1

Wspinaczka

Wysokościowa Karolina Ciasto

2

Czym jest wspinaczka?

Wspinaczka jest sportem zdobywającym ostatnio coraz większą popularność

wśród ludzi w różnym wieku i o różnych warunkach fizycznych.

Z definicji wspinaczka jest to przemieszczanie się w terenie na tyle stromym, że

wymaga on użycia rąk co najmniej do utrzymania równowagi.

Wspinaczka niegdyś uważana była za sport przestrzenny, taki jak żeglarstwo czy

szybownictwo. Upowszechnienie i popularyzacja sztucznych ścian

wspinaczkowych i zawodów wspinaczkowych przesunęło nieco akcenty w

stronę „boiskowości”. W dalszym ciągu jednak dla znacznej części wspinających

się działalność ta, to co najmniej pasja lub nawet sposób na życie.

Ludzi wspinających się na skały przedstawiały już chińskie akwarele pochodzące

z 400 r. p.n.e. Ale za prekursora wspinaczki górskiej (określanej także jako

alpinizm i taternictwo) uznaje się Antoine`a de Ville – jako pierwszy na świecie

zdobył wielki jak na owe czasy szczyt. W 1492 r. wraz ze swą ekipą wspiął się na

Mont Aiguille, 300-metrową turnię skalną w masywie Vercors. Za początek

współczesnego alpinizmu uznaje się pierwsze wejście na Mont Blanc, którego

dokonali w 1786 roku Michel Piccard i jego przewodnik Jacques Balmat. W

drugiej połowie XIX wieku zdobyto ważniejsze szczyty Europy, Kaukazu oraz

Ameryki Płd. W 1865 roku zdobyty zostaje Matterhorn, 10 lat później Half

Dome. Od około 1870 r. rozpoczyna się "moda" na poszukiwanie i pokonywanie

trudnych tras - także lodowych.

Z czasem z sukcesem kończą się kolejne górskie podboje, co jakiś czas bite są

rekordy wysokości. W 1938 roku Riccardo Cassin, Luigi Esposito i Ugo Tizzoni

wytyczają jedną z klasycznych i do dziś najsłynniejszych dróg alpejskich, Filar

Walker na północnej ścianie Grandes Jorasses.

Pierwsze wejście na ośmiotysięcznik następuje w 1950 roku. 29 maja 1953 r. E.

P. Hillary i N. Tenzing wspięli się na Mount Everest. Potem zaczęła się era

zdobywania niższych, lecz trudniejszych technicznie celów. Do roku 1963

3

zdobyto już wszystkie ośmiotysięczniki. W 1986 r. Reinhold Messner zdobywa

jako pierwszy Koronę Himalajów i Karakorum.

Do historii polskiego alpinizmu przeszedł wyczyn Antoniego Malczewskiego,

który w 1818 roku jako ósmy człowiek na świecie wszedł na Mont Blanc. Innym

ważnym wydarzeniem było zdobycie Mnicha w 1879 lub 1880 roku przez Jana

Gwalberta Pawlikowskiego i przewodnika Macieja Sieczki – wyczyn ten uznaje

się za początek polskiego taternictwa.

Wanda Rutkiewicz, w 1978 roku, jako pierwsza Europejka i trzecia kobieta na

świecie zdobyła Mount Everest. Dwa lata później na najwyższy ośmiotysięcznik

weszli Krzysztof Wielicki i Leszek Cichy, którzy jako pierwsi zrobili to zimą. W

1987 roku Jerzy Kukuczka zdobywa jako drugi na świecie Koronę Himalajów i

Karakorum.

W 1932 roku powstała Międzynarodowa Federacja Związków Alpinistycznych

(Union Internationale des Associations d'Alpinisme – UIAA), na kongresie

alpinistycznym w francuskim Chamonix z udziałem 20 krajowych organizacji. Jej

członkiem jest powstały w 1974 roku Polski Związek Alpinizmu.

W pierwszych latach swojego istnienia Międzynarodowa Federacja Związków

Alpinistycznych (UIAA) opracowała wiele raportów, regulujących wspinanie się

w górach z których korzysta się do dziś. W roku 1960 rozpoczęła pracę nad

rozwojem standardów bezpieczeństwa wspinaczki. W latach 70-tych i na

początku 80-tych miał miejsce wzrost zainteresowania ekologicznym aspektem

wspinaczki. Z tego też względu w 1982 r. stworzono standardy dla sprzętu

używanego przez alpinistów.

