Wpływ przyspieszonego rozwoju …eregion.wzp.pl/sites/default/files/pl_szerokopasmowy...sekcjach...

Wpływ przyspieszonego rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu na polską gospodarkęRaport

Warszawa 2012 r.

Oferta na przegląd Systemu Informatycznego 3

Key contact: Body copyDirect line: + XXX XXX XXX XXXE-mail: [email protected]

A Page head sequamco

B Subhead lorem ipsum

B Subhead B Subhead

C Subhead lorem XX XX

Augiat eugueri XXX XXX

C Subhead lorem ipsum

B Subhead lorem B Subhead B Subhead

• Vel ullam zzrilit

• Conulla feumsandrem

• Quipsum il nissecte tatueros

• Dolenim


• Pero con henibh et loreros ex eugue magna

• Duis del in vullummy


• Dolenim



• Iliquisim ad dolore veliscin velit iusto consequate dolortie




• Pero con henibh

• To dolorperosto coreril


• Iliquisim ad dolore veliscin velit iusto consequate dolortie












• Pero con henibh

�

Spis treści

Wstęp 4 Streszczenie 6 1. Ogólna charakterystyka zastosowanej metodologii 10 2. Prognozy liczby użytkowników szerokopasmowego Internetu 12 5. Udział Internetu w gospodarce 15 4. Prognoza wpływu udziału Internetu na wartość PKB i jego składowych w latach 2011 - 2020 21 5. Definicje wykorzystywanych pojęć 26 6. Źródła danych 28 7. Studia przypadku 30 Autorzy raportu 34

3

Niniejszy raport został przygotowany na zlecenie Polskiej Telefonii Cyfrowej S.A. na podstawie Umowy z dnia 10 stycznia 2012 roku określającej warunki jego realizacji. W związku z powyższym Deloitte oraz autorzy raportu nie biorą odpowiedzialności za zawartość raportu oraz jego przydatność dla jakichkolwiek celów wobec stron trzecich.

4

Trudno sobie dzisiaj wyobrazić życie bez elektryczności - nie móc zapalić światła, posłuchać muzyki z domowego sprzętu czy zobaczyć najnowszego kinowego hitu na wielkim ekranie. Thomas Alva Edison stworzył techniczne podstawy nowoczesnego świata i wynalazł coś, co na zawsze odmieniło życie człowieka. Dzisiaj Internet, podobnie jak elektryczność 100 lat wcześniej, okazuje się technologią, która zmienia sposób funkcjonowania praktycznie każdej dziedziny ludzkiego życia, jeśli nie bezpośrednio, to przynajmniej pośrednio. Już teraz, dzięki Internetowi dokonała się transformacja sposobu, w jaki działa sektor prywatny - przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe. Za chwilę, umożliwiając nie tylko tani i szybki dostęp do informacji przez rządzących, ale także przez rządzonych, Internet zmieni też sposób, w jaki funkcjonuje państwo. Jesteśmy prawdopodobnie dopiero na początkowym etapie „Internetowej rewolucji”, kiedy zasięg i przepustowość Internetu jest wciąż ograniczona. Ponownie, poprzez analogię do historii elektryczności można etap ten porównać do początków rozprzestrzeniania sieci elektroenergetycznej - kiedy doprowadzano linie elektryczne do wybranej części domostw w mieście, w których liczba żarówek była ograniczona. Nie wszyscy mogli wykorzystywać w pełni potencjał elektryczności. Dopiero masowa elektryfikacja, która dokonała się podczas drugiego etapu rozwoju elektryczności w pełni unaoczniła ekonomiczne i społeczne korzyści z tej technologii i umożliwiła jej pełne zastosowanie we wszystkich aspektach codzienności. Dzisiaj nie potrafimy już sobie wyobrazić świata bez elektryczności, a współczesna cywilizacja nie jest w stanie funkcjonować bez dostępu i regularnych dostaw prądu. A świat idzie jeszcze dalej. Wielkie nadzieje są już teraz wiązane z trzecim etapem rozwoju, w który właśnie wkraczają kraje rozwinięte – etapem, w którym wytwarzanie, składowanie i konsumowanie energii elektrycznej oparte będzie na nowocześniejszych technologiach zastępujących istniejące w ostatnim wieku.

Wraz z rozpowszechnianiem szerokopasmowego i mobilnego dostępu do Internetu, który podobnie jak elektryczność 100 lat temu, szybko obejmować będzie swoim zasięgiem miasta, kraje i kontynenty, także Internet wkracza w kolejny, drugi etap rozwoju. I tak jak dopiero wynalezienie urządzeń elektrycznych ułatwiających życie i pracę ludzi spowodowało przejście z etapu pierwszego do drugiego w rozwoju elektryczności, tak to właśnie laptopy, smartfony oraz tablety przyspieszają rozwój szerokopasmowego i mobilnego Internetu. Etap trzeci rozwoju Internetu obecnie trudno nam sobie wyobrazić, ale choć perspektywa roku 2020 wydawać się może niezbyt odległa, to w technologii dekada oznacza wieczność.

Niniejszy raport jest wynikiem projektu, którego celem było określenie (w sensie jakościowym) oraz oszacowanie (w sensie ilościowym) dotychczasowego udziału Internetu w polskiej gospodarce oraz opracowanie prognozy dalszego kształtowania się udziału i wpływu Internetu na tempo rozwoju gospodarki w okresie do 2020 roku w trzech scenariuszach:• Bazowym – zakładającym utrzymanie się

dotychczasowych trendów wzrostu zasięgu oraz liczby użytkowników szerokopasmowego Internetu na obszarze Polski oraz tempa wdrażania nowych, innowacyjnych technologii dostępu.

• Dynamicznym – zakładającym przyspieszone wdrożenie nowej, innowacyjnej technologii mobilnego dostępu do Internetu, spełniającej wymogi europejskiej Agendy Cyfrowej, czyli oferującej przepustowość powyżej 30 Mb/s.

• Skoku cyfrowego – zakładającym bardzo szybkie wdrożenie nowej, innowacyjnej technologii mobilnego dostępu do Internetu oraz zapewnienie jej zasięgu na obszarze, na którym zamieszkuje praktycznie cała populacja Polski.

Wstęp

Ze światłem elektrycznym idzie nam doskonale, lepiej niż początkowo przewidywała moja żywa wyobraźnia. Na czym się to skończy, Bóg tylko wie! Thomas Alva Edison

5

Oferta na przygotowanie procedur i procesów IT w ramach projektu wdrożenia samolotu Boeinga 787 5

Aby jak najdokładniej oszacować udział Internetu w gospodarce oraz wpływ Internetu na tempo jej dalszego rozwoju zastosowaliśmy unikalną metodologię, której założenia opisane są w dalszej części niniejszego raportu. Należy jednak podkreślić, iż analiza wpływu Internetu na gospodarkę narodową jest wciąż jeszcze przedsięwzięciem pionierskim, co wynika w dużym stopniu z niedostępności wielu danych źródłowych, jak również z braku powszechnie akceptowanej metodologii kalkulacji związków między rozwojem Internetu a rozwojem gospodarki. Dlatego też niniejszy raport należy traktować jako próbę oszacowania wpływu Internetu oraz jego ewentualnego przyspieszonego rozwoju na gospodarkę polską, która została dokonana w oparciu o pewne założenia i uproszczenia przyjęte w celu przezwyciężenia powyższych ograniczeń. Wyniki przedstawione w raporcie są w wielu przypadkach oparte o szacunki lub założenia dokonane przez Deloitte w związku z niedostępnością odpowiednio wiarygodnych danych w trakcie przygotowywania tego raportu. W przypadku wątpliwości, powyższe szacunki i założenia były przyjmowane w sposób konserwatywny w celu ograniczenia ryzyka przeszacowania wpływu Internetu na gospodarkę.

Jednak pomimo powyższych zastrzeżeń, niniejszy raport, przygotowany z dochowaniem zasad najwyższej staranności oraz rzetelności, prezentuje bardziej klarowny i wiarygodny obraz związków między rozwojem Internetu a rozwojem polskiej gospodarki niż dotychczas powszechnie znane publikacje na ten temat. Mamy nadzieję, że nasze analizy i wnioski będą dla Państwa interesujące.

Rafał Antczak Członek Zarządu Deloitte

Dariusz Nachyła Partner Grupa Technologie, Media i Telekomunikacja

Maciej KlimekStarszy Menedżer Grupa Technologie, Media i Telekomunikacja

6

Streszczenie

Celem projektu badawczego Deloitte było oszacowanie dotychczasowego udziału Internetu w polskiej gospodarce oraz opracowanie prognozy dalszego kształtowania się udziału i wpływu Internetu na tempo rozwoju gospodarki w okresie do 2020 roku w trzech scenariuszach – bazowym, dynamicznym i skoku cyfrowego – różniących się zakładanym tempem rozwoju mobilnego Internetu szerokopasmowego.Scenariusz bazowy zakłada rozwój zasięgu Internetu w dotychczasowym tempie i stanowi punkt odniesienia dla oceny rezultatów osiąganych w ramach pozostałych scenariuszy, których wyróżnikiem jest przyspieszone (scenariusz dynamiczny) bądź bardzo szybkie (scenariusz skoku cyfrowego) wdrożenie nowej, innowacyjnej technologii mobilnego dostępu do Internetu, charakteryzującej się znacznie wyższą jakością niż rozwiązania wykorzystywane obecnie. Technologia ta będzie spełniać wymagania europejskiej Agendy Cyfrowej, czyli oferować przepustowość w kierunku do użytkownika przekraczającą 30 Mb/s.

Prace projektowe realizowane były w oparciu o opracowaną przez Deloitte autorską metodologię umożliwiającą analizę wpływu Internetu na gospodarkę zarówno od strony podażowej jak i popytowej. Wynikiem naszej analizy strony podażowej są prognozy udziału Internetu w gospodarce w latach 2011-2020 dla każdego z trzech zdefiniowanych scenariuszy, a rezultatem analizy strony popytowej – prognozy wartości inwestycji, konsumpcji oraz całego PKB w latach 2011-2010 dla tych scenariuszy.

Analiza wpływu Internetu na PKB od strony podażowejObliczenia Deloitte pokazują, że w scenariuszu bazowym łączna liczba użytkowników Internetu (zarówno stacjonarnego jak i mobilnego) może w roku 2020 przekroczyć 18 mln (przy niecałych 10 mln użytkowników na koniec roku 2011). W scenariuszu dynamicznym łączna liczba użytkowników może wzrosnąć do blisko 20 mln w roku 2020, natomiast w scenariuszu skoku cyfrowego, z uwagi na tzw. efekt kuli śnieżnej, łączna liczba użytkowników Internetu sięgnie prawie 28 mln w roku 2020.

Oszacowany przez nas udział Internetu w PKB Polski, zdefiniowany jako udział wartości dodanej wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu w wartości dodanej w całej gospodarce, wyniósł w 2010 r. prawie 68 mld PLN, czyli 4,8%. Stanowi to równowartość dwukrotności

kosztów obsługi zadłużenia publicznego lub prawie dwukrotności wpływów podatkowych od osób fizycznych w 2010 r. Udział ten zwiększył się w ciągu ostatnich pięciu lat prawie dwukrotnie. Największa kontrybucja do Internetu pochodziła w 2010 r. od wybranych klas sektora przedsiębiorstw (3,2 punktu procentowego). Kontrybucja do Internetu sektora publicznego (administracji, edukacji, zdrowia i pomocy społecznej), pomimo jego dużego udziału w wartości dodanej ogółem, ale jednocześnie relatywnie niewielkich wskaźników internetowych, stanowiła w 2010 r. tylko 0,9 punktu procentowego. Niewiele mniejsza była kontrybucja sektora finansowo-ubezpieczeniowego (0,7 punktu procentowego), gdzie wskaźniki internetowe są odpowiednio wyższe, co rekompensuje niższy udział tego sektora w wartości dodanej ogółem.

