Wrocław, 4 kwietnia 2007 roku

Wniosek o powołanie specjalności„Edukacja nieformalna.

Polonista jako lider i animator społeczności lokalnej”

Wiedza polonistyczna jest dziedziną o charakterze interdyscyplinarnym. Dlatego dobry polonista powinien łączyć nie tylko kompetencje językowe i literackie, ale – w obecnym czasie – także kulturowe, medialne i społeczne. Opisany poniżej projekt specjalności, uwzględnia najnowsze trendy i metody integracji społecznej stosowane w większości krajów unijnych, ale także potrzeby wynikające z gwałtownego rozwoju technik komunikacji medialnej i dyskursu interkulturowego w zjednoczonej Europie. A nade wszystko podkreśla wykorzystanie polonistycznej wiedzy w rozwoju społeczności lokalnej. Powołanie specjalności jest odpowiedzią na zwiększające się zapotrzebowanie na specjalistów działających w sferze edukacji nieformalnej, ta bowiem staje się coraz ważniejszym elementem procesu kształcenia, co ciekawe, nie tylko dla młodych ludzi. Edukacja nieformalna wpisuje się w koncepcję kształcenia przez całe życie (life-long learning), jest także sposobem na wyrównywanie szans edukacyjnych. W programach edukacji nieformalnej często stosowane są nowatorskie metody przekazywania informacji i motywowania młodych ludzi.Chcemy wyposażyć młodych polonistów w kompetencje zwiększające ich konkurencyjność na rynku pracy oraz przygotować ich do aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Absolwent polonistyki to potencjalny lider i animator społeczności lokalnej, wzmocnienie jego wiedzy humanistycznej o kompetencje kulturowe, medialne i społeczne, o praktykę edukacji nieformalnej, wskazanie na jej interkulturowy wymiar, pokazanie możliwości trzeciego sektora i umiejętność poruszania się po obszarach dotacji, pozwoli mu na wypełnienie tej roli. Opisany poniżej projekt specjalności, uwzględnia najnowsze trendy i metody integracji społecznej stosowane w większości krajów unijnych, ale także potrzeby wynikające z gwałtownego rozwoju technik komunikacji medialnej i dyskursu interkulturowego w zjednoczonej Europie. A nade wszystko podkreśla możliwości polonistycznej wiedzy w rozpoznawaniu potrzeb społeczności lokalnej i w ich zaspokajaniu przez działania w sferze pozarządowej np. powoływanie fundacji i stowarzyszeń tworzących podstawy społeczeństwa obywatelskiego. Sektor pozarządowy w Polsce jest na razie przede wszystkim obszarem działania, a nie klasycznego zatrudnienia. Z punktu widzenia rynku pracy ważne jest, że trzeci sektor w krajach wysoko rozwiniętych jest istotnym pracodawcą. W Wielkiej Brytanii czy Holandii pracownicy zatrudnieni w organizacjach pozarządowych stanowią aż 10% wszystkich zatrudnionych. Chcemy wskazać możliwości jakie pojawiają się przed III sektorem w przejmowaniu od administracji państwowej i samorządowej realizacji zadań publicznych. W sektorze pozarządowym pracuje się głównie metodą projektów. Istnieje więc zapotrzebowanie na sprawnych menedżerów: zorganizowanych i zadaniowych. Umiejętności menedżerskie nie powinny ustępować liderskim, takim jak zdolności współpracy i umiejętność angażowania innych. Dobre relacje z ludźmi, przedkładanie kooperacji nad konkurencję, liczy się tu bardziej niż gdzie indziej. Przytoczone powyżej argumenty świadczą o celowości, przydatności i konieczności powołania nowej specjalności.

Kwalifikacje absolwenta filologii polskiej o specjalności –„ Edukacja nieformalna. Polonista jako lider i animator społeczności lokalnej”.Absolwenci filologii polskiej specjalności –„ Edukacja nieformalna” będą dysponować wiedzą teoretyczną i praktyczną umożliwiającą organizację społeczności lokalnej wokół szeroko rozumianej kultury.W czasie zajęć studenci będą uczyć się praktycznych rozwiązań skoncentrowanych wokół następujących pojęć: współczesne życie kulturalne, wielokulturowość, edukacja regionalna, kształcenie humanistyczne i społeczne a nowoczesne wychowanie w dobie globalizacji i integracji europejskiej, komunikacja społeczna ( sztuka konwersacji i sztuka pisania), społeczeństwo obywatelskie, wolontariat, słowo i obraz – aspekty promocji i reklamy, programy internetowe i gromadzenie, tworzenie i przekształcanie informacji, wprowadzenie do teorii i praktyki badania rynku, zarządzanie i finansowanie, statuty, umowy, organizacje pozarządowe, stypendia i programy dotacyjne, nabywanie umiejętności tworzenia projektów i wypełniania wniosków dotacyjnych. Ukończenie specjalności stwarza absolwentom większe możliwości na rynku pracy a także możliwość samodzielnego budowania sobie miejsca pracy.

Semestr I

1. Kształcenie humanistyczne i społeczne w dobie integracji europejskiej. W poszukiwaniu tożsamości narodowej, regionalnej i europejskiej.dr Dorota MichułkaForma zajęć : konwersatoriumLiczba godzin : 30 h (4 ECTS)Zaliczenie – praca pisemna

Zajęcia będą miały na celu zaznajomienie studentów z pojęciami i zjawiskami dotyczącymi kształcenia i wychowania - obecnymi we współczesnym świecie w zintegrowanej Europie i określeniu miejsca jakie zajmuje w niej Polska. Zakres tematyki zajęć będzie nawiązywał do kilku dyscyplin: teorii kultury, socjologii i pedagogiki a kolejne spotkania obejmą następujące zagadnienia: społeczny wymiar edukacji, edukacja na rzecz społeczeństwa demokratycznego, tożsamość Polaka i Europejczyka, tożsamość regionalna, edukacja międzykulturowa, tolerancja dla „inności” ( my i oni), stereotypy, uprzedzenia i kultura, współpraca w zespołach, posługiwanie się nowymi środkami informacji, rozwiązywanie problemów, sięganie do różnych źródeł danych, kompetencje interpersonalne i obywatelskie, zmysł przedsiębiorczości, świadomość kulturowa, porozumiewanie się między ludźmi - dialog, nauczanie języków obcych, wspólne europejskie cele edukacyjne i współpraca międzynarodowa, (Socrates, Młodzież, Leonardo da Vinci), portfolio - samoocena, związki edukacji z gospodarką, kształcenie ustawiczne, zależności pomiędzy ogólnoeuropejskimi dokumentami i projektami edukacyjnymi w szkole w obszarze edukacji międzykulturowej ( prawa człowieka, prawa mniejszości narodowych, przeciwdziałanie rasizmowi, ksenofobii, antysemityzmowi), możliwości wykorzystania funduszy strukturalnych dla edukacji w Polsce.

Proponowana bibliografia (do wyboru)Polska w Unii Europejskiej (pakiet edukacyjny)Edukacja międzykulturowa. Poradnik dla nauczyciela, pod red. A. Klimowicz, Warszawa 2004.Bokszański Z, Tożsamości zbiorowe i/lub tegoż Stereotypy i kultura Bauman Z., – Globalizacja i/lub tegoż Socjologia, Kłoskowska A., 1990, Kultura narodowa i narodowa identyfikacja w: Oblicza polskości, A. Kłoskowska (red.), Uniwersytet WarszawskiKłoskowska, A., 1992, Tożsamość i identyfikacja narodowa w perspektywie historycznej i psychologicznej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1, Giddens A., 2001 – Nowoczesność i tożsamość , tłum. A. Szulżycka, (PWN, Warszawa) Bednarek S., Charakter narodowy w koncepcjach i badaniach współczesnej humanistyki, Wrocław 1980;Benedict R., Wzory kultury, Warszawa 1966; Social theory and the politics of Identity, red. Craig Calhoun, USA 1998; Stereotypes and Nations, ed. by T. Walas, Kraków 1995.Chałas K. , 2006, Wychowanie ku wartościom narodowo- patriotycznym, t.1 – Godność, Wolność, Odpowiedzialność, Tolerancja, t.2 Naród, Ojczyzna, Patriotyzm, Państwo, Pokój, Kielce.Edensor, T., 2002, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, przeł. A. Sadza, Kraków.

