WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI PERSPEKTYWY · Rozwój umiejętności cyfrowych Działania na rzecz...

Projekt finansowany jest ze środków UE w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014-2020.

WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI PERSPEKTYWY

FINANSOWEJ 2007-2013 NA ROZWÓJ

SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

RAPORT KOŃCOWY Z BADANIA EWALUACYJNEGO REALIZOWANEGO W RAMACH PROCESU EWALUACJI EX-POST NARODOWYCH STRATEGICZNYCH RAM ODNIESIENIA 2007-2013

3

Streszczenie

Badanie ewaluacyjne Wpływ Polityki Spójności perspektywy finansowej 2007–2013 na rozwój

społeczeństwa informacyjnego zostało przeprowadzone w celu oceny wpływu funduszy

europejskich perspektywy 2007–2013 na rozwój społeczeństwa informacyjnego. Szczegółowe cele

badania skupiały się na trzech obszarach interwencji – szkoleń podnoszących umiejętności

indywidualnych odbiorców projektów w zakresie kompetencji cyfrowych, działań w zakresie

wspierania infrastruktury telekomunikacyjnej oraz działań w zakresie wspierania

e-przedsiębiorczości.

Metodologia

Przedmiotem badania były działania podejmowane w ramach Polityki Spójności 2007–2013, które

miały wpływ na rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Analiza dotyczy działań

realizowanych w ramach następujących programów: Regionalne Programy Operacyjne

poszczególnych województw (RPO), Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL), Program

Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) oraz Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

(PO RPW). Zakres czasowy badania obejmuje projekty realizowane w latach 2007–2015. W

badaniu zastosowano triangulację metodologiczną polegającą na wykorzystaniu w badaniu metod

ilościowych (techniką CATI i CAWI) oraz jakościowych (wywiady IDI oraz telefoniczne wywiady

swobodne), a także na analizie danych zastanych oraz pozyskanych w toku badania. Badaniem

zostali objęci beneficjenci projektów realizowanych na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych oraz

beneficjenci projektów infrastrukturalnych. W przypadku działań na rzecz rozwoju gospodarczego

zastosowano podejście kontrfaktyczne, czego konsekwencją było objęcie badaniem beneficjentów

projektów w obszarze e-przedsiębiorczości (grupa eksperymentalna) oraz nieskutecznych

wnioskodawców (grupa kontrolna). Ponadto, w badaniu wzięli udział przedstawiciele instytucji

zarządzających oraz instytucji pośredniczących, odpowiedzialni za programowanie i wdrażanie

interwencji w analizowanym obszarze.

Wyniki badania

Rozwój społeczeństwa informacyjnego wspierany był w ramach Polityki Spójności perspektywy

finansowej 2007–2013 poprzez działania ukierunkowane na rozwój infrastruktury

telekomunikacyjnej, rozwój kompetencji cyfrowych oraz wspieranie e-przedsiębiorczości. Efekty

interwencji obserwowane są w zmianach społeczno-gospodarczych. Realizacja inwestycji

przyczyniła się przede wszystkim do rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej, dzięki której

zapewniono dostęp do Internetu dla prawie 9 mln osób. Efekty wdrażania interwencji obserwowane

są przede wszystkim we wzroście liczby osób mających dostęp do Internetu.

4

Rozwój umiejętności cyfrowych

Działania na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych wymagały nakładów rzędu prawie 5,5 mld zł.

Największą rolę w tym zakresie odegrał PO KL. W ramach realizacji poszczególnych celów

obejmowano wsparciem szkoleniowym bardzo różne grupy społeczne – zarówno pracowników

przedsiębiorstw, jak i osoby z grup defaworyzowanych społecznie i te w trudnej sytuacji życiowej,

Działania szkoleniowe spełniły oczekiwania grup docelowych, a uczestnicy szkoleń wykazują

wysoki poziom zadowolenia z udziału w szkoleniach (69,3% z nich jest bardzo zadowolonych

a kolejne 28,84% raczej zadowolonych). Jak wynika z przeprowadzonego badania ankietowego

z uczestnikami szkoleń, niemal wszyscy – niezależnie od działania PO KL – deklarują, że szkolenie

odpowiadało ich oczekiwaniom, co wskazuje na odpowiedniość zaproponowanych form wsparcia.

Udział w szkoleniach z zakresu kompetencji cyfrowych przełożył się przede wszystkim na nabycie

podstawowych umiejętności związanych z używaniem komputera. Użyteczność nabytych

kompetencji przejawia się najczęściej w życiu prywatnym uczestników szkoleń – tylko co czwarty

uczestnik wykorzystuje aktualnie nabyte w ramach szkolenia kompetencje w miejscu pracy.

Istotną rolę w kształtowaniu kompetencji społeczeństwa informacyjnego odegrały działania

związane z e-integracją (tj. włączeniem cyfrowym). W ramach projektów infrastrukturalnych

wsparciem na rzecz włączenia cyfrowego zostało objętych ok. 8 tys. mieszkańców Polski

Wschodniej.

W ramach zintegrowanych działań na rzecz e-integracji (działanie 8.3 Programu Operacyjnego

Innowacyjna Gospodarka) wsparciem objęto prawie 100 tys. gospodarstw domowych z grupy

docelowej, obejmującej osoby w trudnej sytuacji ekonomicznej i społecznej. Ponadto, w ramach

działań koordynacyjnych, służących integracji cyfrowej, doposażono w sprzęt komputerowy

i dostęp do Internetu jednostki podległe JST (np. szkoły, świetlice, biblioteki). Dzięki temu

stworzono możliwość dostępu do Internetu dużej grupie odbiorców. Prowadzone działania

szkoleniowe służyły przekazywaniu podstawowej wiedzy, która dotyczyła korzystania z technologii

informacyjno-komunikacyjnych. Model wsparcia wypracowany podczas realizacji projektu Polska

Cyfrowa Równych Szans okazał się skutecznym oraz efektywnym sposobem na e-integrację.

Dzięki działaniom Latarników Polski Cyfrowej w zajęciach wzięło udział prawie 300 tys. osób. Jest

to największe w skali kraju przedsięwzięcie na rzecz włączenia cyfrowego. W modelu tym

zastosowano metodę uspołecznienia procesu edukacyjnego oraz nadano temu procesowi sieciowy

charakter. Trafne okazało się przyjęcie założenia o konieczności podejmowania działań

obejmujących aktywizację społeczną obok nabywania kompetencji cyfrowych. Oddolny charakter

działań zakładał wykorzystanie kapitału społecznego. Przejawiało się to aktywnością

wolontariuszy, którzy działali w środowiskach lokalnych na rzecz popularyzacji korzystania

z komputera i Internetu w grupach szczególnie dotkniętych zjawiskiem e-wykluczenia.

Zastosowany model wsparcia sprawił, że prowadzone działania charakteryzowała wysoka

efektywność finansowa. Latarnicy docierali do właściwej grupy docelowej – w przypadku 94%

uczestnikami spotkań były osoby, które nie miały wcześniej styczności z komputerem.

5

Pomimo szerokiego zasięgu wsparcia na rzecz e-integracji wciąż wysoki odsetek obywateli jest

wykluczonych cyfrowo – szczególnie w grupach wiekowych powyżej 45 roku życia. Wysoki odsetek

osób, które nie korzystają z komputera i Internetu ogranicza możliwości rozwoju

e-przedsiębiorczości oraz e-administracji. W związku z postępującym starzeniem się

społeczeństwa oraz z postępującymi procesami cyfryzacji dziedzin życia społecznego należy

kontynuować działania z zakresu e-integracji osób starszych.

Interwencja obejmująca wprowadzenie kierunków zamawianych niewątpliwie przyniosła korzyści

w zakresie popularyzacji kształcenia na kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych.

Stworzyło to podstawy do kolejnych działań na rzecz rozwoju kompetencji technicznych, w tym

wysoko wyspecjalizowanych kompetencji cyfrowych (dzięki powszechnemu wykorzystywaniu TIK

w ramach kierunków zamawianych). Powszechność stosowania rozwiązań informatycznych we

wszystkich gałęziach gospodarki sprawia, że rozwój kompetencji informatycznych staje się

kluczowy nie tylko dla kierunków technicznych, lecz także dla pozostałych. Dzięki realizacji

programu kierunków zamawianych wielu młodych ludzi zdecydowało się na podjęcie

studiów na tych kierunkach (90 tys. osób), z czego ponad 36 tys. ukończyło te studia stając się

absolwentami kierunków technicznych, przyrodniczych i matematycznych. Wdrożenie działania

pozwoliło na poprawę jakości kształcenia na kierunkach zamawianych. Przełożyło się to na nabycie

przez absolwentów kwalifikacji niezbędnych do podejmowania działań, które będą użyteczne dla

całego społeczeństwa, zwłaszcza podczas opracowywania i wdrażania najnowocześniejszych

rozwiązań technologicznych.

Ponadto, działania powiązane z obszarem kompetencji cyfrowych obejmowały także

wprowadzenie telepracy jako nowej formy zatrudnienia. A także działania promujące telepracę

jako formę zatrudnienia oraz wykorzystujące ją jako narzędzie aktywizacji zawodowej

i społecznej.

Dzięki interwencji wprowadzono także e-learning jako popularną formę kształcenia. Idea

e-learningu była promowana jako narzędzie szkoleniowe dla sektora przedsiębiorstw. A także dla

dzieci, studentów i młodzieży w szkołach jako narzędzie wspomagające proces dydaktyczny oraz

w innych obszarach – w tym na rzecz rozwoju kompetencji przedstawicieli administracji publicznej

oraz branży medycznej.

Rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej

Łączne nakłady na budowę infrastruktury telekomunikacyjnej wyniosły prawie 6,6 mld zł.

Dodatkowo, działania związane z informatyzacją nauki realizowane w działaniu 2.3 PO IG

osiągnęły łączną wartość ponad 2 mld złotych.

W ramach budowy Regionalnych Sieci Szerokopasmowych (największych inwestycji w 14

województwach, które obejmowały stworzenie sieci szkieletowo-dystrybucyjnych o zasięgu

6

regionalnym) utworzono 29 352,61 km sieci. Dzięki inwestycjom w sieci szkieletowo-

dystrybucyjne zapewniono możliwość dostępu do Internetu prawie 9 mln osób. Oznacza to,

że podłączono do sieci obszar Polski zamieszkiwany przez prawie ¼ obywateli Polski. Realizacja

interwencji wiązała się z wieloma trudnościami, niezbędne było wprowadzenie dodatkowych

uregulowań prawnych. Ze względu na zaplanowany układ sieci, koszty ich utrzymania okazują się

być bardzo wysokie. Zakończenie procesu inwestycyjnego oraz rozpoczęcie etapu eksploatacji

wybudowanych sieci stawia przed samorządami nowe wyzwania związane z efektywnym

zarządzaniem powstałą infrastrukturą. Działania podejmowane przez samorządy lub wyłonionych

przez nich operatorów mają na celu zwiększenie efektywności w zarządzaniu siecią. Powstała

infrastruktura jest wykorzystywana przez operatorów telekomunikacyjnych podejmujących się

nowych inwestycji w zakresie budowy sieci dostępowych, jak również w ramach inwestycji

realizowanych w ramach PO PC w nowej perspektywie finansowej na lata 2014–2020.

Inwestycje z zakresu budowy sieci dostępowych „ostatniej mili”, czyli zapewnienia dostępu

użytkownikom ostatecznym (abonentom) pozwoliły na utworzenie ponad 710 tys. podłączeń do

Internetu. Projekty realizowane przez przedsiębiorstwa telekomunikacyjne pozwoliły na redukcję

„białych plam” na mapie Polski na obszarach, których podłączenie do sieci było nieopłacalne dla

prywatnych inwestycji. Zdecydowana większość wspartych inwestycji nie powstałaby, gdyby nie

interwencja. Szacuje się, że bez wsparcia finansowego operatorzy telekomunikacyjni podłączyliby

tylko 147 tys. abonentów z obszarów objętych interwencją (tj. o 563 tys. mniej).

Przyjęte w poprzedniej perspektywie finansowej założenie o rozproszeniu działań dotyczących

budowy infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach wielu programów operacyjnych (rozproszenie

działań z zakresu budowy infrastruktury telekomunikacyjnej na regionalne programy operacyjne,

PO RPW i PO IG) sprawiło, że interwencja nie była realizowana w logicznej kolejności.

W podejmowanych działaniach zabrakło współpracy pomiędzy szczeblem centralnym (projekty

dotyczące „dostępu ostatniej mili”) a szczeblem regionalnym (sieci szkieletowe i dystrybucyjne).

Czynnikiem znacząco wpływającym na efektywność realizacji projektów dotyczących rozwoju

infrastruktury i zapewnienia dostępu do sieci jest kompleksowość projektu, obejmująca zarówno

działania związane z budową niezbędnej infrastruktury, jak i wdrożenie konkretnej usługi

świadczonej z wykorzystaniem utworzonego przyłącza.

Oddziaływanie na stronę podażową (budowa infrastruktury telekomunikacyjnej) wpłynęło także na

kształtowanie się strony popytowej w zakresie wykorzystywania Internetu i technologii

informacyjno-komunikacyjnych w Polsce. Zmiany te są widoczne w funkcjonowaniu zarówno

użytkowników prywatnych, jak i w przypadku przedsiębiorstw. W okresie wdrażania interwencji

zdecydowanie wzrósł odsetek Polaków, którzy regularnie korzystają z Internetu.

7

E-przedsiębiorczość

Wartość inwestycji na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości wyniosła prawie 5,2 mld zł. Narodowe

Strategiczne Ramy Odniesienia bezpośrednio odnoszą się do e-biznesu jako istotnego elementu

rozwoju gospodarczego. W przedsiębiorstwach prowadzących działalność na poziomie lokalnym

i regionalnym miało być promowane większe wykorzystanie zintegrowanych rozwiązań ICT

w usługach świadczonych dla konsumentów (e-biznes, e-handel, telepraca) oraz w układzie

business to business (B2B). Wsparcie w obszarze e-przedsiębiorczości było realizowane w ramach

Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz w ramach Regionalnych Programów

Operacyjnych.

Zdecydowana większość inwestycji została zrealizowana tylko dzięki wsparciu PO IG – ok.

75% w przypadku działania 8.1 oraz nieco ponad 80% inwestycji w działaniu 8.2 PO IG. Dokonując

ogólnej oceny efektów otrzymanego wsparcia i ich wpływu na rozwój przedsiębiorstw, warto

wspomnieć, że projekty te stanowiły swoisty katalizator do realizacji kolejnych działań, rozwijania

pomysłów, kreowania nowych idei. W okresie, kiedy pojawiło się to wsparcie, były to pierwsze tak

duże środki strukturalne przeznaczone na wsparcie innowacji w Polsce. Sprzyjało to również

promocji nowych idei, wsparciu procesu uczenia się przedsiębiorstw i nabywaniu nowych

kompetencji. Wsparcie z zakresu e-przedsiębiorczości pozwoliło przede wszystkim na

stymulowanie rozwoju usług świadczonych w formie elektronicznej. Dzięki interwencji

dynamicznie rozwinął się rynek e-usług. Możliwość sfinansowania wprowadzenia na rynek nowych

usług, które dotychczas były niedostępne dla polskich internautów, wsparła działalność

innowacyjną w przedsiębiorstwach.

Ocena sytuacji na rynku przedsiębiorców wspartych i niewspartych była możliwa dzięki

zastosowaniu podejścia kontrfaktycznego. Podsumowując uzyskane wyniki badania, należy

wskazać, że beneficjenci projektów realizowanych w ramach działania 8.1 oraz 8.2 lepiej oceniają

swoją sytuację na rynku niż przedsiębiorcy, którzy nie uzyskali dofinansowania na swoje projekty.

Należy również podkreślić, że ponad 60% beneficjentów realizujących projekty w ramach działań

8.1 i 8.2 POIG nie zrealizowałoby projektów bez wsparcia funduszy. Analiza pozyskanych danych

nie wskazuje na to, że zastosowanie zwrotnych instrumentów finansowych przyniosłoby lepsze

efekty. Osiągnięte efekty w ramach instrumentów zwrotnych i bezzwrotnych są podobne.

8

Abstract

The evaluation study titled Impact of the Cohesion Policy of the financial perspective 2007-2013 on

the development of the information society was conducted to assess the impact of European funds

of the perspective 2007-2013 on the development of the information society. The detailed aims of

the study were focused on three areas of intervention – trainings improving the skills of individual

recipients of e-competency projects, activities aimed at supporting the telecommunications

infrastructure and activities supporting e-entrepreneurship.

Methodology

The subject of the study included the activities executed within the scope of the Cohesion Policy

2007-2013, which affected the development of the information society in Poland. The analysis

concerns activities executed within the scope of the following programmes: Regional Operational

Programmes of particular voivodships (ROP), Operational Programme Human Capital (OP HC),

Operational Programme Innovative Economy (OP IE) and Operational Programme Development

of Eastern Poland (OP DEP). The study’s time frame includes projects executed between 2007 and

2015. The study includes a methodological triangulation based on the use of quantitative (CATI and

CAWI) and qualitative (IDI's and open telephone interviews) methods as well as the analysis of

existing data and data obtained as part of the study. The study covered the beneficiaries of projects

executed for the purpose of developing e-competencies and beneficiaries of infrastructural projects.

In the case of activities aimed at economic growth, the study applied the counterfactual approach,

which resulted in the study’s coverage of beneficiaries of e-entrepreneurship projects (experimental

group) and ineffective applicants (control group). Furthermore, the study included participation of

representatives of management institutions and brokerage institutions, responsible for

programming and introduction of intervention in the analysed area.

Results of the study

The information society development was supported as part of the Cohesion Policy of the financial

perspective 2007-2013 through activities aimed at developing the telecommunications

infrastructure, e-competencies and supporting e-entrepreneurship. The intervention’s effects are

observed in social and economic changes. The investment’s execution mainly contributed to the

development of the telecommunications infrastructure, which enabled provision of Internet access

for nearly 9 million people. The effects of the intervention’s implementation are mainly reflected in

the increase of the number of people with Internet access.

Development of e-skills

9

The activities aimed at developing e-competencies required expenditure of nearly PLN 5.5 billion.

The PO HC played the biggest role in this scope. The execution of particular aims included training

aid for various social groups – both company employees and persons from socially disadvantaged

groups in an difficult situation of living. The training activities met the expectations of the target

groups and the training participants are demonstrating a high degree of satisfaction from

participating in the trainings (69.3% of them is very satisfied and further 28.84% is rather satisfied).

The survey conducted among the participants of the training courses shows that nearly all

participants – regardless of the HR OP activity – declare that the training met their expectations,

which indicates the adequacy of the proposed forms of support. The participation in e-competency

trainings has mainly translated into the acquisition of basic skills related to using a computer. The

usefulness of the acquired competencies is most often manifested in the participants’ private life -

only every fourth participant uses the competencies acquired during training in the work place.

An important role in the development of the information society’s competencies was played by

activities related to e-integration (e-inclusion). As part of the infrastructural projects, approx. 8,000

residents of Eastern Poland were embraced by support in favour of e-inclusion.

As part of the integrated activities with the purpose of e-integration (8.3 activity of the Innovative

Economy Operational Programme) support was provided to nearly 100 thousand households

from the target group, covering persons in difficult economic and social situations. Furthermore, as

part of coordination activities with the purpose of e-integration, subject local government units (e.g.

schools, community centres, libraries) were provided with computer equipment and Internet access.

A large group of recipients were provided Internet access thanks to these activities. The conducted

training activities were aimed at conveying basic knowledge which regarded using ICT

technologies. The support model developed during the execution of the Digital Poland of Equal

Opportunities project turned out to be an effective and efficient method to achieve e-integration.

Thanks to the activities of the Digital Poland Light Keepers, nearly 300 thousand people took part

in the courses. It is the largest undertaking aimed at e-inclusion in the country. The model applied

the method of socialising the education process, which was conferred a network nature. The

assumption of the need to execute activities embracing social activation besides acquiring e-

competencies turned out to be correct. The bottom-up nature of the activities assumed the use of

the social capital. It was displayed in the activity of the volunteers who acted in local environments

to popularise the use of computers and Internet in groups especially affected by e-exclusion. The

applied support model made the executed activities to display high financial effectiveness. The

Light Keepers have in principle reached the correct target group – in 94% of cases the participants

of the meetings included persons who have never before used a computer.

