1

DIAGNOZA POTRZEB I OCZEKIWAŃ

SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ

GMINY SZAFLARY

2

Celem powstałej diagnozy była identyfikacja zasobów oraz analiza potrzeb i oczekiwań

społeczności lokalnej gminy Szaflary w celu wzmocnienia zaangażowania Gminnego Centrum

Kultury, Promocji i Turystyki w Szaflarach w życie społeczności lokalnej, odkrywanie i

rozwijanie potencjału i kapitału kulturowego mieszkańców gminy oraz kulturotwórczych

zasobów tej społeczności.

Gmina Szaflary – podstawowe informacje, charakterystyka

lokalizacji

Gmina Szaflary leży na południu Polski w województwie małopolskim, powiecie nowotarskim

w jednym z najbardziej urokliwych zakątków Polski jakim jest Podhale. Gmina Szaflary leży

w odległości 90 km od Krakowa – stolicy Województwa Małopolskiego, 5 km od Nowego

Targu – siedziby Starostwa Nowotarskiego, 20 km od Zakopanego – siedziby Starostwa

Tatrzańskiego.

Położona jest w centralnej części Podhala, w obrębie Kotliny Nowotarskiej, Pasa Skalicowego

i Pogórza Gubałowskiego. Usytuowana jest pomiędzy Tatrami, Gorcami, torfowiskami

orawsko-nowotarskimi oraz Pieninami.

Źródło: http://um.wrotamalopolski.pl/Region/Administracja/

3

Gmina Szaflary liczy 54,31 km², a całą gminę zamieszkuje ponad 10 000 osób. Jest to jedna

z mniejszych gmin znajdujących się w powiecie nowotarskim. Gmina Szaflary sąsiaduje

z następującymi gminami: Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Czarny Dunajec, Nowy Targ

oraz jednym z większych miast w regionie tj. Nowym Targiem. Sołectwa należące do gminy

to: Bańska Niżna, Bańska Wyżna, Bór, Maruszyna, Skrzypne, Szaflary, Zaskale.

Gmina Szaflary - historia, dziedzictwo kulturowe

Pierwsza wzmianka źródłowa o grodzie szafarskim pochodzi z 1252 r1., a o samej wsi z 1328.

Tę ostatnią B. Kumor przyjmuje jako datę powstania Szaflar. Nie zachował się jednak akt

lokacyjny. Dokument z 1338 r. wymienia tamtejsze sołectwo jako już istniejące. Pod

przywilejem z 1338r. widnieje podpis Piotra ze Słupi, kasztelana zamku dunajeckiego

(szaflarskiego). Pierwsza wzmianka o tamtejszej parafii i kościele pochodzi natomiast z 1350

r. Najstarszy kościół posiadał patronat cysterski. Dowodzi to, że założenie samej wsi, jak i

ufundowanie jej parafii należy wiązać z działalnością kolonizacyjną tego zakonu na Podhalu.

Nazwa miejscowości wskazuje na jej etymologiczne brzmienie niemieckie. Wywodzi się

przypuszczalnie od słów: ”Schafler” – bednarz, „Schafflare – owczarze lub zniekształcenia

słowa: „Schaffner” – włodarz, zarządca.

1 informacje pochodzą z monografii Szaflar pp. Mieczysława Adamczyka i Barbary Słuszkiewicz

4

Przez ponad 200 lat Szaflary były wsią peryferyjną, sąsiadującą od południa i zachodu

z dużymi lasami i naturalnymi haliznami, ciągnącymi się aż od Tatr. Sprzyjało to rozwojowi

chowu owiec i rzemiosł drzewnych, w tym bednarstwa.

Pierwszy folwark w starostwie nowotarskim powstał właśnie w Szaflarach, utworzył go

Marek Ratułd w dziewięćdziesiątych latach XV.

W połowie XVIII w. widoczne były na wsi oznaki przeludnienia. Powodowały one emigracje,

głównie na Węgry.

Analiza dziejów Szaflar, głównie w okresie międzywojennym, wskazuje, że była to wieś

o tendencjach rozwojowych. Dzięki miejscowej szkole, parafii, dworowi, a także częstym

kontaktom z działaczami z Nowego Targu, we wsi już od początku XX w. rozwijały swoją

działalność różne organizacje społeczne, gospodarcze, kulturalno-oświatowe i polityczne.