Habermas, J., 1993, Obywatelstwo a tożsamość narodowa, tłum. B. Markiewicz, PAN Warszawa Hall, R.B., 1998, National Collective Identity, Columbia University Press, New YorkGellner, E., 1991, Narody i nacjonalizm, tłum. T. Hołówka, PIW, Warszawa.Grew, R., 1986, The Construction of National Identity, w: Concept of National Identity. An Interdisciplinary Dialogue, P. Boerner (red.), Nomos, Baden-Baden. Jenkins, R., 1996, Social Identity, Routlege, London – New YorkKłoskowska, A., 1992, Tożsamość i identyfikacja narodowa w perspektywie historycznej i psychologicznej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.Malinowski, B., 2001, Wolność i cywilizacja, tłum. J. Mucha, J. Obrębki, PWN, WarszawaSmith, A., 1991, National Identity, Penguin Books, LondonSzwed, R., 2003, Tożsamość a obcość kulturowa, KUL Lublin.

2. Edukacja regionalnadr Małgorzata MisiakForma zajęć : konwersatoriumLiczba godzin : 30 h (4ECTS)Forma zaliczenia: referat (w formie ustnej i pisemnej)Problematyka: edukacja regionalna

CELE I ZAŁOŻENIA PRZEDMIOTUPrzedmiot ma charakter interdyscyplinarny, łączy zagadnienia odnoszące się do praktyki kulturalnej, historycznej, prawnej, a przede wszystkim społecznej; ponadto mieści w sobie elementy szeroko pojętego socjolingwistycznego opisu społeczności lokalnej (w tym tzw. ekologii języków).

Główne cele:- zaznajomienie studentów tak z teoretycznymi aspektami, jak i praktycznymi zastosowaniami edukacji regionalnej ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki Dolnego Śląska. Zapoznanie studentów z rozwiązaniami istniejącymi w konkretnych programach nauczania;- uświadomienie znaczenia własnej/lokalnej przestrzeni kulturowej i jej wpływu na postawy obywatelskie mieszkańców, na przebieg procesu integracji społeczności lokalnej;- zwrócenie uwagi na edukację regionalną w kontekście mniejszości narodowych i etnicznych współtworzących społeczności lokalne. Zaznajomienie z wybranymi rozwiązaniami edukacyjnymi wybranych grup mniejszościowych (Niemców, Kaszubów, Łemków, Ukraińców itd.). Podstawowe pojęcia w tym ujęciu to: edukacja regionalna, edukacja wielokulturowa, mniejszość etniczna, mniejszość narodowa; - umiejscowienie edukacji regionalnej w szerokim kontekście wielokulturowej Europy;- zaznajomienie ze sposobami badania, analizowania i wykorzystania różnic kulturowych obserwowanych w danej społeczności lokalnej dla budowania lokalnej spójności;(Wybrane lektury)Edukacja regionalna : dziedzictwo w zreformowanej szkole, pod red. S. Bednarka, Wrocław 1999.Edukacja regionalna. Krótkie wykłady z pedagogiki, PWN, 2006.Edukacja wobec ładu globalnego, red. T. Lewowicki, Warszawa 2002.

Kossak – Główczewski K., Edukacja regionalna mniejszości etnicznych, Gdańsk 1999.Ministerstwo Edukacji Narodowej o Edukacji regionalnej – dziedzictwie kulturowym w regionie, „Biblioteczka Reformy”, oprac. E. Repsch i in., nr 24, MEN, Warszawa 2000. Misiak M, Łemkowie. W kręgu badań nad mniejszościami etnolingwistycznymi w Europie, Wrocław 2006.Petrykowski P., Edukacja regionalna. Problemy podstawowe i otwarte, Toruń 2006.Polska lokalna wobec integracji europejskiej, red. Z. Mach, D. Niedźwiedzki, Kraków 2001.Repsch E., Angiel J., Edukacja regionalna: dziedzictwo kulturowe w regionie, Stowarzyszenie-Polska Sekcja Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej, Warszawa 1999.Smolicz J.J., Kultura i nauczanie w społeczeństwie wieloetnicznym, Warszawa 1990.Społeczności pogranicza, pod red. T. Lewowickiego, Katowice 2000.

3. Społeczeństwo obywatelskieForma zajęc: konwersatoriumdr Bogusława Łuków-Turkowska, Biuro Porad Obywatelskich15 godzin, 2 ECTS

1. Dlaczego ludzie pomagają innym? Zachowania prospołeczne. Obojętność/ gotowość do zachowań prospołecznych w środowisku lokalnym. Wolontariat jako forma aktywności społecznej.

2. Od totalitaryzmu do demokracji. Demokracja w instytucjach i organizacjach społecznych. Progi i bariery współczesnej demokracji w Polsce- perspektywa środowiskowo lokalna. Wartość tolerancji w demokratycznym ładzie społecznym.

3. Idea i rzeczywistość poradnictwa obywatelskiego. Opozycja bezradność- zaradność. Standardy, zasady i rola doradcy w Biurze Porad Obywatelskich. Style doradzania w Biurze Porad Obywatelskich.

4. Lider- animator społeczności lokalnej wobec środowiskowych konfliktów wewnątrzgrupowych. Zachowania ludzi w konflikcie. Specyfika i dynamika konfliktu. Koło konfliktu. Style rozwiązywania konfliktów.

5. Negocjacyjny model rozwiązywania konfliktów. Kompetencje negocjacyjne lidera społeczności lokalnej. Struktura procesu negocjacyjnego. Podstawowe strategie negocjacyjne. Negocjacje w środowiskowych działaniach społecznych ( konflikt interesów, wartości, relacji, danych, strukturalny).

6. Stanowienie i obrona praw obywatelskich. Asertywność w dochodzeniu do przynależnych praw. Problemy i dylematy asertywnych zachowań animatora społeczności lokalnej. Modelowanie i rozwój. Upowszechnianie postawy asertywności w środowiskowych relacjach społecznych.

Literatura:• Borkowski Jan, O konflikcie i negocjacjach, Warszawa 2000• Drogosz Maciej ( red.), Jak Polacy przegrywają, jak Polacy wygrywają,

Gdańsk 2005• Hamer Hanna, Demon nietolerancji, Warszawa 1994• Hamer Hanna, Rozwój umiejętności społecznych, Warszawa 1999• Hamer Hanna, Psychologia społeczna, Warszawa 2005

• Koralewicz Jadwiga, Mentalność Polaków, Warszawa 2003• Marody Maria (red.), Rzeczywistość polska i sposoby radzenia sobie z nią,

Warszawa 2000• Radziewicz- Winnicki, Społeczeństwo w trakcie zmiany, Gdańsk 2004• Ury William, Odchodząc od nie. Negocjowanie od konfrontacji do

kooperacji, Warszawa 2000

4. Edukacja nieformalna

dr Teresa Neckar – Ilnicka, Instytut PedagogikiWymiar godzin: 30, 2 ECTSZaliczenie: egzaminFormy realizacji: wykład specjalizacyjny+formy warsztatoweCelem zajęć prowadzonych w formie wykładów i warsztatów jest: • przygotowanie uczestników zajęć do projektowania intencjonalnych

oddziaływań pedagogicznych w zakresie zarządzania i prowadzenia małych grup zadaniowych w ramach edukacji nieformalnej,

• kształcenie/ rozwijanie podstawowych umiejętności praktycznych umożliwiających podejmowanie działań edukacyjnych w środowisku lokalnym, regionie bądź euroregionie w zakresie tworzenia, wspierania oraz realizacji programów zorientowanych na propagowanie i wspieranie idei społeczeństwa obywatelskiego a także - idei wielokulturowości oraz międzykulturowości w środowiskach lokalnych,

• kształcenie/ rozwijanie umiejętności doskonalenia i tworzenia nowych form instytucjonalnych i środowiskowych umożliwiających aktywność zawodową animatora społecznego i nauczyciela.

Poprzez wspólne doświadczanie - uczestnicy procesu edukacyjnego- będą mieć okazję poznać potencjał i mechanizmy rządzące małą grupą zadaniową, podstawowe techniki i metody pracy z małą grupą oraz rozwijać umiejętności związane z organizowaniem środowiska społecznego grupy nieformalnej.

Treści programowe:• Edukacja formalna a edukacja nieformalna – relacje, podobieństwa i różnice,

obszary wzajemnych oddziaływań – rozważania i ustalenia terminologiczne. • Edukacja nieformalna jako proces: ustrukturyzowany, intencjonalny i celowy.