Despite a wide range of support in favour of e-integration, there is still a large percentage of citizens

that are e-excluded – especially in the age groups of above 45. The high percentage of people who

do not use the computer or Internet limits the possibilities of developing e-entrepreneurship and e-

administration. Due to the progressive ageing of the society and progressive digitalisation of areas

of social life, it is necessary to continue the activities aimed at e-integration of the elderly.

10

The intervention covering the introduction of the ordered specialties has clearly benefited the

popularisation of education in mathematical and nature as well as technical specialties. This gave

rise to further activities aimed at developing technical competencies, including highly specialised e-

competencies (thanks to the wide-spread use of IT&C technologies within the scope of the ordered

specialties). The universality of using IT solutions in all branches of the economy makes the

development of IT competencies key not only in technical, but also in other specialties. Thanks to

the execution of the ordered specialties programme, many young people decided to take up

studies in those specialties (90,000 people), 36,000 of which include graduates of technical,

natural and mathematical specialties. The incorporation of the activity enabled the improvement of

the quality of education in the ordered specialties, which translated into the graduates’ acquisition

of qualifications necessary to make decisions that will be useful for the entire society, especially by

developing and introducing state-of-the-art technological solutions.

Furthermore, the activities related to e-competencies also included the introduction of

teleworking as a new form of employment. Activities have been taken up to promote teleworking

as a form of employment and to use teleworking as a tool for professional and social

activation.

The intervention also featured the introduction of e-learning as a popular form of education. The

concept of e-learning was promoted as a training tool for the company sector and among children

and youth in schools as a tool supporting the didactic process, as well as in other areas – including

the development of competencies of public administration or medical discipline representatives.

Development of the telecommunications infrastructure

The total expenditure for constructing the telecommunications infrastructure amounted to approx.

PLN 6.6 billion. In addition, the activities related to education computerisation, executed as part of

the IE OP 2.3 activity reached the total value of over PLN 2 billion.

The construction of the Regional Broadband Networks (biggest investments in 14 voivodships,

which featured the development of core and distribution networks with regional range) included the

development of 29 352.61 km of networks. Thanks to the investments in the core and

distribution networks, Internet access was provided to nearly 9 million people. This means

that an area of Poland occupied by nearly ¼ of the Polish citizens was connected to the network.

The execution of the intervention featured many difficulties, as it was necessary to introduce

additional legal regulations. Due to the planned layout of the network, the costs of maintaining it

turn out to be excessively high. The conclusion of the investment process and commencement of

the stage of using the constructed networks will make local governments face new challenges

related to the effective management of the development infrastructure. The activities taken up by

local government authorities or the Operators appointed by them are aimed at improving the

effectiveness of network management. The created infrastructure is currently used by

11

telecommunications operators making new investments in terms of constructing access networks

and as part of the investments executed within the scope of the Digital Poland Operational

Programme in the new financial perspective of 2014-2020.

The investments in the scope of constructing the “last mile” access networks, i.e. providing

access to final users (subscribers) allowed creating over 710 thousand Internet connections.

The projects executed by telecommunications companies allowed reducing “blank spots” in Poland,

in areas, the connection of which was not profitable for private investments. A vast majority of

supported investments would not be executed if not for the intervention. It is estimated that without

financial support, the telecommunications operators would only connect 147 thousand subscribers

from areas covered by the intervention (i.e. 563 thousand less).

The assumption regarding the dispersion of activities concerning the construction of a

telecommunications infrastructure in the scope of many operational programmes (dispersion of

activities regarding the construction of telecommunications infrastructure to regional operational

programmes, Development of Eastern Poland and Innovative Economy Operational Programmes)

resulted in the lack of logical order of the intervention’s execution. The activities taken up lacked

co-operation between the central level (projects concerning the “last mile access”) and regional

level (core and distribution networks).

The factor that substantially affects the effectiveness of the projects concerning infrastructural

development and ensuring network access is the project’s complexity, which embraces both the

activities related to the construction of the necessary infrastructure and the introduction of a specific

service provided using the created connection.

The impact on the supply (construction of the telecommunications infrastructure) also affected the

growth of demand in terms of using Internet and the IT&C technology in Poland. These changes

are visible in the functioning of both private users and companies. During the execution of the

intervention, it was possible to witness a substantial increase in the percentage of Poles who were

regularly using the Internet.

E-entrepreneurship

The value of the investment for developing e-entrepreneurship amounted to approx. PLN 5.2

billion. The National Strategic Reference Frameworks refer to e-business as an important element

of economic growth. A wider use of integrated IC&T solutions in services provided to consumers

(e-business, e-trade, teleworking) and in the business-to-business (B2B) model was promoted

among companies conducting activity at the local and regional level. The e-entrepreneurship

support was executed as part of the Innovative Economy Operational Programme and as part of

the Regional Operational Programmes.

12

The vast majority of investments was executed thanks to the support of the IE OP – approx.

75% in the case of the 8.1 activity and slightly over 80% investments as part of the IE OP 8.2

activity. When assessing the effects of the obtained support and their impact on the development

of companies, it is worth noting that the projects constituted a unique catalyst for executing

successive activities, developing ideas and creating new concepts. In the period of the support, the

structural resources allocated for supporting innovation in Poland were the highest in history and

were also advantageous for promoting certain concepts, supporting the process of learning in

companies and acquiring new competencies. The support of e-entrepreneurship mainly allowed

stimulating the development of e-services. The e-services market has developed dynamically

thanks to the intervention. The possibility of financing the introduction into the market of new

services that have been unavailable for the Polish Internet users has supported innovative activity

in companies.

The assessment of the situation on the market of supported and unsupported companies

was possible thanks to the use of the counterfactual approach. When summarising the

obtained study results, it is necessary to note that the beneficiaries of the projects executed within

the scope of activities 8.1 and 8.2 assess their situation on the market as better than entrepreneurs

who have not obtained funding for their projects. It is also worth noting that over 60% of the

beneficiaries that executed projects within the scope of the IE OP 8.1 and 8.2 activities would not

be able to execute them without the subsidies. The analysis of the collected data does not indicate

that using returnable financial instruments would give better results. The effects obtained thanks to

returnable and non-returnable instruments are similar.

13

Spis treści

Streszczenie ..................................................................................................................................... 3

Abstract ............................................................................................................................................. 8

Wprowadzenie ................................................................................................................................ 15

Opis przebiegu badania oraz syntetyczny opis zastosowanej metodologii ................................... 18

Opis wyników badania .................................................................................................................... 22

1. Efekty interwencji ................................................................................................................. 22

Nakłady na działania na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego ................................. 22

Produkty powstałe wskutek interwencji PS 2007–2013 na rzecz rozwoju społeczeństwa

informacyjnego ........................................................................................................................ 41

Efekty interwencji PS 2007–2013 na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego ............. 52

Czynniki sukcesu i porażki w ramach interwencji na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego

.................................................................................................................................................... 74

2. Rozwój e-umiejętności ......................................................................................................... 80

Zmiany w funkcjonowaniu beneficjentów projektów szkoleniowych ....................................... 80

Użyteczność szkoleń dla użytkowników oraz ich pracodawców ............................................. 85

Kierunki zamawiane ................................................................................................................ 94

Telepraca............................................................................................................................... 103

E-learning .............................................................................................................................. 107

Działania z zakresu e-integracji ............................................................................................ 111

Latarnicy Polski Cyfrowej ...................................................................................................... 118

3. Rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej .......................................................................... 124

Ocena przepisów prawa powszechnie obowiązującego w kontekście projektów z zakresu

infrastruktury telekomunikacyjnej .......................................................................................... 125

Układ sieci ............................................................................................................................. 129

Problemy realizacyjne ........................................................................................................... 135

Wybór Operatora sieci ........................................................................................................... 143

Wykorzystanie infrastruktury ................................................................................................. 145

Użytkownicy infrastruktury oraz zmiana funkcjonowania użytkowników ............................. 149

Przedsiębiorstwa ................................................................................................................... 151

Usługi dostępowe „ostatniej mili” ........................................................................................... 154

14

Komplementarność projektów infrastrukturalnych względem pozostałych działań na rzecz

rozwoju społeczeństwa informacyjnego ............................................................................... 160

4. E-przedsiębiorczość .......................................................................................................... 164

Wpływ wsparcia na ekspansję przedsiębiorstw, zmianę w sprzedaży wewnętrznej oraz

eksportowej przedsiębiorstw ................................................................................................. 166

Korzyści i rezultaty wsparcia usług B2B ............................................................................... 173

Ocena sytuacji na rynku przedsiębiorców wspartych i niewspartych ................................... 177

Przeżywalność dofinansowanych nowo utworzonych przedsiębiorstw ................................ 183

Rola w rozwijaniu e-przedsiębiorczości wspartych w ramach perspektywy 2007–2013 instytucji

otoczenia biznesu ................................................................................................................. 190

Problemy i bariery wpływające na zakres zadań realizowanych przez instytucje otoczenia

biznesu w obszarze stymulowania rozwoju e-przedsiębiorczości ........................................ 197

Możliwości uzyskania podobnych efektów do uzyskanych przy wykorzystaniu instrumentów

zwrotnych .............................................................................................................................. 198

Wnioski i rekomendacje ............................................................................................................... 204

15

Wprowadzenie

Według założeń Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007–2013, jednym z impulsów

rozwojowych, mających wpływ na miejsce Polski w Unii Europejskiej oraz w świecie jest rozwój

technologii informacyjno-komunikacyjnych, rozumiany jako tworzenie społeczeństwa

informacyjnego. Rozwój ten w ramach realizacji Polityki Spójności na lata 2007–2013 miał nastąpić

poprzez osiąganie rezultatów pośrednich wzajemnie komplementarnych. Wśród nich znalazły się:

podnoszenie jakości kapitału ludzkiego w obszarze kompetencji cyfrowych, budowa

nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej oraz rozwijanie gospodarki opartej na

nowych technologiach.

W ramach NSRO wprowadzono wiele narzędzi, które miały oddziaływać na rozwój społeczeństwa

informacyjnego w wielu obszarach. W ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski

Wschodniej (PO RPW) zostały poniesione ogromne nakłady finansowe na budowę infrastruktury

telekomunikacyjnej w województwach, które musiały nadrobić dystans dzielący je od pozostałych

regionów. W ramach Programu powstało 5 Regionalnych Sieci Szerokopasmowych dla

województw zaliczanych do makroregionu Polski Wschodniej (Projekty dotyczące budowy Sieci

Szerokopasmowych Polski Wschodniej). Jednocześnie, mając na uwadze kompleksowe podejście

do zagadnienia społeczeństwa informacyjnego, zadbano o to, aby oddziaływać na wzrost

kompetencji cyfrowych mieszkańców makroregionu Polski Wschodniej.

Działania ukierunkowanie na wykształcenie kompetencji cyfrowych na skalę masową były

realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). W ramach realizacji

poszczególnych celów Programu obejmowano wsparciem bardzo różne grupy społeczne.

W większości działań ważną rolę odegrały technologie informacyjno-komunikacyjne. Działaniami

szkoleniowymi objęto pracowników przedsiębiorstw, którzy dysponowali podstawowymi

kompetencjami cyfrowymi, ale nie wystarczającymi, aby sprawnie funkcjonować w nowoczesnym

przedsiębiorstwie. A także osoby znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku

pracy, które zwykle nie miały wcześniej styczności ze sprzętem komputerowym, a które z własnej

woli postanowiły nabyć kompetencje z zakresu ICT. W ramach Programu podejmowano także

działania wprowadzające i promujące telepracę jako formę zatrudnienia, a także wykorzystujące

telepracę jako narzędzie aktywizacji zawodowej i społecznej. W obszarze szkolnictwa

wyższego wprowadzono kierunki zamawiane, które promowały kształcenie na kierunkach

przyrodniczo-technicznych i matematycznych. Dzięki temu studenci zyskali możliwość

uczestnictwa w wielu szkoleniach dodatkowych. Rozpowszechniono także w świecie akademickim

korzystanie z platform e-learningowych. Idea e-learningu była także promowana jako narzędzie

szkoleniowe dla sektora przedsiębiorstw. A także dla dzieci i młodzieży w szkołach jako narzędzie

wspomagające proces dydaktyczny. Również w innych obszarach – w tym na rzecz rozwoju

kompetencji przedstawicieli administracji publicznej oraz branży medycznej.

16

W ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) zapewniano rozwój infrastruktury

telekomunikacyjnej budując regionalne sieci szerokopasmowe (RSS) w 9 województwach1.

Ponadto, uruchamiano Publiczne Punkty Dostępu do Internetu (PIAP) oraz umożliwiono dostęp

do Internetu gospodarstwom domowym, przedsiębiorstwom, jak również podmiotom administracji

publicznej oraz szkołom. W ramach działań na rzecz rozwoju przedsiębiorczości współfinansowane

były inwestycje obejmujące wdrażanie e-usług lub technologii informacyjno-komunikacyjnych

usprawniających funkcjonowanie beneficjentów.

Interwencja na rzecz dynamicznego rozwoju gospodarczego kraju przeprowadzona w ramach

Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (PO IG) obejmowała działania na rzecz

informatyzacji nauki poprzez sfinansowanie rozwoju infrastruktury informatycznej uczelni

i jednostek naukowych oraz tworzenie baz danych, aplikacji oraz usług teleinformatycznych.

Działania wspierające innowacyjność przyciągały wiele firm, które przy wsparciu programowym

realizowały inwestycje w obszarze ICT. W ramach działań na rzecz wsparcia otoczenia biznesu

dofinansowywano także inicjatywy, które dotyczyły branży informatycznej. Co najważniejsze,

w ramach Programu całą oś VIII poświęcono kompleksowemu rozwojowi społeczeństwa

informacyjnego, poprzez zapewnienie wsparcia zarówno nowo powstałym przedsiębiorstwom

(współfinansowanie pomysłów na wdrożenie na rynek nowych e-usług), jak i wsparcia dla

dojrzałych przedsiębiorstw, które chciały wdrożyć elektroniczne systemy typu B2B. Podjęto się

także realizacji działań na rzecz e-integracji, w ramach której przy zaangażowaniu samorządów

docierano do osób, grup i podmiotów wykluczonych cyfrowo (tj. takich, które pomimo odczuwania

potrzeby dostępu do Internetu, nie miały dotychczas takiej możliwości). I zapewniano im

kompleksowe wsparcie techniczne (zapewniano sprzęt komputerowy, podłączenie oraz

sfinansowany dostęp do Internetu) oraz wsparcie społeczne (grupa docelowa została objęta

działaniami szkoleniowymi, a także opieką mentorską, której efektem miało być zainspirowanie

i zmotywowanie do uczestnictwa w świecie cyfrowym). Działaniami tymi zostały objęte ściśle

określone grupy odbiorców. W ramach działań koordynacyjnych na rzecz włączenia cyfrowego

jednostki samorządu terytorialnego wyposażały jednostki podległe w komputery i zapewniały

dostęp do Internetu. W ramach działania 8.3 PO IG realizowano Projekt systemowy – działania na

rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu obejmujący działania koordynacyjne na

poziomie strategicznym w celu ograniczenia barier w dostępie do Internetu. Ponadto, podejmowano

działania z zakresu przeciwdziałania zjawisku wykluczenia cyfrowego, a także wspierania

potencjalnych beneficjentów w zakresie prowadzonych inwestycji. Realizowane w ramach tego

programu wsparcie doradcze miało na celu zwiększenie dostępu do wiedzy i innowacyjnych

rozwiązań technologicznych, a także działania informacyjne i szkoleniowe oraz działania związane

z wypracowaniem rekomendowanego modelu zarządzania i utrzymania wdrażanych sieci

szerokopasmowych. W ramach projektu systemowego w działaniu 8.3 PO IG realizowano także

Program Polska Cyfrowa Równych Szans. Obejmował on inicjatywy na rzecz e-integracji

1 W ramach Regionalnych Programów Operacyjnych powstały RSSy dla województw nie należących do makroregionu Polski Wschodniej. Z budowy Regionalnej Sieci Szerokopasmowej zrezygnowały Województwo Zachodniopomorskie oraz Opolskie.

17

podejmowane przez Latarników Polski Cyfrowej (wolontariuszy, którzy organizowali zajęcia

inspirujące i wprowadzające w cyfrową rzeczywistość osoby szczególnie zagrożone wykluczeniem

w tym zakresie). W ramach działania 8.4 PO IG wspierano przedsiębiorstwa telekomunikacyjne,

które podejmowały się budowy sieci dostępowych „ostatniej mili” na obszarach „białych plam”, czyli

takich na których podłączenie do Internetu było nieopłacalne.

Na etapie projektowania badania podjęto decyzję o wyłączeniu obszaru e-administracji

z przedmiotowych analiz. Bowiem uznano, że bardziej odpowiednie będzie przebadanie ich

w ramach analizy wpływu funduszy europejskich na podniesienie potencjału administracji.

18

Opis przebiegu badania oraz syntetyczny opis zastosowanej

metodologii

Przedmiotem badania były działania podejmowane w ramach Polityki Spójności 2007–2013

wpływające na rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce.

Celem głównym badania była ocena wpływu funduszy europejskich perspektywy 2007–2013

na rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce.

Cele szczegółowe badania ewaluacyjnego:

Ocena wpływu polityki spójności w zakresie szkoleń podnoszących umiejętności

indywidualnych odbiorców projektów w zakresie kompetencji cyfrowych.

Ocena wpływu polityki spójności w zakresie wspierania rozwoju infrastruktury

telekomunikacyjnej.

Ocena wpływu polityki spójności w zakresie projektów wspierających rozwój e-handlu,

e-biznesu itp.

Zakres przedmiotowy badania:

Analiza dotyczyła działań, które w sposób bezpośredni lub pośredni przyczyniały się do

kształtowania społeczeństwa informacyjnego i realizowane były w ramach następujących

programów:

Regionalne Programy Operacyjne poszczególnych województw,

Program Operacyjny Kapitał Ludzki,

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka,

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej .

Badanie objęło terytorium całej Polski. Zakres czasowy badania obejmował projekty realizowane

w latach 2007–2015.

Mianem społeczeństwa informacyjnego określa się społeczeństwo, w którym informacja

traktowana jest jako szczególne dobro niematerialne. Cechy charakterystyczne społeczeństwa

informacyjnego to: wysoko rozwinięty sektor usług, przede wszystkim sektor usług

nowoczesnych (bankowość, finanse, telekomunikacja, informatyka, badania i rozwój oraz

zarządzanie), w niektórych krajach w tym sektorze pracuje przeszło 80% zawodowo czynnej

ludności, przy czym sektor usług tradycyjnych przekracza nieznacznie 10%, gospodarka oparta

na wiedzy; wysoki poziom skolaryzacji społeczeństwa; wysoki poziom alfabetyzmu

funkcjonalnego w społeczeństwie; postępujący proces decentralizacji społeczeństwa; renesans

społeczności lokalnej; urozmaicanie życia społecznego wpływa na upodmiotowienie

społeczeństwa i tym samym kreowanie społeczeństwa otwartego2.

2 https://www.polskacyfrowa.gov.pl/strony/slownik/#Spoeczestwoinformacyjne (data dostępu: 31.01.2017 r.)

https://www.polskacyfrowa.gov.pl/strony/slownik/#Spoeczestwoinformacyjne

19

Grupy objęte badaniem

Badaniem zostali objęci beneficjenci projektów realizowanych na rzecz rozwoju kompetencji oraz

beneficjenci projektów infrastrukturalnych. W przypadku działań na rzecz rozwoju gospodarczego

zastosowano podejście porównawcze. Konsekwencją tego było objęcie badaniem beneficjentów

projektów w obszarze e-przedsiębiorczości (grupa eksperymentalna) oraz nieskutecznych

wnioskodawców (grupa kontrolna). Ponadto w badaniu wzięli udział przedstawiciele instytucji

zarządzających oraz instytucji pośredniczących odpowiedzialni za programowanie i wdrażanie

interwencji w analizowanym obszarze.

W ramach badań terenowych przeprowadzono wywiady jakościowe oraz badanie ilościowe.

Przebadane grupy wraz z uzyskaną próbą badawczą przedstawiają poniższe zestawienia.