Oszacowany przez nas udział Internetu w gospodarce jest zbliżony do wyników uzyskanych w innych krajach. Na przykład, w Australii udział Internetu w gospodarce szacowano w 2010 r. na poziomie 3,6% PKB (Deloitte Access Economics, 2011). Analiza dla Wielkiej Brytanii mówi o 7% PKB w 2009 r. (BCG, 2010), a obliczenia dla państw G7 i BRICS oszacowują udział Internetu na poziomie 0,8-6,3% PKB. Natomiast badania dla USA wskazują na 2% udział Internetu w PKB (Hamilton Consultants, 2009). Ostrożne szacunki udziału Internetu w Polsce na poziomie poniżej 5% PKB wydają się więc realistyczne.

W scenariuszu bazowym, w którym udział Internetu w gospodarce wynika z bazowych wskaźników Internetu w poszczególnych klasach Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), jego poziom rośnie do 7,1 % w 2015 r. i 9,5 % w 2020 r. W wyrażeniu nominalnym przez dekadę wartość dodana wzrośnie 1,8-raza, czyli o 1 056 mld PLN, ale wartość dodana związana z Internetem zanotuje wzrost o 3,7-raza i o 159 mld PLN. W latach 2010-2020 największy przyrost nominalny nastąpi w sekcjach „Informacja i komunikacja” (o 38,2 mld PLN), „Sektor publiczny” (o 32,6 mld PLN), „Pozostała działalność usługowa” (o 30,9 mld PLN) oraz „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” (o 28 mld PLN). Najbardziej dynamicznie, bo aż 8,4 raza, będzie rósł w wartości dodanej związanej z Internetem udział sekcji „Obsługa nieruchomości i firm”, ale nominalnie wyniesie on tylko 1 mld PLN, więc będzie to w głównej

mierze efekt niskiej bazy w 2010 r.

W scenariuszu dynamicznym, w którym zakładamy nieco wyższą dynamikę użytkowników Internetu, następuje niewielkie przyspieszenie udziału Internetu w gospodarce, tj. do 7,7% w 2015 r. i 10,2% w 2020 r., a więc o 0,6-0,7 punktu procentowego w poszczególnych latach powyżej scenariusza bazowego. W wyrażeniu nominalnym przez dekadę wartość dodana ogółem wzrośnie nieco ponad 1,8-raza, czyli o 1 062 mld PLN, gdy wartość dodana sekcji związanych z Internetem o 176 mld PLN (4 razy), a więc scenariusz ten niewiele różni się od scenariusza bazowego. Największy przyrost nominalny wartości dodanej związanej z Internetem nastąpi w sekcjach „Transport i gospodarka magazynowa”, Sektor publiczny” oraz „Informacja i komunikacja”, odpowiednio o 40 mld PLN, 37 mld PLN i 25 mld PLN. Najbardziej dynamicznie w wartości dodanej wytworzonej przy użyciu Internetu (prawie 15-krotnie) wzrośnie udział sekcji „Zakwaterowanie i gastronomia”.

Znacznie bardziej dynamiczna ścieżka wzrostu liczby użytkowników Internetu w scenariuszu skoku cyfrowego skutkuje odpowiednio szybszym wzrostem udziału Internetu w gospodarce, tj. do 9,1% w 2015 r. i 13,1% w 2020 r. W ciągu dekady 2010-2020 wartość dodana wzrośnie 1,9-krotnie, tj. o 1 083 mld PLN (w porównaniu ze scenariuszem bazowym będzie to o 28 mld PLN więcej). Natomiast wzrost wartości dodanej sekcji związanych z Internetem wyniesie aż 5,1-raza, czyli 246 mld PLN. W porównaniu ze scenariuszem bazowym będzie to aż o 86 mld PLN więcej. Przyrost wartości dodanej w sekcji „Sektor publiczny” wyniesie ponad 60 mld PLN, w sekcji „Transport i gospodarka magazynowa” – ponad 50 mld PLN, a w sekcjach „Informacja i komunikacja” oraz „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” – każdorazowo ponad 30 mld PLN. Przyrost tylko w tych 4 sekcjach wynosiłby więcej niż we wszystkich sekcjach łącznie w scenariuszu bazowym.

7

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

14%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

bazowy dynamiczny skok cyfrowy

Wykres 1. Udział internetu w wartości dodanej w scenariuszu bazowym, dynamicznym i skoku cyfrowego (w %)

Źródło: Szacunki własne Deloitte

8

Analiza wpływu Internetu na strukturę PKB od strony popytowejW wyniku naszej analizy od strony popytowej oceniliśmy, że w scenariuszu bazowym po okresie spowolnienia gospodarczego w latach 2012-2013 oczekiwać można przyspieszenia wzrostu PKB w latach 2014-2015 do około 4% wraz z ożywieniem w inwestycjach. Cykliczne osłabienie popytu inwestycyjnego spodziewane w latach 2016-2017 spowoduje ponowne obniżenie poziomu wzrostu gospodarczego. Na tendencje te nałoży się cykliczne obniżenie tempa rozwoju gospodarki unijnej. Odbudowa dynamiki PKB w kolejnych latach do poziomu ponad 5% w latach 2019-2020 będzie efektem stopniowego przyspieszania popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego, a także poprawy popytu na polskie towary wraz z wyższym wzrostem gospodarczym w UE. Ze ścieżki nominalnego PKB i projekcji trendu udziału Internetu wynika, że wartość gospodarki związanej z Internetem wzrośnie z 68 mld PLN w 2010 r. do ponad 247 mld PLN w 2020 r. (w cenach bieżących).1

Przyspieszenie inwestycji w scenariuszu dynamicznym w porównaniu ze scenariuszem bazowym ma miejsce w 2014 r. Oczekiwana wówczas realna dynamika inwestycji kształtuje się na poziomie blisko 11%, co po uwzględnieniu nieco wyższego importu przełoży się na wzrost PKB o blisko 5%. W kolejnych latach – podobnie jak w scenariuszu bazowym – następuje spowolnienie gospodarcze, związane z cyklicznością popytu inwestycyjnego i analogicznym osłabieniem dynamiki konsumpcji. Począwszy od 2018 r., pomimo, iż po skoku w 2014 r. impuls wzrostu udziału Internetu pozostaje nieco słabszy niż w scenariuszu bazowym, a dynamika inwestycji jest nieco słabsza niż bazowa, to w konsekwencji większych inwestycji w 2014 r. spodziewać się można nieco szybciej rosnącej konsumpcji niż w wersji bazowej. W efekcie wzrost gospodarczy w latach 2019-2020 jest wyższy niż bazowy. Podsumowując lata 2014-2020 w scenariuszu dynamicznym, średni roczny wzrost inwestycji wyniesie 5,4%, a więc podobnie jak w scenariuszu bazowym, ale suma nakładów inwestycyjnych w cenach stałych 2010 r. będzie nieco wyższa, bo o 54 mld PLN tj. o 2% sumy ze scenariusza bazowego. Natomiast średni roczny wzrost konsumpcji prywatnej wyniesie 3,3% (w porównaniu z 3,1% w scenariuszu bazowym), a jej suma w cenach stałych będzie wyższa o 16 mld PLN (tj. o 0,2% w stosunku do wyniku bazowego).

W rezultacie w scenariuszu dynamicznym oczekiwać można średniego rocznego wzrostu PKB na poziomie 4,2% (o 0,1 punktu procentowego powyżej wyniku bazowego), a łączna suma PKB w cenach stałych będzie wyższa od bazowej o 39 mld PLN tj. o 0,3%.

W scenariuszu skoku cyfrowego od roku 2014 inwestycje związane z budową szerokopasmowych łączy internetowych, jak też inne inwestycje powiązane z tym procesem oraz wzrost udziału Internetu w gospodarce wywołują ponad 13% realny wzrost nakładów, a więc blisko dwukrotnie wyższy niż w scenariuszu bazowym. W ślad za popytem inwestycyjnym przyspiesza także popyt konsumpcyjny i w efekcie wzrost PKB odnotowuje w 2014 r. dynamikę 5,3%. W 2015 r., gdy wzrost udziału Internetu jest już wolniejszy, odpowiednio wolniejszy jest też przyrost inwestycji. Po przyspieszeniu w latach 2014-2015 spowalnia ścieżka konsumpcji, ale jej dynamika i tak pozostaje na poziomie wyższym niż w scenariuszach bazowym i dynamicznym. Po intensywnym procesie inwestycyjnym w kolejnych 2 latach (2016-2017) średnioroczna dynamika inwestycji jest bliska zeru. Nadal jednak suma inwestycji w okresie 2014-2017 w cenach stałych jest wyższa niż w scenariuszu bazowym. W latach 2018-2020 następuje ożywienie inwestycji, podobnie jak w scenariuszu bazowym. Towarzyszy temu także wzrost dynamiki konsumpcji, wyższy niż w scenariuszu bazowym, w ślad za wyższym wzrostem zatrudnienia i płac. W rezultacie dynamika PKB przyspiesza do ponad 5% w 2019 r. i prawie 6% w 2020 r. W latach 2014-2020 średni roczny realny wzrost inwestycji wyniesie 5,8%, a więc będzie wyższy o 0,5 punktu procentowego niż w scenariuszu bazowym. Łącznie suma inwestycji w cenach stałych 2010 r. będzie wyższa niż bazowa o 112 mld PLN, tj. o 4% kwoty bazowej. Średni roczny wzrost konsumpcji wyniesie 3,3% (o 0,2 punktu procentowego powyżej bazowego), a łączna suma wydatków na spożycie będzie o 26 mld PLN w cenach z 2010 r. wyższa niż bazowa (tj. o 0,3%). W efekcie średni roczna dynamika PKB w tym okresie zwiększy się o 0,2 punktu procentowego w porównaniu z bazowym (i wyniesie 4,3%), a suma PKB w cenach z 2010 r. będzie wyższa o 106 mld PLN, tj. o 0,8% od bazowego.

1. Wielkości te są wyższe od prezentowanych w Rozdziale 7, gdzie analizowany jest udział Internetu w gospodarce policzony od wartości dodanej. Przejście od liczenia udziału Internetu od wartości dodanej do liczenia od PKB wymaga założenia, że udział Internetu w wytworzonej wartości dodanej jest taki sam, jak udział Internetu w naliczonych od tej wartości dodanej podatkach pośrednich netto.

9

Rozłożenie impulsów inwestycyjno - konsumpcyjnych w trzech scenariuszach jest różne z uwagi na okresi wielkość ich występowania. Efekt skumulowany zmian PKB w latach 2014 – 2020 dla scenariuszy dynamicznego oraz skoku cyfrowego w porównaniu ze scenariuszem bazowym pokazany jest na Wykresie 2

0

20

40

60

80

100

120

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Dynamiczny Skok cyfrowy

Wykres 2. Dodatkowy skumulowany przyrost PKB w poszczególnych scenariuszach w porównaniu do scenariusza bazowego (mld PLN)

Źródło: Szacunki własne Deloitte

10

Stwierdzenie intuicyjnego faktu, że Internet jest (będzie) wszędzie nie ułatwia jednak ilościowego przedstawienia tego zjawiska w gospodarce. Problemem jest nie tylko brak danych statystycznych, które wyróżniałyby komponent Internetu w gospodarce, ale także prac teoretycznych, które całościowo i modelowo opisywałyby wpływ Internetu.

Idea naszej analizy polega na oszacowaniu udziału Internetu w gospodarce w chwili obecnej, a następnie na oszacowaniu i prognozowaniu wariantów brzegowych jego roli netto w perspektywie najbliższej dekady zarówno od strony podażowej, jak i popytowej. Wynikiem naszej analizy strony podażowej są prognozy udziału Internetu w gospodarce w latach 2011-2020 dla każdego z trzech zdefiniowanych scenariuszy (bazowego, dynamicznego i skoku cyfrowego), a rezultatem analizy strony popytowej – prognozy wartości inwestycji, konsumpcji oraz całego PKB w latach 2011-2020 dla tych scenariuszy.