Rodzaje edukacji nieformalnej (analiza wybranych): edukacja obywatelska, edukacja globalna, edukacja o prawach człowieka, edukacja humanitarna, edukacja międzykulturowa, edukacja europejska.

• Organizacje wspierające edukację nieformalną (Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości, Fundacja Wspomagania Wsi, Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży, fundacja J&S Pro Bono Poloniae) i działające w nurcie edukacji pozaszkolnej (Ochotnicze Hufce Pracy, Związek Harcerstwa Polskiego, Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej, Ochotnicza Straż Pożarna, Caritas i Polski Czerwony Krzyż).

• Praktyka edukacji nieformalnej w Polsce - efekty różnych form edukacji nieformalnej:pozytywne strony, możliwości nieformalnego uczenia się oraz bariery i niedoskonałości. Edukacja nieformalna a wyrównywanie szans. Problematyka uznawalności doświadczeń, umiejętności i kompetencji zdobytych w ramach edukacji nieformalnej - ich znaczenie dla pracodawców, przydatność w życiu zawodowym, w sytuacji młodego człowieka na rynku pracy itp.

• Problematyka „europejskiej przestrzeni edukacyjnej” (analiza wybranych programów).

• Edukacja nieformalna w procesie tworzenia i rozwoju społeczeństwa obywatelskiego. Aktywność obywatelska w środowisku lokalnym- ruch przeciw bezradności.

• Tworzenie i prowadzenie małych grup zadaniowych w ramach edukacji nieformalnej – cele, podstawowe zjawiska i procesy grupowe. Dynamika zjawisk grupowych. Rozwój grupy a procesy socjalizacji (modele rozwoju grupy, procesy konstytuujące socjalizację, jednostka w grupie). Funkcjonalne podejście do problemu powstawania grup.

• Komunikacja w grupie. Role zadaniowe ważne dla współżycia i rozwoju grupy (modele komunikacji werbalnej; komunikacja niewerbalna, modele komunikacji zwrotnej) Reguły pracy grupy: rola, procedury ustalania reguł w tworzeniu udanej grupy. Projektowanie działań edukacyjnych z uwzględnieniem czynności orientacyjnych, ideacyjnych, planistycznych i ewaluacyjnych.

• Style prowadzenia grupy. Metody aktywne i interakcyjne w pracy z małą grupą w systemie edukacji nieformalnej (analiza wybranych: analiza procesu podejmowania decyzji przy pomocy drzewa decyzyjnego, burza mózgów, dyskusja punktowana, debata (analiza argumentów "za i przeciw"), gry dydaktyczne, elementy dramy, metaplan, symulacje, studium przypadku i inne).

• Podejmowanie decyzji grupowych, typy liderowania - modele podejmowania decyzji: racjonalny, pragmatyczny, optymalizujący, intuicyjny, skoncentrowany na komunikacji, spiralny. Zintegrowany model podejmowania decyzji.

• Konflikty w małej grupie (źródła konfliktu, fazy, eskalacja, strategie radzenia sobie z konfliktami). Dylematy społeczne jako szczególne przypadki konfliktu.

• Zadaniowy i społeczny aspekt funkcjonowania grup. Ukryte i jawne wymiary pracy z grupą.

• Oferowanie usług edukacyjnych pedagoga (jako przedstawiciela określonego zawodu) i promowanie w środowisku lokalnym usług edukacyjnych. Etyczne problemy promocji i reklamy w odniesieniu do usług edukacyjnych

Proponowana literatura:

Aronson, Człowiek – istota społeczna, Warszawa 1997Biała Księga Nauczania i uczenia się. Na drodze do uczącego się społeczeństwa. Komisja Europejska, Warszawa 1997Bogaj A., Kwiatkowski St. M., Szymański M. J., Edukacja w procesie przemian społecznych, Warszawa 1998Corey M.S., Corey G., Grupy, zasady i techniki pomocy psychologicznej, Warszawa 1995De Bono E., Naucz się myśleć kreatywnie. Podręcznik kreatywnego myślenia dla dorosłych i dla dzieci., Warszawa 1995, Naucz swoje dziecko myśleć, Warszawa 1994Fisher R., i inni , Dochodzić do tak, Warszawa 1996Fobes R., Pomysł na każdą okazję - podręcznik twórczego rozwiązywania problemów, Łódź 1993Furdal A., Jak być Polakiem w Unii Europejskiej, Wrocław 2003Gerlach R., (red.) Kształcenie prozawodowe i zawodowe w kontekście integracji Europy, Bydgoszcz 2002Hartley P., Komunikacja w grupie, Poznań 2000Kargul J., Obszary pozaformalnej i nieformalnej edukacji dorosłych, Wrocław 2001.

Leppert R., Pedagogika - poszukiwanie pewności; Kraków 1997Lutomski G. (red.), Uczyć inaczej, Poznań 1994Marzec – Holka K. (red.), Pracownicy socjalni i wolontariusze a możliwości reformy pomocy społecznej, Bydgoszcz 1998Maxwell J., Być liderem, Warszawa 1996Mączyński J., Partycypacja w podejmowaniu decyzji, Warszawa 1996Melosik Z., Postmodernistyczne kontrowersje wokół edukacji; Poznań-Toruń 1995Nalaskowski A., Edukacyjny show, Kraków 1998Nęcka E., Trening twórczości, Kraków, Impuls 1998Nierenberg G., Sztuka negocjacji jako metoda osiągania celu, Warszawa 1994Nikitorowicz J. (red.), Kultury tradycyjne a kultura globalna. Białystok 2001.Nowe zawody oraz elastyczne formy zatrudnienia, Międzyresortowy zespół do prognozowania Popytu na Pracę, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa 2001Ochman M., Jak pracować z wolontariatem, Warszawa 2000Olinkiewicz E., Repach E., (red.), Warsztaty edukacji twórczej - program interdyscyplinarny, Wrocław 2001Oyster Carol K.., Grupy. Psychologia społeczna, Poznań 2002Pachociński R., Andragogika w ujęciu międzynarodowym, Warszawa 1998Pijarowska R., Seweryńska A., Sztuka prezentacji. Dać szansę młodzieży, czyli jak uczyć prezentacji -poradnik dla nauczycieli, Warszawa 2002Płociska M., Rylke H., Czas współpracy i czas zmian, Warszawa 2002Polak K., Indywidualne teorie nauczycieli, Kraków 1999Szacka B., Szacki J. (red.) ,Człowiek zwierzę społeczne, Warszawa 1991Szewczyk K., Wychować człowieka mądrego. Zarys etyki nauczycielskiej, Warszawa, Łódź 1998Szmagalski J., Przewodzenie małym grupom - działania grupowe, Warszawa 1998Szmidt K., Elementarz twórczego życia, Warszawa 1994Szymańska J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa 2000Taraszkiewicz M., Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu, Warszawa 1998Vopel K., Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży, Kielce 999Wojtasik B., (red.) Podejmowanie decyzji zawodowych przez młodzież i osoby dorosłe w nowej rzeczywistości społeczno – politycznej, Wrocław 2001Wójcik E., Metody aktywizujące w pedagogice grup, Kraków 2000

SEMESTR II1. Kształcenie kulturowe. Wielokulturowośćdr Wojciech Małecki30 godzin, 4 ECTSJak zauważył Amerykański filozof Richard Shusterman, „wielokulturowość” jest jednym najbardziej niejasnych, a jednocześnie najważniejszych pojęć, jakich używamy do opisu współczesnego świata. Za kategorią wielokulturowości kryją się bowiem zawikłane i niejasne kwestie natury politycznej, etycznej, religijnej, estetycznej i poznawczej, które ze względu na postępujące procesy globalizacyjne stają się coraz bardziej palące, a tym samym coraz bardziej domagają się natychmiastowego rozwiązania. Nie sposób dzisiaj wyobrazić sobie, aby ktokolwiek, kto zajmuje się szeroko pojętą edukacją, działalnością kulturalną czy artystyczną, nie stanął prędzej czy później przed dylematami, zagrożeniami, ale i obiecującymi perspektywami, jakie niesie ze sobą wielokulturowość. Aby radzić odnaleźć się w tych kontekstach,

należy rzecz jasna posiadać odpowiednią interdyscyplinarną wiedzę, obejmującą obszar m.in. filozofii, literaturoznawstwa czy antropologii kulturowej – wiedzę, jakiej mają dostarczyć niniejsze zajęcia, podczas których podejmowane będą następujące kwestie:

a) teoretyczne podstawy dyskursu wielokulturowości, pojęcia tożsamości kulturowej, relatywizmu kulturowego, etnocentryzmu (Charles Taylor, Richard Rorty, Clifford Geertz): Czy możemy naprawdę zrozumieć inne kultury? Czy istnieją kultury jednolite czy też wszystkie są w pewnym stopniu hybrydami? Czy istnieje jakaś wspólna natura ludzka? Co to jest wielokulturowość butikowa? etc.