Aktualnie na terenie gminy Szaflary objęte ścisłą ochroną konserwatorską i wpisane do

rejestru zabytków są:

- Grodzisko średniowieczne, ruiny zamku z XIII/XIV w. tzw. „Koci Zamek”,

- Budynek mieszkalny nr 124 „Chałupa Anny Doruli”,

- Kościół parafialny pod wezwaniem Św. Andrzeja Apostoła wraz z murowanym

ogrodzeniem w Szaflarach,

- Teren zespołu podworskiego z zachowanymi reliktami: mur kamienny, bramka,

budynek kuchni dworskiej i fundamenty w Szaflarach.

- Kapliczka wraz z wyposażeniem, zlokalizowana na działce nr 100/10 w Szaflarach

Na terenie Szaflar do niedawna brak było Gminnego Ośrodka Kultury, nie ma tutaj kin, hal

dyskotekowych i innych miejsc rozrywki, zwłaszcza dla młodzieży.

Imprezy kulturalne organizowane były przez Związek Podhalan, Radę i Zarząd Gminy.

5

Metodologia badań zasobów i potrzeb kulturalnych gminy Szaflary

Badania w Gminie Szaflary zostały przeprowadzone z wykorzystaniem kilku narzędzi, jak:

analiza dokumentów oficjalnych (plany rozwoju miejscowości, strategie rozwoju gminy,

powiatu itp.) oraz nieoficjalnych (różnego rodzaju) obserwacja, wywiady i spotkania z

mieszkańcami, ankieta, spotkania z mieszkańcami, podczas których dokonano diagnozy za

wywiadów, fiszek.

Przeprowadzona diagnoza wykazała potrzebę istnienia instytucji kultury jakim jest GCKPiT

w Szaflarach oraz ukazała korzyści wynikające z utworzenia instytucji tego typu. Ponadto

pozwoliła zidentyfikować potencjał i zasoby, a także potrzeby i oczekiwania społeczności

lokalnej gminy Szaflary. Po przeprowadzonych rozmowach, spotkaniach w każdej

miejscowości gminy Szaflary, zapoznaniu się ze zgromadzonymi materiałami a także po

przeprowadzeniu badań ankietowych i analiz wysunięto następujące wnioski:

Badana placówka tj. Gminne Centrum Kultury, Promocji i Turystyki pomimo, że jest

stosunkowo nową instytucją kultury odgrywa ważną rolę w propagowaniu i przekazywaniu

wartości kulturowych mieszkańcom gminy. Spośród badanej grupy aż 73% badanych tj. 93

ankietowanych spośród 127 osób korzystało regularnie bądź sporadycznie z zajęć i wydarzeń

organizowanych przez GCKPiT w Szaflarach. Jedynie 34 osoby spośród badanej grupy jak

dotąd nie uczestniczyła w żadych wydarzeniach i zajęciach organizowanych przez Gminne

Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Szaflarach. Badana grupa to:

Dzieci i młodzież (13 – 24 lata) – 60 ankiet

Dorośli w tym rodzice małych dzieci (25 – 60 lat) - 25 ankiet

Seniorzy w wieku 60+ - 42 ankiet

6

Większość mieszkańców gminy Szaflary korzystało już z inicjatyw podejmowanych przez

Gminne Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Szaflarach.

Działalność podstawową - merytoryczną badanego ośrodka można podzielić na:

27

15

18

12

14

20

21

0 5 10 15 20 25 30

Szaflary

Bańska Niżna

Bańska Wyżna

Bór

Maruszyna Dolna

Maruszyna Górna

Zaskale

Liczba osób

Mie

jsco

wo

ść

Ankietowani ze względu na miejsce zamieszkania w gminie Szaflary

29%

44%

27%

Uczestnictwo mieszkańców gminy Szaflary w zajęciach i wydarzeniach organizowanych przez GCKPiT w Szaflarach

Tak, korzystam regularnie Tak, korzystam sporadycznie Nie korzystałem/am nigdy

7

Działalność podstawowa obejmuje zarówno działalność kulturową jak i edukacyjną

tutejszych mieszkańców. Oferta kierowana dla wszystkich grup wiekowych pozwala wybrać

odpowiednią formę zajęć zgodnie z zainteresowaniami i pasjami. Formy stałe działalności to

przede wszystkim zajęcia muzyczne tj. nauka gry na instrumentach czy taniec, którymi

inicjatorem jest badany ośrodek. Kolejny rodzaj zajęć to zajęcia sportowe „Już pływam” czy