4

W tym samym roku UIAA stworzyła siedmiostopniową skalę trudności we

wspinaniu, wzbogaconą o ósmy stopień już w nowym tysiącleciu. Na początku

lat 90-tych zorganizowano pierwszy puchar świata.

W 1999 r. utworzono komisję UIAA do spraw zawodów w narciarstwie

wysokogórskim, a w 2003 r. do spraw wspinaczki po lodzie. W roku 2007, UIAA

utworzyła Międzynarodową Federację Wspinaczki Sportowej (IFSC).

Wspinanie sportowe stało się popularne na arenie międzynarodowej około

1980 roku. W 1986 r. we Francji odbyły się pierwsze halowe rozgrywki. W 1991

r. zorganizowano pierwsze mistrzostwa świata we wspinaczce. Od tamtej pory

odbywają się one regularnie co dwa lata. W 1997 roku w ramach UIAA

utworzono międzynarodową komisję do spraw zawodów wspinaczkowych.

Wspinaczka sportowa rozwinęła się w sposób bardzo szybki i jest coraz

popularniejsza, czemu sprzyja wciąż rozszerzające się grono imprez.

Obecnie wspinaczkę można podzielić w sposób następujący:

• wspinaczkę klasyczną (możliwe są różne style) – do przemieszczania używa się

wyłącznie rąk i nóg. Sprzęt wykorzystywany jest tylko w sposób bierny – do

asekuracji;

• wspinaczkę techniką sztucznych ułatwień (zwaną też hakówką lub wspinaczką

hakową) – wspinanie z czynnym wykorzystaniem sprzętu do przemieszczania

się. Dopuszcza się zawisanie na linie i założonych punktach asekuracyjnych,

wykorzystanie ich jako stopnie i chwyty, zawieszanie na nich specjalnych

ławeczek, czyli małych drabinek z kilkoma szczebelkami, po których wspinacz

wchodzi wyżej i osadza kolejne punkty asekuracyjne.

Rodzaje wspinania w zależności od terenu działania:

• wspinanie na sztucznych obiektach,

- buildering (urban-climbing) – wspinanie się na budynki, mosty itp.;

5

• bouldering – wspinaczka bez asekuracji na niewysokich skałkach (slangowo

buldering, baldering);

• wspinaczka skałkowa;

• wspinaczka piaskowcowa;

• wspinaczka skalna;

• wspinaczka górska,

- taternictwo (letnie i zimowe),

- alpinizm – w górach lodowcowych;

• wspinaczka lodowa;

• wspinaczka mikstowa – styl wspinaczkowy wymagający wykorzystania technik

zarówno skalnych jak i lodowych; wykorzystywany na przykład w Alpach,

- drytooling (drajtuling), rodzaj wspinaczki charakteryzujący się wykorzystaniem

sprzętu typowego dla wspinaczki lodowej na nieoblodzonych drogach skalnych;

• wspinaczka wielkościanowa (bigwall);

• wspinaczka wysokościowa (himalaizm).

6

Buildering

Buildering (także Urban climbing) - wspinaczka na elewacje budynków, murki,

mosty, pomniki, ruiny, fortyfikacje i inne konstrukcje, których pierwotnym

przeznaczeniem nie jest wspinanie.

Nazwa jest trawestacją powszechnie znanego w żargonie wspinaczkowym

słowa bouldering, oznaczającego wspinanie się na głazy (ang. boulder) i

niewysokie skały bez użycia liny. Zmieniona pierwsza sylaba nawiązuje do

angielskiego słowa "build" (konstrukcja).

Buildering powstał w wyniku zapotrzebowania na obiekty wspinaczkowe w

okolicach ubogich zarówno w skały, jak i sztuczne ścianki wspinaczkowe. Prawie

zawsze jest nielegalny, aczkolwiek, z braku odpowiednich regulacji prawnych,

nielegalność nie jest równoznaczna z karalnością. Wspinacze uprawiający

buildering bywają sporadycznie pociągani do odpowiedzialności za niszczenie

zieleni lub zakłócanie porządku publicznego. Wyjątkiem jest wspinanie bez

asekuracji na ściany wysokich budynków (filary wysokich mostów, wieżowce).