Badania jakościowe

Obszar Grupa objęta badaniem N

Indywidualne wywiady pogłębione

Moduł horyzontalny Przedstawiciele Instytucji Zarządzających dla PO RPW, PO IG oraz 4 RPO

6

Umiejętności „miękkie”

Przedstawiciele instytucji pośredniczących dla PO IG, PO KL, PO RPW

4

Infrastruktura telekomunikacyjna

Przedstawiciele instytucji pośredniczących dla PO RPW, PO IG oraz 4 RPO

6

Przedsiębiorczość Przedstawiciele instytucji pośredniczącej dla PO IG (3 wywiady) oraz 3 RPO

6

RAZEM 22

Swobodne wywiady telefoniczne o charakterze jakościowym


Forma telepracy 2

Forma e-learningu 2

Latarnicy Polski Cyfrowej 1

Działania szkoleniowe na rzecz podnoszenia kompetencji pracowników

3

Przedsiębiorczość Klastry ICT 1

Innowacyjność w ICT 2

Wsparcie IOB w obszarze transferu ICT 3

Wsparcie na prace badawcze i rozwojowe oraz wdrożenie wyników tych prac

2

RAZEM 16

W przypadku wywiadów z przedstawicielami IZ/IP przyjęto założenie o uwzględnieniu każdego

RPO tylko jeden raz. Konsekwencją tego było przeprowadzenie 11 wywiadów dotyczących

programów regionalnych. W przypadku województw, które realizowały działania zarówno na rzecz

rozwoju infrastruktury, jak i w obszarze przedsiębiorczości, poruszano oba zagadnienia. W związku

z rozdzieleniem kompetencji w zakresie wdrażania działań na rzecz rozwoju społeczeństwa

informacyjnego w poszczególnych regionach, przedstawiciele tych instytucji wychodzili z inicjatywą

20

udziału w jednym wywiadzie większej liczby osób. W kilku przypadkach zrealizowano zatem diady

lub triady, które umożliwiały uzyskanie pełnego materiału badawczego.

Badania ilościowe CATI/CAWI

Zakres interwencji Grupa objęta badaniem

N


Szkolenia pracowników POKL.02.01.00 Beneficjenci 52

Szkolenia indywidualne POKL.09.06.00 Beneficjenci 105

Kierunki zamawiane POKL.04.01.02 Beneficjenci 24

E-integracja POIG.08.03.00 Beneficjenci 63

Szkolenia pracowników POKL.02.01.01 Uczestnicy 46

Szkolenia indywidualne POKL.09.06.02 Uczestnicy 191


Projekty infrastrukturalne w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych

Działania Rozproszone w ramach 16 RPO

Beneficjenci 61

Rozwój infrastruktury w ramach Programu Operacyjnego Polska Wschodnia

POPW.02.01.00 Beneficjenci 22

Projekty infrastrukturalne w ramach dostępu tzw. "ostatniej mili"

POIG.08.04 Beneficjenci 158

Inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki

POIG.02.03.00 Beneficjenci 30

Użytkownicy powstałej infrastruktury (w ramach studiów przypadków)

Użytkownicy 100

Przedsiębiorczość

Wspieranie działalności gospodarczej w dziedzinie gospodarki elektronicznej

POIG.08.01.00 beneficjenci 160

nieskuteczni wnioskodawcy

160

Wspieranie wdrażania elektronicznego biznesu typu B2B

POIG.08.02.00 beneficjenci 170

nieskuteczni wnioskodawcy

170

Działania w ramach RPO (temat 14 i 15)

Działania rozproszone

beneficjenci 150

Wsparcie w ramach działań pośrednio związanych z rozwojem e-gospodarki

POIG.03.01.00 POIG.03.02.00 POIG.03.04.00

Ostateczni użytkownicy wsparcia

101

Ponadto w ramach badania zastosowano metody i techniki wspomagające proces ewaluacji:

odtworzenie logiki interwencji,

badania gabinetowe obejmujące dokumenty programowe oraz dotychczasowe raporty

i analizy,

21

analiza danych ilościowych dotycząca statystyk publicznych oraz danych z systemu

informatycznego KSI SIMIK (wszystkie dane aktualne są na dzień 31.08.2016 roku),

analiza danych sprawozdawczych z wdrażania programów operacyjnych wraz z analizą

danych z postępu rzeczowego,

studia przypadku obrazujące przykłady dobrych praktyk w zakresie kształtowania

społeczeństwa informacyjnego,

panel ekspercki będący użytecznym narzędziem na etapie formułowania rekomendacji na

nową perspektywę finansową.

22

Opis wyników badania

1. Efekty interwencji

Nakłady na działania na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego3

Analiza danych z systemu informatycznego KSI SIMIK pozwala na precyzyjną analizę nakładów

przeznaczonych na rzecz poszczególnych obszarów tematycznych oraz dla poszczególnych

regionów.

Nakłady na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego analizowane są w ramach

trzech obszarów tematycznych – kompetencji cyfrowych, infrastruktury telekomunikacyjnej oraz

gospodarki. Należy zastrzec, że ze względu na przeplatanie się zakresów inwestycji, łączenie

działań na rzecz rozwoju w różnych obszarach konieczne było przyjęcie założeń wykluczających

ryzyko prezentowania dwa razy tych samych nakładów. Dotyczy to obszarów interwencji, w ramach

których obok działań na rzecz podnoszenia kompetencji cyfrowych (w tym działania z zakresu e-

integracji) inwestowano w rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej (działanie 8.3 PO IG) oraz

projektów infrastrukturalnych lub na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości, w ramach których

przewidziano moduł szkoleniowy. Nakłady poniesione na realizację projektów przedstawione są

w ramach obszaru, który był zasadniczym tematem przedsięwzięcia.

Kompetencje cyfrowe

Działania realizowane na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych osiągnęły łączną wartość

4 497 369 895,49 zł4. Suma dofinansowania z UE na rzecz rozwoju e-kompetencji w ramach PS

2007–2013 wyniosła 4 039 845 113,66 zł. Stanowi to 77,8% ogólnej wartości projektów

realizowanych w obszarze kompetencji cyfrowych.

Największą rolę w tym zakresie odegrały działania realizowane w ramach PO KL 2007–2013

(71,5% łącznej wartości inwestycji). Istotną rolę odegrały także działania realizowane z PO IG

(26,9%) – w ramach działania 8.3 podejmowano działania dotyczące e-integracji. Przedsięwzięcia

3 W ramach rozdziału odpowiedziano na pytanie badawcze: Jaka była wielkość nakładów przeznaczonych na projekty zrealizowane w ramach polityki spójności UE 2007–2013 w zakresie przedmiotowym badania, w podziale na obszary tematyczne projektów, programy oraz w przekrojach terytorialnych? Jaka była skala interwencji projektów realizowanych w ramach polityki spójności UE 2007–2013 w porównaniu do innych źródeł finansowania? 4 Uwaga, ze względu na brak możliwości rozdzielenia wartości działań szkoleniowych w projektach, w których przewidywano cross-financing w obszarze kompetencji cyfrowych wysokość nakładów została określona z pominięciem tych działań. Poniesione nakłady zostały wliczone w działania na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej.

23

realizowane w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych miały raczej charakter marginalny

(1,6%).

Rysunek 1. Nakłady na rozwój kompetencji „miękkich” społeczeństwa informacyjnego według programów

operacyjnych.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007–2013.

Istotną informacją jest także to, na jakie modele wsparcia rozwoju kompetencji poczyniono

największe nakłady finansowe. Największe środki zainwestowano na rzecz rozwoju kompetencji

osób aktywnych zawodowo, zatrudnionych w przedsiębiorstwach.

Łączna wartość projektów realizowanych z działania 8.3 PO IG wyniosła ponad 1,2 mld zł. Należy

jednak zauważyć, że w ramach działania 8.3 PO IG podejmowano zintegrowane działania na rzecz

e-integracji, które obejmowały nie tylko rozwój kompetencji cyfrowych. Bardzo duże nakłady

pochłonęły działania na rzecz e-integracji w ramach projektu systemowego – działania na rzecz

rozwoju szerokopasmowego dostępu do Internetu, którego łączna wartość wyniosła 36 352 200,00

zł. W ramach projektu podejmowano działania na rzecz budowania kompetencji cyfrowych oraz

działania doradcze wspierające budowę infrastruktury szerokopasmowej. Ponadto, w ramach

projektów konkursowych realizowanych przez JST w ramach działania 8.3 PO IG dokonywano

zakupu sprzętu oraz ponoszono koszty związane z zapewnieniem dostępu do Internetu w

gospodarstwach domowych objętych wsparciem. A także podejmowano działania koordynacyjne,

w ramach których zapewniano sprzęt komputerowy i dostęp do Internetu w jednostkach podległych

beneficjentom. Miało to na celu e-integrację, a jednocześnie wykraczało poza zakres podnoszenia

kompetencji cyfrowych

Program Kierunków Zamawianych realizowany w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL pochłonął

łącznie prawie 1,2 mld zł. Podejmowane działania miały oddziaływać na niekorzystną strukturę

kształcenia na uczelniach wyższych - tak, aby rozwijać kompetencje w dziedzinach strategicznych

dla gospodarki. Program obejmował zatem nie tylko podnoszenie kompetencji cyfrowych, lecz

także rozwój specjalistycznych kwalifikacji w ramach kierunków zamawianych. Wśród objętych

wsparciem znalazły się kierunki informatyczne, a także inne dziedziny nauki. Na większości

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka

27%

Program Operacyjny Kapitał

Ludzki71%

Regionalne programy

operacyjne 2%

24

kierunków, niezależnie od dziedziny nauki, wykorzystywane były technologie informacyjno-

komunikacyjne, co przekładało się na oddziaływanie na kompetencje cyfrowe.

Rysunek 2. Ogólna wartość projektów w obszarze kompetencji cyfrowych społeczeństwa informacyjnego.


Największa łączna wartość inwestycji w obszarze kompetencji dotyczy projektów o zasięgu

ponadregionalnym. Stanowi ona 60,6% ogólnych nakładów w tym obszarze. Łączna wartość

projektów realizowanych na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych na terenie Polski Wschodniej

wyniosła 7,5% ogółu inwestycji (i 19,1% wartości inwestycji o zasięgu regionalnym). W przypadku

projektów o zasięgu regionalnym największą rolę odegrały przedsięwzięcia realizowane

w województwie mazowieckim.

W podziale na obszary interwencji na rzecz podnoszenia kompetencji cyfrowych należy zastrzec,

że wszystkie działania w ramach Programu kierunków zamawianych zakwalifikowano jako

potencjalnie obejmujące obszar całego kraju. Ponadto, w przypadku makroregionu Polski

Wschodniej dużo większa część nakładów została przeznaczona na szkolenia osób prywatnych

(łącznie 22,8% wartości inwestycji) niż na szkolenia pracowników (tylko 1,5% łącznej wartości

inwestycji).

Tabela 1. Łączna kwota dofinansowania działań na rzecz rozwoju kompetencji w ujęciu terytorialnym.

Zasięg projektu Łączna wartość projektów ogółem

% w ogóle nakładów poniesionych w obszarze kompetencji cyfrowych

% nakładów w obszarze kompetencji projektów o

zasięgu regionalnym

Projekty o zasięgu krajowym

2 724 377 531,86 zł 60,6% Nd.

Polska Wschodnia (łącznie)

339 484 460,50 zł 7,5% 19,1%

Dolnośląskie 224 175 983,53 zł 5,0% 12,6%

Kujawsko-pomorskie 108 128 454,45 zł 2,4% 6,1%

Lubelskie 93 486 245,17 zł 2,1% 5,3%

Lubuskie 46 852 387,43 zł 1,0% 2,6%

Łódzkie 101 489 018,79 zł 2,3% 5,7%

27 044 703,65 zł

137 028 928,95 zł

311 091 520,12 zł

1 141 153 690,14 zł

1 221 407 789,20 zł

1 659 643 263,42 zł

telepraca

e-learning

szkolenia osób prywatnych

kierunki zamawiane

e-integracja

szkolenia pracowników

25

Małopolskie 159 560 110,35 zł 3,5% 9,0%

Mazowieckie 386 640 252,46 zł 8,6% 21,8%

Opolskie 18 952 758,25 zł 0,4% 1,1%

Podkarpackie 89 622 109,03 zł 2,0% 5,1%

Podlaskie 58 692 041,98 zł 1,3% 3,3%

Pomorskie 56 190 221,72 zł 1,2% 3,2%

Śląskie 156 461 863,80 zł 3,5% 8,8%

Świętokrzyskie 56 280 925,11 zł 1,3% 3,2%

Warmińsko-mazurskie 41 403 139,21 zł 0,9% 2,3%

Wielkopolskie 126 990 128,97 zł 2,8% 7,2%

Zachodniopomorskie 48 066 723,39 zł 1,1% 2,7%


W ocenie poniesionych nakładów istotne jest także to, jaka była skala interwencji UE w stosunku

do innych źródeł finansowania inwestycji na rzecz podnoszenia umiejętności cyfrowych.

Beneficjenci projektów angażowali własne środki, zapewniając wkład własny w realizowane

przedsięwzięcia. Najwięcej środków własnych zaangażowano podczas wdrażania interwencję w

ramach PO KL – łącznie 344 630 285,84 zł, co stanowi 88,6% zmobilizowanych środków własnych

beneficjentów na rzecz realizacji celów interwencji.

Tabela 2. Pozostałe źródła finansowania inwestycji na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych w podziale na

programy operacyjne.

Program Operacyjny Suma środków własnych

beneficjenta

% zmobilizowanych środków

beneficjentów Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 24 925 724,16 zł 6,4%

Program Operacyjny Kapitał Ludzki 344 630 285,84 zł 88,6%

Regionalne programy operacyjne 19 374 067,45 zł 5,0%

Ogółem 388 930 077,45 zł 100,0%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007–2013.

Najwięcej środków pochodzących spoza funduszy europejskich angażowały działania na rzecz

podnoszenia kompetencji osób zatrudnionych, realizowane w ramach PO KL. Marginalne

znaczenie ze względu na wielkość nakładów miały środki angażowane przez beneficjentów w

ramach Programu kierunków zamawianych oraz w przypadku szkoleń dla osób indywidualnych.

Należy przy tym zauważyć, że taki stan rzeczy wynika z różnego charakteru wsparcia, a przede

wszystkim typów beneficjentów realizujących projekty i ich grup docelowych.

26

Tabela 3. Pozostałe źródła finansowania inwestycji na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych w podziale na rodzaje

interwencji.

Program Operacyjny Suma środków własnych

beneficjenta

% zmobilizowanych środków

beneficjentów e-integracja 26 883 340,07 zł 6,9%

e-learning 14 258 116,23 zł 3,7%

kierunki zamawiane 81 050,00 zł 0,02%

szkolenia osób indywidualnych 342 922,73 zł 0,1%

szkolenia pracowników 339 933 579,74 zł 87,4%

telepraca 7 431 068,68 zł 1,9%

Ogółem 388 930 077,45 zł 100,0%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007–2013.

W przypadku pozaunijnych źródeł finansowania inwestycji w obszarze interwencji poświęconej

rozwojowi e-kompetencji indywidualnych użytkowników technologii informacyjno-komunikacyjnych

największe znaczenie miały środki inwestowane przez podmioty gospodarcze. Stanowią one

75,8% pozaunijnych źródeł finansowania działań w analizowanym obszarze. Wyjątek stanowi

interwencja na rzecz e-integracji, która mobilizowała środki przeznaczane przez podmioty zaliczane

do administracji publicznej (w tym beneficjenci należący do administracji rządowej i samorządowej).

Rysunek 3. Pozostałe źródła finansowania inwestycji na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych.



Budowa infrastruktury szerokopasmowego Internetu miała na celu zapewnienie dostępu do łącza

na obszarze całego kraju. Analiza obejmuje inwestycje realizowane na rzecz budowy infrastruktury

administracja publiczna;

28 786 487,54 zł

organizacje i stowarzyszenia; 33 255 004,38 zł

podmiot gospodarczy;

294 681 962,10 zł

uczelnia/ jednostka naukowa;

32 206 623,43 zł

27

telekomunikacyjnej5 oraz działania na rzecz rozwoju infrastruktury informatycznej nauki. Inwestycje

na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej obejmowały budowę sieci szerokopasmowych,

szkieletowo-dystrybucyjnych oraz sieci dostępowych „ostatniej mili”. Jako budowę infrastruktury

telekomunikacyjnej uznaje się także wiele mniejszych inwestycji realizowanych w ramach

Regionalnych Programów Operacyjnych, które przypisano do tematu priorytetowego „Infrastruktura

telekomunikacyjna”.

Łączna wartość inwestycji na rzecz zapewnienia dostępu do szerokopasmowego Internetu oraz

informatyzacji nauki wyniosła 8,6 mld zł. Z tego budowa Regionalnych Sieci Szerokopasmowych

kosztowała prawie 3,2 mld złotych, a zapewnienie dostępu „ostatniej mili” – 2,2 mld zł. Pozostałe

inwestycje realizowane w ramach RPO poszczególnych województw w obszarze infrastruktury

telekomunikacyjnej miały wartość 1,2 mld zł. Procentowy rozkład inwestycji z obszaru infrastruktury

został przedstawiony na rysunku. Łączne nakłady na budowę infrastruktury

telekomunikacyjnej wyniosły prawie 6,6 mld zł. Dodatkowo, działania związane

z informatyzacją nauki realizowane w działaniu 2.3 PO IG osiągnęły łączną wartość ponad 2 mld

złotych.

Rysunek 4. Nakłady na rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej i informatycznej w ramach PS 2007–2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007–2013 (aktualne na

dzień: 31.12.2016 r.).

5 Infrastruktura telekomunikacyjna – zgodnie z art. 2 pkt 8 ustawy Prawo telekomunikacyjne – urządzenia telekomunikacyjne, oprócz telekomunikacyjnych urządzeń końcowych oraz w szczególności linie, kanalizacje kablowe, słupy, wieże, maszty, kable, przewody oraz osprzęt, wykorzystywane do zapewnienia telekomunikacji.

infrastruktura informatyczna nauki

24%

Ostatnia Mila25%

pozostałe14%

Regionalne Sieci Szerokopasmowe

37%

28

Budowa infrastruktury telekomunikacyjnej

Inwestycje z zakresu budowy infrastruktury telekomunikacyjnej6 realizowane były w ramach

różnych programów operacyjnych. Prawie połowa nakładów w tym obszarze została poniesiona w

ramach projektów realizowanych z Regionalnych Programów Operacyjnych (prawie 3,3 mld zł). W

tej kategorii największą rolę odegrał RPO województwa wielkopolskiego (831 mln zł). Nakłady na

rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej obejmujące budowę Sieci Szerokopasmowej Polski

Wschodniej (SSPW) oraz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” finansowane z PO RPW stanowią

28,4% nakładów na budowę infrastruktury telekomunikacyjnej. Łączna wartość projektów

współfinansowanych w PO IG na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” stanowi z kolei 22%

ogółu inwestycji w omawianym obszarze.

Rysunek 5. Nakłady na budowę struktury telekomunikacyjnej według programów operacyjnych PS 2007–2013.


dzień: 31.12.2016 r.).

Regionalne Sieci Szerokopasmowe (RSS) zbudowano w ramach Programu Operacyjnego

Rozwój Polski Wschodniej oraz Regionalnych Programów Operacyjnych. Wartość projektów

realizowanych w ramach PO RPW wynosi prawie 1,5 mld zł (Sieć Szerokopasmowa Polski

Wschodniej budowana w ramach 5 projektów w województwach Makroregionu Polski Wschodniej

– lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego). Łączna

wartość Regionalnych Sieci Szerokopasmowych dla pozostałych województw wynosi 1,7 mld zł.

6 Projekty realizowane w ramach PO RPW oraz RPO poszczególnych województw przypisane do tematu priorytetowego 10 „Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe)” oraz projekty realizowane w ramach działania 8.4 na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili”.


22,0%

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej

28,4%

Regionalne Programy

Operacyjne49,6%

29

Projekty obejmowały budowę sieci szkieletowo-dystrybucyjnych na terenie 14 województw7.

Największe nakłady wykorzystano przy budowie sieci dla województw mazowieckiego (prawie 453

mln zł) i wielkopolskiego (ponad 410 mln zł), w których utworzono najdłuższe sieci. Dysproporcje

w zakresie wielkości nakładów na RSS-y wynikają m.in. z poziomu nasycenia infrastrukturą

telekomunikacyjną oraz z wielkości obszaru, jaki zajmują poszczególne województwa (jak

wiadomo, województwo mazowieckie oraz wielkopolskie charakteryzują się największą

powierzchnią).

Tabela 4. Wartość projektów obejmujących budowę Regionalnych Sieci Szerokopasmowych w PS 2007–2013.