Prace projektowe realizowane w oparciu o opracowaną przez ekspertów Deloitte metodologię obejmowały następujące etapy:

1. Strona podażowa:• Oszacowanie liczby użytkowników Internetu

szerokopasmowego w Polsce w ujęciu historycznym oraz prognozowanym dla każdego z trzech analizowanych scenariuszy;

• Identyfikacja typów działalności gospodarczej, w których Internet odgrywa istotną rolę;

• Określenie wskaźników Internetu2 w zidentyfikowanych typach działalności i oszacowanie ich historycznych wartości;

• Prognoza wartości wskaźników Internetu w zidentyfikowanych typach działalności dla każdego z trzech analizowanych scenariuszy;

• Oszacowanie wartości dodanej tworzonej przez wyselekcjonowane klasy działalności gospodarczej;

• Oszacowanie wartości dodanej tworzonej przy użyciu Internetu w gospodarce dla każdego z trzech analizowanych scenariuszy – opracowanie prognoz udziału Internetu w gospodarce.

2. Strona popytowa:

• Opracowanie teoretycznej koncepcji wpływu Internetu na gospodarkę;

• Weryfikacja poprawności hipotez teoretycznych za pomocą modeli VAR;

• Modelowanie przyszłych wartości PKB, inwestycji i konsumpcji gospodarstw domowych dla każdego z trzech analizowanych scenariuszy.

Graficzne ujęcie zastosowanej metodologii przedstawia Schemat 1. na kolejnej stronie.

1. Ogólna charakterystyka zastosowanej metodologii

Dostaniesz guldena, jeśli powiesz, gdzie mieszka Bóg - A ja wam dam dwa guldeny – odrzekł malec – jeśli powiecie, gdzie Bóg nie mieszka… Horacy Safrin

2. Wskaźnik Internetu w danej klasie – udział wartości dodanej wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu w danej klasie w łącznej wartości dodanej danej klasy/ sekcji.

11

111

3 PROGNOZY UDZIAŁU INTERNETU W GOSPODARCE

Kompleksowy model prognozowania zmian PKB

Deloitte

Teoretyczna koncepcja wpływu Internetu na

gospodarkę

Weryfikacja poprawności hipotez modelami VARObliczenia

Założenia Opracowanie modelu wpływu Internetu na

gospodarkę

3 PROGNOZY WARTOŚCI INWESTYCJI, KONSUMPCJI

I PKB

STRONA POPYTOWA

3 scenariusze rozwoju Internetu

szerokopasmowego

3 prognozy liczby użytkowników Internetu

szerokopasmowego

Identyfikacja klas działalności gospodarczej z istotną rolą Internetu

Identyfikacja wskaźników Internetu w klasach

i oszacowanie ich wartości

3 prognozy wartości wskaźników Internetu w

wybranych klasach

Dane statystyczne z GUS dotyczące wybranych klas

Oszacowanie wartości dodanej wytwarzanej w wybranych klasach

Analiza i prognoza trendówObliczenia

Założenia Analiza i prognoza trendów

Obliczenia

Obliczenia

Założenia

Obliczenia

STRONA PODAŻOWA

Obliczenia

Obliczenia

Obliczenia

Obliczenia

Obliczenia

Schemat 1. Kolor granatowy - zewnętrzne dane żródłowe i elementy istniejące Kolor niebieski - etapy prac Kolor zielony - wyniki przeprowadzonych analiz

12

Pierwszą kluczową zmienną w naszej analizie jest liczba użytkowników Internetu szerokopasmowego w Polsce. U podstaw zastosowanej metodologii leży bowiem założenie, iż czynnikiem, który w znaczący sposób wpływa na kierunek zmian zachodzących w usługach internetowych, a co za tym idzie – w sektorach gospodarki napędzanych Internetem jest szybkość transmisji danych (przepustowość łącza) dostępna bądź możliwa do osiągnięcia w ramach poszczególnych wykorzystywanych technologii w połączeniu z zasięgiem tych technologii. Wiele usług wykorzystywanych dzisiaj nie mogłoby być oferowane bądź też korzystanie z nich byłoby niewykonalne, gdyby użytkownicy nie mieli dostępu do Internetu o odpowiednich parametrach jakościowych.

W trakcie prac projektowych określiliśmy liczbę użytkowników Internetu szerokopasmowego (tak stacjonarnego jak i mobilnego) w przeszłości oraz oszacowaliśmy ich liczbę w prognozowanym okresie, na podstawie danych historycznych oraz założeń dotyczących jego przyszłego zasięgu, przy czym założenia przyjęte zostały odrębnie dla każdego z trzech analizowanych scenariuszy: bazowego, dynamicznego i skoku cyfrowego.

Definicja szerokopasmowego InternetuPojęcie „szerokopasmowy dostęp do Internetu” jest pojęciem względnym. Nie tylko nie ma ono w danym momencie jednolitej i ogólnie przyjętej definicji – tj. określenia, od jakiej dokładnie przepustowości dostęp już jest szerokopasmowy, ale dodatkowo, w miarę upływu lat i rozwoju technologii, można zaobserwować przesuwanie się tej granicy w stronę coraz większych przepustowości. I tak, w chwili obecnej na gruncie polskim można na przykład oprzeć się na rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 września 2010 r. w sprawie udzielania przez Władzę Wdrażającą Programy Europejskie pomocy finansowej na dostarczenie usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu na odcinku „ostatniej mili” w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Stanowi ono, iż przez „usługę szerokopasmowego dostępu do Internetu — należy rozumieć usługę dostępu do Internetu, dla której wymagana przepływność łącza do użytkownika końcowego wynosi co najmniej 2 Mb/s”. Jednocześnie jednak wciąż obowiązuje definicja Komisji Europejskiej (COCOM), według której szerokopasmowym można nazwać już łącze, które zapewnia przepustowość wyższą niż zaledwie 144 kb/s.

Z kolei OECD uznaje za wartość graniczną 256 kb/s, zaś ITU – 1,5 – 2 Mb/s. Natomiast UKE do roku 2005 za szerokopasmowy uznawało dostęp do Internetu o przepustowości łącza powyżej 128 kb/s, w latach 2006-2010 – powyżej 144 kb/s, a od 2011 roku – powyżej 256 kb/s. Dla odmiany, amerykańska Federalna Komisja Łączności (FCC) do 2010 roku definiowała Internet szerokopasmowy, jako dostęp o przepustowości ponad 200 kb/s, ale od tego momentu podniosła wartość graniczną aż do 4Mb/s (wszystkie podawane powyżej wartości dotyczą przepustowości w kierunku do użytkownika).

Dlatego też dla potrzeb niniejszego raportu zdecydowaliśmy się nie przyjmować żadnej sztywnej definicji szerokopasmowego dostępu do Internetu. W zamian założyliśmy, iż pojęcie to ewoluuje w czasie w miarę rozwoju technologii. Dla lat 2005 – 2011 przyjęto więc odpowiednie definicje stosowane w poszczególnych tych latach przez UKE, jako że analiza bazuje w dużej mierze na danych historycznych zebranych przez ten urząd. Natomiast dla lat przyszłych (2012-2020), zgodnie z powyższym założeniem, nie określaliśmy szczegółowo parametrów pozwalających określić dostęp do Internetu jako szerokopasmowy. Podejście takie opiera się na teorii cyklu życia produktu potwierdzonej dodatkowo sytuacją zaobserwowaną w rzeczywistości – w miarę jak opracowywane i udostępniane są nowe technologie umożliwiające szybszy dostęp do Internetu (większą przepustowość łącza bądź szybszą transmisję), użytkownicy przestawiają się na korzystanie z nich, rezygnując z wykorzystania technologii starszych i wolniejszych.

Na przykładzie mobilnego dostępu do Internetu obrazuje

to Wykres 3.

2. Prognozy liczby użytkowników szerokopasmowego Internetu

13

Wykres 3. Adaptacja nowych technologii przez użytkowników Internetu mobilnego

Czas

Licz

ba

uży

tko

wn

ikó

w

mo

biln

ego

In

tern

etu

GPRS / EDGE

Razem

HSPA / HSPA+

LTE

Liczba użytkowników szerokopasmowego InternetuW scenariuszu bazowym w roku 2020 i przy zasięgu mobilnego Internetu szerokopasmowego na poziomie prawie 80% populacji łączna liczba użytkowników Internetu (zarówno stacjonarnego jak i mobilnego) może przekroczyć 18 mln. W scenariuszu dynamicznym, gdy osiągnięty zostanie zasięg 85% populacji (i to już od 2014 r.) łączna liczba użytkowników może wzrosnąć do blisko 20 mln w roku 2020. Natomiast w scenariuszu skoku cyfrowego, który może nastąpić najwcześniej od 2014 r. spodziewamy się tzw. efektu kuli śnieżnej. W scenariuszu skoku cyfrowego założono bowiem, że dynamika liczby użytkowników Internetu reaguje mocniej na zmiany dynamiki jego zasięgu. Stąd przy poziomie zasięgu 95% populacji szybciej przyrasta liczba użytkowników Internetu, niż gdy zasięg ten wynosi „tylko” 85%. Przy tak dużym zasięgu Internetu szybciej wzrasta ruch wewnątrzsieciowy. Dzięki temu w scenariuszu skoku cyfrowego łączna liczba użytkowników Internetu sięgnie prawie 28 mln w roku 2020.

60%

65%

70%

75%

80%

85%

90%

95%

100%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wykres 4. Prognozowany zasięg mobilnego internetu szerokopasmowego (w % populacji)

Źródło: UKE, PTC, GUS, szacunki własne Deloitte

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wykres 5. Prognozowana liczba użytkowników Internetu w Polsce (w tys.)


14

We wszystkich trzech scenariuszach mamy do czynienia z przyspieszeniem dynamiki wzrostu liczby użytkowników mobilnego Internetu szerokopasmowego w 2014 r. – w bazowym jest to 18%, w dynamicznym 40% a w scenariuszu skoku cyfrowego 84% w ujęciu rocznym. Wynika to z kilku przesłanek natury rynkowej. Po pierwsze, rozwój i koszt technologii sprawia, że Internet mobilny staje się masowo dostępny. Po drugie, ekspercka ocena sytuacji rynkowej wskazuje na rosnące zainteresowanie tym segmentem rynku przez dostawców Internetu szerokopasmowego wobec nasycenia i spadku marż na pozostałych segmentach rynku. Po trzecie, rosnące możliwości wykorzystania mobilnego Internetu szerokopasmowego zwiększają zainteresowanie po stronie klientów. Po czwarte, w pewnym momencie może nastąpić gwałtowny wzrost użytkowników powodowany kumulacją powyższych efektów – w przypadku Internetu stacjonarnego zjawisko to wystąpiło w 2006 r., kiedy dynamika roczna przekroczyła 71%. Po piąte, nie można również wykluczyć dodatkowego bodźca ze strony administracji publicznej, która już obecnie dysponuje rozbudowanymi systemami informatycznymi i wraz ze stworzeniem Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji może zacząć

efektywniej wykorzystywać posiadane zasoby.3

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wykres 6. Udział użytkowników mobilnego Internetu szerokopasmowego w populacji będącej w jego zasięgu


3. Szacunki mówią o prawie 540 systemach informatycznych funkcjonujących w obrębie administracji publicznej, z których duża część nie jest ze sobą kompatybilna, co nie jest barierą nie do usunięcia.

15

3. Udział Internetu w gospodarce

Zgodnie z danymi GUS zdecydowana większość przedsiębiorstw działających w Polsce posiada aktualnie dostęp do Internetu. Nie oznacza to jednak, że w równym stopniu kontrybuuje on do rozwoju ich działalności i wspiera generowanie przez te firmy przychodu. Dlatego też, dla celów tego raportu analizą objęliśmy jedynie te kategorie działalności gospodarczej, w przypadku których Internet stanowi istotny element rozwoju i funkcjonowania biznesu oraz wpływa w sposób znaczący na wzrost efektywności bądź skalę prowadzonej działalności. Nie oznacza to oczywiście, że w pozostałych obszarach gospodarki Internet nie wpływa na przychody i działalność firm. Uznano jednak, iż zawężenie zakresu analizy pozwoli zmniejszyć ryzyko przeszacowania skali udziału i wpływu Internetu na gospodarkę,

Konieczne zatem było wydzielenie z ogółu polskiej gospodarki kategorii działalności gospodarczej najmocniej powiązanych z Internetem. Punktem wyjścia do analizy była pełna lista Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007 (PKD), obejmująca ponad sześćset klas PKD, opisujących pełne spektrum działalności gospodarczej w Polsce.