Alain Robert, francuski wspinacz, najbardziej znany ze wspinaczek na słynne

wysokościowce i drapacze chmur, był z tego powodu wielokrotnie aresztowany

i skazywany na grzywny lub karę pozbawienia wolności. Polskim naśladowcą

Alaina Roberta jest Dawid Kaszlikowski

7

8

Bouldering

Bouldering (z ang. boulder – głaz) – wspinaczka po zazwyczaj wolnostojących,

kilkumetrowych blokach skalnych bez użycia asekuracji liną. Sportowy

charakter boulderingu wiąże się z częstymi, zazwyczaj niekontrolowanymi

odpadnięciami od skały, stąd też podstawową metodą asekuracji jest

stosowanie tzw. crashpadów, czyli przenośnych materaców oraz pomoc tzw.

spottera, czyli partnera, który pomaga w kontrolowaniu lotu, zabezpieczając

górną część ciała przed bezpośrednim uderzeniem o ziemię. Bouldering to

forma wspinaczki składającej się z niewielkiej ilości trudnych ruchów (tzw.

przechwytów). Zgodnie z ogólnie przyjętą przez środowiska wspinaczy normą

za boulder uznać można nawet jednoruchowe przejście danego problemu

skalnego. Wspinaczka boulderowa (spolszczone formy: bulderowa, balderowa)

wymaga dużej siły maksymalnej, czyli takiej, która swój najwyższy poziom

wytwarza w jak najkrótszym czasie. Popularną i coraz częściej praktykowaną

formą treningu, jest bouldering na sztucznej ścianie wspinaczkowej (na tzw.

panelu).

Do rozwoju boulderingu jako osobnej formy wspinaczki jako pierwszy przyczynił

się John Gill w połowie XX wieku.

Jednym z najsłynniejszych rejonów boulderowych na świecie jest las

Fontainebleau, niedaleko Paryża.

9

Wspinaczka skalna

Wspinaczka skalna – jeden z rodzajów wspinaczki uprawiany w terenie skalnym

bez śniegu i lodu.

Wspinaczka skalna polega na pokonywaniu stromych ścian skalnych

określonymi drogami wspinaczkowymi. Drogi te określają ściśle miejsce

przejścia ściany; w popularnych rejonach wspinaczkowych przez jedną ścianę

skalną przechodzi często do kilkudziesięciu różnych dróg i wariantów o różnym

poziomie trudności.

Wspinaczka skalna jest uprawiana zarówno jako rodzaj zaawansowanej

rekreacji, jak i w ściśle sportowym sensie, aczkolwiek rzadko jest to sport

polegający na bezpośredniej rywalizacji z innymi wspinaczami; zawody

wspinaczkowe są obecnie organizowane głównie na obiektach sztucznych,

rzadziej w natualnym terenie skalnym.

W tradycyjnej wspinaczce w górach wspinacze nie konkurują ze sobą

bezpośrednio na jednej drodze, lecz gromadzą osiągnięcia, do których zaliczają

się, w kolejności ich wartości sportowej:

wytyczenie i pierwsze przejście zupełnie nowej drogi, zwłaszcza w miejscu które

było celem nieudanych prób ze strony innych wspinaczy

przechodzenie starych dróg nowymi, trudniejszymi i bardziej zbliżonymi do linii

prostej wariantami - tzw. "prostowanie dróg",

przejście dróg w lepszym od poprzedników stylu (tzw. poprawienie stylu

przejścia) - w tym m.in. "odhaczenie drogi" - czyli klasyczne przejście drogi

pokonywanej niegdyś jedynie techniką hakową,

drugie i trzecie przejście trudnej drogi, wytyczonej i poprowadzonej po raz

pierwszy przez kogoś innego

przejście drogi w znacznie krótszym czasie, niż zrobili to poprzednicy - dotyczy

to jednak tylko dróg długich, wymagających wielodniowej lub co najmniej

wielogodzinnej wspinaczki.

10

Każde z tych osiągnięć ma tym większą wartość, im trudniejsza i dłuższa była

droga. Ponieważ trudno jest obiektywnie zmierzyć wartość osiągnięć

wspinaczkowych mogących być przedmiotem rywalizacji o charakterze

sportowym, wielu wspinaczy nie uważa uprawianej przez siebie działalności za

sport. O wartości wybitnego osiągnięcia wspinaczkowego świadczy przede

wszystkim to, jak niewielu innych wspinaczy byłoby w stanie powtórzyć dany

wyczyn.