b) Polityczne, etyczne i religijne konsekwencje wielokulturowości: Czy polityczna poprawność to coś złego czy dobrego? Co to jest akcja afirmatywna? Czy wszystkie kultury są sobie równe? Jeśli tak, to jak rozstrzygać konflikty między nimi? (dotyczące np. karykatur Mahometa, chust muzułmańskich uczennic, rytualnej klitoridektomii) Jeśli nie, to kto i w jaki sposób określa, która jest lepsza, a która gorsza? Czy tożsamość grupy kulturowej jest ważniejsza od tożsamości indywidualnej? Czy powinno się chronić autonomiczność kultur, czy zachęcać do ich mieszania się? Co to jest religia ponowoczesna i jak się ma do fundamentalizmu religijnego? Co to jest orientalizm (w ujęciu E. Saida)? Co to jest postkolonializm?

c) Wpływ wielokulturowości na sferę estetyczną życia człowieka:- Czy wielokulturowość zmusza nas do tego, by literaturę i sztukę rozpatrywać przede wszystkim z perspektywy moralnej, a nie estetycznej? Czy literatura i sztuka są pomostami łączącymi kultury czy też wskaźnikami ich niewspółmierności? Czy czynią nas bardziej tolerancyjnymi? Czy to prawda, że Chata wuja Toma przyczyniła się do wyzwolenia Czarnych w Ameryce?Czy kanon dzieł literackich kultury zachodniej to po prostu zbiór arcydzieł, czy też raczej narzędzie politycznej dominacji – świadectwo wykluczenia twórczości mniejszości etnicznych (a także seksualnych i innych)? Czy wielokulturowość współczesnej sztuki popularnej to świadectwo pozytywnej kooperacji między kulturami czy raczej zawłaszczanie dorobku kultur słabszych przez mocniejsze? (jak np. traktować europejski rap i białych raperów amerykańskich, takich jak Eminem? Itd. )

Na zajęciach będziemy korzystać nie tylko z artykułów naukowych czy tekstów literackich, ale i z materiału muzycznego oraz wizualnego (teledyski, fragmenty programów TV i filmów), który będziemy analizować i poddawać krytyce. Przedstawiony powyżej program może ulec zmianie, w zależności od tego, jak rozwijać się będzie nasz wspólny tok myślenia – to samo dotyczy przedstawionego niżej wstępnego wyboru lektur (oczywiście służę pomocą w zakresie dostępu do tekstów).WYBÓR LEKTUR(poniższe pozycje czytać będziemy we fragmentach)Bauman Z., Globalizacja. I co z tego dla ludzi wynika, przeł. E. Klekot, Warszawa 2000.Burzyńska A., Markowski M. P., Teorie literatury XX w., Kraków 2006 – tu: Postkolonializm.Dylematy wielokulturowości, red. W. Kalaga, Kraków 2004. Edensor T., Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, przeł. A. Sadza, Kraków 2004. Estetyka transkulturowa, red. K. Wilkoszewska, Kraków 2005.

Geertz C., Interpretacja kultur, przeł. M. Piechaczek, Kraków 2005Kultura, tekst, ideologia. Dyskursy współczesnej amerykanistyki, red. A. Preis-Smith, Kraków 2004. Rorty R., Obiektywność, relatywizm i prawda, przeł. J. Margasiński, Warszawa 1999.Rorty R., Przygodność, ironia i solidarność, przeł. W. J. Popowski, Warszawa 1996.Said E.W., Orientalizm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Poznań 2005. Shusterman R. Estetyka pragmatyczna. Żywe piękno i refleksja nad sztuką, red. A. Chmielewski, przeł. A. Chmielewski i in., Wrocław 1998 – tu np. Piękna sztuka rapowania. Shusterman R., O sztuce i życiu, wyb., oprac. i przeł. W. Małecki, Wrocław 2007– tu np. Wielokulturowość i sztuka życia; Muzyka getta.Shusterman R., Przyszłego roku w Jerozolimie? Tożsamość żydowska i mit powrotu, przeł. W. Małecki, „Odra” 2003, nr 11. Szahaj A., E pluribus unum? Dylematy wielokulturowości i politycznej poprawności, Kraków 2004.Szahaj A., Zniewalająca moc kultury. Artykuły i szkice z filozofii kultury, poznania i polityki, Toruń 2004Taylor Ch., Etyka autentyczności, przeł. A. Pawelec, Kraków 2002.Wielokulturowość. Postulat i praktyka, red. L. Drong i W. Kalaga, Katowice 2005. Žižek S., Kukła i karzeł. O perwersyjnym rdzeniu chrześcijaństwa, przeł. Maciej Kropiwnicki, Bydgoszcz 2006.

2. Sztuka pisania. Wprowadzenie do sztuki pisania. Mowa jako model tekstu. Zagadnienia.Konwersatorium, 15 godzin, 2 ECTSOralność: psychologia – dynamika – mnemotechnika. Od mówienia do refleksji nad mową i teorii sprawnego mówienia. Z dziejów retoryki (Sokrates, Arystoteles, Isokrates, „Rzymianie” oraz nowożytnicy – aż do reformy Ramusa). Jak konstruować mowę – typy mów, rodzaje argumentów, figury myśli i toposy. Retoryczna ozdobność i retoryczna skuteczność. Wypracowane w retoryce prawidła stają się normami poezji i prozy. Zretoryzowanie literatury – na czym polega (ło) ?

Słowo pisane: język mówiony, język pisany, język zapisany; komunikatywne wartości pisma, oficjalność i nieoficjalność w komunikacji, dwupoziomowość normy języka ogólnego, współczesne przemiany języka urzędowego, gatunek tekstu i jego warianty odpowiadające różnym sytuacjom i potrzebom komunikacyjnym, stylistyka tekstów użytkowych, autoprezentacja w tekście pisanym, działania na tekście.

Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, Warszawa 2004.Bonheim H. , Retoryka klasyczna dziś, „Teksty” 1976 nr 5-6. Borowkin S., Sztuka pisania. Redagowanie tekstów z zakresu piśmiennictwa naukowego, Łódź 1986 Brown S., Jak mówić, żeby ludzie słuchali, przeł. Z. Kościuk, Warszawa 1996Dajewski W., Śladami wielkich mówców. Z teorii i praktyki wygłaszania przemówień, Kraków 1970Dmitruk K., Między retoryką a grafemiką.[w:] Literatura – społeczeństwo – przestrzeń, Wrocław 1980 Domański J., Tekst jako uobecnienie. Szkic z dziejów myśli o piśmie i książce, Warszawa 1992

Duszak A., Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa 1998Eco U., Lector in fabula. Współdziałanie w interpretacji tekstów narracyjnych, przeł. P. Salwa, Warszawa 1994 [ tu: III, IV: Czytelnik modelowy; Rola czytelnika; Jak tekst przewiduje czytelnika; Wybór modelu tekstu narracyjnego; Sytuacja wypowiedzi] Fleischer M., Polska symbolika kolektywna, Wrocław 2003Korolko M., Przekonaj i daj się przekonać. Dialektyka, retoryka, erystyka z ćwiczeniami, Piotrków Trybunalski 2003Koziński P., Błędy logiczne w wypowiedziach, Warszawa 1983Lalewicz J., Przemawianie publiczne – retoryka[w:] Komunikacja językowa i literatura, Wrocław 1975Lewicki A. M., Wszystko na sprzedaż. Frazeologizmy jako tworzywo sloganów reklamowych, „Problemy Frazeologii Europejskiej” t. 1 (1996), s. 69-80.Nalepińska M., Jak mówić i pisać poprawnie. Zbiorek porad językowych, Warszawa 1988Perelman Ch., Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, Przeł. M. Chomicz, Warszawa 2002Polszczyzna na co dzień, pod red. M. Bańki, Warszawa 2006.Qubein N. R., Jak być przekonującym w mowie, w piśmie i w wystąpieniach publicznych, przeł. H. Wrzosek, Warszawa 1999Uwieść słowem czyli retoryka stosowana, red. J. Z. Lichański, Warszawa 2003Wierzbicka A., Wierzbicki P., Praktyczna stylistyka, Warszawa 1970.Wojtak M., Gatunki prasowe ,Lublin 2004Yates F. A., Sztuka pamięci, przeł. W. Radwański, Warszawa 1977.