W celu określenia udziału Internetu w przychodach, a docelowo w wartości dodanej generowanej przez poszczególne klasy, dla każdej z nich zdefiniowany został wskaźnik, pozwalający na oddzielenie wartości wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu od tej, przy tworzeniu której Internet miał małe bądź pomijalne znaczenie.

Po zdefiniowaniu wskaźnika określającego udział Internetu w danej kategorii działalności, jego wartość była wyliczana na podstawie wewnętrznych (Deloitte) i zewnętrznych (m.in. regulatorzy analizowanych rynków, stowarzyszenia branżowe, wywiadownie gospodarcze) danych wymaganych do przeprowadzenia obliczeń. Pozwoliło to ograniczyć wpływ szacunków eksperckich głównie do doboru wskaźnika, nie zaś wyznaczania jego wartości.

Udział Internetu w całej gospodarce stanowi suma wskaźników internetowych w wybranych klasach czy sekcjach przeważonych udziałem każdej z klas czy sekcji w wartości dodanej ogółem (inaczej: suma kontrybucji do Internetu wszystkich wyselekcjonowanych klas czy sekcji). W rezultacie, oszacowany przez nas udział Internetu w gospodarce Polski wyniósł w 2010 r.

68 mld PLN, czyli 4,8% PKB. Stanowi to równowartość dwukrotnych kosztów obsługi zadłużenia publicznego lub prawie dwukrotność wpływów podatkowych od osób fizycznych w 2010 r. Udział ten zwiększył się w ciągu ostatnich pięciu lat prawie dwukrotnie. Największa kontrybucja do Internetu w 2010 r. pochodziła z wybranych klas sektora przedsiębiorstw (3,2 punktu procentowego). Kontrybucja sektora publicznego, pomimo jego dużego udziału w wartości dodanej ogółem, ale jednocześnie relatywnie niewielkich wskaźników internetowych, stanowiła tylko 0,9 punktu procentowego w 2010 r. Niewiele mniejsza była kontrybucja sektora finansowo-ubezpieczeniowego (0,7 punktu procentowego), gdzie wskaźniki internetowe są odpowiednio wyższe, co rekompensuje niższy udział tego sektora w wartości dodanej ogółem.

95,2

14,6%

Udział Internetu w PKB 4,8%

Sektor przedsiębiorstw

66,6%

Sektor publiczny

18,8%

Sektor finansowo-

ubezpieczeniowy

Wykres 7. Udział Internetu w gospodarce Polski w podziale na sektory w 2010 r.

Źródło: GUS, szacunki własne Deloitte

16

Korzyści dla konsumentów Szybsze i prostsze wyszukiwanie informacji

W dzisiejszym świecie dostęp do informacji stał się dobrem niezbędnym do sprawnego funkcjonowania dla niemal każdej osoby. Dane, których potrzebujemy, a w konsekwencji, których szukamy, mogą dotyczyć bardzo wielu dziedzin, począwszy od błahych zagadnień związanych np. z przepisem na ciasto bądź repertuarem kina, po całkiem poważne kwestie zdrowotne lub powiązane z poszukiwaniem pracy. Skuteczność i efektywność wyszukiwania informacji jest elementem kluczowym do zapewnienia rozwoju jednostki i społeczeństwa. Dzięki rozwojowi Internetu, ludzie otrzymali dostęp do niemalże nieograniczonego zasobu wiedzy, który bardzo skutecznie może konkurować z tradycyjnymi formami przechowywania informacji. Dodatkową zaletą danych zamieszczonych w sieci jest stosunkowo prosty, a przede wszystkim znacznie szybszy niż w przypadku źródeł tradycyjnych dostęp do nich, zwłaszcza przy wykorzystaniu wyszukiwarek internetowych takich jak np. Google czy Yahoo. Analiza przeprowadzona przez zespół Uniwersytetu Michigan pod kierunkiem profesor Yan Chen wykazała, że średni czas wyszukiwania potrzebnych informacji w Internecie wynosi 7 minut w porównaniu z 22 minutami potrzebnymi na znalezieniu takiej samej informacji w sposób tradycyjny. Wyższa efektywność poszukiwania informacji w sieci wynikająca z oszczędności czasu i większej trafności uzyskanych danych stanowi wymierną korzyść dla

społeczeństwa i gospodarki.

Na podstawie oszacowanych przez nas wskaźników Internetu w klasach można policzyć średnie wskaźniki Internetu dla klas zagregowanych do sekcji, a następnie wielkość wartości dodanej związanej z Internetem dla każdej sekcji i jej udział w wartości dodanej związanej z Internetem ogółem. Interesujące jest porównanie udziałów sekcji w łącznej wartości dodanej wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu z udziałem poszczególnych sekcji w wartości dodanej ogółem. Porównanie to ukaże „nadreprezentowany” lub „niedoreprezentowany” udział Internetu w wybranych sekcjach na tle gospodarki. Na przykład, w roku 2010 udział sekcji „Przemysł” w łącznej wartości dodanej związanej z Internetem wyniósł 4% i był prawie sześciokrotnie mniejszy od udziału tej sekcji w wartości dodanej ogółem (23,7%). Rozkład wartości dodanej wytworzonej przy pomocy Internetu w poszczególnych sekcjach jest więc znacząco odmienny od rozkładu po sekcjach wytworzonej wartości dodanej. Odzwierciedla to większe (lub mniejsze) znaczenie Internetu w różnych sekcjach gospodarki. 4


Wykres 8. Udział Internetu w gospodarce Polski w podziale na sektory w 2010 r.

4. Jeśli natomiast przyjmiemy założenie o równej wadze Internetu we wszystkich sekcjach poniższe wyniki świadczyłyby o niemożności dopasowania mierzalnych wskaźników internetowych do odpowiednich klas.

24%

8%

19%6%

4%1%

4%

6%

14%

10%

4%

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy

Transport, gospodarka magazynowa

Informacja i komunikacja

Zakwaterowanie i gastronomia

Działalność finansowa iubezpieczeniowa

Obsługa nieruchomości i firm

Sektor publiczny

Pozostała działalność usługowa

Rolnictwo, łowiectwo, rybactwo

4% 1%3%

5%

28%

3%20%

0%

19%

17%0%

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy

Transport, gospodarkamagazynowaInformacja i komunikacja

Zakwaterowanie igastronomiaDziałalność finansowa iubezpieczeniowaObsługa nieruchomości ifirmSektor publiczny

24%

8%

19%6%

4%1%

4%

6%

14%

10%4%

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy


Zakwaterowanie igastronomiaDziałalność finansowa iubezpieczeniowaObsługa nieruchomości ifirmSektor publiczny

Pozostała działalnośćusługowaRolnictwo, łowiectwo,rybactwo

Korzyści dla konsumentów Większa różnorodność oferowanych produktów

Rozpowszechnienie Internetu zapoczątkowało nową erę dla handlu – w szybkim tempie zaczęły powstawać sklepy internetowe. W przeciwieństwie do tradycyjnego modelu sprzedaży, kiedy to decyzje zakupowe konsumentów ograniczane są w dużej mierze miejscem ich zamieszkania i ofertą sklepów znajdujących się w pobliżu, dzięki sprzedaży internetowej mają oni teraz dostęp do znacznie szerszej gamy towarów. Dotyczy to zwłaszcza produktów specjalistycznych i niszowych, spoza wąskiej grupy najpopularniejszych i najczęściej kupowanych w danej kategorii. Dzięki temu konsumenci mogą teraz dokonywać wyborów lepiej odzwierciedlających ich preferencje zakupowe.

Przykładowo, Brynjolfsson, Hu i Smith w swoim raporcie na temat nadwyżki konsumenta w gospodarce cyfrowej oszacowali różnicę pomiędzy asortymentem księgarni tradycyjnych i internetowych. Z przeprowadzonych przez nich analiz wynika, iż oferta książek w portalu Amazon.com jest mniej więcej 23-krotnie większa niż największej tradycyjnej księgarni. Dodatkowo ich zdaniem blisko 40% książek sprzedanych przez Internet nie byłoby dostępnych w konwencjonalnych księgarniach. Oznacza to, że aż tylu konsumentów nie dokonałoby zakupu w sytuacji braku możliwości zawarcia transakcji on-line lub też musiałoby zadowolić się inną, mniej atrakcyjną dla nich pozycją z księgarni tradycyjnej.

Większa różnorodność oferty internetowej i wiążąca się z nią łatwość w dotarciu do pożądanych, aczkolwiek niekoniecznie bestsellerowych produktów przynosi istotną korzyść dla konsumenta, który dzięki sprzedaży on-line nie musi już warunkować swoich wyborów ograniczonym

asortymentem lokalnych sklepów.

W wartościach procentowych i nominalnych największa wartość dodana związana z Internetem wytwarzana jest w sekcji „Informacja i komunikacja” – 28% i 16,7 mld PLN w 2010 r. Kolejnymi sekcjami są „Działalność finansowa i ubezpieczeniowa” i „Sektor publiczny”. Najmniejszą wartość dodaną związaną z Internetem znajdujemy w sekcjach „Obsługa nieruchomości i firm” oraz w „Rolnictwie, łowiectwie i rybactwie” – poniżej 1% udziału sekcji w wartości dodanej wytworzonej przy pomocy Internetu. Również w sekcji „Budownictwo” udział ten jest bardzo niski (1,1).

W scenariuszu bazowym, w którym udział Internetu w gospodarce wynika z bazowych wskaźników Internetu w poszczególnych klasach, jego poziom rośnie do 7,1 %. w 2015 r. i 9,5 % w 2020 r., a więc charakteryzuje się wygasającym trendem rosnącym. W wyrażeniu nominalnym przez dekadę wartość dodana wzrośnie 1,8-raza, czyli o 1 056 mld PLN, ale wartość dodana związana z Internetem zanotuje wzrost o 3,7-raza i o 159 mld PLN. Dużo istotniejsze będą więc różnice we wzroście wartości dodanej wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu w poszczególnych sekcjach. W latach 2010-2020 największy przyrost nominalny nastąpi w „Informacji i komunikacji” (o 38,2 mld PLN), „Sektorze publicznym” (o 32,6 mld PLN), „Pozostałej działalności usługowej” (o 30,9 mld PLN) oraz w „Działalności finansowej i ubezpieczeniowej” (o 28 mld PLN). Najbardziej dynamicznie, bo aż 8,4 raza, będzie rósł w wartości dodanej związanej z Internetem udział sekcji „Obsługa nieruchomości i firm”, ale nominalnie wyniesie on tylko 1 mld PLN, więc będzie to w głównej mierze efekt niskiej bazy w 2010 r.

17

10 152

41 01811 402

43 988

120

1 013

11 946

39 938

3 798

16 710

54 930

3 097

14 363

9 355

658

3 205

7 341

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

2010 Bazowy 2020

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy






Sektor publiczny


Wykres 9. Wartość dodana związana z internetem wg sekcji PKD w scenariuszu bazowym


24%

8%

19%6%

4%1%

4%

6%

14%

10%

4%

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy






Sektor publiczny



18

Korzyści dla konsumentówTańsze zakupy

Sklepy internetowe, poza bogatszą i bardziej zróżnicowaną od sklepów tradycyjnych ofertą, dysponują również innym istotnym dla konsumentów atutem – niższym cenami. Dzieje się tak nie tylko na skutek zwiększonej konkurencji (zarówno pomiędzy samymi sklepami internetowymi jak i pomiędzy nimi a sklepami konwencjonalnymi) wynikającej z pojawienia się na rynku dużej liczby nowych podmiotów, ale i z powodu niższych kosztów funkcjonowania sklepów internetowych. Nie ponoszą one przede wszystkim kosztów wynajmu lokalu, mniej wydają na marketing (reklamują się wyłącznie w Internecie) i płace personelu (prowadzenie sklepu internetowego jest mniej pracochłonne), niższe mają również koszty magazynowania towarów (utrzymują niższy stan zapasów).

Różnice w cenach pomiędzy handlem tradycyjnym i internetowym obrazuje wiele badań, w tym np. przeprowadzona przez porównywarkę cen Nokaut.pl analiza cen 500 losowo wybranych produktów w warszawskich sieciach marketów elektronicznych z cenami tych samych produktów w Internecie. Wskazuje ona, iż produkty tej kategorii są tańsze w sklepach internetowych średnio o 26%. Analogiczne porównanie dla innych kategorii produktów daje podobne wyniki – w przypadku kosmetyków – 20%, a obuwia i odzieży – 4%. Wnioski te potwierdza również największy serwis aukcyjny w Polsce – Allegro.pl.