Wspinaczka skalna uprawiana jest najczęściej w zespole. Pozwala to, przede

wszystkim, na zapewnienie sprawnej asekuracji, a także ułatwia transport

sprzętu i rozwiązywanie problemów logistycznych. Niemniej, możliwe jest

również uprawianie wspinaczki skalnej samotnie: zarówno z asekuracją (tzw.

wspinanie "solo") jak i bez asekuracji i bez środków umożliwiających jej

ewentualne zastosowanie – (tzw. "free solo" lub "na żywca").

11

12

Wspinaczka skalna dzieli się na kilka rodzajów:

wspinaczka techniką sztucznych ułatwień zwana też wspinaczką hakową,

wspinaczka klasyczna, która polega na pokonywaniu drogi wspinaczkowej

wyłącznie za pomocą rąk i nóg. Sprzęt jest tutaj używany wyłącznie do

asekuracji. Chwytanie się elementów układu asekuracyjnego (np. haków),

stawanie na nich, podciąganie się na linie itp. czynności uznawane są za

nieetyczne.

W ramach wspinaczki klasycznej wyróżniamy wiele stylów pokonywania dróg, a

najpopularniejsze z nich (począwszy od najwyżej notowanego) to:

Styl OS (on-sight, od strzału) - polega na pokonaniu drogi bez jej uprzedniej

znajomości, z asekuracją dolną, tzn. wspinający prowadzi za sobą linę z dołu.

Przed pokonaniem drogi w stylu OS nie wolno rozpoznawać drogi ze zjazdu (lub

z innej, wiodącej w bezpośrednim sąsiedztwie drogi), niedopuszczalne jest też

dysponowanie dodatkowymi informacjami o drodze, uzyskanymi np. z

obserwacji przejść innych wspinaczy. Zabronione jest jakiekolwiek obciążanie

układu asekuracyjnego (np. odpadnięcia lub zawisanie na linie w celu

odpoczynku). Dopuszczalne jest jednak zejście do niższego miejsca i

kontynuowanie wspinaczki po krótkim odpoczynku. Odpadnięcie i obciążenie

układu asekuracyjnego przez wspinacza przekreśla możliwość pokonania drogi

w stylu OS - możliwe jest już tylko przejście w stylu RP, AF lub gorszym.

Styl "flash" - różni się od OS dopuszczeniem pewnego zakresu informacji o

drodze: możliwa jest wcześniejsza obserwacja przejścia innego wspinacza (np.

asekurowanego partnera) lub korzystanie podczas przejścia z podpowiedzi

innych osób.

Styl RP (red point, Rotpunkt) - polega na przejściu drogi z dolną asekuracją,

dopuszczalna jest jednak wcześniejsza znajomość drogi. Podobnie jak w

przypadku OS i flash, zabronione jest obciążenie jakiegokolwiek elementu

układu asekuracyjnego (liny bądź któregokolwiek z przelotów). Po odpadnięciu

lub obciążeniu asekuracji przejście RP jest nadal możliwe, o ile wspinacz

rozpocznie kolejną próbę od początku drogi lub wyciągu, po demontażu

założonych przelotów (lub co najmniej wyjęciu z nich liny).

13

Styl AF (all free) - wspinanie odbywa się z asekuracją dolną, ale wolno dla

odpoczynku zawisać na linie, wolno wielokrotnie próbować pokonywać trudne

odcinki drogi, po częściowym opuszczeniu się na linie. Warunkiem jest przy tym

to, by po odpadnięciu rozpocząć dalszą wspinaczkę ze stopni i chwytów, do

jakich się uprzednio dotarło (bez pomocy liny). Nie wolno zatem posiłkować się

liną lub sprzętem w celu dotarcia do miejsca, którego nie osiągnęło się

wcześniej podczas wspinaczki.