3. Promocja i reklama, media15 godz. 2 ECTSKonwersatorium opcyjnedr Marcin PoprawaCelem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z praktykami komunikacyjnymi, a także tendencjami językowymi pojawiającymi się w różnych odmianach dyskursu społecznego (polityka, reklama, mass media). Uczestnicy kursu zdobędą informacje na temat typologii strategii zachowań językowych, gatunków i środków perswazji stosowanych w rozmaitych odmianach komunikowania się społecznego.Tematyka zajęć:

1. Dyskurs społeczny, wydarzenie komunikacyjne, tekst.2. Tendencje komunikacyjne we współczesnych dyskursach społecznych i

ich wpływ na język.3. Podstawy opisu tekstów wykorzystywanych w różnych dziedzinach życia

społecznego. Elementy stylistyki praktycznej i pragmatycznej.4. Język polityki, reklamy i mass mediów – przemiany, gatunki, strategie

zachowań językowych.

4. Edukacja regionalnaProwadzący: prof. Dr Małgorzata MisiakRodzaj zajęć: wykład specjalizacyjny 30 godz. Forma zaliczenia: egzamin. Punkty: 2 ETCS. Bibliografia (wybór):

Smolicz J. J., Kultura i nauczanie w społeczeństwie wieloetnicznym. Warszawa 1990; Edukacja regionalna: dziedzictwo w zreformowanej szkole. Pod red. Stefana Bednarka. Wrocław 1999; Kossak–Główczewski K., Edukacja regionalna mniejszości etnicznych. Gdańsk 1999; Repsch E., Angiel J., Edukacja regionalna: dziedzictwo kulturowe w regionie. Stowarzyszenie Polska Sekcja Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej. Warszawa 1999; Edukacja regionalna. Z historii, teorii, praktyki. Pod red. M. T. Michalewskiej. Kraków 1999; Ministerstwo Edukacji Narodowej o Edukacji regionalnej – dziedzictwie kulturowym w regionie. Oprac. E. Repsch i in. Warszawa 2000. „Biblioteczka Reformy” nr 24. MEN; Edukacja regionalna. Krótkie wykłady z pedagogiki. Warszawa 2006. PWN; Petrykowski P., Edukacja regionalna. Problemy podstawowe i otwarte. Toruń 2006;

* * * Patkowski Aleksander, Idee przewodnie regionalizmu. „Przegląd Współczesny” 1924, nr 30; Ruch regionalistyczny w Europie. Red. Aleksander Patkowski. T. 1-2. Warszawa 1934; Skwarczyńska Stefania, Regionalizm a główne kierunki teorii literatury. „Prace Polonistyczne”, S. I. Łódź 1937; Florczak Zofia, Udział regionów w kształtowaniu się piśmiennictwa polskiego XVI wieku. Studium z zakresu socjologii pisarstwa. Cz. 1-2 (Mapy). Wrocław 1967, Ossolineum; Sulima Roch, Literatura a dialog kultur. Warszawa 1982; Damrosz J., Region i regionalizm. Studium interdyscyplinarne. Warszawa 1987; Regionalizm polski. Przeszłość i teraźniejszość. Ciechanów 1990; Kuźma Erazm, Regionalizm. [W:] Słownik literatury polskiej XX wieku. Wrocław 1992, s. 925-930; Regionalizm jako folkloryzm, ruch społeczny i formuła ideologiczno-polityczna. Gdańsk 1993; Regionalizm polski u progu u progu XXI wieku. Wrocław 1994; W kręgu małych ojczyzn. Szkice regionalistyczne. Pod red. Stefana Bednarka. Wrocław – Ciechanów 1996.

* * * Dynak Władysław, Podhalanizm wobec tendencji regionalistycznych w szkolnictwie międzywojennym, „Wierchy”, R. 45: 1976, s. 162-171; Budrewicz Zofia, Kulturowe dziedzictwo „małych ojczyzn” w dydaktyce polonistycznej, „Polonistyka” 1998, nr 5, s. 272-276; Anna Stodolna – Rybczyńska, Rozwój idei regionalistycznej w nauczaniu języka polskiego w latach 1918 – 1948. Wrocław 2002. Praca doktorska napisana pod kierunkiem Władysława Dynaka.

SEMESTR III1. Współczesne życie kulturalne30 godz. 4 ECTSI. Pojęcie kulturyZagadnienia: pojęcia natury i kultury, "duch" i "intelekt" wobec kultury; kultura jako kreacja zbiorowa, materialne i niematerialne aspekty kultury, "obiektywność" kultury i jej elastyczność; jednostka i społeczeństwo jako podmioty kultury; kultura jako sztuczne środowisko człowieka, zorganizowane zachowania i instytucje kultury, jej symboliczne aspekty; regularności kulturowe, kultura a struktura społeczna; kultura jako atrybut kondycji ludzkiej, uniwersalia kulturowe; czynniki wrodzone i czynniki nabyte a kultura, kondycja kulturowa i kondycja biologiczna człowieka, antropologia wobec dziedzictwa nauk przyrodniczych (socjobiologia, genetyka).II. Kultura współczesnaZagadnienia: Kultura współczesna w badaniach antropologicznych, socjologicznych i kulturoznawczych. Formy kultury współczesnej – kultura popularna, masowa i życia codziennego, subkultury, kontrkultury, alterkultury.

Konteksty kultury – amerykanizacja, globalizacja, fetyszyzm i konsumeryzm, wielokulturowość, przemysł kulturowy, kapitał kulturowy. Obszary kultury – mitologie popularne, płeć kulturowa, mass media, internet, ikonosfera, reklama, literatura, sztuka, muzyka, architektura. Podejścia badawcze: semiologiczne, strukturalistyczne, hermeneutyczne, fenomenologiczne. Tematy: Fotografia w kulturze współczesnej; Savoir vivre; Taniec w kulturach świata; Ścieżka dźwiękowa naszych czasów; Historia sztuki z elementami historii teatru; Kultury muzyczne świata; Kultura i architektura; Forum współczesnego teatru; Etnologiczne poszukiwania teatralne, Muzyka XX i XXI wieku; Film jako forma komunikacji; III. System legislacji dla sektora kultury w Polsce. ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; ustawa o kinematografii; ustawa o organizacji i prowadzeniu działalności kulturalnej; rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie udzielania pomocy de

minimis na wspieranie projektów promocyjnych w dziedzinie turystyki i kultury;

inne regulacje prawne odnoszące się do sektora kultury i zasad finansowania działalności kulturalnej.