Województwo Wartość projektu

RSS - mazowieckie 452 792 028,74 zł

RSS - wielkopolskie 410 439 349,55 zł

RSS - lubelskie 385 084 244,27 zł

RSS - warmińsko-mazurskie 326 605 288,27 zł

RSS - podkarpackie 322 011 630,55 zł

RSS - podlaskie 250 751 373,67 zł

RSS - dolnośląskie 214 252 457,19 zł

RSS - świętokrzyskie 200 728 908,93 zł

RSS - małopolskie 192 331 600,65 zł

RSS - lubuskie 141 710 121,96 zł

RSS - pomorskie 127 999 248,56 zł

RSS - łódzkie 74 611 672,69 zł

RSS - kujawsko-pomorskie 44 533 340,56 zł

RSS - śląskie 44 094 979,36 zł Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007–2013 (aktualne na

dzień: 31.12.2016 r.).

Projekty obejmujące budowę sieci dostępowych w celu zapewnienia dostępu „ostatniej mili”

realizowane były w ramach działania 8.4 PO IG (łączna wartość projektów to prawie 1,5 mld zł),

a także w ramach projektów konkursowych działania II.1 PO RPW (łączna wartość to prawie 400

mln zł) oraz RPO województwa wielkopolskiego (łączna wartość to ponad 300 mln zł). Procentowy

rozkład w ogóle inwestycji na rzecz zapewniania dostępu ostatniej mili przedstawiono na wykresie.

7 W przypadku województwa zachodniopomorskiego oraz opolskiego zrezygnowano z budowy RSS na rzecz realizacji mniejszych projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej.

30

Rysunek 6. Nakłady na zapewnienie dostępu "ostatniej mili" według programów operacyjnych PS 2007–2013.


dzień: 31.12.2016 r.).

Największe środki na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” zaangażowano w województwie

wielkopolskim, w którym oprócz inwestycji realizowanych w ramach działania 8.4 PO IG (łączna

wartość inwestycji w tym województwie wyniosła ponad 136 mln zł), inwestowano w sieci

dostępowe również w ramach działania 2.8 RPO województwa wielkopolskiego. Pomimo tego, że

na obszarze makroregionu Polski Wschodniej projekty na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej

mili” mogły być realizowane z PO RPW lub działania 8.4 PO IG, nie zawsze przekładało się na

większą liczbę oraz wartość inwestycji w województwach zaliczanych do makroregionu. O ile pod

względem poniesionych nakładów województwa podkarpackie oraz lubelskie, dzięki realizacji

inwestycji w ramach dwóch programów znajdują się na 2 i 3 miejscu w skali kraju, o tyle

województwa warmińsko-mazurskie oraz świętokrzyskie charakteryzuje łączna wartość inwestycji

poniżej mediany dla kraju.

Nakłady na rozwój sieci dostępowych na obszarze makroregionu Polski Wschodniej z PO IG oraz

PO RPW wynosiły 35,9% ogółu nakładów na zapewnienie dostępu „ostatniej mili”

współfinansowanej w ramach Polityki Spójności 2007–2013 (łączna wartość projektów

w makroregionie wyniosła prawie 780 mln).

Tabela 5. Wartość projektów na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” z PS 2007–2013.

Zapewnienie dostępu 'ostatniej mili' wartość ogółem

Wielkopolskie 474 853 601,68 zł

Podkarpackie 275 420 253,76 zł

Lubelskie 266 579 506,79 zł

Śląskie 212 702 473,97 zł

Małopolskie 154 192 634,48 zł

Opolskie 140 010 689,50 zł

Pomorskie 105 225 567,07 zł


67%


18%

Regionalny Program

Operacyjny Województwa

Wielkopolskiego15%

31

Podlaskie 101 101 053,50 zł

Łódzkie 80 077 580,79 zł

Kujawsko-pomorskie 79 652 133,26 zł

Świętokrzyskie 72 324 175,34 zł

Zachodniopomorskie 67 521 662,01 zł

Warmińsko-mazurskie 63 843 118,69 zł

Dolnośląskie 34 687 539,13 zł

Mazowieckie 29 218 744,27 zł

Lubuskie 12 358 888,17 zł

Razem 2 169 769 622,39 zł

Polska Wschodnia łącznie 779 268 108,07 zł Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007-2013 (aktualne na

dzień: 31.12.2016 r.).

Pozostałe inwestycje, czyli projekty realizowane w ramach tematu priorytetowego 10 „Infrastruktura

telekomunikacyjna”, inne niż budowa RSS lub z zakresu zapewnienia dostępu „ostatniej mili”

realizowane były w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Projekty z tej kategorii

realizowane na terenie poszczególnych województw makroregionu Polski Wschodniej kosztowały

prawie 386 mln zł.

Wysokość nakładów na mniejsze projekty dotyczące zapewnienia dostępu do szerokopasmowego

Internetu zależała od wielkości wybudowanej Regionalnej Sieci Szerokopasmowej. W przypadku

województwa śląskiego budowa RSS kosztowała relatywnie mniej niż w pozostałych

województwach. Jednak pozostałe inwestycje w obszarze infrastruktury telekomunikacyjnej

kosztowały ponad 255 mln zł – najwięcej w skali kraju.

Wysoka łączna wartość pozostałych inwestycji charakteryzuje również województwo

zachodniopomorskie (ponad 127 mln zł), w którym zrezygnowano z budowy RSS na rzecz

mniejszych inwestycji mających na celu budowę infrastruktury telekomunikacyjnej, stąd ich wartość

jest stosunkowo wysoka. Co interesujące, w województwie opolskim wartość projektów w obszarze

infrastruktury telekomunikacyjnej wyniosła poniżej mediany dla wszystkich województw. Pomimo

założenia analogicznego do województwa zachodniopomorskiego. Warto także odnotować, że

w województwach małopolskim oraz lubuskim całość środków z tematu priorytetowego

„infrastruktura telekomunikacyjna” została poświęcona budowie RSS.

Tabela 6 Wartość pozostałych projektów z obszaru infrastruktura telekomunikacyjna realizowanych w PS 2007-

2013

Region Wartość ogółem

Śląskie 255 772 462,73 zł

Zachodniopomorskie 127 233 495,08 zł

Lubelskie 123 477 898,24 zł

Warmińsko-mazurskie 112 776 948,74 zł

Mazowieckie 108 696 963,90 zł

Wielkopolskie 81 991 312,89 zł

Podlaskie 72 668 123,57 zł

Kujawsko-pomorskie 71 963 194,69 zł

Łódzkie 61 987 592,79 zł

32

Opolskie 54 586 580,85 zł

Świętokrzyskie 46 154 173,12 zł

Dolnośląskie 43 113 910,06 zł

Podkarpackie 30 763 804,55 zł

Pomorskie 26 800 442,05 zł

Polska - łącznie 1 217 986 903,26 zł

Polska Wschodnia - łącznie 385 840 948,22 zł Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007–2013 (aktualne na

dzień: 31.12.2016 r.).

Inwestycje na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej obejmowały komplementarne

działania, obejmujące budowę sieci szkieletowo-dystrybucyjnych oraz sieci dostępowych. Dopiero

analiza łącząca różne modele inwestowania w budowanie dostępu do szerokopasmowego

Internetu na obszarach poszczególnych województw pozwala na ocenę rzeczywistych nakładów

poniesionych w obszarze infrastruktury telekomunikacyjnej.

Na uwagę zasługują przede wszystkim różnice w ogólnej sumie nakładów na rzecz rozwoju

infrastruktury telekomunikacyjnej w skali kraju. Największa łączna wartość projektów

charakteryzuje województwo wielkopolskie (prawie 1 mld zł), a najmniejsza województwo lubuskie

(154 mln zł). Podczas analizy różnic w tym względzie, należy wziąć pod uwagę jednak różnice

w wielkości tych województw oraz dotychczasowe podłączenia do sieci. Nie bez znaczenia

pozostaje uwzględnienie w RPO województwa wielkopolskiego odrębnego działania na rzecz

zapewnienia dostępu „ostatniej mili”.

Dostrzec można także bardzo duże różnice dotyczące rozkładu środków w obszarze infrastruktury

telekomunikacyjnej w podziale na trzech zasadnicze obszary – RSS, czyli największe inwestycje

regionalne na rzecz zapewnienia dostępu do szerokopasmowego Internetu, inwestycje na rzecz

zapewnienia dostępu „ostatniej mili”, pozwalające na dotarcie do bezpośrednich użytkowników,

a także pozostałe inwestycje w obszarze infrastruktury telekomunikacyjnej realizowane w ramach

Regionalnych Programów Operacyjnych, które obejmowały mniejsze projekty z zakresu budowy

sieci szkieletowo-dystrybucyjnych, budowę sieci dostępowych pozwalających na zapewnienie

dostępu do sieci mieszkańcom i podmiotom publicznym. Szczegółowy udział tych kategorii

w łącznej wartości projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej przedstawia tabela.

Warto zwrócić jednak uwagę na rolę RSS w poszczególnych województwach. W przypadku takich

województw jak lubuskie, mazowieckie lub dolnośląskie budowa RSS pochłonęła większość

środków zainwestowanych w tych regionach na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej.

W przypadku województw zachodniopomorskiego i opolskiego zrezygnowano z budowy RSS.

W przypadku województwa opolskiego – najmniejszego pod względem powierzchni, władze

regionu na podstawie wykonanej ekspertyzy na temat infrastruktury sieciowej podjęły decyzję, że

nie ma potrzeby budowy RSS. Jednocześnie zdiagnozowano problem niewystarczającej

infrastruktury „ostatniej mili”. W konsekwencji, w przypadku województwa opolskiego największą

rolę odegrały projekty realizowane z PO IG (działanie 8.4 obejmujące zapewnienie dostępu

„ostatniej mili”), a nie w ramach RPO województwa opolskiego. W przypadku województwa

33

zachodniopomorskiego nie udało się doprowadzić do budowy Regionalnej Sieci Szerokopasmowej,

jednak została ona zastąpiona mniejszymi inwestycjami realizowanymi przez operatorów

telekomunikacyjnych, które obejmowały budowy sieci szkieletowo-dystrybucyjnych w ramach RPO

województwa zachodniopomorskiego.

Z kolei w województwie śląskim, budowa RSS pochłonęła relatywnie niewiele środków, za to

uzupełniona została innymi inwestycjami mającymi na celu budowę sieci telekomunikacyjnej, w tym

sieci dostępowych „ostatniej mili”.

Tabela 7. Wartość projektów realizowanych na rzecz budowy Regionalnych Sieci Szerokopasmowych oraz

zapewniania dostępu „ostatniej mili” z PS 2007–2013.

Region Suma Udział w łącznej wartości inwestycji na rzecz budowy

infrastruktury telekomunikacyjnej:

RSS (%) "Ostatnia

mila" (%)

pozostałe inwestycje z

obszaru Infrastruktura

telekomunikacyjna(%)

Wielkopolskie 967 284 264,12 zł 42,4% 49,1% 8,5%

Lubelskie 775 141 649,30 zł 49,7% 34,4% 15,9%

Podkarpackie 628 195 688,86 zł 51,3% 43,8% 4,9%

Mazowieckie 590 707 736,91 zł 76,7% 4,9% 18,4%

Śląskie 512 569 916,06 zł 8,6% 41,5% 49,9%

Warmińsko-mazurskie 503 225 355,70 zł 64,9% 12,7% 22,4%

Podlaskie 424 520 550,74 zł 59,1% 23,8% 17,1%

Małopolskie 346 524 235,13 zł 55,5% 44,5% 0,0%

Świętokrzyskie 319 207 257,39 zł 62,9% 22,7% 14,5%

Dolnośląskie 292 053 906,38 zł 73,4% 11,9% 14,8%

Pomorskie 260 025 257,68 zł 49,2% 40,5% 10,3%

Łódzkie 216 676 846,27 zł 34,4% 37,0% 28,6%

Kujawsko-pomorskie 196 148 668,51 zł 22,7% 40,6% 36,7%

Zachodniopomorskie 194 755 157,09 zł 0,0% 34,7% 65,3%

Opolskie 194 597 270,35 zł 0,0% 71,9% 28,1%

Lubuskie 154 069 010,13 zł 92,0% 8,0% 0,0%

Polska - łącznie 6 575 702 770,60 zł 48,5% 33,0% 18,5%

Polska Wschodnia - łącznie 2 650 290 501,99 zł 56,0% 29,4% 14,6%


dzień: 31.12.2016 r.).

Suma dofinansowanie z UE na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach

PS 2007–2013 wynosi 3,8 mld, co stanowi 57,8% ogólnej wartości projektów. Udział środków

unijnych w finansowaniu różni się w zależności od Programów Operacyjnych ze względu na to, że

w każdym z nich przyjęto różne zasady dotyczące udzielania pomocy publicznej. Szczególnie

istotne są różnice pomiędzy Regionalnymi Programami Operacyjnymi, w ramach których władze

samorządowe same definiowały założenia interwencji. Ponadto różnice te wynikają z różnego

przedmiotu inwestycji oraz różnych typów beneficjentów.

34

W przypadku projektów na rzecz zapewnienia dostępu ostatniej mili (działanie 8.4 PO IG, działanie

2.1 PO RPW, działanie 2.8 RPO województwa wielkopolskiego) beneficjenci – przedsiębiorstwa

telekomunikacyjne angażowali środki własne w realizację przedsięwzięć. Stąd wynika relatywnie

niski poziom udziałów środków UE.

Tabela 8. Wysokość nakładów UE na rzecz projektów dotyczących infrastruktury telekomunikacyjnej według

Programów Operacyjnych.

Program Operacyjny Wartość dofinansowanie UE

% wartości dofinansowania UE w ogólnej wartości

projektów

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 643 018 115,11 zł 44,5%

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 1 205 596 051,13 zł 64,5%

RPO Województwa Dolnośląskiego 171 760 572,91 zł 66,7%

RPO Województwa Kujawsko-Pomorskiego 68 314 394,68 zł 58,6%

RPO Województwa Lubelskiego 99 232 104,78 zł 80,4%

RPO Województwa Lubuskiego 43 095 918,01 zł 30,4%

RPO Województwa Łódzkiego 94 606 422,77 zł 69,3%

RPO Województwa Małopolskiego 54 378 840,95 zł 28,3%

RPO Województwa Mazowieckiego 394 872 955,84 zł 70,3%

RPO Województwa Opolskiego 46 188 219,56 zł 84,6%

RPO Województwa Podkarpackiego 22 400 677,24 zł 72,8%

RPO Województwa Podlaskiego 39 867 299,57 zł 54,9%

RPO Województwa Pomorskiego 48 846 914,46 zł 31,6%

RPO Województwa Śląskiego 227 584 697,56 zł 75,9%

RPO Województwa Świętokrzyskiego 35 723 838,97 zł 77,4%

RPO Województwa Warmińsko-Mazurskiego 94 882 145,61 zł 84,1%

RPO Województwa Wielkopolskiego 437 787 138,35 zł 52,7%

RPO Województwa Zachodniopomorskiego 72 747 367,84 zł 57,2%

Razem 3 800 903 675,34 zł 57,8%


dzień: 31.12.2016 r.).

Różnice w udziale środków unijnych w ogólnej wartości projektów widoczne są także w podziale

na kategorie interwencji na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej. Udział dofinansowania

UE w ogólnej wartości projektów dotyczących budowy Regionalnych Sieci Szerokopasmowych

wynosił 63% (w przypadku wyodrębnienia z tej grupy projektów na rzecz budowy SSPW udział ten

wynosi nieco więcej – 69% ogólnej wartości projektów). Inwestycje na rzecz zapewnienia dostępu

„ostatniej mili” angażowały z kolei znacznie mniejszy udział środków unijnych – 43%. Należy jednak

zauważyć, że w przypadku projektów dotyczących budowy sieci dostępowych beneficjentami byli

przedsiębiorcy, a wsparcie miało na celu zachęcenie przedsiębiorców telekomunikacyjnych do

realizacji inwestycji. Z kolei beneficjentami projektów z zakresu budowy Regionalnych Sieci

Szerokopasmowych były jednostki samorządu terytorialnego. Rodzaj beneficjentów oraz zakres

inwestycji tłumaczy zatem przyjęcie różnych założeń o poziomie dofinansowywania inwestycji.

35

W przypadku pozostałych inwestycji dotyczących budowy infrastruktury telekomunikacyjnej udział

dofinansowania stanowił 71% ogólnej wartości projektów.

Tabela 9. Wysokość nakładów UE na rzecz projektów dotyczących infrastruktury telekomunikacyjnej według

obszarów interwencji.

Obszar Wartość dofinansowanie UE

% wartości dofinansowania UE w ogólnej wartości projektów

Regionalne Sieci Szerokopasmowe – razem

2 003 727 162,29 zł 63%

W tym: SSPW – razem 1 029 676 954,72 zł 69%

ostatnia mila 927 329 451,68 zł 43%

Pozostałe inwestycje 869 847 061,37 zł 71%


dzień: 31.12.2016 r.).

W ocenie poniesionych nakładów istotne jest także to, jaka była skala interwencji UE w stosunku

do innych źródeł finansowania inwestycji na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej.

Beneficjenci projektów infrastrukturalnych angażowali własne środki, zapewniając wkład własny

w realizowane przedsięwzięcia, co wynikało z zasad przyznawania wsparcia w ramach

poszczególnych programów operacyjnych. Zaangażowanie środków własnych beneficjentów

rozpatrywane jest jako wielkość poniesionych nakładów ze źródeł pozadotacyjnych – zarówno

w ramach wydatków kwalifikowanych, jak i pozostałych.

Budowa Regionalnych Sieci Szerokopasmowych wymagała zaangażowania środków własnych

beneficjentów na poziomie średnio 37%. Przy czym widoczne są duże dysproporcje pomiędzy

poszczególnymi inwestycjami w zależności od założeń przyjętych w ramach poszczególnych

Programów Operacyjnych. O ile budowane w ramach PO RPW Sieci Szerokopasmowe Polski

Wschodniej charakteryzują się podobnym poziomem wkładu własnego (5% wydatków

kwalifikowalnych i ok. 22,5% ogólnej wartości projektów), o tyle w przypadku sieci budowanych

w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych dostrzec można bardzo duże różnice w tym

zakresie. W przypadku RSS województwa mazowieckiego wkład własny beneficjenta wynosił

jedynie 2% wydatków kwalifikowalnych (20,4% ogólnej wartości projektu). Na drugim biegunie

mamy RSS województwa pomorskiego, w którym wkład własny beneficjenta stanowił 62%

wydatków kwalifikowalnych (71,8% ogólnej wartości projektu8).

Tabela 10. Zaangażowanie poza dotacyjnych źródeł finansowania inwestycji dot. budowy Regionalnych Sieci

Szerokopasmowych.

% zaangażowania środków własnych w ogólnej wartości projektu

Średni % zaangażowanych środków własnych w wydatkach kwalifikowalnych

RSS - mazowieckie 20,4% 2%

8 Różnica pomiędzy wartością ogólną projektu a wydatkami kwalifikowalnymi obejmuje wydatki niekwalifikowane, które ponosili beneficjenci w celu realizacji celów projektowych. O ile wydatki te nie są uwzględniane w przy ocenie intensywności wsparcia, o tyle zasadne jest uwzględnienie ich w ramach analizy pozadotacyjnych źródeł finansowania. Są to środki niezależne od zasad przyznawania wsparcia przyjętych w Programach Operacyjnych, które zostały zaangażowane w realizację projektów.

36

RSS - podlaskie 22,4% 5%

RSS - podkarpackie 22,7% 5%

RSS - lubelskie 22,5% 5%

RSS - świętokrzyskie 22,4% 5%

RSS - warmińsko-mazurskie 22,5% 5%

RSS - dolnośląskie 31,3% 15%

RSS - wielkopolskie 30,9% 15%

RSS - łódzkie 31,3% 15%

RSS - śląskie 31,5% 15%

RSS - małopolskie 66,7% 50%

RSS - lubuskie 64,2% 50%

RSS - kujawsko-pomorskie 60,1% 50%

RSS - pomorskie 71,8% 62%


dzień: 31.12.2016 r.).

Beneficjenci projektów z zakresu zapewnienia dostępu „ostatniej mili” oprócz obowiązkowego

wkładu własnego (którego minimalny poziom był różny w zależności od Programu Operacyjnego

oraz od wielkości przedsiębiorstwa) angażowali prywatne środki. Służyły one realizacji celów

projektu, jednak nie wchodziły w zakres kosztów kwalifikowanych. Rzeczywisty wkład

beneficjentów stanowią zatem środki zaangażowane jako wkład własny oraz jako koszty

niekwalifikowane. Środki zaangażowane w ramach tego obszaru interwencji pochodzą z sektora

prywatnego, co jest szczególnie istotne w kontekście oceny pozadotacyjnych źródeł finansowania.