Opublikowany przez niego raport prezentuje zestawienie cen aż 3600 produktów z 16 kategorii oferowanych w tradycyjnych sklepach z ich odpowiednikami w serwisie Allegro oraz w innych sklepach internetowych (do tego celu wykorzystano porównywarkę internetową Ceneo.pl). Badanie pozwoliło stwierdzić, że produkty oferowane w Internecie są średnio o 20% tańsze niż w tradycyjnych sklepach. Dzięki rozwojowi handlu w Internecie konsumenci mogą więc kupować te same produkty taniej bądź otrzymywać więcej za te same

pieniądze.

W scenariuszu dynamicznym, w którym zakładamy nieco wyższą dynamikę użytkowników Internetu, następuje niewielkie przyspieszenie udziału Internetu w gospodarce, tj. do 7,7% w 2015 r. i 10,2% w 2020 r., a więc o 0,6-0,7 punktu procentowego w poszczególnych latach powyżej scenariusza bazowego. W wyrażeniu nominalnym przez dekadę wartość dodana ogółem wzrośnie nieco ponad 1,8-raza, czyli o 1 062 mld PLN, gdy wartość dodana sekcji związanych z Internetem o 176 mld PLN (4 razy), a więc scenariusz ten niewiele różni się od scenariusza bazowego. Dynamiki i zmiany nominalne wartości dodanej związanej z Internetem na poziomie poszczególnych sekcji są więc również zbieżne ze scenariuszem bazowym. Największy przyrost nominalny wartości dodanej związanej z Internetem nastąpi w „Transporcie i gospodarce magazynowej”, Sektorze publicznym” oraz w „Informacji i komunikacji”, odpowiednio o 40 mld PLN, 37 mld PLN i 25 mld PLN. Najbardziej dynamicznie w wartości dodanej wytworzonej przy użyciu Internetu (prawie 15-krotnie) wzrośnie udział sekcji „Zakwaterowanie i gastronomia”.

Znacznie bardziej dynamiczna ścieżka wzrostu liczby użytkowników Internetu w scenariuszu skoku cyfrowego skutkuje odpowiednio szybszym wzrostem udziału Internetu w gospodarce, tj. do 9,1% w 2015 r. i 13,1% w 2020 r. W ciągu dekady 2010-2020 wartość dodana wzrośnie 1,9-krotnie, tj. o 1 083 mld PLN (w porównaniu ze scenariuszem bazowym będzie to o 28 mld PLN więcej). Natomiast wzrost wartości dodanej sekcji związanych z Internetem wyniesie aż 5,1-raza, czyli 246 mld PLN.

Wykres 10. Wartość dodana związana z internetem wg sekcji PKD w scenariuszu dynamicznym (w tys. PLN)

10 152 18 55611 402

48 831

120

1 010

11 946

32 370

19 827

16 710

41 617

3 097

43 157

7 932

658

2 932

19 863

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

2010 Dynamiczny 2020

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy






Sektor publiczny


24%

8%

19%6%

4%1%

4%

6%

14%

10%

4%

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy






Sektor publiczny



19

W porównaniu ze scenariuszem bazowym będzie to aż o 86 mld PLN więcej. Przyrost wartości dodanej w „Sektorze publicznym” wyniesie ponad 60 mld PLN, w Transporcie i gospodarce magazynowej” – ponad 50 mld PLN, a w „Informacji i komunikacji” oraz „Działalności finansowej i ubezpieczeniowej” – każdorazowo ponad 30 mld PLN – przyrost tylko w tych 4 sekcjach wynosiłby więcej niż we wszystkich sekcjach łącznie w scenariuszu bazowym. Korzyści dla konsumentów Wygodniejsza realizacja codziennych czynności

Istotnym elementem wpływającym na komfort naszego życia, jest efektywność, z jaką możemy wykonywać codzienne obowiązki. W ich zakres wchodzi wiele czynności, z których część dzięki Internetowi może być realizowana sprawniej, wygodniej, szybciej a częstokroć też taniej. Dobrymi przykładami są tu zarządzanie własnymi finansami (obsługa konta osobistego, realizowanie obowiązkowych płatności, dokonywanie przelewów, itp.) czy też kontakty z administracją publiczną (składanie deklaracji podatkowych, załatwianie niektórych formalności administracyjnych, itp.)

Jak wynika z badań NBP, w 2009 roku gospodarstwa domowe w Polsce wykonały ok. 1 200 mln płatności masowych, z czego 24% z nich dokonanych było przy wykorzystaniu bankowości internetowej. Osoby wykorzystujące tę metodę płatności nie tylko oszczędzają pieniądze (przelewy internetowe są znacznie tańsze niż tradycyjne prowizyjne formy opłacania rachunków, bądź wręcz darmowe), ale również czas, który musieliby poświęcić na dotarcie do punktu płatności w celu wykonania zapłaty, nie wspominając już o czekaniu w zazwyczaj panujących w tym miejscach kolejkach. Analogiczny efekt występuje również przy okazji dokonywania innych operacji.

W przypadku kontaktów z administracją publiczną obywatele posiadający dostęp do Internetu są w stanie wykonywać zdalnie wiele czynności, które wcześniej wiązały się z koniecznością odwiedzenia urzędu, sądu bądź innej jednostki administracyjnej. Aktualnie za pomocą Internetu możliwe jest w Polsce nie tylko elektroniczne składanie deklaracji podatkowych, ale również chociażby składanie pozwów cywilnych w ramach e-Sądu czy też korzystanie z zalet elektronicznej platformy administracji publicznej (ePUAP). Z roku na rok coraz więcej osób korzysta z tych ułatwień. Na przykład dane Ministerstwa Finansów potwierdzają, iż w 2008 roku podatnicy złożyli w formie elektronicznej 104 tys. deklaracji podatkowych, w 2009 roku było to 760 tys.,

a w 2010 roku już ponad 3,4 mln dokumentów zostało wysłanych za pośrednictwem systemu e-Deklaracja. Z kolei w przypadku sądownictwa tylko w pierwszym roku funkcjonowania e-Sądu (2010) wpłynęło tą drogą aż 700 tys. pozwów. internetowych wskazuje dobitnie, iż taka forma realizacji codziennych czynności jest nie tylko wygodniejsza, lecz pozwala także na oszczędność czasu i pieniędzy osób ją stosujących.

W scenariuszu skoku cyfrowego zajdą też istotniejsze zmiany w wartości średnich wskaźników Internetu na poziomie poszczególnych sekcji. W przypadku „Zakwaterowania i gastronomii” oraz „Informacji i komunikacji” średni wskaźnik Internetu przekroczy 50% wartości dodanej poszczególnych sekcji. W praktyce oznaczać to będzie duże uzależnienie tych sekcji od Internetu. Dość wysoki poziom udziału Internetu charakteryzować będzie również ”Działalność finansową i ubezpieczeniową” oraz „Transport i gospodarkę magazynową”, gdzie zbliży się on do 40% wartości dodanej tych sekcji.

Wykres 11. Wartość dodana związana z internetem wg sekcji PKD w scenariuszu skoku cyfrowego (w tys. PLN)


10 152 23 22511 402

73 793

120

1 314

11 946

43 115

24 597

16 710

48 938

3 096,91

53 287

8 338

658

4 107

24 362

0

50 000

100 000

150 000

200 000

250 000

300 000

350 000

2010 Skok cyfrowy 2020

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy






Sektor publiczny


24%

8%

19%6%

4%1%

4%

6%

14%

10%

4%

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy






Sektor publiczny



20

Wykres 12. Porównanie udziałów w sekcji PKD w tworzeniu wartości dodanej związanej z internetem w poszczególnych scenariuszach w 2020 r.


24%

8%

19%6%

4%1%

4%

6%

14%

10%

4%

Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy






Sektor publiczny



19%

8% 8%

20%

21% 24%

0%

0%0%

18%

14%14%

8%8%

25%

18%16%

7%

18% 17%

4%

3% 3%

1%

1% 1%

3% 8% 8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


Przemysł

Budownictwo

Handel i naprawy



Działalność finansowa iubezpieczeniowaObsługa nieruchomości i firm

Sektor publiczny



21

4. Prognoza wpływu udziału Internetu na wartości PKB i jego składowych w latach 2011-2020Ostatnią kwestią pozostaje możliwy wpływ Internetu na strukturę PKB po stronie popytu. Nasze analizy oparliśmy na dwóch głównych modelach ekonometrycznych oraz kilku modelach pomocniczych. Model pierwszy, przy udziale którego powstał scenariusz bazowy, wykorzystywany jest przez Deloitte do prognoz agregatów makroekonomicznych po stronie popytowej (konsumpcja prywatna i publiczna, inwestycje, eksport i import) w cenach bieżących i stałych dla Polski i innych krajów Europy na lata 2012-2020. Tak stworzona prognoza agregatów makroekonomicznych w scenariuszu bazowym stanowiła następnie punkt odniesienia dla drugiego modelu ekonometrycznego, skonstruowanego specjalnie dla endogenicznej zmiennej, jaką jest wpływ Internetu na gospodarkę w perspektywie do 2020 r. Za jego pomocą prognozowana jest wielkość inwestycji pod wpływem zwiększonego udziału Internetu w gospodarce w odniesieniu do udziału w scenariuszu bazowym.

Scenariusz bazowyPo okresie spowolnienia gospodarczego w latach 2012-2013 oczekiwać można przyspieszenia wzrostu PKB w latach 2014-2015 do około 4% wraz z ożywieniem w inwestycjach. Cykliczne osłabienie popytu inwestycyjnego spodziewane w latach 2016-2017 spowoduje ponowne obniżenie poziomu wzrostu gospodarczego. Na tendencje te nałoży się cykliczne obniżenie tempa rozwoju gospodarki unijnej. Odbudowa dynamiki PKB w kolejnych latach do poziomu ponad 5% w latach 2019-2020 będzie efektem stopniowego przyspieszania popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego, a także poprawy popytu na polskie towary wraz z wyższym wzrostem gospodarczym w UE. Ze ścieżki nominalnego PKB i projekcji trendu udziału Internetu wynika, że wartość gospodarki związanej z Internetem wzrośnie z 68 mld PLN w 2010 r. do ponad 247 mld PLN w 2020 r. (w cenach bieżących).5

5. Wielkości te są wyższe od prezentowanych w Rozdziale „Udział Internetu w gospodarce”, gdzie analizowany jest udział Internetu w gospodarce policzony od wartości dodanej. Przejście od liczenia udziału Internetu od wartości dodanej do liczenia od PKB wymaga założenia, że udział Internetu w wytworzonej wartości dodanej jest taki sam, jak udział Internetu w naliczonych od tej wartości dodanej podatkach pośrednich netto.