Literatura: Heinrich Rickert, Człowiek i kultura Stefan Czarnowski, Kultura Bronisław Malinowski, Czym jest kultura? Philip Bagby, Pojęcie kultury Claude Lévi-Strauss, Etnolog wobec kondycji ludzkiej Antropologia kultury, oprac. Grzegorz Godlewski, Leszek Kolankiewicz,

Andrzej Mencwel, Paweł Rodak, wstęp i red. Andrzej Mencwel, wyd. 4 zmienione, Wyd. UW, Warszawa 2005

José Ortega y Gasset, Bunt mas Dwight Macdonald, Teoria kultury masowej Edgar Morin, Kultura czasu wolnego Georg Ritzer, Makdonaldyzacja społeczeństwa L. Manovich, Czym są nowe media? (w:) tenże, Język nowych mediów, WAiP,

Warszawa 2006. współczesne czasopisma kulturalne

2. Etyka, estetyka i etykieta porozumiewania się w komunikacji społecznejdr Luiza Rzymowskaopcja-konwersatorium 15 godz. 1 ECTSZałożenia programowe:Ambicją każdego animatora i lidera społeczności lokalnej jest pełnowartościowy udział w życiu publicznym – tak politycznym, jak i kulturalnym. Żaden człowiek nie spełni tej ambicji bez znajomości reguł konwersacji, zasad sztuki retoryki i norm etycznych regulujących słowne porozumiewanie się i zachowanie w społeczeństwie obywatelskim. Celem zajęć będzie zatem odsłonięcie współudziału słowa w budowaniu własnego wiarygodnego wizerunku, w tworzeniu dobrych relacji interpersonalnych oraz w uzyskiwaniu pozytywnego wpływu na małe i duże grupy ludzi w różnych kontekstach komunikacji społecznej. Cel ten można też sformułować jako pobudzanie wzrostu tzw. inteligencji społecznej wraz z rozwijaniem zdolności werbalnych i myślenia dywergencyjnego oraz

stymulowaniem twórczości. Odkrywanie etycznego horyzontu porozumiewania się w obrębie danej społeczności zostanie powiązane z dbałością o walory estetyczne wypowiedzi, o jej piękno, efektowność, a także z rozpoznawaniem istniejących konwencji dialogicznych i poszanowaniem obowiązującej etykiety. Do celu poprowadzą uczestnika trzy ścieżki ćwiczeń praktycznych: praca nad etyką, nad estetyką i nad etykietą porozumiewania się. Podstawowymi narzędziami w metodyce tego przedmiotu będą elementy retoryki klasycznej, zajmującej wyjątkowe miejsce w kulturze Europy Zachodniej i w tradycji kształcenia wolnego obywatela, oraz elementy personalizmu, czyli tego stanowiska w XX-wiecznej filozofii europejskiej, które przyznaje osobie ludzkiej szczególną wartość.Profil absolwenta:Praca nad słowem zwiększy odpowiedzialność polonisty za jego działania animacyjne w konkretnym środowisku i pomoże mu osiągnąć skuteczność perswazyjną przy stosowaniu środków neutralnych etycznie, to znaczy: niezagrażających dobru odbiorców i nienaruszających ich godności i wolności. Umiejętne przekazywanie i odczytywanie słowa pozwoli również zachować własną autonomię, wypracować postawę niezależności od nacisków społecznych, bronić się przed manipulacją i atakami erystycznymi, neutralizować agresję otoczenia i rozwiązywać konflikty. Uczestnik ćwiczeń może uzyskać znaczącą sprawność w dobrym mówieniu, dyskutowaniu i przemawianiu – poprzez poznanie i opanowanie technik argumentacji i zróżnicowanych autoprezentacji, poprzez uwrażliwienie na subtelne mechanizmy psychologicznego odbioru osoby, jej słowa, głosu, wyglądu i ruchu, poprzez wniknięcie w reżyserię wystąpienia przed dowolnym audytorium o swoistej dynamice. Ćwiczenia otworzą więc przed uczestnikiem możliwość swobodnego pozyskiwania przychylności słuchaczy, partnerów rozmowy czy dyskusji, angażowania ich w działania korzystne dla społeczności lokalnej; pokażą, w jaki sposób za pomocą słowa tworzyć wspólnotę i rozwijać rzetelną współpracę opartą na podmiotowości osobowej.

Bibliografia:Arystoteles, Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, tł. i opr. H. Podbielski, Warszawa 2004.Bierdiajew Mikołaj, Niewola i wolność człowieka. Zarys filozofii personalistycznej, przeł. i oprac. H. Paprocki, Kęty 2003.Dajewski Władysław, Śladami wielkich mówców. Z teorii i praktyki wygłaszania przemówień, Kraków 1970. Hirigoyen Marie-France, Molestowanie moralne. Perwersyjna przemoc w życiu codziennym, przeł. J. Cackowska-Demirian, Poznań 2002.Jaroszyński Czesław, Piotr Jaroszyński, Podstawy retoryki klasycznej, Warszawa 2002.Kochan Marek, Pojedynek na słowa. Techniki erystyczne w publicznych sporach, Kraków 2005.Korolko Mirosław, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1998.Kuziak Michał, Jak mówić, rozmawiać, przemawiać?, Bielsko-Biała 2005.Kwintylian, Kształcenie mówcy, przeł. M. Brożek, Wrocław 1951.Lewandowska-Tarasiuk Ewa, Sztuka wystąpień publicznych, Warszawa 2000.

Lichański Jakub Z., Retoryka. Od renesansu do współczesności – tradycja i innowacja, Warszawa 2000.Marcjanik Małgorzata, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa 2007.Merleau-Ponty Maurice, Proza świata. Eseje o mowie, przeł. E. Bieńkowska, S. Cichowicz, J. Skoczylas, oprac. S. Cichowicz, Warszawa 1999.Perelman Chaim, Imperium retoryki. Retoryka i argumentacja, Warszawa 2004. Retoryka w Polsce. Teoria i praktyka w ostatnim półwieczu, pod red. M. Skwary, Uniwersytet Szczeciński, Materiały – konferencje, nr 73, Szczecin 2006.Rothenbuhler Eric W., Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, przeł. i red. J. Barański, Seria Cultura, Kraków 2003.Rusinek Michał, Aneta Załazińska, Retoryka podręczna, czyli jak wnikliwie słuchać i przekonująco mówić, Kraków 2005.Sikorski Wiesław, Gesty zamiast słów. Psychologia i trening komunikacji niewerbalnej, Kraków 2005.Szymanek Krzysztof, Sztuka argumentacji. Słownik terminologiczny, Warszawa 2001. Szymanek Krzysztof, Krzysztof A. Wieczorek, Andrzej S. Wójcik, Sztuka argumentacji. Ćwiczenia w badaniu argumentów, Warszawa 2003.Wiszniewski Andrzej, Jak przekonująco mówić i przemawiać, Wrocław 1994.Wojtyła Karol, Osoba i czyn, Kraków 1985.

3. Język, kultura, wartościProf. dr hab. Maria Peisert Zajęcia opcyjne – 15 godzin1 ECTSForma zaliczenia – praca pisemnaJęzyk i kultura każdej społeczności przenikają się wzajemnie. W języku znajdują odbicie nawet odległe wzory kultury danej społeczności, a specyficzne doświadczenia historyczne i kulturowe w istotny sposób wpływają ma sposób interpretowania rzeczywistości i jej wartościowanie. Większość leksemów w każdym języku ma więc swoistą semantykę, składający się na swoisty obraz świata społeczności, która się tym językiem posługuje. W tak zwanych słowach kluczowych każdej społeczności kulturowej wyrażają się główne normy i wartości. Lektura: Bartmiński Jerzy, 2003, Miejsce wartości w językowym obrazie świata, [w:] pod red.Barmiński J, Język w kręgu wartości, Lublin 2003Puzynina Jadwiga, 1997, Słowo – wartość – kultura, Lublin.Tabakowska Elżbieta /redakcja/,2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. R. 6 Język, kultura i znaczenie: semantyka międzykulturowa. KrakówWierzbicka Anna, 1999, Język – umysł - kultura. Warszawa: PWN

SEMESTR IV1. Współczesne formy komunikowania przez obraz (słowo i obraz)Typ zajęć: konwersatoriumLiczba godzin: 152 ECTSProwadzący: dr Justyna Bajda

Opis przedmiotu:Celem spotkań jest poznanie typów kodów wizualnych, funkcjonujących we współczesnym świecie, oraz analiza i interpretacja istniejących na rynku przekazów łączących słowo i obraz (np. piktogram, logo, identyfikacja wizualna przedsiębiorstwa). Zajęcia będą miały charakter zarówno teoretyczny – zapoznanie się z głównymi teoriami związanymi z kreacją systemów słowno-wizualnych, jak i praktyczny – ćwiczenie umiejętności analizy i interpretacji poszczególnych przykładów w szerokim kontekście kulturowym. Podstawą zagadnień omawianych w części teoretycznej spotkań będą teorie badań semiotycznych, podstawą ćwiczeń praktycznych – oryginalne materiały systemów identyfikacji firm i instytucji istniejących na rynku oraz wydarzeń okazjonalnych (wystawy, obchody jubileuszów itd.). W ramach zajęć słuchacze zobowiązani są do samodzielnej pracy, polegającej na znalezieniu odpowiednich materiałów analitycznych, minimum do jednego zadania w trakcie semestru oraz do zadania końcowego. Szczegółowy program zajęć, wymagana bibliografia oraz dokładny sposób zaliczenia zostaną omówione podczas pierwszego spotkania. Sposób zaliczenia:Przygotowanie analizy i interpretacji wybranego systemu wizualnego – jedno zadanie w ramach semestru oraz zadanie końcowe.Wybrana bibliografia:1. Umberto Eco, Nieobecna struktura, tłum. A. Weinsberg, P. Bravo, Warszawa 1996.2. Naomi Klein, No Space, No Choice, No Jobs, No Logo, tłum. H. Pustuła, Izabelin 2004.3. Jan Goślicki, Sztuka reklamy. Szkoła sukcesu, Kraków 1994.4. Katalogi: Los Logos, Berlin 2002.