Łącznie beneficjenci projektów na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” zainwestowali ponad

1 mld złotych (w tym prawie 657 mln z wydatków kwalifikowalnych). Średnio środki własne

beneficjentów stanowiły 37% wydatków kwalifikowalnych i 49% ogólnej wartości projektów.

Większy wkład własny charakteryzował projekty realizowane w ramach RPO województwa

wielkopolskiego, w którym nakłady własne beneficjentów stanowiły 58% wydatków

kwalifikowalnych (68% ogólnej wartości projektu). Wyjaśnieniem dla stosunkowo wyższego

poziomu wkładu własnego w przypadku inwestycji w ramach RPO województwa wielkopolskiego

jest przyjęte założenie o zróżnicowanym poziomie dofinansowania w zależności od wielkości

przedsiębiorstwa. O ile od mikro- i małych przedsiębiorstw wymagano wkładu na poziomie 40%

kosztów kwalifikowanych, a od średnich – 50%, o tyle w przypadku pozostałych było to już 60%.

Tabela 11. Zaangażowanie pozadotacyjnych źródeł finansowania inwestycji na rzecz zapewnienia dostępu

„ostatniej mili”.

Średni % zaangażowania środków własnych w ogólnej wartości projektu

Średni % zaangażowanych środków własnych w wydatkach kwalifikowalnych

ostatnia mila - razem 49,3% 37%


48,0% 35%

37


46,5% 33%

Regionalny Program Operacyjny Województwa Wielkopolskiego

67,9% 58%


dzień: 31.12.2016 r.).

Infrastruktura informatyczna nauki

Inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej nauki9 pochłonęły ponad 2 mld zł.

Rozkład wartości projektów w podziale na poszczególne województwa, na terenie których

realizowane były inwestycje przedstawiony został w tabeli. Należy jednak zauważyć, że podział ten

nie wskazuje zasięgu projektów. Działanie miało charakter ponadregionalny i ogólnokrajowy.

Zgodnie z jego założeniami, inwestycje miały na celu zapewnienie jednostkom naukowym mającym

siedzibę w Polsce łączności z międzynarodowymi naukowymi sieciami teleinformatycznymi, czego

konsekwencją jest zwiększenie zasięgu inwestycji. W ramach działania nie zdefiniowano

minimalnego wkładu własnego beneficjentów oraz zapewniono sfinansowanie 100% wydatków

kwalifikowalnych10.

Tabela 12. Wartość inwestycji na rzecz rozwoju infrastruktury informatycznej nauki.

Obszar Wartość ogółem Wkład własny

Cały kraj 657 683 051,90 zł 32 754 547,22 zł

Dolnośląskie 49 926 890,00 zł 199 100,00 zł

Kujawsko-pomorskie 9 523 388,45 zł 62 413,45 zł

Łódzkie 13 214 065,78 zł - zł

Małopolskie 222 667 397,01 zł 4 117 122,51 zł

Mazowieckie 739 706 379,21 zł 36 996 296,32 zł

Pomorskie 111 849 603,84 zł 7 352 460,38 zł

Śląskie 81 418 359,54 zł 982 011,33 zł

Wielkopolskie 170 601 298,19 zł 20 619 910,84 zł

Zachodniopomorskie 8 478 277,00 zł 117 500,00 zł

RAZEM 2 065 068 710,92 zł 103 201 362,05 zł


dzień: 31.12.2016 r.).

9 Inwestycje były wspierane w ramach działania 2.3 PO IG, w ramach którego finansowane były projekty mające na celu zapewnienie środowisku naukowemu w Polsce stałego i bezpiecznego dostępu do zaawansowanej infrastruktury informatycznej. A także umożliwienie prowadzenia nowoczesnych badań z zastosowaniem technologii społeczeństwa informacyjnego oraz zapewnienie jednostkom naukowym mającym siedzibę w Polsce łączności z międzynarodowymi naukowymi sieciami teleinformatycznymi. 10 W tym 85% udział środków UE oraz 15% wkładu krajowego.

38

Gospodarka

Łączna wartość inwestycji na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości wynosi 5,2 mld zł. Analiza

nakładów na rzecz stymulowania wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych

w sektorze przedsiębiorstw obejmuje działanie 8.1 – Wspieranie działalności gospodarczej

w dziedzinie gospodarki elektronicznej oraz działanie 8.2 – Wspieranie wdrażania elektronicznego

biznesu typu B2B Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, jak również projekty

realizowane w ramach tematu priorytetowego Usługi i aplikacje dla MŚP (e-handel, kształcenie

i szkolenie, tworzenie sieci itp.) oraz Inne działania mające na celu poprawę dostępu MŚP do TIK

i ich wydajne użytkowanie11 realizowane przez podmioty gospodarcze.

Wsparcie przedsiębiorstw realizowane było przede wszystkim w ramach PO IG – działania na rzecz

rozwoju e-usług pochłonęło łącznie ponad 1,7 mld zł (w tym 10,6 mln zaangażowano w realizację

projektu systemowego wspierającego realizację działań 8.1 i 8.2 przez Polską Agencję Rozwoju

Przedsiębiorczości). A wsparcie wdrażania elektronicznego biznesu typu B2B – niecałe 3 mld zł.

Pozostałe inwestycje realizowane w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych osiągnęły

łączną wartość na poziomie ponad 500 mln zł. Procentowy rozkład nakładów przedstawiono na

wykresie.

Rysunek 7. Nakłady na rozwój e-przedsiębiorczości według programów operacyjnych.


dzień: 31.12.2016 r.).

11 Z zakresu analizy wyłączono działanie 8.3 PO IG (nakłady uwzględnione zostały w części poświęconej e-kompetencjom), działanie 8.4 PO IG (nakłady zostały uwzględnione w części poświęconej infrastrukturze telekomunikacyjnej), działanie 7.1 PO IG (działania z obszaru e-administracji zostały wyłączone z zakresu badania) oraz projekty realizowane przez JST w ramach RPO Województwa Warmińsko-Mazurskiego.

POIG.08.01.0018%

POIG.08.02.0031%

RPO - razem51%

39

Rozkład terytorialny inwestycji na rzecz rozwoju e-gospodarki finansowanych w ramach wszystkich

programów operacyjnych wskazuje na wyraźną dominację inwestycji realizowanych na terenie

województwa mazowieckiego (ich wartość stanowi 31% ogólnej wartości projektów realizowanych

w tym obszarze). Istotną rolę w tym zakresie odegrało także województwo wielkopolskie (15%).

Łączna wartość inwestycji realizowanych w ramach analizowanych działań PO IG oraz

Regionalnych Programów Operacyjnych na obszarze makroregionu Polski Wschodniej wyniosła

16% ogólnej wartości projektów realizowanych na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości.

Tabela 13. Nakłady na rozwój e-przedsiębiorczości według przekrojów terytorialnych.

Region Łączna wartość projektów ogółem % wartości

projektów

Dolnośląskie 246 535 734,75 zł 5%

Kujawsko-pomorskie 261 445 046,83 zł 5%

Lubelskie 132 257 310,47 zł 3%

Lubuskie 76 884 541,82 zł 1%

Łódzkie 303 479 920,91 zł 6%

Małopolskie 292 082 128,73 zł 6%

Mazowieckie 1 633 189 254,56 zł 31%

Opolskie 75 519 916,40 zł 1%

Podkarpackie 257 872 843,30 zł 5%

Podlaskie 101 925 607,73 zł 2%

Pomorskie 236 427 464,31 zł 5%

Śląskie 394 341 136,42 zł 8%

Świętokrzyskie 142 836 778,78 zł 3%

Warmińsko-mazurskie 194 611 994,85 zł 4%

Wielkopolskie 761 986 073,49 zł 15%

Zachodniopomorskie 77 787 559,89 zł 1%

Projekt systemowy PARP 10 629 343,40 zł 0,2%

Polska Wschodnia łącznie 829 504 535,13 zł 16%

Ogółem 5 199 812 656,64 zł 100,0%


W ramach wszystkich analizowanych programów operacyjnych suma dofinansowania UE

projektów na rzecz rozwoju e-gospodarki wynosi 2,8 mld zł, co stanowi 54,7% ogólnej wartości

projektów w analizowanym obszarze. Wielkość ogólnych nakładów na rozwój e-przedsiębiorczości

poniesionych w ramach PO IG skutkuje tym, że również wielkość dofinansowania UE była

największa – 2,6 mld (co stanowi 93% nakładów poniesionych przez UE w tym obszarze).

40

Udział dofinansowania UE w ogólnej wartości projektów różnił się w zależności od programów

operacyjnych. W przypadku PO IG było to średnio 56,3%, choć ze względu na przyjęcie różnych

założeń dotyczących poziomu dofinansowania w ramach działania 8.1 PO IG oraz 8.2 widoczne są

istotne różnice (64,4% w przypadku działania 8.1 PO IG oraz 51,5% w przypadku działania 8.2 PO

IG). W przypadku działania 8.1 PO IG maksymalny poziom dofinansowania mógł wynosić do 70%

kosztów kwalifikowalnych (lub 85%, jeżeli wnioskodawcą była osoba fizyczna w wieku do 27 lat

ubiegająca się o wsparcie w kwocie nieprzekraczającej 80 tys.). Intensywność wsparcia w ramach

działania 8.2 PO IG była zróżnicowana i zależała od wybranego trybu udzielenia wsparcia, a także

od takich czynników jak: kategoria wydatków, wielkość przedsiębiorcy i lokalizacja projektu. W

przypadku wydatków na inwestycje poziom dofinansowania mógł wynosić od 40% do 70%

wydatków kwalifikowanych. Z kolei w przypadku wydatków na szkolenia specjalistyczne mogło to

być maksymalnie 25%, przy czym poziom dofinansowania mógł zostać zwiększony w przypadku

spełnienia dodatkowych warunków – do 55%. W przypadku wydatków na doradztwo intensywność

wsparcia nie mogła przekroczyć 50%12.

W ramach Regionalnych Programów Operacyjnych średni udział środków UE w ogólnej wartości

projektów wynosił 40,4% (przy czym widoczne są znaczące różnice – w przypadku województwa

wielkopolskiego lub mazowieckiego wsparcie z UE stanowiło około 30% wartości projektów, z kolei

w skrajnym przypadku – województwie łódzkim – 59,4%). Różnice pomiędzy poszczególnymi

Programami wynikają z różnych zasad przyznawania pomocy. Bowiem każdy Regionalny Program

Operacyjny samodzielnie opracowywał model wsparcia przedsiębiorstw, w tym intensywność

wsparcia.

Tabela 14. Absorpcja środków UE na realizację projektów na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości.

Program operacyjny Dofinansowanie UE (suma)

Wysokość dofinansowania UE


2 638 241 522,75 zł 56,3%

Regionalne programy operacyjne 206 242 071,24 zł 40,4%

Suma końcowa 2 844 483 593,99 zł 56,3%


Oceniając, jaka była skala interwencji UE w stosunku do innych źródeł finansowania inwestycji na

rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości należy także zwrócić uwagę na pozadotacyjne środki

zaangażowane w realizację inwestycji w tym obszarze. Beneficjenci projektów dotyczących e-

przedsiębiorczości zainwestowali łącznie 1 869 200 065,23 zł własnych środków. Zmobilizowanie

środków sektora prywatnego na rzecz inwestycji przyczyniających się do rozwoju innowacyjnej

gospodarki wykorzystującej potencjał technologii informacyjno-komunikacyjnych jest istotne dla

12 Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 21 marca 2013 r. w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej na wspieranie tworzenia i rozwoju gospodarki elektronicznej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007–2013.

41

zapewnienia efektywności działań. Analizując rozkład zaangażowanych środków własnych

beneficjentów projektów z obszaru e-przedsiębiorczości, należy zauważyć, że największą rolę

odegrały środki pochodzące z mikroprzedsiębiorstw. Stanowiły one niemal połowę

zaangażowanych funduszy własnych w ramach analizowanego obszaru interwencji. Należy jednak

podkreślić, że różnice w tym zakresie wynikają przede wszystkim ze struktury beneficjentów.

Najwięcej projektów było realizowanych przez mikroprzedsiębiorców, stąd większa suma

zaangażowanych przez nich środków własnych.

Tabela 15. Pozostałe źródła finansowania inwestycji na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości.

Suma środków własnych zaangażowanych w realizację

interwencji

% środków własnych

Mikro przedsiębiorstwo 923 831 221,03 zł 49,4%

małe przedsiębiorstwo 521 946 464,32 zł 27,9%

średnie przedsiębiorstwo 409 839 999,18 zł 21,9%

duże przedsiębiorstwo 1 552 699,44 zł 0,1%

inne 12 029 681,26 zł 0,6%

RAZEM 1 869 200 065,23 zł 100,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z systemu informatycznego KSI SIMIK 2007–2013.


informacyjnego13


informacyjnego analizowane są na podstawie osiąganych wartości wskaźników monitorowania

właściwych dla działań objętych analizą14.

Kompetencje cyfrowe

Działania szkoleniowe podejmowane w ramach interwencji PO RPW objęły 8,2 tys. mieszkańców15

Polski Wschodniej wykluczonych cyfrowo.

13 W ramach rozdziału odpowiedziano na pytanie badawcze: Jakie produkty powstały w wyniku interwencji PS 2007–2013 w przedmiotowym zakresie (w podziale na obszary tematyczne i we wskazanych przekrojach terytorialnych)? 14 Uwaga, ze względu na różny postęp działań dotyczących zamknięcia programów operacyjnych, podane dane należy traktować szacunkowo. W zestawieniu zostały uwzględnione najbardziej aktualne, dostępne dane sprawozdawcze dotyczące osiągniętych produktów i rezultatów. 15 Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w Polsce Wschodniej. Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej – trwałość projektów, problemy i wyzwania, Departament Programów Ponadregionalnych, Ministerstwo Rozwoju, Warszawa 2017.

42

W ramach PO KL działaniami szkoleniowymi zostało objętych ponad 500 tys. pracowników

przedsiębiorstw oraz ponad 134 tys. osób w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, które

z własnej inicjatywy chciały podnieść swoje kompetencje w zakresie nauki języków obcych i ICT16.

Ponadto, działania szkoleniowe podejmowane w ramach projektu systemowego przez „Latarników”

Polski Cyfrowej objęły swoim zasięgiem prawie 300 tys. osób wykluczonych cyfrowo. Odwołując

się do nakładów poniesionych, w celu realizacji tych działań omówionych we wcześniejszym

rozdziale, należy dostrzec istotne różnice w efektywności podejmowanych działań. Najwyższy

koszt przeszkolenia jednego uczestnika odnotowano w ramach działania 2.1 PO KL – wyniósł on

średnio 3074,91 zł. Należy jednak zauważyć, że w ramach tego działania realizowane były

szkolenia specjalistyczne, które są bardziej kosztowne od szkoleń z podstawowej obsługi

komputera. Koszt przeszkolenia jednego uczestnika szkoleń z działania 9.6.2 PO KL wyniósł

2309,14 zł. W przypadku działań Latarników, które w dużej części oparte były na wolontariacie oraz

na nieodpłatnym korzystaniu z infrastruktury niezbędnej do realizacji szkoleń, koszt przeszkolenia

jednej osoby wyniósł zaledwie 70 zł.

Działania w obszarze e-integracji (działanie 8.3 PO IG) objęły swoim zakresem prawie 100 tys.

gospodarstw domowych z grupy docelowej wsparcia17, poprzez zapewnienie im sprzętu

komputerowego, dostępu do Internetu oraz wsparcia szkoleniowego i motywacyjnego, mające na

celu wzbudzenie potrzeb włączenia cyfrowego. Ponadto, w ramach działań koordynacyjnych

podejmowanych w projektach utworzono ponad 120 tys. stanowisk komputerowych w podmiotach

podległych beneficjentom oraz w gospodarstwach domowych z grupy docelowej. Oznacza to, że

w ramach działań koordynacyjnych osiągnięto ponad dwukrotnie większą wartość wskaźnika niż

zakładano pierwotnie. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że dzięki działaniom koordynacyjnym

zapewniono dostęp do Internetu w jednostkach podległych beneficjentom w celu zapewnienia

możliwości korzystania przez grupy docelowe docierając do większej grupy odbiorców niż

gospodarstwa domowe objęte podstawową formą wsparcia, jaką był zakup sprzętu i zapewnienie

dostępu do Internetu w miejscu zamieszkania. Działania koordynacyjne nie miały bezpośredniego

wpływu na realizację wskaźnika dotyczącego kompetencji cyfrowych, jednak w sposób faktyczny

zwiększają efektywność projektu poprzez rozszerzenie oddziaływania zrealizowanych projektów.

Kierunki zamawiane objęły swoim zasięgiem ponad 90 tys. młodych ludzi, z czego ponad 36 tys.

to absolwenci kierunków technicznych, przyrodniczych i matematycznych. Produkty i rezultaty

16 Ze względu na przyjęte procedury sprawozdawcze nie ma możliwości rozdzielenia uczestników. Ponadto, projekty szkoleniowe często łączyły te dwa obszary kompetencyjne. 17 Do grupy docelowej wsparcia należały spełniające odpowiednie kryteria: gospodarstwa domowe dzieci i młodzież ucząca się z rodzin w trudnej sytuacji materialnej i społecznej uprawniającej do uzyskania stypendiów socjalnych lub z bardzo dobrymi wynikami w nauce, z rodzin w których przeciętny miesięczny dochód opodatkowany na osobę w rodzinie, z roku poprzedzającego rok udziału w projekcie był niższy niż przeciętny dochód na 1 osobę w gospodarstwie domowym zgodnie ze wskaźnikiem GUS. Ponadto, ze wsparcia mogły skorzystać osoby niepełnosprawne, osoby z grupy 50+, rodzinne domy dziecka, samotni rodzice.

43

będące wynikiem wdrożenia interwencji w tym obszarze przekroczyły znacznie początkowe

założenia.

Tabela 16. Uzyskane produkty w obszarze kompetencji cyfrowych.

Program Nazwa wskaźnika wartość

docelowa

wartość

uzyskana

Wartość

szacowana18

Poziom

realizacji

wskaźnika

(poziom

szacowany)

Szk

ole

nia

PO RPW Liczba osób przeszkolonych -

województwo lubelskie 1912 1912 nd 100%

Liczba osób przeszkolonych -

województwo podkarpackie 1546 1548 nd 100%


województwo warmińsko-

mazurskie

1860 1860 nd 100%


województwo podlaskie 1545 1077 nd 70%


województwo świętokrzyskie 99819 49120 nd 49%

PO KL /

oś II

Liczba przedsiębiorstw, które

zostały objęte wsparciem 60 000 140 374 132 760 234%

Liczba pracowników

przedsiębiorstw, którzy

zakończyli udział w projektach

szkoleniowych, w tym:

350 000 539 736 512 325

154%

w tym: liczba osób w wieku 50+ 70 000 86 708

78 709 124%

PO KL /

oś IX

Liczba osób dorosłych w

wieku 25-64 lata, które

uczestniczyły w kształceniu

ustawicznym w ramach

Priorytetu

140 000 134 722 143 286 96%

(102%)

Kie

run

ki za

ma

wia

ne

PO KL /

4.1.2

Liczba uczelni oferujących

dodatkowe zajęcia

wyrównawcze dla studentów I

roku kierunków matematyczno-

przyrodniczych i technicznych

48 126 nd 263%

Liczba studentów I roku na

kierunkach zamawianych przez

ministra właściwego ds.

szkolnictwa wyższego

20 800 92 202 nd 443%

Liczba absolwentów kierunków

matematyczno-przyrodniczych i

technicznych, zamawianych 18 000 36 405

nd 202%

18 Szacowana wartość wskaźnika jest to wartość, która z dużym prawdopodobieństwem zostanie osiągnięta. Informacje na temat szacowanych wartości prezentowane są przez IŻ w sprawozdaniach o postępie rzeczowym wdrażania Programu na podstawie podpisanych umów i etapów wdrażania projektów. 19 Wartości docelowe w zakresie liczby osób przeszkolonych w ramach komponentu szkoleniowego w ramach SSPW pochodzą ze studium wykonalności dla poszczególnych województw. 20 W przypadku województwa podlaskiego i świętokrzyskiego nie było możliwości pozyskania ostatecznej liczby uczestników szkoleń, stąd suma w tabeli jest niższa od właściwej liczby uczestników.

