt uszczegolowionych na wazne obszary;

c) programy powinny bye elastyezne (oprocz niezb?dnego kanonu ela-styezny dobor tresci wspolczesnie waznych);

Analiza obszarow badan jakosci pracy szkofy.. . 513

d) nalezy przygotowac mlodziez do zycia w spoleczenstwie informacyj-nym i w wolnorynkowej gospodarce oraz w swiecie niejednoznacznychwartosci;

e) niezb^dne jest danie nauczycielowi swobody w opracowaniu progra-mow nauczania w celu ukazania uczniowi praktycznych zastosowanwiedzy.

Mozna wyroznic trzy obszaiy, ktore sq. istotne w zreformowanym szkolnictwie,ponadgimnazjalnym.

Pierwszy obszar dotyczy wyrownania szans edukacyjnych oraz podniesie-nia ogolnego poziomu wyksztalcenia. Obszar ten mozna okreslic jako wyrow-nanie szans oraz poprawf dostfpu do wyksztalcenia wyzszego.

Drugi obszar dotyczy dzialan wychowawczych szkoly jako rownorz?d-nych wobec procesu ksztalcenia oraz ksztattowania postaw, wiedzy i umiej^t-nosci koniecznych do funkcjonowania w nowoczesnym spoleczenstwie. Obszarten jest okreslony jako: integracja procesu nauczania i wychowania (rowniezw tak waznym aspekcie, jak rola szkoly w przygotowaniu do zycia w nowejrzeczywistosci wspolczesnego swiata).

Trzeci obszar jest zwiqzany z problemem bezrobocia. Wkladem szkolypowinno bye tu mi^dzy innymi uksztaltowanie postaw sprzyjaj^cych aktywno-sci zawodowej absolwentow oraz wyposazenie ich w wiedz? i umiej^tnosciporuszania si§ na rynku pracy. Obszar ten nazwac mozna przygotowaniemmtodziezy do samozatrudnienia.

2. WYNIKI BADAN

Badaniom poddano opracowane przez nauczycieli przedmiotow zawodo-wych plakaty dotyczqce wyboru czynnikow, ktore powinna badac szkola zawo-dowa, poniewaz majq. wplyw na ocen§ jakosci jej pracy. Plakaty zostaly opra-cowane podezas szkolenia nauczycieli na temat „Badanie jakosci pracy szkoly” .

Dla pierwszego obszaru - wyrownanie szans oraz poprawa dostfpu dowyksztalcenia wyzszego-przyporz^dkowano nast^puj^ce czynniki:

514 Andrzej Zych

Ocena jakosci nauczania, ocena wynikow koncowych, kontakty z uczelniami,ocena wiadomosci i umiej?tnosci, procent uczniow koncz^cych szkol?, liczbauczniow zdaj^cych na studia

Dla drugiego obszaru - integracja procesu nauczania i wychowania (row-niez w talc waznym aspekcie jak rola szkoly w przygotowaniu do zycia w nowejrzeczywistosci wspolczesnego swiata- przyporz^dkowano nast?puj^ce czynni-ki.

Wspolpraca dom-szkola, przeciwdzialanie patologiom spolecznym, ksztalto-wanie postaw spolecznych, praca ucznia na rzecz szkoly, postawy uczniow,stosunlci interpersonalne, praca szkoly na rzecz srodowiska, kultura osobista,postawy spoleczne, nauka samorzqdnosci, zajgcia pozalekcyjne

Dla trzeciego obszaru - przygotowanie mlodziezy do samozatrudnienia -przyporz^dkowano nast^puj^ce czynniki:

Umiej?tnosci kluczowe, poshigiwanie si? j?zykiem, umiej?tnosci zawodowe,kontakty z pracodawc^ modyfikacja programow, zatrudnienie absolwentow,uczen na rynku pracy

Razem okreslono 222 czynniki do badania w szkole (cz?sc z nich si? powta-rzala). W pierwszym obszarze nauczyciele wybrali 17 hasel (czynnikow), ktorepowinna badac szlcola, w drugim - 32 hasta, w trzecim - rowniez 32 hasla,a w innych obszarach (poza trzema wymienionymi)- 141 haset. Wynilci przed-stawiono w tabeli 1 i na wykresie 1.

Tabela 1

Wyniki badan

Wyrownanieszans

Integracja procesunauczania i wychowania

Przygotowanie dosamozatrudnienia

Inne

Liczba wyborow 17 32 32 141

Zrodlo: opracowanie wlasne.

Analiza obszarow badan jakosci pracy szkoly... 515

160

140

120

100 -80 v

60 - *

40 -20 - -0

II i aWH ft;1: SSlt II >;V__ipiMy

*#31̂ 1.

r‘

jiijfflSUP ii

,.I/ Y2

mmmsmnsasu mm

\

iV-IMJtsat a.mm MgP r*':?£ rf••

~w 2:• . ; V:

SKIP"- ?:••

aill®}

mm, i .

mmmSm

i s

*s=

C/3

C/3

<D§

CCJ

¥IC

I

O cd

si‘11I £|aIIOH «»

a .Wh:m-mfi -- f

mi¥ m' - -

m.ii:jus§ii'a

a>g

Wylcres 1. Wyniki badanZrodlo: opracowanie wlasne.

ZAKONCZENIE I WNIOSKI

Przeprowadzone badania s _̂ tak zwanymi badaniami nauczycielskimi.Mozna je potraktowac jedynie jako pilotazowe. Wydaje si$ jednak, ze udzielaj^odpowiedzi na zadane pytania z prawdopodobienstwem trafnosci wystarczaj^-cym do okreslenia potrzeby i zakresu wt^czenia w programy doskonalenia na-uczycieli zagadnien zwiqzanych z reform^, systemu edukacji. Na podstawieotrzymanych wynikow mozna przypuszczac, ze zasadnicze cele reformy syste-

516 Andrzej Zych

mu edukacji w zakresie szkolnictwa zawodowego nie sq. w pelni znane nauczy-cielom. Ich poznanie powinno bye wfyezane do programow szkolen doskonal -̂cych nauczycieli.