2. Marketing i zarządzanie, PR w kulturze15 godz., 1 ECTS, konwersatorium opcyjnePublic relations to dyscyplina, która jest rozmaicie postrzegana i definiowana. Wynika to między innymi z interdyscyplinarności owego zjawiska. Jest to bowiem sztuka i nauka osiągania harmonii z otoczeniem, jak również umiejętność takiego postępowania, które zapewnia akceptację ze strony otoczenia przy równoczesnej możliwości realizacji przyjętej strategii. Public relations to także zestaw technik i narzędzi służących do osiągania celów doraźnych i długofalowych. Nadrzędnym celem tej działalności jest bowiem osiąganie zrozumienia, przychylności i akceptacji ze strony otoczenia. Przydatność owej dyscypliny polega nie tylko na tym, że proponuje ona pewne sposoby wpływania na otoczenie, ale również, a może przede wszystkim na tym, że jest to forma dojrzałej i partnerskiej komunikacji między danym podmiotem, a odbiorcami jego działań. Nadrzędnym celem nauczania tego przedmiotu będzie zatem zwrócenie uwagi na fakt szerokiego zastosowania public relations. Jest to bowiem nie tylko dziedzina wiedzy, ale umiejętność, nawiązywania kontaktów z

mediami, instytucjami oraz różnorodnymi grupami tworzącymi otoczenie danego podmiotu.

Program przedmiotu składa się z dwóch obszarów tematycznych. Pierwszy z nich obejmował będzie istotę public relations ze szczególnym uwzględnieniem uwarunkowań komunikacyjnych i marketingowych. Wyeksponowanie aspektu marketingowego jest ważne, gdyż determinuje on sposób prowadzenia określonych działań. Fundamentem marketingowego postępowania jest planowanie i realizacja przyjętej strategii, która zawsze obejmuje analizę sytuacji, dokładnie określone cele, precyzyjnie zdefiniowanych adresatów, odpowiednie środki realizacji oraz metody oceny i kontroli. Drugi obszar tematyczny, który obejmuje program tego przedmiotu, stanowią poszczególne narzędzia public relations. Ich omówienie będzie zgodne z kierunkiem specjalizacji. Praca w sektorze pozarządowym wymaga również systematycznych kontaktów z mediami, ośrodkami władzy, liderami opinii publicznej, społecznościami lokalnymi, instytucjami kulturalnymi i oświatowymi, a także wiąże się z wykorzystywaniem takich narzędzi jak sponsoring, zarządzanie sytuacją kryzysową, „drzwi otwarte” czy wydawnictwa.

Po ukończeniu zajęć student powinien umieć identyfikować związki, jakie występują między public relations, a marketingiem i komunikacją oraz określać funkcje i możliwości zastosowania poszczególnych instrumentów, dostosowując je do określonych działań.

3. Komunikacja interpersonalna, negocjacje, kreowanie wizerunkuKonwersatorium opcyjne, 30 godz. 2 ECTSZajęcia składają się z trzech bloków tematycznych

pierwszy blok: Wprowadzenie do semiotykiCelem zajęć jest z jednej strony dostarczenie ich uczestnikom zintegrowanej wiedzy o komunikowaniu, z drugiej zaś – wykształcenie zdolności aktywnego i krytycznego odczytywania i rozumienia wszelkiego typu przekazów, zwłaszcza masowych.Zagadnienia szczegółowe:- podstawowe pojęcia: znak, kod, sytuacja komunikacyjna, nadawca, odbiorca, konwencja itp.- najważniejsze koncepcje znaku,- jak powstają komunikaty: syntagma i paradygmat,- jak działają komunikaty: denotacja i konotacja,- logocentryzm – czyli krótka historia dominacji słowa,- co mówią obrazy i fotografie? (o kodzie wizualnym)- stereotypy, uprzedzenia, mity (ujęcie semiotyczne i antropologiczne)

Fiske J., Wprowadzenie do badań nad komunikowaniem, Astrum, Wrocław 1998.Chandler D., Semiotics: the basics, Routledge 2001

drugi blok: Słowo, gest, obraz w komunikacji i w kulturzePrzedmiotem zajęć jest rola, jaką pełnią różne kody semiotyczne we współczesnej komunikacji. W czasach kryzysu słowa ważne stają się kompetencje tworzenia i rozumienia komunikatów składających się z tak różnych komponentów, jak słowa i obrazy. Niniejsze zajęcia takie kompetencje mają kształtować.Zagadnienia szczegółowe:1. Słowa przestały być ważne – czyli komunikujemy się tak, jak żyjemy (o

kryzysie słowa, ekspansji audiowizualności i ewolucji kultury).

2. Rola „mowy ciała” w komunikacji interpersonalnej.3. Rola kodu wizualnego w komunikacji społecznej i masowej.4. Ogólne zasady kompozycji komunikatów werbalno-wizualnych.5. Perswazja i manipulacja werbalno-wizualna (cechy i mechanizmy).6. Tekst jako komunikat werbalny (kompozycja przestrzenna, typ i kolor czcionki

itp.).7. Sztuka tworzenia komunikatów werbalno-wizualnych:- reklama prasowa,- wizytówka,- ulotka reklamowa,- plakat,- prezentacja,- wystąpienia publiczne,- i inne.

trzeci blok: Dyskurs medialnyCelem zajęć jest przedstawienie najważniejszych teorii współczesnych mediów oraz prezentacja podstawowych metod analizyprzekazów (treści) medialnych.Wybrane zagadnienia:1. Najważniejsze pojęcia: tekst, dyskurs, perswazja, manipulacja, ideologia.2. Podstawowe teorie mediów i komunikacji medialnej.3. Krytyczna analiza dyskursu medialnego.4. Słowo, obraz i język ciała w komunikacji medialnej.5. Jak analizować przekazy werbalno-wizualne (semiotyczna analiza mediów)6. Medialny obraz świata. (podstawy analizy zawartości i treści przekazów medialnych).6. Wiadomości dziennikarskie – obiektywizm i subiektywizm jako strategie dyskursywne (czyli o bezuŜyteczności genologiidziennikarskiej). Fotografia, cudze słowa, podpis, środki graficzne jako narzędzie perswazji manipulacji.7. Manipulacja i ideologie w reklamie.8. Mity, stereotypy i uprzedzenia a mediach.Podstawowa literatura:- Duszak A., Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa 1998.- Dyskurs jako struktura i proces. Red.: T. A. van Dijk. Przeł. G. Grochowski, Warszawa 2001.- Fiske J., Wprowadzenie do badań nad komunikowaniem, Wrocław 1999.- Piekot T., Prywatny i publiczny punkt widzenia w dyskursie wiadomości prasowych [w:] Punkt widzenia w tekście i wdyskursie, pod. red. J. Bartmińskiego, S. Niebrzegowskiej-Bartmińskiej, R. Nycza, Lublin 2004, str. 127-147.- Piekot T, Przytaczanie cudzych wypowiedzi jako strategia dyskursu prasowego, [w:] Język trzeciego tysiąclecia, Tertium,Kraków 2006,- Piekot T., Słowo w kulturze multimediów, [w:] Język a multimedia, Wydawnictwo DSWE TWP, Wrocław, 2005.,- Piekot T., Pierwsza strona gazety jako komunikat, [w:] Rozprawy Komisji Językowej WTN, Wrocław 2005- Piekot T., Na pierwszych stronach. Wprowadzenie do analizy dyskursu wiadomości prasowych (skrypt), Wydawnictwo PWSZw Wałbrzychu

-Piekot T., Dyskurs polskich wiadomości prasowych Kraków 2006: Universitas.-Piekot T., Problemy analizy przekazów werbalno-wizualnych (na przykładzie wiadomości prasowych) [w druku]