44

przez ministra właściwego ds.

szkolnictwa

odsetek studentów, którzy nie

kontynuują nauki po I roku

studiów na kierunkach


technicznych w relacji do

studentów I roku kierunków


technicznych

17,90% 30,15% nd 168%

e-i

nte

gra

cja

PO IG /

8.3

Liczba gospodarstw domowych

z grupy docelowej, które

uzyskały dostęp do

szerokopasmowego Internetu

100 000 96 049 96 060

96%

Liczba jednostek samorządu

terytorialnego zaangażowanych

w realizację działania

1000 605 605 61%

Liczba utworzonych stanowisk

komputerowych dla podmiotów

trwale korzystających z

Internetu, utrzymujących

utworzone połączenie przez

okres min. 3 lat

60 000 122 018 122 708 203%

(205%)

La

tarn

icy

PC

PO IG /

8.3

Liczba uczestników zajęć bd 282 109

bd

Liczba wolontariuszy

bd 2886 bd

Źródło: opracowanie własne na podstawie postępu rzeczowego wdrażania poszczególnych programów

operacyjnych.


Regionalne Sieci Szerokopasmowe powstały w 14 spośród 16 województw. Ze względu na

różny system sprawozdawczy w zakresie produktów powstałych w wyniku budowy sieci

szerokopasmowych produkty w tym obszarze przedstawione zostaną na podstawie Raportu

Zamknięcia przygotowanego przez Ministerstwo Cyfryzacji w celu podsumowania budowy sieci

szkieletowo-dystrybucyjnych w PS 2007-201321. Zgodnie z podanymi informacjami stworzono 29

352,61 km sieci, w tym wybudowano 23 490,52 km sieci oraz stworzono 5 862,09 km sieci

z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury. W ramach budowy regionalnych sieci

szerokopasmowych powstało 2 927 węzłów (w tym 286 szkieletowych i 2 641 dystrybucyjnych). Na

realizację projektów beneficjenci, do kwietnia 2016 roku, wydatkowali łącznie ponad 3 mld zł.

Najdłuższa sieć regionalna powstała w Wielkopolsce – 4 594 km. Zarazem w tym województwie

wykorzystano w największym stopniu istniejącą już wcześniej infrastrukturę, bo blisko 2,2 tys. km22.

21 Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007-2013; Raport zamknięcia, Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji 22 Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007-2013; Raport zamknięcia, Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji

45

Dzięki interwencji na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej możliwość dostępu

do Internetu zyskało prawie 9 mln osób. Oznacza to, że zasięg oddziaływania inwestycji

w zakresie budowy infrastruktury telekomunikacyjnej objął obszar, na którym zamieszkuje 9 mln

potencjalnych osób, które mogą zostać podłączone do szerokopasmowego Internetu, a które

wcześniej takiej możliwości nie miały. Największa skuteczność interwencji w tym zakresie dotyczy

województwa wielkopolskiego, w którym zapewniono możliwość dostępu do sieci 3,6 mln

mieszkańcom. Warto zauważyć, że czynnikiem sukcesu w tym zakresie okazała się dywersyfikacja

modeli interwencji – oprócz budowy RSS, w ramach RPO województwa wielkopolskiego

realizowano m.in. projekty dotyczące zapewnienia dostępu „ostatniej mili”, co odegrało istotną rolę

w uzyskanej wartości wskaźnika. Efekty osiągnięte w województwie wielkopolskim charakteryzują

się także największą skutecznością i najwyższym poziomem realizacji wskaźnika.

Na tle innych województw szczególnie wyróżnia się także województwo warmińsko-mazurskie,

w którym inwestycje dotyczące rozbudowy infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach RPO

Warmii i Mazur pozwoliły na zapewnienie możliwości dostępu do Internetu dla ponad miliona osób.

Należy przy tym pamiętać, że województwo to należy do makroregionu Polski Wschodniej, co

oznacza, że w ramach PO RPW realizowany był projekt Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej

– województwo warmińsko-mazurskie. Inwestycja pozwoliła na zapewnienie możliwości dostępu

do sieci dla kolejnych 158 tys. osób. W przypadku pozostałych województw makroregionu Polski

Wschodniej kluczową rolę w zapewnieniu możliwości dostępu do Internetu odegrały projekty

realizowane w ramach PO RPW. Działania podejmowane w ramach Regionalnych Programów

Operacyjnych tych województw miały relatywnie niewielki wpływ na zwiększenie dostępu do

Internetu.

Tabela 17. Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu w wyniku interwencji według programów

operacyjnych.

Pogram Wartość zakładana

Wartość osiągnięta

Poziom realizacji

Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu

PO RPW, w tym: 1 042 764 1 091 285 105% Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej - województwo

lubelskie 316 836,00

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej - województwo świętokrzyskie

228 101,00

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej - województwo podlaskie

172 994,00

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej - województwo warmińsko-mazurskie

158 000,00

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej - województwo podkarpackie

122 660,00

RPO Dolnośląskie 250 000 118 735 47%

RPO Lubelskie

13 046

RPO Lubuskie 10 000 52 000 520%

RPO Łódzkie 129 546 246 498 190%

RPO Małopolskie 720 000 790 202 110%

46

RPO Mazowieckie 800 000 887 251 111%

RPO Opolskie 148 600 185 997 125%

RPO Podkarpackie 48 000 51 536 107%

RPO Podlaskie 83 000 30 729 37%

RPO Pomorskie 248 612 134 793 54%

RPO Śląskie 210 000 2 379 1%

RPO Świętokrzyskie

261

RPO Warmińsko-Mazurskie 300 000 1 081 799 361%

RPO Wielkopolskie 500 000 3 646 096 729%

RPO Zachodniopomorskie 100 000 590 441 590%

RPO Kujawsko-Pomorskie 27 880 27 880 100%

RAZEM 4 618 402 8 950 928

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez Instytucje Zarządzające programami.

Działania z zakresu zapewnienia dostępu „ostatniej mili” pozwoliły na utworzenie ponad

710 tys. podłączeń do szerokopasmowego Internetu. W przypadku przedsięwzięć realizowanych

w ramach działania 8.4 PO IG szacuje się, że wartość ta wzrośnie do 245 380. Aby było to możliwe,

beneficjenci wybudowali 16,2 tys. km sieci. Warto także zauważyć, że w ramach działania 8.4 PO

IG realizowano również projekty w technologii radiowej, w której długość wybudowanej sieci nie ma

znaczenia. Na terenie makroregionu Polski Wschodniej, dzięki budowie sieci dostępowych, dostęp

do Internetu uzyskało ponad 94 tys. osób w wyniku realizacji projektów z działania 2.1 PO RPW.

W ramach RPO Województwa Wielkopolskiego wybudowano prawie 2,5 tys. km sieci, co pozwoliło

na zapewnienie możliwości dostępu do sieci NGA ponad 371 tys. abonentów (przy planowanej do

osiągnięcia wartości 500 tys. osób).

Tabela 18. Liczba podłączeń uzyskanych dzięki realizacji projektów z zakresu zapewnienia dostępu "ostatniej mili".

Obszar interwencji

Nazwa wskaźnika Wartość osiągnięta wskaźnika

Wartość docelowa

Poziom realizacji

Działanie 2.1 PO RPW (projekty „ostatniej mili”)


94 226 77 310 122%

Działanie 8.4 PO IG

Liczba podmiotów trwale korzystających z Internetu szerokopasmowego udostępnionego w wyniku działania 8.4 PO IG

245 380 100 000 245%

Działanie 2.8 RPO Wielkopolskie

Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do sieci NGA (sieci internetowej nowej generacji)

371 212 500 000 74%

710 818 677 310


Wdrażanie projektów realizowanych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych

pozwoliło na zapewnienie dostępu do Internetu ponad 200 tys. przedsiębiorców. Należy mieć

także na uwadze wcześniej omówione efekty. Należy jednak zauważyć, że nie we wszystkich

47

programach operacyjnych wyodrębniono wskaźnik monitorujący zapewnienie dostępu do Internetu

przedsiębiorcom, co może wpłynąć na zaniżenie obserwowalnych zmian. Budowana infrastruktura

telekomunikacyjna miała zapewnić dostęp odbiorcom indywidualnym niezależnie od ich rodzaju, co

oznacza, że możliwość dostępu do Internetu, dzięki powstałej infrastrukturze uzyskało znacznie

więcej firm.

Tabela 19. Produkty uzyskane w zakresie zapewniania dostępu do Internetu przedsiębiorstwom w ramach

Regionalnych Programów Operacyjnych.

Pogram Wartość

zakładana

Wartość

osiągnięta

Poziom

realizacji

RPO Podlaskie 600 1178 196%

RPO Zachodniopomorskie 460 184 40%

RPO Śląskie 7000 202841 2898%

RPO Warmińsko-Mazurskie 6400 445 7%

RPO Podkarpackie

1095

RPO Mazowieckie 200 19 10%

RPO Łódzkie 6000 723 12%

RPO Kujawsko-Pomorskiego 89 89 100%

RPO Małopolskie* 100% 100%23

RAZEM 206 574


W przypadku większości programów wyszczególniono także monitorowanie wybranych grup

użytkowników końcowych. Dzięki realizacji projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej

w ramach PO RPW oraz Regionalnych Programów Operacyjnych co najmniej 10 tys. jednostek

administracji publicznej uzyskało możliwość dostępu do Internetu. Dzięki wybudowanej

infrastrukturze możliwość dostępu do Internetu otrzymało także ponad tysiąc szkół.

Tabela 20. Produkty uzyskane w zakresie zapewniania dostępu do Internetu jednostkom administracji publicznej

oraz szkołom w ramach programów operacyjnych.

Liczba jednostek publicznych, które uzyskały możliwość

dostępu do Internetu

Liczba szkół, które uzyskały możliwość dostępu do Internetu

PORPW 33 14

RPO Kujawsko-Pomorskie 191 25

RPO Lubelskie 566 83

RPO Łódzkie 100 116

RPO Małopolskie 513

23 System monitorowania dla RPO Województwa Małopolskiego przewidywał sposób wskaźnikowania wyrażający się odsetkiem przedsiębiorstw, które będą mogły uzyskać dostęp do Internetu.

48

RPO Mazowieckie 138 59

RPO Opolskie 27 141

RPO Podkarpackie 1

RPO Podlaskie 1 5

RPO Śląskie 5531 49

RPO Świętokrzyskie 227 82

RPO Warmińsko-Mazurskie 2347 358

RPO Wielkopolskie 258

RPO Zachodniopomorskie 129 204

RAZEM 10 062 1 136


W ramach regionalnych programów operacyjnych stworzono 2 745 Publicznych Dostępów do

Internetu (PIAP), z których korzystać ma prawie 500 tys. osób. Należy jednak zastrzec, że

wskaźniki rezultatu dotyczące liczby osób korzystających z PIAP przewidziano tylko w 4 z 9

województw, które zbudowały punkty dostępowe. Punkty powstały w województwach: kujawsko-

pomorskim, lubuskim, łódzkim, mazowieckim, podlaskim, śląskim, warmińsko-mazurskim,

wielkopolskim, zachodniopomorskim.

Tabela 21. Produkty uzyskane w zakresie tworzenia Publicznych Dostępów do Internetu (PIAP) w ramach

programów regionalnych.

wartość docelowa

wartość uzyskana

Wartość szacowana

Liczba stworzonych Publicznych Dostępów do Internetu (PIAP)

1 684 1 738 2 745

Liczba osób korzystających ze zbudowanych/ zmodernizowanych Publicznych Punktów Dostępu do Internetu PIAP

636 500 85 239 492 657

Źródło: opracowanie własne na podstawie postępu rzeczowego wdrażania regionalnych programów operacyjnych.

Infrastruktura informatyczna nauki

Wdrożenie działania 2.3 PO IG – Inwestycje związane z rozwojem infrastruktury informatycznej

nauki pozwoliło na realizację inwestycji związanych z rozwojem zaawansowanej infrastruktury

sieciowej, zakupów zaawansowanych rozwiązań informatycznych, w tym sprzętu

wykorzystującego technologie informatyczne, jak również inwestycje związane z rozwojem

zasobów informatycznych nauki w postaci cyfrowej oraz rozwojem zaawansowanych aplikacji

i usług teleinformatycznych dla środowiska naukowego. Wsparcie w tym obszarze pozwoliło na

realizację prawie 100 inwestycji z obszaru infrastruktury IT nauki. Dzięki zrealizowanej interwencji

stworzono ponad 300 baz danych oraz ponad 700 aplikacji i usług teleinformatycznych. Z powstałej

49

infrastruktury korzysta ponad 2 tys. jednostek naukowych, z powstałych baz danych ponad 6 tys.

jednostek naukowych, a z zaawansowanych aplikacji prawie 8 tys. Osiągnięte rezultaty są znacznie

większe niż zakładano.

Tabela 22. Produkty uzyskane w ramach działania 2.3 PO IG.

Nazwa wskaźnika wartość docelowa

wartość uzyskana

Wartość szacowana (na podstawie umów)

Poziom realizacji wskaźnika (poziom szacowany)

Produkty

Liczba zrealizowanych projektów z obszaru infrastruktury IT

20 99 99 495%

Liczba utworzonych baz danych dofinansowanych w ramach działania

30 290 313 967% (1 043%)

Liczba utworzonych aplikacji oraz udostępnionych usług teleinformatycznych dostosowanych w ramach działania

50 959 758 1 918%

(1 516%)

Rezultaty

Liczba jednostek naukowych korzystających z infrastruktury informatycznej nauki dofinansowanej w ramach działania

80 1 784 2 726 2 230%

(3 408%)

Liczba jednostek naukowych korzystających z baz danych dofinansowanych w ramach działania

300 5 854 6 393 1 951%

(2 131%)

Liczba jednostek naukowych korzystających z zaawansowanych aplikacji i usług teleinformatycznych

80 6 732 7 471 8 415%

(9 339%)

Źródło: opracowanie własne na podstawie postępu rzeczowego wdrażania PO IG.

e-Gospodarka

WSKAŹNIKI PRODUKTU

W ramach działania 8.1 PO IG wsparciem zostało objętych 2 319 przedsiębiorców, którzy

zrealizowali inwestycje z zakresu świadczenia usług drogą elektroniczną i ewentualnego

wytwarzania produktów cyfrowych niezbędnych do świadczenia tych usług Na podstawie

aktualnych wskaźników osiągnięto 115,95% zakładanej wartości.

W działaniu 8.2 PO IG osiągniętym produktem była liczba wspartych MŚP, które wdrożyły i/lub

zintegrowały systemy informatyczne typu B2B. Ze wsparcia skorzystało prawie 4 tys.

przedsiębiorstw, co stanowi 248,25% zakładanej wartości wskaźnika.

W ramach programów regionalnych działania z zakresu e-przedsiębiorczości były marginalne.

Wskaźniki dotyczące wprost elementów e-przedsiębiorczości były ujęte tylko w Regionalnym

Programie Operacyjnym województwa kujawsko-pomorskiego.

50

Tabela 23. Wskaźniki produktu dla działania 8.1 i 8.2 POIG oraz programów regionalnych

Wskaźnik produktu 8.1

Liczba mikro i małych przedsiębiorców, którzy otrzymali dofinansowanie na realizację projektu w zakresie świadczenia

usług drogą elektroniczną i ewentualnego wytworzenia produktów cyfrowych niezbędnych do świadczenia tych usług

Realizacja 2 319 (2 252

mikro, 66 małe)

115,95%

Wartość docelowa 2000

Wskaźniki produktu 8.2

Liczba wspartych MSP, które wdrożyły i/lub zintegrowały systemy informatyczne typu B2B

Realizacja

3 972 (1 593 mikro, 1 478 małe, 897 średnie, 3 duże)

248,25%


Wskaźniki produktu w ramach programów regionalnych

Liczba wspartych przedsiębiorstw, które wdrożyły i/lub zintegrowały systemy informatyczne typu B2B

Realizacja 2 6,25%



Liczba wspartych systemów typu B2B

Realizacja 2 4,88%



Liczba nowych e-usług Realizacja 11

6,79% Wartość docelowa 162


Liczba projektów z zakresu społeczeństwa informacyjnego, w tym: z zakresu usług

Realizacja 241 167,36%


Źródło: Sprawozdania okresowe z realizacji POIG i RPO WK-P.

WSKAŹNIKI REZULTATU

W ramach działania 8.1 POIG monitorowano liczbę usług elektronicznych przygotowanych do

świadczenia w wyniku realizacji projektów. Wskaźnik ten zrealizowano na poziomie 117,28%,

wdrażając o prawie 700 usług elektronicznych więcej niż pierwotnie zakładano. Było to możliwe

dzięki zwiększeniu budżetu przeznaczonego na dofinansowanie projektów konkursowych oraz

bardzo dużego zainteresowania przedsiębiorców tą formą wsparcia. Większa niż zakładano liczba

projektów realizowanych w ramach działania 8.1 PO IG przyczyniła się także do osiągnięcia

większej niż zakładano wartości wskaźnika dotyczącego zatrudnienia – w wyniku realizacji

działania utworzono prawie 5 tys. nowych miejsc pracy, co stanowi 107,28% zakładanej wartości

wskaźnika.

W działaniu 8.2 POIG rezultatem jest liczba przedsiębiorców objętych wdrożonymi i/lub

zintegrowanym systemem informatycznym typu B2B. Wskaźnik ten przekroczył ponad

51

czterokrotnie zakładaną wartość docelową. Objęcie wdrożonymi systemami informatycznymi typu

B2B prawie 24,5 tys. przedsiębiorstw możliwe było ponieważ wdrażanie systemów okazało się

mniej kosztowne niż początkowo zakładano, a zatem większa liczba przedsiębiorców miała

możliwość uzyskania dofinansowania na ten cel.

W ramach programów regionalnych działania z zakresu e-przedsiębiorczości były marginalne.

Wskaźniki dotyczące wprost elementów e-przedsiębiorczości były ujęte tylko w Regionalnym

Programie Operacyjnym Województwa Mazowieckiego.

Tabela 24. Wskaźniki rezultatu dla działania 8.1 i 8.2 POIG i RPO WM

Wskaźniki rezultatu 8.1

Liczba usług elektronicznych przygotowanych do świadczenia w wyniku

realizacji projektów

Realizacja 4691


Liczba nowych miejsc pracy powstałych w wyniku realizacji działania

Realizacja 4935


Wskaźniki rezultatu 8.2

Liczba przedsiębiorców objętych wdrożonymi i/lub zintegrowanym

systemem informatycznym typu B2B

Realizacja 24445


Wskaźniki rezultatu RPO WM

Liczba wdrożonych w przedsiębiorstwach zintegrowanych systemów do zarządzania

przedsiębiorstwem klasy ERP



Wskaźniki rezultatu RPO WM

Liczba wdrożonych w przedsiębiorstwach systemów wspomagających zarządzanie

relacjami z klientem klasy CRM



Źródło: Sprawozdanie okresowe z realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz RPO WM.

52

Efekty interwencji PS 2007–2013 na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego24

W tej części dokonano podsumowania wszystkich efektów interwencji uzyskanych w obszarze

rozwoju społeczeństwa informacyjnego dzięki PS 2007-2013. Poniższe tabele zawierają ocenę

wpływu interwencji z uwzględnieniem stopnia realizacji celów oraz ocenę znaczenia

podejmowanych działań z punktu widzenia ogólnych zmian zachodzących w okresie wdrażania

interwencji.

ROZWÓJ KOMPETENCJI CYFROWYCH

Cele programów realizowanych w ramach PS 2007-2013:

Podniesienie jakości kapitału ludzkiego w obszarze kompetencji cyfrowych

Włączenie cyfrowe grup i osób wykluczonych cyfrowo

Popularyzacja kształcenia na kierunkach zamawianych

Wprowadzenie i popularyzacja telepracy jako formy zatrudnienia

Popularyzacja e-edukacji oraz możliwości zdobywania i wymiany informacji oraz samokształcenia

Osiągnięte wartości wskaźników:

Działaniami szkoleniowymi z zakresu kompetencji cyfrowych zgodnych z potrzebami przedsiębiorstw zostało objętych ponad 500 tys. pracowników (154% zakładanej wartości wskaźnika) z ponad 130 tys. firm (poziom realizacji wskaźnika – 234%).

Szkolenia z zakresu kompetencji cyfrowych objęły swoim zasięgiem 143 tys. osób indywidualnych z własnej inicjatywy zamierzających podnieść swoje umiejętności w obszarze ICT (102% zakładanej wartości wskaźnika).