„Jeżdżę z głową”, które cieszą się duży m zainteresowaniem wśród dzieci. Ośrodek coraz

częściej organizuje również imprezy masowe tj. jarmarki, pikniki oraz wydarzenia

okolicznościowe np. Dzień kobiet w których uczestniczą mieszkańcy w każdym przedziale

wiekowym. Popularnością wśród dzieci i młodzieży cieszą się również organizowane

konkursy plastyczne, fotograficzne zajęcia artystyczne tj. warsztaty z rękodzieła w okresie

świątecznym.

DZIAŁANIA GCKPiT

W SZAFLARACH

Konkursy (np. plastyczne, kulinarne,

literackie, fotograficzne)

Wydarzenia okolicznościowe (np. jasełka, Dzień Kobiet, Dzień dziecka)

Imprezy masowe (np. koncerty, pikniki, jarmarki)

Zajęcia muzyczne (np. gra na instrumentach, taniec)

Zajęcia artystyczne (np. plastyczne, fotograficzne) Zajęcia sportowe

(np. turnieje, zawody)

Zajęcia edukacyjne (np. wykłady, spotkania)

8

Z badań ankietowych wynika, że mieszkańcy gminy Szaflary najczęściej koszystają z

następujących zajęć organizowanych przez Gminnego Centrum Kultury, Promocji i Turystyki

w Szaflarach (w układzie od najbardziej popularnych):

a. Zajęcia wokalne oraz gry na instrumentach muzycznych

b. Festyny, koncerty, imprezy plenerowe

c. Warsztaty artystyczne, muzyczne, rękodzielnicze

d. Zajęcie sportowe w tym turnieje, zawody,

e. Zajęcia sportowe w ramach projektu „Już pływam”,

f. Zajęcia sportowe w ramach projektu „Jeżdżę z głową”

g. Konkurs plastyczno – fotograficzny „Jesień w gminie Szaflary”

h. Konkurs ekologiczny

i. Dzień Kobiet i Konkurs na Najlepszy przepis na Danie z Jabłek

j. Podhalańskie Targi Noworoczne w Szaflarach

k. Wystawy prac plastycznych artystów z gminy Szaflary

l. Warsztaty wielkanocne

m. Warsztaty w ramach Projektu „Kany Ta Afryka”

n. Wyjazd - Spotkanie Edukacyjno-Szkoleniowym “EKOLOGIKA” z cyklu “ZIELONA

POLSKA”

o. Wycieczka Gminnej Młodzieżowej Orkiestry Dętej do Wrocławia.

Na terenie gminy Szaflary ze względu na bogactwo kulturowe i tradycje działa wiele

zespołów regionalnych i grup nieformalnych skupiających lokalnych twórców, artystów i

rękodzielników. Zdaniem ankietowanych (127 ankiet), najcenniejszymi elementami kultury

regionu Podhala jest kuchnia – potrawy regionalne (66 ankietowanych), a następnie pieśni i

muzyka regionalna (62 osób) oraz rękodzieło regionalne (54 osoby).

9

Z ankiety możemy wywnioskować między innymi, w jaki sposób mieszkańcy gminy

postrzegają

Gminne Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Szaflarach.

Wśród skojarzeń pozytywnych możemy dostrzec, że Gminne Centrum Kultury, Promocji i

Turystyki w Szaflarach to:

bezpłatne miejsce do spotkań, do organizacji warsztatów, kursów,

potencjalne miejsce animacji kultury,

127

36

37

54

66

62

37

0 20 40 60 80 100 120 140

Łącznie ankietowanych

Znane osoby i postacie

Lokalne zabytki, tradycyjna architektura

Rękodzieło regionalne

Kuchnia regionalna, potrawy

Pieśni i muzyka regionalna

Historia regionu, zabytki

Liczba osób

Najcenniejsze elementy kultury Podhala według ankietowanych

1 9

35

55

27

Ogólna ocena mieszkańców dotychczasowej działalności GCKPiT w Szaflarach

Bardzo słabo

Słabo

Nie mam zdania

Dobrze

Bardzo dobrze

10

instytucja kultury wspierająca działalność twórców ludowych, folkloru, sportu,

turystyki, tradycji miejsce gdzie można zasięgnąć informacji na temat Gminny

Szaflary,

sala, miejsce zebrań.