4. Zarządzanie grupąOpcja-konwersatorium15 godzin, 1 ECTSCele dydaktyczne:Zdefiniowanie podstawowych funkcji kierowniczych i zasad pracy zespołowej. Przekazanie wiedzy na temat czynników warunkujących skuteczne kierowanie zespołami projektowymi.Prezentacja wybranych metod ukierunkowywania i zmieniania zachowań uczestników projektów.Poznanie zasad nieinwazyjnego i skutecznego wyrażania swoich poglądów, opinii, oczekiwań w roli lidera.Identyfikacja czynników mających negatywny wpływ na komunikację z podwładnymi oraz zapobieganie problemom utrudniającym porozumiewanie. Wykazanie korzyści płynących z pracy zespołowej.Uświadomienie liderom różnicy pomiędzy wydawaniem poleceń a delegowaniem odpowiedzialności.Diagnoza własnego potencjału osobowościowego potrzebnego by zarządzać ludźmi w procesie zmian (preferowane role w zespole, style rozwiązywania konfliktów, style reagowania na sytuacje stresowe itp.),.Trening zachowań podnoszących skuteczność komunikacji w trudnych sytuacjach interpersonalnych.Trening umiejętności kierowniczych. Okres realizacji: 15 godzin dydaktycznychMetody:Zajęcia prowadzone są metodami aktywnymi. Krótkie wykłady stanowią komentarz do ćwiczeń. Testy psychologiczne (badające indywidualne preferencje dotyczące rozwiązywania konfliktów, ról pełnionych w grupie, stylów komunikacji)MetaplanAnaliza przypadków Praca w grupachDyskusja w (pod)grupachOdgrywanie scenek przed kamerąSesja informacji zwrotnychGrupowy trening zachowań usprawniających komunikację w sytuacjach konfliktów interesówMini wykłady PROGRAMNa każdy moduł przeznaczone są 3 godziny dydaktyczne.I. Kierownicza rola lidera projektu.1. Podstawy autorytetu współczesnego kierownika (władza nagradzania, karania, wynikająca z posiadania informacji itp.).2. Wzajemne oczekiwania lidera i podwładnych (lojalność dwustronna, identyfikacja ze wspólnymi zadaniami, gotowość do samodoskonalenia itp.) i ich wpływ na jakość współpracy w zespole.3. Nowoczesne style kierowania ludźmi.II. Budowanie efektywnego zespołu.

1. Fazy rozwoju grupy zadaniowej (formowanie, okres burz, normalizacja , działalność).2. Typowe problemy rozwijającego się zespołu (np. testowanie intencji i kompetencji lidera, nierealistyczne oczekiwania, różnice w stylach pracy, zbytnia koncentracja na wynikach itp).3. Przeciwdziałanie problemom charakterystycznym dla danej fazy rozwoju zespołu (wyjaśnianie wspólnego celu działania, dzielenie zadań na mniejsze, częste kontrole promowanie różnych punktów widzenia itp.).4. Identyfikacja ról odgrywanych przez poszczególnych członków zespołu:- ukierunkowane na zadania,- wspomagające rozwój grupy,- blokujące realizację zadań i rozwój grupy.III. Grupa zadaniowa w sytuacji zmiany.1.Etapy wprowadzania zmian i towarzyszące im problemy emocjonalne członków zespołów zadaniowych(depresja, spadek samooceny, poczucie izolacji lęk o utratę dotychczasowego statusu itp.)2. Symptomy typu motywacji do wykonywania zadań:- motywacja ukierunkowana na osiąganie celów,- motywacja ukierunkowana na unikanie porażek. 3. Znaczenie patologicznych zjawisk w życiu grupy zadaniowej:- wysoka absencja;- duża rotacja;- liczne konflikty,4. Metody wzbudzania, utrzymywania i przywracania wysokiej motywacji do działania:- prawidłowa ocena; - indywidualizacja bodźców materialnych i niematerialnych itp.5. Podejmowanie trudnych decyzji dotyczących uczestników projektu (zakończenie współpracy, ograniczanie kompetencji, karanie).6. Współczesne standardy wydajności i osiągnięcia techniki a ich wpływ na emocjonalne życie uczestników projektów (poczucie przeciążenia, nadmiernej kontroli, zanik postaw kooperacyjnych, syndrom wypalenia itp.).

IV. Komunikacja w procesie zarządzania zespołami.

1. Wyodrębnienie barier w budowaniu partnerskiej współpracy:

- uprzedzenia, stereotypy;

- arbitralna selekcja i blokowanie informacji przekazywanych współpracownikom;

- wybór metod rozwiązywania konfliktów uniemożliwiających porozumienie;

- koncentracja na własnych interesach z pominięciem zadań stojących przed innymi;

- preferowanie ról utrudniających osiąganie wspólnych celów (np. gwiazda, outsider);

- lęk, niewiedza, słaba pozycja w grupie, niewiara w korzyści itp.

2. Asertywna komunikacja w relacjach międzyludzkich:1) charakterystyka symptomów zachowań werbalnych i niewerbalnych:• biernych; • agresywnych; • asertywnych

2) poziomy asertywności (podstawowa, indagująca, empatyczna, rozbieżności, negatywnych emocji, ostateczna) i ich wpływ na porozumiewanie się ludzi. 3) zachowania tworzące klimat poszanowania i partnerstwa: • radzenie sobie z zachowaniami podporządkowującymi ze strony osób o

różnym statusie,• kreatywne przyjmowanie krytyki (oddzielanie faktów od opinii, uzyskiwanie

użytecznych informacji o sobie, pokonywanie poczucia krzywdy i bycia nieszanowanym , utrzymywanie pozytywnej samooceny ,

• aktywne poszukiwanie informacji zwrotnych o własnym postępowaniu,• skuteczne wyrażanie próśb i życzeń (jak mówić „tak”, jak mówić „nie”)• prezentacja własnych opinii i propozycji itp). V. Organizacja pracy własnej i zespołu.1.Różnica pomiędzy rozkazem, poleceniem i delegowaniem zadań.2. Delegowanie zadań jako element skutecznego zarządzania podwładnymi 3. Techniki przekazywania zadań podwładnym (rozpoczynanie od zadań dobrze utrwalonych, stopniowe zwiększanie złożoności zadań, najpierw zadania rzeczowe potem ukierunkowane na ludzi itp.).4. Bariery skutecznego delegowania zadań a) po stronie lidera (brak zaufania lub nadmierne zaufanie do podwładnych, nieumiejętność określania priorytetów oraz zadań krótko- i długoterminowych); b) po stronie podwładnych (lęk przed odpowiedzialnością, zbyt niskie kompetencje),c) w otoczeniu (np. kultura organizacji utrwalająca centralne zarządzanie). 5. Identyfikacja czynników obniżających skuteczność pracy lidera:1) psychologicznych:• szukanie przyczyn porażek w sytuacji zewnętrznej lub osobowości i

zachowaniach podwładnych,• reagowanie lękiem na nowe sytuacje,• nieumiejętność rozwiązywania konfliktów,• niska samoocena,• nieznajomość metod rozładowywania stresów,• wypalenie zawodowe,• brak odpowiednich umiejętności komunikowania się z ludźmi,• brak motywacji do bycia kierownikiem.2) interpersonalnych:• nieodpowiedni poziom rywalizacji w zespole,• konfliktowe relacje z przełożonymi,• nieodpowiednie techniki motywowania podwładnych (niejasne kryteria

awansów, wynagradzania, niewyrażanie uznania, stosowanie gróźb i zbyt restrykcyjna kontrola),

• zaburzona komunikacja wewnątrz zespołu (plotki, blokowanie informacji, selekcja informacji itp.).

3) organizacyjnych (np. brak odpowiednich zasobów).BIBLIOGRAFIABelbin R. Meredith, Twoja rola w zespole, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003Clone Kenneth, Goldsmith Joan, Jak rozwiązywać konflikty w pracy, Wydawnictwo AMBER 2001 Hartley Peter, Komunikacja w grupie, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2000Holpp Lawrence, Jak kierować zespołami, Wydawnictwo RM, Warszawa 2001Rzepa Teresa, Psychologia komunikowania się dla menedżerów, AMP Studio Paweł Majewski, Szczecin 2003

Sikorski Czesław, Zachowania ludzi w organizacji”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999 Stephen Walter G.; Stephen Cookiem W., Wywieranie wpływu przez grupy, Psychologia relacji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002