Styl TR - Wspinaczka z górną asekuracją (na wędkę, ang. top rope) - obecnie nie

jest już uznawana za klasyczny styl wspinaczkowy. Polega na wspinaniu się z

liną asekuracyjną zwisającą z góry. Tutaj również nie wolno używać liny do

sztucznego wyciągania się w górę, ale wolno opuszczać się i zawisać chwilowo

na linie. Styl "na wędkę" jest bezpieczniejszy od innych, ponieważ wspinacz

może każdej chwili bezpiecznie zawisnąć na linie (lecąc w dół jedynie na

krótkim odcinku związanym z rozciąganiem się obciążanej liny). Obecnie

wspinanie na wędkę wykorzystywane jest głównie podczas obmyślania sposobu

poprowadzenia drogi z asekuracją dolną (tzw. "patentowania" drogi), w celach

treningowych, oraz we wspinaczce rekreacyjnej, głównie osób początkujących.

14

Wspinaczka piaskowcowa oraz górska

Wspinaczka piaskowcowa jest rodzajem wspinaczki skalnej uprawianej w

piaskowcu i w związku z niewielką odpornością mechaniczną tego rodzaju skały

oraz uwarunkowaniami historycznymi posługująca się dość specyficznym

zestawem reguł i zasad.

15

Wspinaczka górska – wielowyciągowa wspinaczka uprawiana w terenie górskim

wymagająca specjalistycznego sprzętu wspinaczkowego (lina, uprząż, haki, itp.)

jak też umiejętności niezbędnych do wspinania i korzystania ze sprzętu to cechy

wyróżniające wspinaczkę górską. Do jej szczególnych przypadków należy

taternictwo, często traktowany synonimicznie alpinizm, a także himalaizm.

16

Wspinaczka lodowa

Wspinaczka lodowa - sport ekstremalny uprawiany w warunkach zimowych na

pionowych (i nie tylko) ścianach pokrytych lodem, lodospadach (zamarzniętych

wodospadach) i różnych formacjach sopli.

Wspinaczka lodowa diametralnie różna jest od wspinaczki skalnej. W skale

używa się nóg i rąk bez dodatkowego sprzętu. Natomiast do pokonywania

lodowych formacji (ściany, sople, polewy) używa się rąk uzbrojonych w krótkie

czekany (dziabki) i raki przymocowane do butów. Żeby korzystać z

dobrodziejstwa tych przyrządów trzeba nieco się podszkolić i potrenować. Do

ubezpieczania używamy śrub lodowych (rura stalowa lub tytanowa z gwintem

na całej swojej długości zakończona plakietką do wpięcia karabinka z jednej

strony a narzynką umożliwiającą wkręcenie jej w lód z drugiej strony).

Wspinaczka lodowa, w niższych i bardziej uczęszczanych górach (np. Tatry)

polega, podobnie jak wspinaczka skalna, na pokonywaniu ściśle określonych

tras wytyczonych na stromych stokach, zwanych drogami wspinaczkowymi. W

wyższych i mniej uczęszczanych górach (np. Himalaje) ważniejsze jest samo

dotarcie na szczyt, po zwykle najbardziej dostępnej w danym momencie trasie.

Jednak ostatnio, nawet w Himalajach daje się zauważyć tendencję do

ściślejszego wytyczania dróg.

Wspinaczka lodowa posiada własną skalę oceny trudności dróg - inną niż

wspinaczka skalna. Na ocenę wartości dokonania sportowego duże znaczenie

ma też styl i czas przejścia oraz warunki pogodowe.

Szczególnie trudną odmianą wspinaczki lodowej jest, często spotykana w

Alpach, wspinaczka mikstowa - polegająca na pokonywaniu dróg, które

wymagają stosowania miejscami technik skalnych a w innych miejscach technik

lodowych. Wymaga to od wspinacza posiadania sprzętu i umiejętności

potrzebnych do obu tych technik.

Poniższy opis odnosi się głównie do tradycyjnej wspinaczki zimowej, w której

wspinaczka lodowa jest podstawowym, ale nie jedynym elementem.

Pokonywanie ścian:

17

Technika "on-sight": W tej, obecnie najbardziej popularnej, technice wspinacz

trzyma w jednej ręce czekan, w drugiej czekanomłotek, a na nogach ma raki.

Posuwanie się do góry polega na wbijaniu na przemian czekana, czekanomłotka

i raków w lód. Umożliwia to w dobrych warunkach dość szybkie pokonywanie

ściany bez konieczności kucia w lodzie stopni.

Technika kucia stopni: Czasami, gdy nie można inaczej, wspinacz przechodzi z

trybu "on-sight" do trybu kucia stopni w lodzie za pomocą łopaty czekana,

zwykle jednak stara się tego unikać, ze względu na duży wysiłek i stratę czasu.