Dzięki szkoleniom z zakresu włączenia cyfrowego wsparciem objęto 8,2 tys. mieszkańców Polski Wschodniej (104% wartości zakładanej).

Działania z zakresu e-integracji objęły swoim zasięgiem 96 tys. gospodarstw domowych z grupy docelowej (96% wartości docelowej wskaźnika).

Utworzono 122 tys. stanowisk komputerowych w ramach działań koordynacyjnych na rzecz włączenia cyfrowego (205% zakładanej wartości wskaźnika).

W ramach działań Latarników Polski Cyfrowej w zajęciach z zakresu e-integracji wzięło udział 282 tys. osób wykluczonych cyfrowo w wieku 50+.

Wsparte w ramach interwencji kierunki zamawiane przyciągnęły ponad 92 tys. młodych ludzi, którzy zdecydowali się podjąć studia na kierunkach technicznych i matematyczno-przyrodniczych (443% zakładanej wartości wskaźnika). W okresie realizacji programu studia na kierunkach zamawianych ukończyło 36 tys. absolwentów (202% zakładanej wartości wskaźnika).

Ocena zaangażowania środków finansowych

Działania na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych pochłonęły 4,5 mld zł. W ramach interwencji

na rzecz podnoszenia kapitału ludzkiego w różnych grupach społecznych realizowano różne

24W ramach rozdziału odpowiedziano na pytanie badawcze: Jakie były efekty projektów zrealizowanych w ramach polityki spójności UE 2007-2013 w poszczególnych obszarach poddanych badaniu? Czy udało się zrealizować zakładane cele?

53

modele wsparcia dostosowane do posiadanych kompetencji bazowych. Nie można

jednoznacznie oszacować nakładów na rozwój kompetencji cyfrowych społeczeństwa

informacyjnego zbieżnych tematycznie z przedmiotem interwencji. Przyczyną takiego stanu

rzeczy jest szeroki zakres interwencji oraz fakt, iż wiele z tych działań nie było realizowanych z

wykorzystaniem pozaunijnych źródeł finansowania (np. działania z zakresu e-integracji, kierunki

zamawiane) lub oszacowanie skali przedsięwzięć podejmowanych na rzecz rozwoju kompetencji

cyfrowych poza interwencją jest niemożliwe (np. samodzielne nabywanie kompetencji cyfrowych

przez osoby indywidualne i pracowników przedsiębiorstw, zatrudnianie w formie telepracy w

przedsiębiorstwach czy korzystanie z komercyjnych usług z zakresu e-learningu).

W przypadku działań takich jak nabywanie kompetencji cyfrowych osób indywidualnych,

działania z zakresu e-integracji, czy wprowadzenie kierunków zamawianych poniesione nakłady

były głównymi instrumentami generującymi obserwowalną zmianę. Oznacza to, że bez

poniesienia tych kosztów nie byłoby możliwe osiągnięcie podobnych rezultatów. W przypadku

pozostałych działań, to jest obejmujących szkolenia dla pracowników przedsiębiorstw, działania

związane z promocją lub wdrażaniem telepracy oraz e-learningu, poniesione nakłady miały

średnio istotny wpływ na obserwowane zmiany.

Znaczenie działań podejmowanych w ramach interwencji w kontekście zmian

zachodzących w Polsce w okresie wdrażania interwencji – w podziale tematycznym

Kompetencje

cyfrowe

pracowników

przedsiębiorstw

Podnoszenie kompetencji cyfrowych wśród pracowników

przedsiębiorstw było użyteczne dla pracowników oraz

pracodawców. Dostosowanie tematyki szkoleń do potrzeb

przedsiębiorstw pozwoliło na wykorzystanie kapitału ludzkiego jako

zasobu wpływającego na konkurencyjność firm. Działania szkoleniowe

pozwalały na rozwijanie kompetencji cyfrowych osób, które posiadały

podstawową wiedzę w tym zakresie. Największy wzrost umiejętności

odnotowano natomiast w przypadku programów należących do tzw.

pakietu biurowego (edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny). Nabyte

umiejętności w miejscu pracy wykorzystuje obecnie 71,4% pracujących

uczestników szkoleń.

Interwencja nie przyczyniła się do zmniejszenia poziomu wykluczenia

cyfrowego. Podjęte działania przyczyniły się do podniesienia jakości

kapitału ludzkiego w przedsiębiorstwach, zgodnie z potrzebami i

oczekiwaniami pracodawców i pracowników. Nabyte kompetencje

przekładają się na zmianę funkcjonowania przedsiębiorstw. Biorąc pod

uwagę fakt, iż zgodnie z danymi GUS komputer oraz Internet

wykorzystywany jest we wszystkich podmiotach gospodarczych, firmy

posiadają potencjał do rozwijania kompetencji cyfrowych swoich

54

pracowników. A wsparcie w postaci dofinansowania stanowiło pożądany,

lecz nie niezbędny mechanizm stymulowania rozwoju kompetencji

cyfrowych pracowników.

Wpływ interwencji na rozwój kapitału ludzkiego jest widoczny i

wyraża się w użyteczności nabytych kompetencji przez

pracowników, a PS 2007-2013 w tym przypadku była jednym z

czynników generujących zmianę, jednak, pomimo dużej skali

przedsięwzięcia, nie miała kluczowego znaczenia.

Kompetencje

cyfrowe osób

indywidualnych

Nabycie podstawowych umiejętności korzystania ze sprzętu

komputerowego oraz podstawowego oprogramowania stanowi podstawę

rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Niemal wszyscy uczestnicy

objęci wsparciem z zakresu ICT w ramach działania 9.6.2 PO KL nabyli

podstawowe kompetencje komputerowe. Działania szkoleniowe

przyczyniły się do pobudzenia aktywności cyfrowej – uczestnicy szkoleń

wykorzystują nabyte umiejętności przede wszystkim w życiu prywatnym.

Należy jednak zauważyć, iż uczestnicy stanowią raczej grupę biernych

odbiorców treści cyfrowych.

Według danych Eurostatu pomiędzy rokiem 2007 a 2014 zmalał odsetek

Polaków nieposiadających żadnych kompetencji komputerowych

(odnotowano spadek o 10 pp – z 52% w 2007 do 42% w roku 2014).

Oznacza to, że w okresie wdrażania interwencji jakiekolwiek kompetencje

z zakresu obsługi komputera nabyło ok. 3,8 mln Polaków.

Biorąc pod uwagę skalę analizowanego obszaru interwencji, gdzie

wsparciem zostało objętych 143 tys. uczestników finansowanych w

ramach PS 2007-2013 należy ocenić wpływ interwencji jako mało

istotny. Realizacja wsparcia przyczyniła się do nabycia kompetencji

cyfrowych oraz osiągnięto zakładane w ramach Programu cele, ale

interwencja miała raczej charakter uzupełniający względem ogólnie

zachodzących zmian w społeczeństwie.

Włączenie

cyfrowe i e-

integracja

Wsparcie ukierunkowane na włączenie cyfrowe pozwoliło na dotarcie do

96 tys. gospodarstw domowych, w których dotychczas nie było komputera

ani dostępu do Internetu. Według danych GUS w okresie wdrażania

interwencji przybyło ok. 950 tys. gospodarstw domowych posiadających

dostęp do Internetu. Oznacza to, że interwencja w tym obszarze

odpowiada około 10% ogólnej zmiany. Oddziaływanie interwencji było

potęgowane poprzez realizację działań koordynacyjnych w jednostkach

55

samorządu terytorialnego, dzięki którym doposażono jednostki podległe w

sprzęt komputerowy z dostępem do Internetu, z których korzysta nie tylko

grupa docelowa wsparcia, ale także społeczność lokalna.

Biorąc pod uwagę skalę oddziaływania wpływ PS 2007-2013 wydaje się

być niewielki. Jeśli jednak weźmie się pod uwagę fakt, iż wsparciem

zostały objęte specyficzne grupy docelowe (tj. takie, które nie posiadały

dostępu do Internetu ze względu na trudną sytuację materialną,

z niepełnosprawnościami, zagrożone wykluczeniem cyfrowym) to okaże

się, iż działania podjęte w ramach PS 2007-2013 miały bardzo istotny

wpływ na odnotowaną zmianę uzupełniając naturalne procesy

zachodzące w społeczeństwie. Działania te oddziaływały na zapewnienie

spójności społecznej i wyrównywanie szans.

Działania Latarników Polski Cyfrowej kierowane były do grupy wiekowej,

w której odnotowano najwyższy poziom wykluczenia cyfrowego, tj. do

osób starszych. Według danych GUS w okresie wdrażania interwencji

odnotowano wzrost liczby użytkowników Internetu w grupie wiekowej 55-

74 o 1,28 mln. Działania Latarników pozwoliły na dotarcie do 282 tys. osób

powyżej 50 roku życia. Należy zatem oszacować, iż co czwarty nowy

użytkownik Internetu z tej grupy wiekowej to wynik interwencji PS 2007-

2013. Działania Latarników były jednym z czynników generujących

zmianę, należy jednak odnotować także inne czynniki oddziałujące na

zmianę (np. zapewnienie technicznych możliwości dostępu, ogólny rozwój

technologiczny, zmiana pokoleniowa).

Działania z zakresu włączenia cyfrowego kierowane do określonych

grup docelowych miały istotny wkład w zmiany zachodzące w Polsce

w zakresie zapewniania dostępu do Internetu oraz motywowania do

jego wykorzystywania. Interwencja obejmująca działania Latarników

miała średnio istotny wpływ na zaobserwowane zmiany.

Kierunki

zamawiane

Działania odniosły skutek w zakresie popularyzacji kształcenia na

kierunkach zamawianych. W okresie wdrażania interwencji nastąpił

wzrost odsetka studentów kierunków zamawianych, czyli kierunków o

strategicznym znaczeniu dla rozwoju gospodarki. Według danych GUS

odsetek studentów na kierunkach matematyczno-przyrodniczych wzrósł z

22,5% w roku 2007 do 29,8% w roku 2015. Jednocześnie studenci objęci

wsparciem przyznają, że to właśnie program kierunków zamawianych

oraz związane z nim korzyści (np. stypendium) miał decydujące znaczenie

w wyborze kierunku studiów. Przedstawiciele uczelni wyższych z kolei

56

przyznają, że wprowadzenie kierunków zamawianych miało wpływ na

zwiększenie liczby studentów na tych kierunkach. Oznacza to, że

interwencja miała kluczowe znaczenie w kontekście uzyskanych efektów.

Interwencja znacząco wpłynęła na poprawę jakości kształcenia na

kierunkach zamawianych oraz na intensyfikację współpracy pomiędzy

uczelniami a pracodawcami. Absolwenci kierunków zamawianych są

lepiej postrzegani na rynku pracy, a pracodawcy dostrzegają różnicę

w jakości kształcenia. Inwestycje poczynione na rzecz podnoszenia

jakości kształcenia miały zatem istotny wpływ na jakość absolwentów

kierunków zamawianych.

Podniesienie jakości kształcenia oraz wprowadzenie zajęć

wyrównawczych nie pozwoliło jednak uzyskać trwałych rezultatów

w zakresie zwiększenia odsetka studentów, którzy kontynuują po I roku

studiów naukę na kierunkach zamawianych. Wskaźnikiem rezultatu

przewidzianym dla pomiaru długofalowych zmian, jakie zapoczątkować

miało działanie, jest odsetek studentów, którzy nie kontynuują nauki po

I roku studiów na kierunkach matematyczno-przyrodniczych

i technicznych w relacji do studentów I roku kierunków matematyczno-

przyrodniczych i technicznych. Obliczany na podstawie danych Głównego

Urzędu Statystycznego wskaźnik na koniec perspektywy finansowej

2007–2013 osiągnął wartość 30,15%, podczas gdy zakładana wartość

wskaźnika wynosiła 17,9%. Oznacza to, że wdrożona interwencja nie

pozwoliła na osiągnięcie oczekiwanych korzyści i rezultatów w tym

obszarze.

Interwencja w zakresie wprowadzenia programu kierunków

zamawianych w ramach PS 2007-2013 miała istotny wpływ na

dostrzegane zmiany. Wsparcie z wykorzystaniem funduszy

europejskich było jednym z głównych czynników generujących

zmianę.

Telepraca

Konieczne było podjęcie działań w zakresie aktywnej polityki rynku pracy.

Działania w tym obszarze były wspomagane rozpowszechnianiem

innowacyjnych i elastycznych form organizacji pracy, w tym telepracy.

Efekty interwencji w tym obszarze są trudne do oszacowania ze względu

na brak wskaźników monitorujących efekty projektów dotyczących

telepracy, które rozproszone były w różnych działaniach i programach

operacyjnych.

57

Należy jednak odnotować, iż według danych Eurostatu, odsetek Polaków

pracujących w formie zdalnej w 2014 roku wynosił 4,6% aktywnych

zawodowo. Oznacza to, że w okresie wdrażania interwencji Polska

osiągnęła wartość wskaźnika na poziomie średniej europejskiej (4,7%).

Skala interwencji w zakresie promowania telepracy, wdrażania jej

w przedsiębiorstwach czy stosowania jako aktywną formę polityki rynku

pracy była stosunkowo niewielka, stąd uzyskiwane efekty są marginalne

w stosunku do ogólnych potrzeb w tym obszarze.

Ocena wpływu interwencji na rozwój telepracy jako formy

zatrudnienia wskazuje na mało istotny wkład funduszy europejskich

na zmianę w tym zakresie. Obserwowane trendy są raczej wynikiem

ogólnego rozwoju telekomunikacyjnego niż podejmowania

konkretnych działań w ramach przedsięwzięć finansowanych z PS

2007-2013.

E-learning

E-learning został spopularyzowany w ramach wdrażania PS 2007-2013.

Obecnie odgrywa istotną rolę w rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce.

Działania podejmowane w ramach interwencji stanowiły częściej

narzędzie pomocnicze służące osiąganiu celów zdefiniowanych

w różnych obszarach interwencji niż osobne działanie. Dotarcie do

różnych grup (zarówno pracowników przedsiębiorstw jak i osób

indywidualnych, uczniów oraz studentów – w tym studentów kierunków

zamawianych, przedstawicieli branży medycznej oraz administracji

publicznej, a także osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym objętych

działaniami szkoleniowymi) pozwoliło na upowszechnienie e-learningu

jako wygodnej i efektywnej metody nauki.

System sprawozdawczy przyjęty w ramach perspektywy 2007–2013 nie

pozwala na monitorowanie skali interwencji w tym zakresie. Również GUS

nie prowadzi statystyk dotyczących e-edukacji. Wyniki badań

prowadzonych w tym zakresie wskazują jednak, iż w ostatnich latach e-

learning staje się coraz bardziej popularną formą szkoleniową

w przedsiębiorstwach.

Należy również wziąć pod uwagę dużą skalę oddziaływania przedsięwzięć

podejmowanych w obszarze promowania e-learningu i tworzenia platform

dostępnych dla dużych grup użytkowników (przede wszystkim należy

wskazać tu platformę stworzoną w ramach projektu systemowego przez

PARP).

58

Należy uznać, iż interwencja miała średnio istotny bezpośredni

wpływ na rozwój e-learningu w Polsce stanowiąc jeden z czynników

generujących zmianę, ale o mniejszym znaczeniu niż ogólny rozwój

usług telekomunikacyjnych w Polsce i zwiększona tym samym

gotowość do korzystania z e-usług edukacyjnych ze względu na

posiadane kompetencje cyfrowe Polaków.

ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TELEKOMUNIKACYJNEJ


Rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez zapewnienie dostępu do Internetu na terenie całego kraju.

Zapobieganie wykluczeniu cyfrowemu od strony podażowej poprzez budowę sieci szerokopasmowych.


Dzięki interwencji na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej możliwość dostępu do Internetu zyskało prawie 9 mln osób (zasięg oddziaływania inwestycji objął swoim zasięgiem obszar zamieszkiwany przez ¼ mieszkańców Polski, którzy mogą zostać podłączeni do szerokopasmowego Internetu, a którzy wcześniej takiej możliwości nie mieli). Poziom skuteczności w tym zakresie był różny w poszczególnych programach operacyjnych. Podsumowując ogół interwencji odnotować należy, że zapewniono możliwość dostępu do sieci prawie dwukrotnie większej liczbie mieszkańców niż zakładano.

Działania z zakresu zapewnienia dostępu „ostatniej mili” pozwoliły na utworzenie ponad 710 tys. podłączeń do szerokopasmowego Internetu (poziom skuteczności na poziomie 105% ogółu interwencji w tym obszarze).

Wdrażanie projektów realizowanych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych pozwoliło na zapewnienie dostępu do Internetu ponad 200 tys. przedsiębiorców.

Dzięki realizacji projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach PO RPW oraz Regionalnych Programów Operacyjnych co najmniej 10 tys. jednostek administracji publicznej oraz 1 tys. Szkół uzyskało możliwość dostępu do Internetu.

W ramach regionalnych programów operacyjnych stworzono 2 745 Publicznych Dostępów do Internetu (PIAP), z których korzystać ma prawie 500 tys. osób.


Działania na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej pochłonęły prawie 6,6 mld zł.

Szacuje się, że pozostałe inwestycje w budowę sieci szerokopasmowych w latach 2007-2015

realizowane bez wykorzystania środków UE miały wartość 8,2 mld zł25. Wartość inwestycji

25 Analiza rynku telekomunikacyjnego w obszarze inwestycji MŚP w sieci szerokopasmowe, Audytel S.A., Warszawa 2016.

59

współfinansowanych z PS 2007-2013 należy uznać za istotny wkład stanowiący 45% ogólnych

nakładów na budowę infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce.

Działania podejmowane w tym obszarze interwencji należy analizować w dwóch zasadniczych

obszarach. Do pierwszej kategorii należą inwestycje obejmujące przede wszystkim budowę sieci

szkieletowo-dystrybucyjnych (w szczególności Regionalne Sieci Szerokopasmowe), które nie

zostałyby zrealizowane przez jednostki samorządu lokalnego bez zewnętrznego źródła

finansowania w postaci dotacji z funduszy europejskich. Drugi obszar interwencji to wsparcie

lokalnych operatorów telekomunikacyjnych zapewniających dostęp do Internetu użytkownikom

końcowym. W tym przypadku należy zauważyć, że bez uzyskanego wsparcia nie doszłoby do

realizacji prawie 80% zrealizowanych projektów, co oznacza że poniesione nakłady były

niezbędne do uzyskania zamierzonych efektów.



Zapewnienie

możliwości

dostępu do

Internetu

Interwencja z zakresu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej miała na

celu zapewnienie możliwości dostępu do Internetu na terenie całej Polski.

Techniczne możliwości dostępu do Internetu zapewnione są na terenie

całego kraju, choć jeszcze nie wszędzie możliwy jest dostęp do

szerokopasmowego łącza.

Zrealizowane inwestycje z zakresu budowy sieci szerokopasmowych

zapewniły możliwość dostępu do Internetu na obszarze zamieszkiwanym

przez 9 mln Polaków. Działania te pozwoliły na budowę sieci szkieletowo-

dystrybucyjnych na obszarach dotychczas słabo usieciowionych. Ponadto

zainwestowane środki pozwoliły na modernizacje i przebudowy

istniejących dotychczas węzłów zapewniając techniczne możliwości

dostępu do szerokopasmowego Internetu.

Pomiędzy rokiem 2007 a 2016 liczba gospodarstw domowych

posiadających dostęp do Internetu (bez względu na rodzaj łącza) wzrosła

o prawie 950 tys. Szacuje się, że 423 tys. gospodarstw domowych

uzyskało ten dostęp dzięki interwencji (tj. około 1,5 mln nowych

użytkowników). Oznacza to, że skala interwencji obejmującej podłączenie

do Internetu gospodarstw domowych, w których dotychczas w ogóle nie

było dostępu do sieci jest znacząca, ale jej skala jest niewielka

w porównaniu do zmian jakie zaszły w obszarze zapewniania

szerokopasmowego dostępu do Internetu. W okresie wdrażania

interwencji widoczne jest wyraźne przejście z dostępu wąskopasmowego

do szerokopasmowego Internetu. Pomiędzy rokiem 2007 a 2016 liczba

60

gospodarstw domowych posiadających dostęp do szerokopasmowego

Internetu wzrosła o 5,8 mln. Szacuje się, że w wyniku interwencji

szerokopasmowy dostęp do Internetu zyskało 2,6 mln gospodarstw

domowych (tj. prawie 7 mln osób).