Wśród skojarzeń negatywnych możemy odnaleźć następujące sformułowania:

powinna być miejscem spotkań, miejscem spędzania wolnego czasu, a jest to sala narad i

szkoleń,

mało prężna komórka organizacyjna,

miejsce bardzo słabo wykorzystane dla tutejszego społeczeństwa,

miejsce zebrań

Na pytanie dotyczące preferowanych godzin uczestnictwa w zajęciach kulturalnych, które

mogłyby być organizowane przez Na pytanie dotyczące preferowanych godzin uczestnictwa

w zajęciach kulturalnych, aż 95% mieszkańców wskazało, iż preferują godziny wieczorne i

popołudniowe.

11

Grupy społeczne

Seniorzy i Twórcy

Mieszkańcy regionu, zwłaszcza lokalni twórcy i seniorzy zamieszkujący ten obszar, to

przedstawiciele społeczeństwa lokalnego o dużym potencjale kulturotwórczym, jednak ze

względu na ubogą ofertę kierowanej bezpośrednio do tej grupy nie uczestniczą oni w pełni

w życiu kulturalnym i społecznym. Obecnie ta grupa społeczna może czynnie uczestniczyć

jedynie w imprezach masowych czy wydarzeniach okolicznościowych tj. jarmarki, koncerty.

Brakuje jednak zajęć cyklicznych, oprócz zajęć sportowych Nordic Walking, nie ma zajęć, na

których mogliby się spotkać, porozmawiać i kultywować lokalną tradycję jak tj. rękodzieło

ludowe. Osoby te są więc mało widoczne społecznie, pomimo tego, że wykazują chęć

uczestnictwa w zajęciach z zakresu min. przekazywania swojego rzemiosła młodszym

pokoleniom. Osoby starsze podkreślają również potrzebę międzypokoleniowych spotkań (14

ankietowanych spośród 42 osób) ze swoimi wnukami czy innymi dziećmi od których mogliby

się uczyć obsługi komputera. Ponadto wskazują potrzebę wymiany doświadczeń i

umiejętności kulinarnych (16 ankietowanych spośród 42) tj. przekazywania wiedzy na temat

kuchni tradycyjnej młodszym pokoleniom, jednocześnie ucząc się od młodzieży i dzieci

nowych smaków świata.

14

16

8

4

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

Międzypokoleniowespotkania z tradycją

Warsztaty kulinarne Kursy komputerowe Zajęcia sportowe

Licz

ba

osó

b

Potrzeby mieszkańców gminy Szaflary w wieku 60+

12

Grupa seniorów oraz twórców ludowych chętnie uczestniczy w imprezach typu kiermasze

i jarmarki czy festyny promujące kulturę i zwyczaje regionu, które obecnie są bardzo

popularne a jak dotąd na terenie gminy Szaflary tego typu inicjatywy nie odbywały się zbyt

często a jedynie podczas świąt i przy okazji większych przedsięwzięć.

Dzieci i młodzież

Kolejną grupą badanych byli dzieci i młodzież (zebrano 60 ankiet). Jedną z głównych potrzeb

dzieci i młodzieży z gminy Szaflary jest brak organizacji czasu wolnego i zajęć pozalekcyjnych.

Wśród dzieci i młodzieży zamieszkującej gminę Szaflary wzrasta zainteresowanie aktywnymi

formami spędzania wolnego czasu min. zajęcia taneczne czy sportowe. Potrzebę taką

wskazuje aż 32 uczniów spośród 60 badanych. Ponadto w gminie brakuje miejsca tj.