Technikę tę najczęściej stosuje się w bardzo miękkim lodzie/śniegu,

uniemożliwiającym styl "on-sight".

Technika ławeczkowa - przypomina bardzo technikę hakową wspinaczki skalnej.

Zamiast haków stosuje się tutaj jednak śruby lodowe, które wkręca się w lód .

Na śrubach zawiesza się specjalne małe drabinki, zwane ławeczkami, na których

stojąc wkręca się kolejne śruby. Jest to również bardzo czasochłonna i uciążliwa

technika, stosowana w miejscach występowania bardzo twardego lodu, lub

bardzo przewieszonego terenu uniemożliwiającego technikę "on-sight".

Oprócz pokonywania ścian, we wspinacze lodowej stosuje się specyficzne

techniki pokonywania szerokich szczelin lodowych, przekopywania się przez

bariery seraków, wykuwania platform pod obozowiska, poręczowania dróg

zejścia itp. Wszystkie te czynności w zasadzie nie są wspinaczką sensu stricto, a

raczej przypominają działania inżynieryjno-sapersko-oblężnicze.

Sprzęt do technik lodowych jest w dużym stopniu wspólny ze sprzętem do

wspinaczki skalnej. Te wspólne części sprzętu są opisane w haśle wspinaczka

skalna.

Czekan - połączenie małej łopatki i dziabaka umieszczone na szczycie styliska.

Współczesne czekany są dość krótkie (70-80 cm), aby ułatwiać technikę "on

sight". Oprócz funkcji dziabaka, w technice "on-sight" czekan służy też do

wykopywania stopni, oraz po wbiciu głęboko styliskiem w śnieg może służyć

jako bardzo dobry punkt asekuracyjny. Współczesne czekany produkuje się z

duraluminium i włókien węglowych dla nadania im odpowiedniej wytrzymałości

i jak najmniejszej masy.

18

Czekanomłotek - połączenie dziabaka (takie samego jak w czekanie) z

młotkiem, umieszczone na krótkim (30-40 cm) stylisku. Stosowany jest jako

dziabak ręczny w technice "on sight" oraz służy do wbijania śrub lodowych i ew.

haków.

Raki - specjalny zestaw ostrzy montowanych na butach. Współczesne raki są

montowane na zasadzie zatrzasku do podeszwy specjalnie do tego

przystosowanych butów, które posiadają twardą, sztywną skorupę, ułatwiającą

wbijanie raków w lód. Raki służą przede wszystkim jako nożne dziabaki w

technice "on-sight", choć przydają się także do chodzenia po łagodnych ale

oblodzonych stokach.

Śruba lodowa - jest to rura (stalowa lub tytanowa) z gwintem na powierzchni

całej rury. Śrub lodowych jest kilka rozmiarów i typów. Ich stosowanie wymaga

sporego doświadczenia w dobieraniu ich do rodzaju lodu/firnu/śniegu/. Są one

tak skonstruowane, aby dawały się stosunkowo łatwo wkręcać w podłoże i

jednocześnie mocno tam "siedzieć". Śruby lodowe są stosowane jako punkty

asekuracyjne oraz do wspinania się techniką ławeczkową. Przy ich pomocy

poręczuje się też drogi zejścia.

W ostatnim okresie coraz większą popularność zdobywa sportowe podejście do

wspinaczki lodowej, w którym praktykuje się wyczynowe traktowanie tej

działalności. Prowadzi to do zbliżenia się wspinaczki lodowej i wspinaczki

skałkowej: praktykowane jest przechodzenie dróg lodowych, zwłaszcza na

lodospadach, w sposób jak najbardziej zbliżony do przejścia klasycznego czy

wręcz sportowego, z tym, że w miejsce użycia rąk praktykuje się używanie

czekanów, oraz wspinacz wyposażony jest w specjalny typ raków.

Praktykowane jest także konstruowanie sztucznych ścian lodowych (przez

wylewanie wody na odpowiednie konstrukcje nośne) i rozgrywanie zawodów

wspinaczkowych na powstałych w ten sposób drogach, przy czym miejsca w

których można wbić lub zaczepić czekan lub raki są oznaczone, co sprawia, że

możliwe jest porównywanie kwalifikacji poszczególnych wspinaczy.