100

105

110

115

120

125

130

135

140

145

150

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

PKB konsumpcja inwestycje

Wykres 13. Skumulowana dynamika PKB, konsumpcji i inwestycji w scenariuszu

bazowym (2013=100)

Źródło: szacunki własne Deloitte

22

2014-2020

dynamika średnioroczna

PKB - ceny bieżące mld PLN 1 415 1 522 1 618 1 727 1 859 2 006 2 120 2 206 2 319 2 460 2 601

Konsumpcja gospodarstw domowych mld PLN 857 922 982 1 046 1 126 1 210 1 281 1 331 1 382 1 442 1 513

Inwestycje mld PLN 281 309 326 336 377 425 443 440 454 497 543

PKB - dynamika realna poprzedni rok=100 103,9 104,3 103,1 102,9 103,9 104,4 103,7 102,6 103,9 105,3 105,1 4,1

Konsumpcja gospodarstw domowych poprzedni rok=100 103,2 103,1 102,6 102,7 103,5 103,9 104,4 102,2 102,0 102,8 103,2 3,1

Inwestycje poprzedni rok=100 99,8 108,7 103,4 101,8 107,5 108,2 103,2 99,0 102,7 107,9 108,7 5,3

PKB - ceny 2010 r. mld PLN 1 415 1 476 1 521 1 564 1 625 1 697 1 760 1 807 1 877 1 976 2 077

Konsumpcja gospodarstw domowych mld PLN 857 884 907 932 965 1 003 1 047 1 070 1 091 1 122 1 157

Inwestycje mld PLN 281 306 316 322 346 374 386 382 393 424 460

Udział Internetu w gospodarce % 4,8 5,3 5,8 6,3 6,7 7,1 7,6 8,0 8,5 9,0 9,5

PKB powiązane z Internetem mld PLN 67,7 81,3 93,8 108,1 124,7 143,2 160,4 176,8 197,0 221,3 247,4

Wartość dodana powiązana z Internetem mld PLN 59,6 73,1 83,5 95,7 110,4 126,7 142,0 156,4 174,3 195,9 218,9

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020Scenariusz bazowy

Tabela 1. Prognozy makroekonomiczne – scenariusz bazowy


23

Scenariusz dynamicznyW scenariuszu dynamicznym tempo wzrostu udziału Internetu przyspiesza znacząco w 2014 r. i jest o ponad połowę wyższe niż w scenariuszu bazowym (por. Rozdział 4). W kolejnych latach wzrost udziału Internetu w scenariuszu dynamicznym jest zbliżony do scenariusza bazowego. Biorąc pod uwagę zależność, jaka została zdiagnozowana w module inwestycji i udziału Internetu, przyspieszenie inwestycji w scenariuszu dynamicznym w porównaniu ze scenariuszem bazowym ma właśnie miejsce w 2014 r. Spodziewać się można wówczas realnej dynamiki nakładów na poziomie blisko 11%, co po uwzględnieniu nieco wyższego importu przełoży się na wzrost PKB o blisko 5% W kolejnych latach – podobnie jak w scenariuszu bazowym – następuje spowolnienie gospodarcze, związane z cyklicznością popytu inwestycyjnego i analogicznym osłabieniem wzrostu konsumpcji. Począwszy od 2018 r., pomimo, iż impuls wzrostu udziału Internetu po skoku w 2014 r. pozostaje nieco słabszy niż w scenariuszu bazowym, a dynamika inwestycji jest nieco słabsza niż bazowa, w konsekwencji większych nakładów w 2014 r. spodziewać się można nieco szybciej rosnącej konsumpcji niż w wersji bazowej. W efekcie wzrost gospodarczy w latach 2019-2020 jest wyższy niż bazowy.

100

105

110

115

120

125

130

135

140

145

150

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wykres 14. Skumulowana dynamika PKB, konsumpcji i inwestycji w scenariuszu dynamicznym (2013=100)


Tabela 2. Prognozy makroekonomiczne – scenariusz dynamiczny


2014-2020


(mld PLN) (% bazowego)

PKB - ceny bieżące mld PLN 1 415 1 522 1 618 1 727 1 879 2 025 2 124 2 204 2 317 2 459 2 609 45

Konsumpcja gospodarstw domowych mld PLN 857 922 982 1 046 1 128 1 213 1 279 1 328 1 384 1 448 1 525 21

Inwestycje mld PLN 281 309 326 336 391 438 451 449 467 500 545 61


Konsumpcja gospodarstw domowych poprzedni rok=100 103 103 103 103 104 104 104 102 102 103 104 3,3

Inwestycje poprzedni rok=100 100 109 103 102 111 108 102 99 104 105 108 5,4

PKB - ceny 2010 r. mld PLN 1 415 1 476 1 521 1 564 1 642 1 714 1 764 1 805 1 875 1 975 2 083 38,5 0,3

Konsumpcja gospodarstw domowych mld PLN 857 884 907 932 966 1 005 1 045 1 068 1 093 1 127 1 167 16 0,2

Inwestycje mld PLN 281 306 316 322 358 385 393 390 404 426 462 54 2,0




Scenariusz dynamiczny 2010 2011 2012 2020

Różnica bazowy vs. dynamiczny

2016 20172013 2014 2015 2018 2019

24

Podsumowując lata 2014-2020, średni roczny wzrost inwestycji w scenariuszu dynamicznym wyniesie 5,4%, a więc podobnie jak w scenariuszu bazowym, ale suma nakładów w cenach stałych 2010 r. będzie nieznacznie wyższa, bo o 54 mld PLN tj. o 2% sumy ze scenariusza bazowego. Impuls do wzrostu inwestycji przełoży się – z pewnym opóźnieniem – na tworzenie miejsc pracy i dochodów ludności, a w konsekwencji – nieco szybszy wzrost konsumpcji. W całym okresie 2014-2020 średni roczny wzrost konsumpcji prywatnej wyniesie w scenariuszu dynamicznym 3,3% (w porównaniu z 3,1% w scenariuszu bazowym), a jej suma w cenach stałych będzie wyższa o 16 mld PLN (tj. o 0,2% w stosunku do wyniku bazowego). Nieco szybszy wzrost inwestycji i konsumpcji oznacza również podwyższenie dynamiki importu, dlatego łączny efekt dla dynamiki PKB będzie nieco słabszy niż wynikałoby to z tych dwóch elementów popytu. W latach 2014-2020 spodziewać się można średniego rocznego wzrostu PKB na poziomie 4,2% (o 0,1 punktu procentowego powyżej wyniku bazowego), a łączna suma PKB w cenach stałych będzie wyższa od bazowej o 39 mld PLN tj. o 0,3%

Scenariusz skoku cyfrowegoW scenariuszu skoku cyfrowego od roku 2014 inwestycje związane z budową szerokopasmowych łączy internetowych, jak też inne inwestycje powiązane z tym procesem oraz wzrost udziału Internetu w gospodarce wywołują ponad 13% realny wzrost nakładów, a więc blisko 2-krotnie wyższy niż w scenariuszu bazowym. W ślad za popytem inwestycyjnym przyspiesza także popyt konsumpcyjny i w efekcie wzrost PKB odnotowuje w 2014 r. dynamikę 5,3%. W 2015 r., gdy wzrost udziału Internetu jest już wolniejszy, odpowiednio wolniejszy jest też przyrost inwestycji. Po przyspieszeniu w latach 2014-2015 spowalnia ścieżka konsumpcji, ale jej dynamika i tak pozostaje na poziomie wyższym niż w scenariuszach bazowym i dynamicznym. Po intensywnym procesie inwestycyjnym w kolejnych 2 latach (2016-2017) średnioroczna dynamika inwestycji jest bliska zeru. Nadal jednak suma inwestycji w okresie 2014-2017 w cenach stałych jest wyższa niż w scenariuszu bazowym. W latach 2018-2020 następuje ożywienie inwestycji, podobnie jak w scenariuszu bazowym. Towarzyszy temu także wzrost dynamiki konsumpcji, wyższy niż w scenariuszu bazowym, w ślad za wyższym wzrostem zatrudnienia i płac. W rezultacie dynamika PKB przyspiesza do ponad 5% w 2019 r. i prawie 6% w 2020 r. W latach 2014-2020 średni roczny realny wzrost inwestycji wyniesie 5,8%, a więc będzie wyższy o 0,5 punktu procentowego niż w scenariuszu bazowym. Łącznie suma inwestycji w cenach stałych 2010 r. będzie wyższa niż bazowa o 112 mld PLN, tj. o 4% kwoty bazowej. Średni roczny wzrost konsumpcji wyniesie 3,3% (o 0,2 punktu procentowego powyżej bazowego), a łączna suma wydatków na spożycie będzie o 26 mld PLN w cenach z 2010 r. wyższa niż bazowa (tj. o 0,3%). W efekcie średnia roczna dynamika PKB w tym okresie zwiększy się o 0,2 punktu procentowego w porównaniu z bazowym (i wyniesie 4,3%), a suma PKB w cenach z 2010 r. będzie wyższa o 106 mld PLN, tj. o 0,8% od bazowego.

100

105

110

115

120

125

130

135

140

145

150

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020


Wykres 15. Skumulowana dynamika PKB, konsumpcji i inwestycji w scenariuszu skoku cyfrowego (2013=100)


25

Warto podkreślić, że wzrost udziału Internetu prowadzić będzie do wzrostu wydajności. W efekcie może następować przesunięcie środków produkcji (siły roboczej, kapitału) do podmiotów zwiększających produktywność od podmiotów pozostających przy niższym poziomie wydajności i których działalność okazuje się w efekcie mniej rentowna. Takie przesunięcia w gospodarce miały miejsce w latach ubiegłych i model inwestycyjno-internetowy pośrednio efekt ten uwzględnia w równaniu na inwestycje. Dlatego prezentowany w raporcie efekt wpływu Internetu na gospodarkę jest efektem netto, gdyż uwzględnia zarówno wzrost aktywności wywołanej zwiększonym zastosowaniem Internetu, jak i spadek tej aktywności gospodarczej, która w wyniku tego zjawiska okaże się nieracjonalna. Takie modelowe podejście do efektu wzrostu roli Internetu gwarantuje ujęcie netto zjawiska, podczas gdy addytywne ujmowanie wzrostu wartości dodanej w poszczególnych sektorach zwiększających zastosowanie Internetu byłoby tylko szacunkiem ujęcia brutto.

Tabela 3. Prognozy makroekonomiczne – scenariusz skoku cyfrowego


2014-2020


(mld PLN) (% bazowego)

PKB - ceny bieżące mld PLN 1 415 1 522 1 618 1 727 1 884 2 031 2 135 2 214 2 328 2 475 2 633 128,0

Konsumpcja gospodarstw domowych mld PLN 857 922 982 1 046 1 130 1 216 1 278 1 326 1 383 1 452 1 533 33,1

Inwestycje mld PLN 281 309 326 336 397 446 456 455 475 517 560 127,5


Konsumpcja gospodarstw domowych poprzedni rok=100 103 103 103 103 104 104 104 102 102 103 104 3,3

Inwestycje poprzedni rok=100 100 109 103 102 113 108 101 100 104 108 108 5,8

PKB - ceny 2010 r. mld PLN 1 415 1 476 1 521 1 564 1 647 1 718 1 773 1 813 1 884 1 987 2 102 106,1 0,8

Konsumpcja gospodarstw domowych mld PLN 857 884 907 932 968 1 007 1 044 1 066 1 093 1 130 1 173 26,0 0,3

Inwestycje mld PLN 281 306 316 322 364 393 397 395 411 442 475 111,6 4,0




2013 2014 2020Scenariusz skoku cyfrowego 2010 2011 2012

Różnica bazowy vs. skok cyfrowy

2015 2016 2017 2018 2019

26

5. Definicje wykorzystywanych pojęć

Kontrybucja do Internetu klasy/sekcji (w punktach procentowych) – wskaźnik Internetu w danej klasie/sekcji przeważony udziałem wartości dodanej danej klasy/sekcji w wartości dodanej ogółem; suma kontrybucji do Internetu wszystkich wybranych klas/sekcji oznacza udział Internetu w gospodarce.

Liczba użytkowników Internetu – liczba rzeczywistych użytkowników Internetu, mierzona liczbą stanowisk internetowych (tj. jedna osoba fizyczna może stanowić kilku użytkowników Internetu).

Przepustowość Internetu – szybkość transmisji danych (przepływność łącza).

Średni wskaźnik Internetu (w procentach) – średnia wartość wskaźnika Internetu dla określonej grupy klas/sekcji, czyli udział wartości dodanej wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu w danej grupie klas/sekcji w łącznej wartości dodanej danej grupy klas/sekcji (inaczej: średnia wartość wskaźnika Internetu dla określonej grupy klas/sekcji ważona udziałem wartości dodanej każdej klasy/sekcji w łącznej wartości dodanej danej grupy klas/sekcji).

Udział Internetu w gospodarce (w procentach) – udział wartości dodanej wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu w wartości dodanej ogółem (tj. w całej gospodarce).

Wartość dodana działalności związanej z Internetem – pojęcie tożsame z wartością dodaną wytworzoną przy wykorzystaniu (przy pomocy) Internetu.

Wpływ Internetu – wpływ dynamiki udziału Internetu w gospodarce na dynamikę PKB i jego komponentów (w raporcie – wynik modelowania ekonometrycznego).