skateparku, tor przeszkód, ścianek wspinaczkowych gdzie mogliby rozwijać swoje pasje

sportowe min jazda na rolkach, deskorolce czy wspinaczka oraz organizować wyścigi

rowerowe, zawody , turnieje sportowe itp. Wzrasta również zainteresowanie zajęciami

edukacyjnymi, co jest efektem popularności zajęć eksperymentalno – pokazowych czy

laboratoryjnych organizowanych przez jednostki badawczo – naukowe znajdujących się w

większych miastach. Niestety z uwagi na duże odległości tego typu jednostek oraz braku

odpowiedniego sprzętu dydaktycznego młodzież z gminy Szaflary ma ograniczone możliwości

uczestnictwa w tego typu zajęciach. Pomimo rosnącego zainteresowania w zajęciach

pokazowych, eksperymentalnych i laboratoryjnych z geografii, fizyki czy chemii

prowadzonych przez specjalistów wciąż brakuje zaplecza i środków na pokrycie kosztów tego

typu zajęć. Inną potrzebą młodzieży i dzieci z gminy Szaflary jest utworzenie kół

zainteresowań oraz organizacja zajęć kulturalnych jak np. zajęcia teatralne, zajęcia tańca

nowoczesnego np. hip hop, balet, zajęcia plastyczne. Młodzież wskazywała również potrzebę

częstszego wyjazdu do muzeum, bądź teatru. Warto również podkreślić, że młodsze

pokolenie również wykazuje chęć spotkań międzypokoleniowych podczas których

poznawaliby rękodzieło ludowe czy tradycyjną kuchnię podhalańską podczas warsztatów

kulinarnych.

13

Rodzice

Grupą wykazującą duże zainteresowanie uczestnictwem w życiu społeczno – kulturalnym

stanowią rodzice z małymi dziećmi oraz pozostałe osoby w wieku produkcyjnym. Wskazują

oni przede wszystkim brak zajęć łączących zajęcia dla rodziców i w tym samym czasie dla

małych dzieci, co pozwoliłoby w większe zaangażowanie tej grupy w życie kulturalne gminy

Szaflary. Spośród 25 przedstawicieli tej grupy wiekowej, aż 18 wskazało na tego typu

potrzebę. Osoby w tym przedziale wiekowym wskazywały również potrzebę uczestnictwa w

zajęciach kulinarnych czy rękodzielniczych, dzięki którym tradycja mogłaby być kultywowana.

32

3 9 16

0

10

20

30

40

Inicjatywy sportowe Inicjatywy kulturalne Zajęcia edukacyjne Spotkaniamiędzypokoleniowe

Licz

ba

osó

b Potrzeby dzieci i młodzieży w gminie Szaflary w zakresie chęci

spędzania wolnego czasu

14

Podsumowanie

Prowadzone badania na terenie Gminy Szaflary pobudziły w mieszkańcach kreatywność, co

pozwoliło na opracowanie nowych pomysłów. Pomysłów takich w trakcie badań było bardzo

wiele i to różnorodnych niestety osoby, które miały niejednokrotnie bardzo ciekawe

pomysły często nie decydowały się aby je realizować. Jednak najciekawsze oraz takie w

których uczestniczyli mieszkańcy posiadający oprócz dobrego pomysłu jeszcze cechy liderskie

wysunęły nam się na prowadzenie:

1. „Rowerowo – kulturowy zawrót głowy”,

2. „Poznajemy, odkrywamy doświadczamy… - zajęcia edukacyjno - kulturowe”,

3. „Z robotyką za pan brat… - zajęcia techniczne wykorzystujące zasoby lokalnego dziedzictwa

kulturowego”,

4. „Kulturalnie i sportowo – quest historyczny na rolkach”,

5. „Międzypokoleniowe warsztaty rękodzielnicze”

Były też pomysły takie jak:

- imprezy, festyny, wydarzenia, inscenizacje okolicznościowe,

15

- zagospodarowanie przestrzeni publicznej: ławki, kosze na śmieci, „zielone” słupy, ścieżki

rowerowe, parki rolkarskie, skate parki, ścianki wspinaczkowe itp

- mini bazar umożliwiający sprzedaż produktów lokalnych.

- Imprezy sportowe, turnieje, wyścigi, rajdy

- Wyjazdy do kin, teatrów itp.

- Wydawanie publikacji, map

- Znakowanie ścieżek i miejsc strategicznych

- Imprezy kulinarne, kursy

Jednak wielokrotnie były to pojedyncze głosy lub pomysły zgłaszane przez grupy, które nie

chciały się samodzielnie podjąć realizacji pomysłów z różnych powodów min. braku wiedzy,

ludzi, potencjały, wiary w siebie itp.