19

20

Wspinaczka mikstowa

wspinanie możemy podzielić ze względu na kilka kryteriów (każde można

rozbudować, nie są zero-jedynkowe):

A/ rodzaj terenu: podstawowy podział: skalna, lodowa, mikstowa, odmiany i

podtypy: śnieżno-lodowa, grassclimbing, piaskowcowa itp.

B/ charakter wspinaczki (nbiebezpieczeństwa obiektywne): skałkowa, górska,

wysokogórska

C/ wysokość/długość wspinania: buldering, wspinanie jedno- i wielowyciągowe

D/ rodzaj asekuracji: solo na żywca, solo z asekuracją (także w postaci krasza),

w zespole z asekuracją dolną, a asekuracją górną

E/ pora roku: zimowa, letnia

F/ styl wspinania: techniką szt. ułatwień (w tym na tzw. azero), klasycznie (OS,

RP itd, tu także AF)

G/ rodzaj używanego sprzętu/ułatwień (z dziabami i rakami - czyli dry-toolowo,

z magnezją/bez, w stylu clean itp.)

Wszystkie te podziały pomagają nam zaklasyfikować, to co akurat uprawiamy.

Nie zawsze jest to łatwe. Termin "zimowo-klasycznie", który też mi się nie

podoba specjalnie, jednak dość precyzyjnie opisuje, o co chodzi. Czyli wspinamy

się w terenie skalnym, trawiastym, mikstowym, w rakach, przy pomocy dziabek

(czy wykorzystanie dziabek to oblig? - wcale nie bezpodstawne pytanie,

oczywiście uważam, że nie, chociaż dla potrzeb zdefiniowania wygodniej by

było przyjąć, że tak - zresztą znam kilka osób, które tak uważają) - bez

obciążania układu asekuracyjnego i czynnego korzystania z punktów

asekuracyjnych.

21

Oczywiście w terenie mikstowym prawie zawsze wspinamy się dry-toolowo. Ale

mikstowo - to nie oznacza od razu zimowo-klasycznie, mogę się wspinać

mikstowo, od czasu do czasu przywisając w haku lub się go łapiąc.

Zimowo-klasycznie - to nie to samo co klasycznie, zimą. Zimowo-klasycznie nie

musi być w okresie zimy kalendarzowej, ani nawet w warunkach zimowych

(chociaż to aberracja;). Poza tym zupełnie czymś innym jest przejście wyciągu w

miękkich butach, bez raków - może byc łatwiej, albo trudniej. Przykładowo -

przejście ścianki na Długoszu przez Jaśka Kuczerę w miękkich butach (podczas

przejścia Superparanoji zimą) jest przejściem prawie-klasycznym (zmierzającym

do klasycznego) i spokojnie sb wyobrażam, że ktoś to zrobi klasycznie, zimą.

Natomiast zupełnie sobie nie wyobrażam przejścia tego na dziabach, zimowo-

klasycznie. To samo dotyczy skałek - można przejśc klasycznie ósemkowy

rajbung zimą, przy -5 np., ale z dziabami - bez szans. I odwrotnie - dach z

wąskimi ryskami puści zimowo-klasycznie za np. M10, a klasycznie będzie nie

do urobienia.

22

Wspinaczka wielkościanowa

(Big Wall)

Wspinaczki na wielkich ścianach są coraz bardziej popularne. Z każdym rokiem

przybywa ekip które próbują swoich sił na największych „skałach świata”. W

czasach gdy świat stał się globalną wioską, wspinać się można praktycznie

wszędzie, istnieją tylko dwie przeszkody: odpowiednie umiejętności i

posiadanie sporych środków finansowych. Coraz większa popularność

wspinaczki wielkościanowej w Polsce, wydaję się być wynikiem

reprezentowania coraz wyższego poziomu polskich wspinaczy.

By uprawiać wspinaczkę wielkościanową z pewnością trzeba mieć odpowiednie

doświadczenie, nabyte w skałach i w górach. Trzeba mieć za sobą

poprowadzone setki dróg, różnymi technikami w różnych warunkach, umieć

wspinać się na wysokim poziomie zarówno klasycznie i hakowo. By zdobyć takie

doświadczenie, niejedne buty wspinaczkowe trzeba zedrzeć, zaliczyć nie jeden

lot i nie jedną kontuzję wyleczyć. Na to niejednokrotnie potrzeba wielu lat

wspinania i treningu i jak wszędzie odrobiny talentu. Dla wielu wspinaczy „big

wall’ to ostateczny sprawdzian swoich umiejętności, wytrzymałości i

odporności psychicznej.