Wpływ Internetu netto – w raporcie tożsamy z wpływem Internetu; pojęcie netto oznacza w raporcie uwzględnienie rozwoju poszczególnych rodzajów działalności gospodarczego w wyniku zwiększania zastosowania Internetu i zanikania tych rodzajów działalności, które z tego powodu stają się nieracjonalne; prognozowanie wpływu Internetu w ujęciu netto jest wynikiem modelowania ekonometrycznego.

Wskaźnik Internetu (internetowy) w danej klasie (w procentach) – udział wartości dodanej wytworzonej przy wykorzystaniu Internetu w danej klasie w łącznej wartości dodanej danej klasy/sekcji.

Zasięg Internetu – procent populacji z potencjalnym dostępem do Internetu.

6. Źródła danych

Analiza funkcjonowania opłaty interchange w transakcjach bezgotówkowych na rynku polskim, NBP, Warszawa 2012

Analiza inwestycji operatorów telekomunikacyjnych w latach 2006 – 2010, UKE, Warszawa 2011

Analiza Polskiego Towarzystwa Badaczy Rynku i Opinii, PTBRiO, Warszawa 2011

Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w latach 2008, 2009 i 2010, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa

Chen Y, YoungJoo Jeon G and Kim Y, A Day Without a Search Engine: An Experimental Study of Online and Offline Search,

Działalność polskich przewoźników w latach 2008 i 2010, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa

ecommerce 2010, Internet Standard, 2010

egospodarka.pl, 09.09.2009, „Zakupy w Internecie tańsze o 20 proc.”, Katarzyna Sikorska

ekonomia24.pl, 05.06.2011, „Bilet na pociąg kupisz przez komórkę”, Agnieszka Stefańska

Ewaluacja wobec wyzwań stojących przed sektorem finansów publicznych, PARP, Warszawa 2009

forbes.pl, 12.07.2011, „MF: 3,5 mln zeznań podatkowych przez Internet”

Gazetaprawna.pl, 15.12.2012, „Usługi VoD: Chcesz telewizję? Zrób sobie sam”, Daniel Rupiński

Gazetaprawna.pl, 17.05.2011, „Mężczyźni wysłali więcej e-PIT za 2010 rok niż kobiety”, Łukasz Zalewski

Gazetaprawna.pl, 27.11.2009, „Jeśli kupujemy wczasy, to przez Internet”, Patrycja Otto

gry-online.pl, „Ile jest wart polski rynek gier w 2011 roku?”

H. Varian, Economic Value of Google, San Francisco 2011

Krajowe i zagraniczne wyjazdy Polaków w latach 2008, 2009 i 2010, Instytut Turystyki, Warszawa

logo24.pl, 10.01.2012, „.E-book - druga młodość książki”, Michał Młynarczyk

Mały Rocznik Statystyczny Polski za lata 2006, 2007, 2008, 2009, 2010 i 2011 GUS, Warszawa

Płatności masowe w Polsce - wyniki ogólnopolskiego badania reprezentatywnego przeprowadzonego w 2009 r. i ich porównanie z wynikami analogicznego badania przeprowadzonego w 2006 r., Narodowy Bank Polski, Warszawa 2010

Podróże Polaków w 2007 roku, Instytut Turystyki, Warszawa 2008

prnews.pl, 16.12.2010, „ZBP: Więcej klientów bankowości internetowej, mniej kart kredytowych”

prnews.pl, 22.03.2011, „W 2010 roku przybyło ponad 1,8 miliona aktywnych klientów bankowości internetowej”

Problematyka opłaty interchange na rynku bezgotówkowych płatności kartowych w Polsce, NBP, Warszawa 2012

Produkty i usługi turystyczne w Internecie, raport Google, 2009

Raport e-Handel Polska 2009, Wrocław 2009

Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego w Polsce w latach 2009 i 2010 UKE, Warszawa

Raport o stanie rynku telekomunikacyjnego za lata 2007 i 2008, UKE, Warszawa

Raport Prezesa UKE o stanie rynku usług pocztowych w Polsce w latach 2007, 2008, 2009 i 2010 Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa

Raport Radio 2009, MillwardBrown SMG/KRC

Raport roczny Grupa PKP za lata 2007, 2008, 2009 i 2010, Warszawa

Raport roczny Lufthansa za lata 2008 i 2010, Köln

Raport roczny PKP Przewozy Regionalne za lata 2005, 2006, 2007 i 2008, Warszawa

29

Raport roczny Przewozy Regionalne za lata 2009 i 2010, Warszawa

Raport: Internet Standard: e-Commerce 2011, Warszawa 2011

Raporty tygodniowe oglądalności telewizji, Nielsen Audience Measurement

Roczne zestawienia sprzedaży prasy, Związek Kontroli Dystrybucji Prasy

Rocznik giełdowy 2006, 2007, 2008, 2009, 2010 i 2011 Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych

Społeczeństwo Informacyjne w Polsce – Wyniki badań statystycznych z lat 2004-2007, GUS, Warszawa 2008

Społeczeństwo Informacyjne w Polsce – Wyniki badań statystycznych z lat 2006-2010, GUS, Warszawa 2010

Sprawozdanie z działalności Komisji Nadzoru Finansowego w latach 2005, 2006, 2007, 2008, 2009 i 2010, Komisja Nadzoru Finansowego

Sprawozdanie z działalności Prezesa URE w latach 2009 i 2010, URE, Warszawa

TMT Predictions 2011, Deloitte, Warszawa 2011

transakcje.pl, 26.02.2010, „10 milionów wyniesie liczba klientów bankowości elektronicznej w 2010 roku”

Transport – wyniki działalności w 2010 r., GUS, Warszawa 2011

wirtualnemedia.pl, 27.06.2011, „Wartość rynku książki w Polsce wzrosła do 848,5 mln zł. Coraz więcej przez Internet”

Zestawienia roczne Megapanel PBI/Gemius, Gemius

30

7. Studia przypadku

Inwestycje.plWrocławska firma Inwestycje.pl S.A. tworzy serwisy internetowe dla inwestorów, dostarczające im niezbędnych narzędzi oraz informacji, a także oferuje usługi finansowe. Spółka powstała w 2004 roku. W ciągu kilku miesięcy od rozpoczęcia działalności serwis zdobył prawie pół miliona użytkowników generujących ponad 1,5 mln odsłon i zajmował czołowe miejsce w rankingu największych serwisów internetowych w kategorii Biznes-Finanse-Prawo. Przez kolejne miesiące i lata firma budowała grupę mediową, tworząc nowe portale oraz dokonując szeregu akwizycji. W latach 2004-09 Inwestycje.pl osiągnęły 600-procentową dynamikę wzrostu przychodów, a w ciągu kolejnego roku wskaźnik ten osiągnął poziom 2700%.

Obecnie kluczowymi portalami wchodzącymi w skład Grupy są: Inwestycje.pl, Waluty.com, Kantory.pl, Fundusze24.pl i Investing.pl. Odwiedza je ponad 4 miliony unikalnych użytkowników miesięcznie, generując przy tym 12 milionów odsłon.

Pomysł na biznes narodził się w 2004 roku. W tym czasie w Polsce brakowało serwisu internetowego, który poruszałby tematykę tego rynku i dostarczał inwestorom niezbędnych narzędzi. Założyciel firmy Grzegorz Czapla postanowił więc zbudować portal w całości poświęcony inwestycjom na rynku walutowym. Celem było stworzenie miejsca w sieci, w którym zawsze będzie można znaleźć aktualne kursy walut, najświeższe doniesienia z rynków finansowych, narzędzia, kalendarium wydarzeń mających wpływ na rynek walutowy oraz komentarze i raporty analityków – jednym słowem, wszystko to, co niezbędne dla inwestora do podjęcia decyzji. Portal Waluty.com był więc odpowiedzią na zapotrzebowanie rynku. Po dwóch latach firma dokupiła, jako uzupełnienie oferty, serwis Kantory.pl. Kolejnym krokiem i naturalnym etapem rozwoju było stworzenie portalu o szerszej tematyce – serwisu finansowego przeznaczonego dla doświadczonych i początkujących inwestorów. Mimo, że na rynku była już konkurencja w tym segmencie i wydawało się, że nie ma miejsca na kolejny portal finansowy, dzięki skierowaniu serwisu do nieco innego typu odbiorcy – człowieka zamożnego, który szuka informacji na temat możliwości pomnażania kapitału, przedsięwzięcie to również okazało się sukcesem.

Obecnie firma koncentruje się również na rozwoju

sekcji produktowej – Pasażu Finansowego Inwestycje.pl. Za pośrednictwem pasażu finansowego można skorzystać z oferty kilkudziesięciu instytucji działających na polskim rynku finansowym, takich jak banki, firmy ubezpieczeniowe, domy maklerskie, doradcy finansowi, fundusze inwestycyjne, otwarte fundusze emerytalne i wiele innych. Wszystko za pośrednictwem Internetu – szybko, wygodnie i bez wychodzenia z domu. Siłą napędową biznesu Inwestycje.pl jest więc kompleksowy produkt w postaci witryn internetowych tworzących sieć wzajemnie uzupełniającego się i komplementarnego portalu branżowego.

Przewagą biznesu internetowego nad tradycyjnym, zdaniem firmy Inwestycje.pl, jest niska bariera wejścia. Nie trzeba dysponować dużymi nakładami gotówki, żeby zacząć działalność w sieci, wystarczy mieć dobry pomysł, chęci do pracy i znaleźć na rynku lukę do wypełnienia.

mBankNowe warunki w gospodarce, rosnące znaczenie nowoczesnych technologii oraz trendy globalizacyjne stały się wyzwaniem i nową rzeczywistością dla wszystkich gałęzi, w tym również dla bankowości. Badania potrzeb Klientów oraz poszukiwania nowych możliwości rozwoju dla banku zaowocowały stworzeniem w 2000 roku pierwszego w Polsce banku internetowego – mBanku. Filozofią, leżącą u podstaw tego projektu było zapewnienie Klientowi maksymalnej wygody i korzyści, a z drugiej strony wykorzystanie window of opportunity, którym był szybki rozwój technologii internetowej w Polsce oraz niewielka konkurencja na rynku Internet bankingu. W początkowym okresie działalności w ofercie mBanku znajdowały się tylko podstawowe produkty, jak konto osobiste i depozyty, jednak wraz z jego rozwojem wachlarz proponowanych Klientom rozwiązań znacznie się rozszerzał, aż do zakresu odpowiadającego pełnej ofercie produktowej uniwersalnych banków detalicznych w Polsce. Równie dynamiczny był dzięki temu przyrost liczby Klientów.

31

Dynamiczny rozwój mBanku niewątpliwie miał związek z intensywnym rozwojem rynku Internetu w Polsce, który stanowił w tym okresie jeden z dynamiczniej rozwijających się obszarów. W roku, w którym startował mBank w Polsce dostęp do Internetu miało zaledwie 5 mln osób, z czego mniej niż 100 000 wykorzystywało ten kanał do korzystania z usług bankowych. Upowszechnianie się Internetu wiązało się z popularyzacją bankowości internetowej, co w połączeniu z korzystną ofertą pozwoliło w ciągu dziesięciu lat na uzyskanie przez mBank prawie 2,5 miliona klientów, co stanowiło 24% wszystkich użytkowników bankowości internetowej w Polsce Niewątpliwie na kształt modelu biznesowego i filozofię mBanku wpływało zjawisko rozwoju Internetu i usług w kanałach zdalnych. Przełomowy model biznesowy mBanku związany był z kilkoma obszarami, które wyróżniały go istotnie spośród innych banków. Po pierwsze skierowany był do konkretnej grupy docelowej: przedstawicieli społeczeństwa informacyjnego, których wyróżniały takie cechy jak: samodzielność w działaniu, wrażliwość cenowa i na jakość, zdolność do adopcji i wykorzystywania nowych technologii, poszukiwanie korzyści finansowych oraz styl życia oparty na wartościach takich, jak wygoda oraz wolność. Motywem wyboru banku były w tej grupie głównie niskie opłaty i prowizje oraz możliwość dostępu do oferty za pośrednictwem funkcjonalnej bankowości internetowej. mBank ustanowił więc nowe standardy: wprowadzał proste i wygodne rozwiązania, a coraz to bardziej nowoczesne produkty projektowane były z myślą o kliencie i jego potrzebach, w szczególności wygodzie.