Wnioski i rekomendacje:

Gmina Szaflary posiada bogate zasoby kulturowe - głównie kultura ludowa i folklor, które

powinny być wykorzystywane do rozwoju społeczno-kulturalnego mieszkańców. Znalezienie

formuły, która pozwoliłaby stworzyć programy edukacyjne i animacyjne w oparciu o kulturę

ludową, mogłoby zaowocować większym zainteresowaniem ze strony różnych grup

wiekowych. Wykorzystane powinny zostać nie tylko pieśni i muzyka kultywowane przez

zespoły, ale również dawne obrzędy, tradycyjne potrawy, twórczość plastyczna i

rękodzielnictwo.

Potencjał tkwiący w kulturze ludowej powinien być także wykorzystany do tworzenia

produktów turystyki edukacyjnej i poznawczej na terenie Gminy Szaflary oraz przyczynić się

do promocji zasobów kulturowych gminy. Połączenie zasobów kulturowych z zasobami

przyrodniczym i ich odpowiedzialne, zrównoważone wykorzystanie może spowodować

wzrost ilości turystów odwiedzających gminę.

Powinny zostać podjęte systematyczne działania na rzecz aktywizacji i integracji

mieszkańców, wzmacniające istniejący potencjał. Wśród mieszkańców jest grupa osób, która

chętnie podejmie działania w obszarze szeroko pojmowanej kultury. Grupą to z pewnością są

nauczyciele, którzy chętnie angażuje się w działalność kulturalną kierowana do dzieci.

16

Władze gminy powinny taką działalność wspierać i wzmacniać poprzez istniejące instytucje,

bądź pomagać tworzyć nowe miejsca działalności społeczno-kulturalnej na terenie gminy.

Działalność kulturalna w obecnych czasach, to przede wszystkim działalność animacyjna,

włączająca mieszkańców i dająca im możliwości rozwoju własnych pomysłów i pasji

kulturalnych. Istotną rolę odgrywają w tym zakresie instytucje kultury (ośrodki kultury,

świetlice, biblioteki), które powinny być inicjatorami i inspiratorami działań w obszarze

rozwoju społeczno-kulturalnego. Lokalni mieszkańcy a zwłaszcza liderzy chętnie wymieniają

się swoim doświadczeniem z innymi, niestety takich liderów na terenie gminy Szaflary jest

mało. Stąd wnioski, które wysunęły się po przeprowadzonych badaniach że pomimo wielu

świetnych pomysłów wiele z nich nie zostanie zrealizowanych ze względu na brak liderów czy

animatorów, którzy mogliby takie pomysły „pociągnąć” czy zrealizować. Zadaniem Gminnego

Centrum Kultury, Promocji i Turystyki w Szaflarach jest więc wyłonienie takich liderów oraz

ich szkolenie i angażowanie.

Działalność społeczno-kulturalna powinna być prowadzona we wszystkich większych

miejscowościach w gminie. W rozmowach indywidualnych oraz podczas warsztatów

diagnostycznych wielokrotnie pojawiały się wypowiedzi dotyczące rozszerzenia dzielności

kulturalnej na wszystkie większe miejscowości w gminie W miejscowościach, w których już

istnieją grupy nieformalne, powinno nastąpić wsparcie merytoryczne i finansowe takich grup

oraz zachęcanie mieszkańców do tworzenia stowarzyszeń, które mogłyby stać się narzędziem

rozwoju kultury w tych miejscowościach i być liderem w swojej społeczności.

Działalność powinna odpowiadać na potrzeby mieszkańców. Podczas prowadzenia badań

wielokrotnie pojawiły się uwagi dotyczące działalności, która powinna zaspokajać

oczekiwania i potrzeby różnych grup wiekowych – od dzieci po seniorów. Respondenci podali

przykłady konkretnych działań, które powinny być realizowane w zakresie różnorodnych

zajęć i warsztatów, ale także organizowania spotkań, np. ludzi starszych. W strukturach

powinna powstać na terenie gminy, sieć miejscowych animatorów/liderów, która

wykorzystując istniejące zasoby, będzie działać na rzecz rozwoju społeczno-kulturalno-

ekonomicznego Gminy Szaflary.