Wspinanie po kilka dni, czasem nawet tygodni wymaga niesamowitej

wytrzymałości i umiejętności życia w ścianie. Drogi wielowyciągowe to

prawdziwe wyzwanie jesli chodzi o sprzęt wspinaczkowy. Ilość ekwipunku który

trzeba ze sobą zabrać jest naprawdę duża, wspinanie po wielkich ścianach jest

więc niezłym przedsięwzięciem logistycznym i technologicznym a także

finansowym.

Celem i mekką wielu wspinaczy wielościanowych jest szczyt EL Capitana w

dolinie Yosemite, na tej pionowej granitowej ścianie poprowadzonych jest

ponad 70 wielkościanowych dróg wspinaczkowych, w tym jedna z

najsłynniejszych na świecie The Nose.

23

24

Etyka, zwyczaje, podstawy prawne

„ Partnera nie zostawia się samego nawet jak jest

już tylko zamarzniętą bryłą

”

— Wawrzyniec Żuławski

Podczas wspinaczki, zwłaszcza górskiej, łatwo osiągnąć granice wydolności organizmu.

Pomocna wtedy jest obecność partnera, wspierającego choćby tylko psychicznie. Opuszczenie

członka zespołu (poza udaniem się po pomoc) jest najpoważniejszym wykroczeniem przeciwko

etyce wspinaczkowej.

„ Wychodzimy razem – wracamy razem ” — Andrzej Wilczkowski

Poważnym uchybieniem etyce wspinaczkowej jest kłamanie o dokonanych przejściach. Specyfika

działalności sprawia, że czasami nie ma świadków wejścia na szczyt czy pokonania drogi.

Zasadą jest wtedy ufanie relacji autora dokonania.

Wspinacze powszechnie akceptują zasadę minimalizacji wpływu na środowisko naturalne.

Przyjęte jest, że w środowisku wspinaczkowym wszyscy są na „ty”, niezależnie od różnicy wieku i

doświadczenia.

Poniżej wyjątki z kilku obowiązujących w Polsce aktów prawnych dotyczących wspinaczki:

Sport

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 stycznia 2001 r. w sprawie wykazu

dyscyplin i dziedzin sportu, w załączniku nr 2 zamieszcza wykaz dziedzin sportu. Jedną z nich

jest alpinizm. W jej skład, według rozporządzenia, wchodzą następujące dyscypliny sportu:

Wspinaczka wysokogórska

Wspinaczka sportowa

Alpinizm jaskiniowy

Narciarstwo wysokogórskie

25

Kwalifikacje

Ustawa o sporcie, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2006, nie narzuca (jak poprzednia) na

wspinaczy powierzchniowych obowiązku posiadania dokumentu potwierdzającego posiadanie

specjalistycznych przeszkoleń. Zgodnie z postulatami środowiska, w taternictwie jaskiniowym

dalej będzie wymagane potwierdzenia kwalifikacji za pomocą odpowiedniej karty.

Wspinaczka na terenach chronionych

Wspinacz na Fitz Roy, Argentyna

rezerwaty

parki krajobrazowe

26

Literatura, którą warto przeczytać:

Podręczniki szkoleniowe

Góry - wolność i przygoda. Od trekingu do alpinizmu. Redakcja: Don

Graydon i Kurt Hanson.

Podręcznik wspinaczki - Allen Fyffe, Iain Peter

Wspinaczka w skale - Craig Leubben

Wspinaczka. Lód i mikst - Will Gadd

Asekuracja i autoratownictwo - David Fasulo

Topografia i terenoznawstwo - Rafał Kardaś, Wojciech Święcicki

LAWINY Poradnik dla narciarzy i turystów - Tobias Kurzeder, Hogler Feist

Trening

Wspinaczka skałkowa. Poradnik - Dan Hague, Douglas Hunter

Planowanie treningu we wspinaczce sportowej - David Macia

Jak poprowadzić VI.4 - Eric Hörst

Wspinaczka. Trening i praktyka - Udo Neuman