Na zmieniającym się rynku były to czynniki istotniejsze z punktu widzenia odbiorców niż szerokość sieci oddziałów, czy dogodna lokalizacja placówki. Do realizacji tego przedsięwzięcia wykorzystano wydajny i elastyczny system IT, scentralizowany system back-office oraz zautomatyzowane procesy oparte na nowych internetowych kanałach dystrybucji i obsługi. Wyraźne pozycjonowanie strategiczne marki, jako lidera bankowości internetowej w Polsce, oferującego ludziom, którzy racjonalnie podchodzą do finansów, wartościowe produkty w najkorzystniejszej cenie i na najwyższym możliwym poziomie, przyczyniło się do sukcesu mBanku. Silną pozycję marki i zadowolenie klientów potwierdza się nie tylko w wynikach finansowych, ale i wielu nagrodach, które otrzymał bank: m. in. pierwsze miejsce w rankingu Newsweeka w 2011r. jako najlepszy bank internetowy czy miano „Złotego Banku 2011” (Bankier.pl). Dzięki swojej filozofii stał się obecnie trzecim bankiem na rynku bankowości detalicznej w Polsce, mającym blisko 2,8 miliona klientów i posiadającym już ponad pół miliona klientów na rynku czeskim i słowackim, na który wszedł w roku 2007.

Ewolucja oferty mBanku w latach 2000 – 2011

32

DrewniaczekDrewniaczek.eu powstał w 2007 roku jako internetowy sklep detaliczny z zabawkami drewnianymi. Był to wówczas drugi sklep w Polsce z tego rodzaju asortymentem. Pomimo dość niszowego charakteru działalności firma notuje corocznie znaczące wzrosty sprzedaży.

Począwszy od 2009 roku firma prowadzi również sprzedaż hurtową zabawek drewnianych do sklepów stacjonarnych i internetowych w całej Polsce. Drewniaczek jest wyłącznym przedstawicielem w naszym kraju takich producentów zabawek jak niemiecka Selecta oraz tajski Plan Toys. Ten ostatni producent zdecydował się zmienić dystrybutora w Polsce z międzynarodowego koncernu właśnie na Drewniaczka. Okazało się, że mała, działająca w Internecie firma, przy indywidualnym zaangażowaniu w sprzedaż niszowego produktu może sprzedać więcej niż duży koncern sprzedający w tradycyjnej sieci handlowej głównie plastikowe zabawki.

Ewenementem w branży małych sklepów internetowych było zastosowane przez Drewniaczka zsynchronizowanie stanów magazynowych z tym, co widać na stronie www. Stany aktualizowane są na bieżąco, dzięki czemu nie ma ryzyka kupienia produktu niedostępnego w ofercie. Znacznie skraca to czas realizacji zamówienia, ponieważ nie trzeba korespondować z Klientami w sprawie brakujących produktów, a także nie trzeba zwracać pieniędzy za ewentualnie zakupione niedostępne produkty, co również przekłada się na zwiększone zadowolenie Klientów i ich zaufanie do rzetelności i profesjonalizmu Drewniaczka. Dodatkowo, podczas przeglądania listy produktów na stronie od razu widać ich dostępność, bez konieczności wchodzenia

w szczegółową kartę danego produktu. W rezultacie Klienci zdecydowanie kupują towar z 24h dostępnością niż towar na zamówienie. To pozwala ograniczyć koszty dostaw przesyłek do magazynu Drewniaczka, bo nie trzeba sprowadzać od producentów lub dostawców pojedynczych sztuk produktów.

Leroy Merlin Firma Leroy Merlin rozpoczęła działalność w roku 1923 we Francji. Obecnie jest to drugi w Europie i czwarty na świecie dystrybutor produktów z branży budowalnej. W Polsce firma Leroy Merlin rozpoczęła działalność w 1994 roku, a w 1996 otworzyła pierwszy market w Piasecznie pod Warszawą. W 2012 r. Leroy Merlin w Polsce to 43 sklepy w dużych i średnich miastach, o powierzchni handlowej od 6 do 18 tysięcy m2.

Leroy Merlin Polska korzysta z nowoczesnych narzędzi informatycznych w komunikacji z klientami. Poprzez swój serwis dostarcza im kompleksowej informacji na temat bieżącej oferty (zdjęcia i opisy kilkudziesięciu tysięcy produktów), a także oferuje praktyczne porady związane z budowaniem, majsterkowaniem i pracami w ogrodzie, w atrakcyjnej dla odbiorcy formie, np. filmów. Strona notuje około 2 mln wizyt miesięcznie. Ważną częścią serwisu są również fora internetowe. Pełnią one funkcję miejsc wymiany wiedzy i doświadczeń bezpośrednio pomiędzy samymi Internautami – klientami Leroy Merlin, stanowiąc dla nich źródło inspiracji do kreacji własnej przestrzeni mieszkaniowej. Szczególnym zainteresowaniem cieszy się foto forum, na którym uczestnicy zamieszczają zdjęcia, aby podzielić się własnymi osiągnięciami, jednocześnie komentując dokonania innych. Dodatkowo Leroy Merlin Polska rozwija także serwisy tematyczne, np. stronę stworzoną z myślą o pasjonatach ogrodu. Porady, opisy produktów dedykowanych ogrodnikom, kalendarz ogrodnika to niektóre z pozycji dostępnych na tej stronie. Serwis www.leroymerlin.pl został uznany za najlepszą stronę w kategorii „Dom i Ogród” w konkursie WebstarFestival 2009.

Źródło: Drewniaczek.eu

Wykres. Przychody ze sprzedaży (rok 2007 = 100)

33

Aktywny udział Leroy Merlin Polska w e-świecie nie ogranicza się jednak tylko do własnych serwisów. Firma jest obecna także w mediach społecznościowych, takich jak Facebook, zarówno przyłączając się do istniejących grup, jak i kreując własne społeczności wokół określonego tematu, np. Kocham ogród! W 2011 r. Leroy Merlin Polska uruchomił również sprzedaż produktów przez Internet stwarzając klientom dodatkową możliwość zakupów.

PKP Intercity PKP Intercity to przewoźnik kolejowy działający na pasażerskim rynku przewozów międzymiastowych i międzynarodowych, który w 2011 roku przewiózł łącznie około 35 milionów pasażerów. Bilety kolejowei miejscówki na przejazdy są tradycyjnie sprzedawane w kasach na dworcach oraz przez konduktorów, jednakże w celu ułatwienia pasażerom zakupów oraz obniżenia kosztów sprzedaży spółka PKP Intercity uruchomiła również sprzedaż biletów i miejscówek przez Internet. Od kwietnia 2011 możliwy jest zakup biletów na wszystkie pociągi tego przewoźnika, a od grudnia 2011 roku udostępniona jest wersja testowa nowej strony internetowej PKP Intercity, której jedną z najbardziej charakterystycznych funkcjonalności jest możliwość „porozmawiania” z wirtualnym doradcą Rafałem. Interaktywny bot odpowiada na zadane pytania w formie tekstowej i głosowej oraz potrafi przekierować użytkownika do odpowiednich sekcji strony internetowej (np. bezpośrednio do rozkładu jazdy). Aby wyjść naprzeciw potrzebom potencjalnych klientów z zagranicy w związku z Mistrzostwami Europy w piłce nożnej, nowa strona będzie dodatkowo dostępna w języku angielskim, niemieckim oraz rosyjskim.

W roku 2011, pierwszym roku funkcjonowania nowej usługi, tylko kilka procent biletów na przejazdy pociągami PKP Intercity zostało zakupionych przez Internet. Docelowo jednak oczekuje się, że większość biletów będzie sprzedawana za pośrednictwem Internetu. Pozwoli to nie tylko wyeliminować kolejki na dworcach oraz obniżyć koszty PKP Intercity o kilkadziesiąt milionów złotych rocznie, ale również pozyskać dokładniejsze dane o przejazdach pasażerów i lepiej dostosować ofertę PKP Intercity do potrzeb i oczekiwań klientów. Zwiększenie udziału tego kanału sprzedaży wymaga przede wszystkim bardziej powszechnego dostępu do szerokopasmowego Internetu, zwłaszcza wśród pasażerów starszych i

pochodzących z mniejszych miejscowości oraz zmiany ich przyzwyczajeń konsumenckich, co powinno nastąpić naturalnie wraz z ogólnie wzrastającą rolą Internetu

Ericpol Telecom Ericpol Telecom specjalizuje się w projektowaniu i rozwoju oprogramowania dla telekomunikacji, komunikacji pomiędzy maszynami (M2M), sektora medycznego oraz przedsiębiorstw opierających swoją działalność na nowoczesnych technologiach. Spółka powstała w 1991 roku w Łodzi. Obecnie posiada biura również w Krakowie i Warszawie, a także centra produkcyjne na Białorusi, Ukrainie i w Szwecji. W Polsce spółka zatrudnia 1100 pracowników, głównie osoby odpowiedzialne za rozwój i utrzymanie oprogramowania: programistów, testerów. Ericpol od ponad 20 lat dostarcza rozwiązania teleinformatyczne, głównie dla firm zagranicznych, skutecznie konkurując na rynku z dużymi międzynarodowymi firmami. W tym okresie zrealizowała ponad 650 kompleksowych długofalowych projektów w 75 krajach.

Głównym atutem firmy są wysokokwalifikowani pracownicy. Gdyby nie możliwość współpracy z klientami za pośrednictwem Internetu, klienci firmy korzystaliby zamiast Ericpolu z firm lokalnych. Internet, lub szerzej transmisja danych, jest podstawowym warunkiem istnienia firmy Ericpol w Polsce oraz możliwością zatrudnienia setek polskich inżynierów, którzy na co dzień komunikują się z klientami oraz posiadają dostęp do ich systemów zlokalizowanych w innych krajach. Ponieważ praca nad oprogramowaniem w większości nie wymaga przebywania inżynierów w konkretnym biurze, szersza dostępność szybkiego Internetu w Polsce pozwoliłaby na dalszy rozwój Ericpolu i podobnych firm, powodując zwiększenie poziomu zatrudnienia w Polsce oraz zmniejszenie emigracji wysoko wykwalifikowanych kadr inżynierskich, jak również umożliwiłaby aktywizacje potencjału mniejszych ośrodków miejskich.

34

Autorzy raportu

Rafał Antczak Członek Zarządu Deloitte

[email protected]+48 (22) 5110043

Dariusz Nachyła Partner Grupa Technologie, Media i Telekomunikacja


Maciej KlimekStarszy Menedżer Grupa Technologie, Media i Telekomunikacja


Halina FrańczakDyrektor PR/Marketing na Europę Środkową[email protected]+48 (22) 5110021

Ewa SuszekMenedżer PR/Marketing Technologie, Media i [email protected]+48 (22) 5110437

Marketing/PR

36

Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 140 krajów oferujemy najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. 182 000 pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy: stanowić standard najwyższej jakości.

Specjalistów Deloitte łączy kultura współpracy oparta na zawodowej rzetelności i uczciwości, maksymalnej wartości dla klientów, lojalnym współdziałaniu i sile, którą czerpią z różnorodności. Deloitte to środowisko sprzyjające ciągłemu pogłębianiu wiedzy, zdobywaniu nowych doświadczeń oraz rozwojowi zawodowemu. Eksperci Deloitte z zaangażowaniem współtworzą społeczną odpowiedzialność biznesu, podejmując inicjatywy na rzecz budowania zaufania publicznego i wspierania lokalnych społeczności.

Nazwa Deloitte odnosi się do jednej lub kilku jednostek Deloitte Touche Tohmatsu Limited, prywatnego podmiotu prawa brytyjskiego z ograniczoną odpowiedzialnością i jego firm członkowskich, które stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tohmatsu Limited oraz jego firm członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas

© 2012 Deloitte Advisory Sp. z o.o. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited

Wpływ przyspieszonego rozwoju …eregion.wzp.pl/sites/default/files/pl_szerokopasmowy...sekcjach...

Documents

Transcript of Wpływ przyspieszonego rozwoju …eregion.wzp.pl/sites/default/files/pl_szerokopasmowy...sekcjach...