Jednocześnie, w ramach interwencji dofinansowano działania obejmujące

budowę sieci dostępowych. Wsparcie lokalnych operatorów

w zapewnianiu dostępu „ostatniej mili” pozwoliło na utworzenie ponad 710

tys. podłączeń do Internetu. Działanie istotnie przyczyniło się do redukcji

„białych plam” na mapie Polski na obszarach, które były nieopłacalne dla

prywatnych inwestycji. Interwencja pozwoliła na wypełnienie luki

w finansowaniu projektów szerokopasmowych na obszarach wiejskich

charakteryzujących się niską gęstością zaludnienia, trudnych biznesowo

i terenowo, które były nieopłacalne biznesowo dla prywatnych inwestycji.

Podjęte w ramach interwencji działania miały istotny wpływ na

zmianę w jakości dostępu do Internetu w Polsce zapewniając

możliwości techniczne dla zapewnienia szybkiej, nowoczesnej sieci.

Oznacza to, że inwestycja przełożyła się na znaczące zmiany

w zakresie posiadania dostępu do szerokopasmowego Internetu,

a interwencja miała istotny wkład w obserwowane zmiany

przyspieszając proces usieciowienia kraju.

W przypadku inwestycji związanych z zapewnieniem dostępu

„ostatniej mili” choć skala interwencji nie wydaje się być znacząca,

to działania podejmowane na obszarach „białych plam” były

kluczowe dla uzupełnienia prywatnych inwestycji operatorów

telekomunikacyjnych na terenach trudnych biznesowo.

ROZWÓJ E-PRZEDSIĘBIORCZOŚCI


stymulowanie rozwoju rynku usług świadczonych w formie elektronicznej (e-usług) poprzez wsparcie mikro- i małych przedsiębiorców (młodzi przedsiębiorcy);

stymulowanie podaży usług i dostępu do produktów cyfrowych;

wykształcenia dużej grupy specjalistów łączących wiedzę merytoryczną z różnych dziedzin z doświadczeniem w gospodarce elektronicznej;

stymulowanie tworzenia wspólnych przedsięwzięć biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej;

61


W ramach działania 8.1 PO IG wsparciem zostało objętych 2 319 przedsiębiorców, którzy zrealizowali inwestycje z zakresu świadczenia usług drogą elektroniczną i ewentualnego wytwarzania produktów cyfrowych niezbędnych do świadczenia tych usług (115,95% realizacji wskaźnika);

Wskaźniki dla działania 8.1 Liczba usług elektronicznych przygotowanych do świadczenia w wyniku realizacji projektów wyniósł 4691 (117,28% realizacji wskaźnika) oraz liczba nowych miejsc pracy powstałych w wyniku realizacji działania wyniósł 4935 ( 107,28% realizacji wskaźnika);

Prawie 4 tys. przedsiębiorstw wdrożyły i/lub zintegrowały systemy informatyczne typu B2B w ramach działania 8.2 POIG (248,25% realizacji wskaźnika);

Zidentyfikowane znaczne przekroczenie wskaźnika liczba przedsiębiorców objętych wdrożonymi i/lub zintegrowanym systemem informatycznym typu B2B 24445 przedsiębiorców (407,42% realizacji wskaźnika);

W ramach RPO zidentyfikowano wskaźniki odpowiadające obszarowi działań 8.1 i 8.2 POIG w województwie kujawsko – pomorskim, w którym osiągnięto m.in. wskaźnik liczba projektów z zakresu społeczeństwa informacyjnego, w tym: z zakresu usług na poziomie 167,36%, pozostałe nie przekroczyły 7% realizacji. Drugim przykładem jest województwo mazowieckie w którym osiągnięto dwa wskaźniki liczba wdrożonych w przedsiębiorstwach zintegrowanych systemów do zarządzania przedsiębiorstwem klasy ERP (realizacja wskaźnika na poziomie 258%) i liczba wdrożonych w przedsiębiorstwach systemów wspomagających zarządzanie relacjami z klientem klasy CRM (realizacja wskaźnika na poziomie 282,5%).


Łączna wartość inwestycji na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości wyniosła 5,2 mld zł. Działania

na rzecz rozwoju e-przedsiębiorczości obejmowały przede wszystkim wsparcie przedsiębiorców

opierających swoją działalność na nowych technologiach. Oszacowanie nakładów na ten obszar

opierało się przede wszystkim na analizie wsparcia w zakresie usług świadczonych w formie

elektronicznej (e-usług) w nowopowstałych firmach oraz wsparcia tworzenia wspólnych

przedsięwzięć biznesowych prowadzonych w formie elektronicznej. Poniesione nakłady

przełożyły się na osiągnięcie założonych celów i pojawienie się znaczącej zmiany w obszarze

rozwoju e-przedsiębiorczości. Oznacza to, że bez poniesienia tych kosztów nie byłoby możliwe

osiągnięcie podobnych rezultatów.



e-usługi

Działania polskich przedsiębiorców w obszarze e-usług stanowią

w ostatnich latach istotny element powodzenia na rynku. Dynamicznie

rozwijająca się gospodarka coraz bardziej zależy m.in. od inwestycji

w nowoczesne technologie informatyczne czy telekomunikacyjne. Należy

pamiętać, iż sektor e-usług dzięki temu, iż realizowany jest w sieci

charakteryzuje się wysoką konkurencyjnością. Brak ograniczenia

62

terytorialnego, możliwość dotarcia do konsumentów na całym świecie

powoduje, iż realizowane projekty, przedsięwzięcia w tym obszarze muszą

być w pełni sprawne, dobrze zaprojektowane, w taki sposób, aby

generowały rosnące przychody i zyski. Celem działań przedsiębiorców

w obszarze e-usług jest przede wszystkim rozwijanie dostępnych

funkcjonalności, czy poprawa użyteczności oferowanych przez nich

produktów. Tego typu projekty muszą podlegać dynamicznemu rozwojowi,

by nadążyć za użytkownikami i ich potrzebami, a przy tym uwzględniać

międzynarodowe trendy. Analiza efektów wsparcia pokazuje, iż ok.

75% beneficjentów nie zrealizowałoby swojej inwestycji gdyby nie

wsparcie środkami UE. Podobne deklaracje zauważalne są w badanej

grupie nieskutecznych beneficjentów, gdzie blisko 75% badanych

deklaruje, iż nie zrealizowało projektu o dofinansowanie, którego się

ubiegali (bądź inwestycja jest nieukończona). Można zatem

powiedzieć, iż osiągnięcie podobnych efektów nie byłoby możliwe

bez wsparcia środkami UE, a ich wpływ ocenić jako istotny w rozwoju

sektora e-usług w Polsce.

Oferowane wsparcie w ramach PS umożliwiło realizację przedsięwzięć,

które usprawniły działalność przedsiębiorców, umożliwiły stosunkowo

szybki rozwój (wsparcie dla młodych przedsiębiorstw), wzbogacając je

w nowe narzędzia. Zdobyte doświadczenie miało znaczący wpływ na

podejmowanie kolejnych działań rozwojowych we wspartych firmach.

Wsparcie rozwoju e-usług wniosło istotny wkład w zmianę

gospodarczą przyspieszając rozwój rynku e-usług w Polsce. Gdyby

nie interwencja większość ze wspartych inwestycji nie zostałaby

zrealizowana nie stymulując tym samym zmian na rynku usług.

63

technologia B2B

Przedsiębiorstwa, które zrealizowały projekty w obszarze technologii B2B

przyspieszają swój rozwój dzięki temu, iż implementują nowoczesne

i skuteczne narzędzia służące temu celowi. Przedsiębiorcy nie tylko

muszą nadążać za trendami w ich sektorze, ale również coraz częściej

wykorzystywać nowoczesne technologie, które nie tylko przyspieszają

pracę, ale również mają istotny wpływ na zmniejszenie kosztów realizacji

procesów wewnątrz organizacji. Przedsiębiorcy zaangażowani są

w procesy biznesowe takie jak produkcja, logistyka, księgowość, które

realizują wewnątrz swojej organizacji oraz reklamę, sprzedaż, które to

realizowane są przez partnerów biznesowych. Obszary te muszą opierać

się na dobrej i zsynchronizowanej współpracy, aby całość realizowanych

przedsięwzięć trafiała w zamierzonym kształcie do odbiorców. Wsparcie

tego obszaru zapewnić może przedsiębiorcom istotną przewagę

konkurencyjną na rynku.

Analiza efektów wsparcia pokazuje, iż ok. 80% beneficjentów nie

zrealizowałoby swojej inwestycji gdyby nie wsparcie środkami UE.

Podobne deklaracje zauważalne są w badanej grupie nieskutecznych

beneficjentów, gdzie blisko 80% badanych deklaruje, iż nie

zrealizowało projektu o dofinansowanie, którego się ubiegali. Można

zatem powiedzieć, iż osiągnięcie podobnych efektów nie byłoby

możliwe bez wsparcia środkami UE, a ich wpływ ocenić jako istotny

w rozwoju technologii B2B w Polsce.

Efekty interwencji osiągane w ramach poszczególnych obszarów oddziaływania na rozwój

społeczeństwa informacyjnego przy zastosowaniu różnych narzędzi zostały szczegółowo

omówione w dalszych rozdziałach poświęconych analizie w obszarze kompetencji cyfrowych,

infrastruktury telekomunikacyjnej oraz e-przedsiębiorczości. Zasadne jest jednak dostrzeżenie

efektów społeczno-gospodarczych zrealizowanej interwencji w ramach PS 2007–2013.

Zintegrowane działania na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego zaowocowały wzrostem

wartości wskaźnika dotyczącego rozwoju społeczeństwa informacyjnego mierzonego przez

International Telecommunication Union z wartości 6,38 w roku 2010 do 6,91 w roku 2015 (IDI –

Information Development Index)26. Niestety wzrost wartości absolutnej wskaźnika IDI, który

uwzględnia takie komponenty jak: dostępność i związany z nim poziom rozwoju infrastruktury ICT,

wykorzystanie sieci ICT oraz kompetencje i efektywność zastosowań ICT nie idzie w parze

26 Measuring the Information Society Report, International Telecommunication Union, Geneva Switzerland 2015.

64

z awansem w rankingu globalnym, co oznacza, że rozwój społeczeństwa informacyjnego w innych

państwach przebiega w sposób bardziej dynamiczny27.

Dzięki zapewnieniu odpowiedniej infrastruktury telekomunikacyjnej zwiększyła się liczba

korzystających z Internetu. Wpływ NSRO w tym zakresie jest trudny do precyzyjnego określenia.

W przypadku projektów z zakresu zapewnienia dostępu „ostatniej mili” możliwy jest do

oszacowania efekt netto na podstawie uzyskanych wartości wskaźników oraz deklaracji

beneficjentów względem gotowości realizacji inwestycji bez wsparcia z funduszy europejskich.

Działania związane z zapewnieniem dostępu „ostatniej mili” zgodnie z deklaracją beneficjentów

biorących udział w badaniu CATI/CAWI zostałyby zrealizowane w niewielkim stopniu. Bez wsparcia

funduszy europejskich nie doszłoby do realizacji prawie 80% inwestycji z zakresu budowy sieci

dostępowych na obszarach zakwalifikowanych jako „białe plamy”. W wyniku realizacji inwestycji

współfinansowanych w ramach działania 8.4 PO IG, 2.1 PO RPW oraz 2.8 RPO Województwa

Wielkopolskiego zapewniono dostęp do Internetu dla ponad 710 tys. abonentów. Gdyby nie

wsparcie z PS 2007–2013 dostęp uzyskałoby tylko 147 tys. abonentów. Efektem netto

wsparcia z zakresu zapewnienia dostępu „ostatniej mili” jest zatem 563 tys. abonentów

korzystających z wybudowanej infrastruktury.

W przypadku oceny wpływu NSRO na zwiększenie liczby korzystających z Internetu w wyniku

realizacji inwestycji z zakresu budowy sieci szerokopasmowych, w tym Regionalnych Sieci

Szerokopasmowych jest jednak znacznie trudniejszy do oszacowania. W przypadku Regionalnych

Sieci Szerokopasmowych samorządy nie były w stanie samodzielnie zrealizować tak dużych

inwestycji w rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej, co oznacza, że nie powstałaby ona bez

Funduszy Europejskich. Jednocześnie należy zauważyć, iż sieci szkieletowo-dystrybucyjne nie

zapewniają bezpośredniego dostępu do Internetu dla użytkowników końcowych. Umożliwiają one

świadczenie usług operatorom zewnętrznym, którzy podłączając sieci dostępowe doprowadzają

Internet do abonentów. Interwencja w zakresie budowy lub modernizacji sieci szkieletowo-

dystrybucyjnych zapewniła możliwość dostępu do Internetu szerokopasmowego na obszarze

Polski zamieszkiwanym przez prawie 9 mln osób. Należy podkreślić, że system monitorowania

wskazuje na liczbę osób, którym zapewniono możliwość dostępu do Internetu, a nie

bezpośrednie podłączenie do sieci.

W okresie wdrażania interwencji, Polska przeszła niejako rewolucję internetową,

obserwowaliśmy dynamiczny wzrost liczby nowych użytkowników Internetu. Szacowanie

wpływu NSRO na zmianę liczby gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu

ogółem oraz do Internetu szerokopasmowego oparto na następujących założeniach:

Dane Głównego Urzędu Statystycznego dotyczą liczby gospodarstw domowych

posiadających dostęp do Internetu (w tym dostęp do szerokopasmowego Internetu), z kolei

system monitorowania wdrażania interwencji posługuje się liczbą osób, które uzyskały

27 Measuring the Information Society Report, International Telecommunication Union, Geneva Switzerland 2015.

65

możliwość dostępu do Internetu. Aby było możliwe porównanie zmian, jakie zaszły

w zakresie zapewniania dostępu do Internetu przyjmujemy założenie, że w roku 2016

średnio na gospodarstwo domowe przypada 2,71 osoby, a w 2007 było to 2,83

osoby28;

Wartość inwestycji z zakresu budowy sieci szerokopasmowych w ramach PS 2007-2013

wynosi 6,6 mld złotych (por. rozdz. Nakłady na działania na rzecz rozwoju społeczeństwa

informacyjnego). Jak wynika z raportu przygotowanego na zlecenie Ministerstwa

Cyfryzacji29 wartość inwestycji w sieci szerokopasmowe w latach 2007-2015

wykorzystujących wyłącznie środki własne JST, MŚP oraz dużych przedsiębiorstw

wyniosła 8,2 mld złotych. Na potrzeby szacowania przyjmujemy, że efektywność

wydatkowania środków w ramach projektów realizowanych z wykorzystaniem środków UE

oraz w ramach pozostałych inwestycji była porównywalna, to jest pozwalała na osiąganie

takich samych efektów w postaci liczby potencjalnie możliwych podłączeń do Internetu.

Ponadto przyjmujemy założenie, że inwestycje realizowane z wykorzystaniem środków UE

oraz pozostałe nie pokrywały się, tj. zapewniały możliwość dostępu do Internetu zupełnie

odrębnym grupom potencjalnych odbiorców końcowych. Jest to pewne uproszczenie,

ponieważ podczas wdrażania interwencji, gdy rozpoczęte zostały projekty z zakresu

budowy infrastruktury komunikacyjnej, przedsiębiorstwa mogły realizować inne inwestycje

obejmujące zasięgiem ten sam obszar zapewniając konkurencyjną możliwość dostępu do

Internetu. W ramach szacowania wpływu NSRO na liczbę podłączeń przyjmujemy

zatem założenie o proporcjonalności liczby nowych użytkowników do wielkości

poniesionych nakładów inwestycyjnych z oraz bez udziału środków UE;

Budowa sieci szerokopasmowych w ramach PS 2007-2013 obejmowała nie tylko dotarcie

na obszary, na których dotychczas nie było żadnych możliwości dostępu do Internetu.

W ramach inwestycji w zakresie budowy infrastruktury telekomunikacyjnej możliwe było

również dokonywanie modernizacji istniejącej infrastruktury zapewniając tym samym

dostęp do szerokopasmowego Internetu. Z tego względu rozpatrujemy efekty interwencji

w dwóch odrębnych kategoriach: liczba gospodarstw domowych (oraz szacowana liczba

osób) posiadających dostęp do szerokopasmowego Internetu oraz posiadających dostęp

nie szerokopasmowy.

Pomiędzy rokiem 2007 a 2016 liczba gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu

(bez względu na rodzaj łącza) wzrosła o prawie 950 tys. (co oznacza wzrost o 7 punktów

procentowych). Zgodnie z przyjętym założeniem o proporcjonalności efektów do nakładów oznacza

to, że dzięki interwencji dostęp do Internetu zyskało nieco ponad 423 tys. gospodarstw

domowych, które wcześniej nie miały żadnego dostępu do Internetu w obrębie

28 Założenie przyjęte zgodnie z wartościami prezentowanymi przez GUS w: Prognoza gospodarstw domowych na lata 2016 – 2050, GUS, Warszawa 2016. 29 Analiza rynku telekomunikacyjnego w obszarze inwestycji MŚP w sieci szerokopasmowe, Audytel S.A., Warszawa 2016.

66

gospodarstwa domowego. Oznacza to około 1,5 mln nowych użytkowników, z których 650 tys.

uzyskało dostęp do Internetu dzięki wdrożonej interwencji.

O wiele bardziej znaczące zmiany widoczne są w przypadku zapewnienia dostępu do

szerokopasmowego Internetu. O ile w 2007 roku szerokopasmowy dostęp do Internetu posiadało

29,6% gospodarstw domowych, o tyle w roku 2016 było to już 76%. Oznacza to, że w okresie

wdrażania interwencji szerokopasmowy dostęp do Internetu zyskało prawie 6 mln gospodarstw

domowych. Zgodnie z przyjętymi założeniami oznacza to, że dzięki wdrożonej interwencji

obejmującej budowę infrastruktury telekomunikacyjnej dostęp do szerokopasmowego

Internetu zapewniono 2,6 mln gospodarstw domowych. Jeśli wziąć pod uwagę szacunkową

liczbę osób, które zyskały dostęp do łącza szerokopasmowego zmiana pomiędzy rokiem 2007

a 2016 wynosi ponad 15 mln, z czego prawie 7 mln to efekt wdrożonej interwencji.

Tabela 25. Zmiana w zakresie dostępu do Internetu pomiędzy 2007 a 2016 rokiem.

Jednostka Dostęp do Internetu (ogółem)

Dostęp do szerokopasmowego

Internetu

2007

Gospodarstwa domowe 9 215 531 3 721 887

Odsetek gospodarstw domowych 73,2% 29,6%

Szacowana liczba osób 26 079 954 10 532 941

2016

Gospodarstwa domowe 10 164 506 9 565 798

Odsetek gospodarstw domowych 80,4% 75,7%

Szacowana liczba osób 27 545 812 25 923 312

Bilans zmian

Gospodarstwa domowe + 948 975 + 5 843 910

Odsetek gospodarstw

domowych

+ 7,2% + 46,2%

Szacowana liczba osób + 1 465 859 + 15 390 371

Szacowany wpływ

interwencji

Gospodarstwa domowe + 423 192 + 2 606 068

Szacowana liczba osób + 653 694 + 6 863 273

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS – Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w

przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2007 roku oraz w 2016 roku.

Efekty netto interwencji zostały zilustrowane na poniższych wykresach. Wyraźnie widać, że

w przypadku zapewniania dostępu do szerokopasmowego Internetu interwencja PS 2007-2013

odegrała o wiele istotniejszą rolę niż w przypadku zapewnienia dostępu do Internetu

w gospodarstwach domowych w ogóle.

67

Rysunek 8. Efekt netto interwencji PS 2007-2013 w zakresie zapewniania dostępu do Internetu oraz

szerokopasmowego Internetu w gospodarstwach domowych

Źródło: opracowanie własne Wykonawcy na podstawie szacowanego wpływu interwencji.

Wpływ PS 2007-2013 na rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej w Polsce przejawia się przede

wszystkim w jakościowej zmianie w dostępie do Internetu i przejściu od dostępu wąskopasmowego

do szerokopasmowego. W okresie wdrażania interwencji, dzięki zrealizowanym inwestycjom

z zakresu budowy sieci szerokopasmowych odwróciły się proporcje w zakresie możliwości

technologicznych w dostępie do Internetu. Łącza szerokopasmowe stały się podstawowym

rodzajem dostępu do Internetu w gospodarstwach domowych zapewniając tym samym możliwość

wykorzystywania Internetu w większym zakresie niż dotychczas.

2 000 000

3 000 000

4 000 000

5 000 000

6 000 000

7 000 000

8 000 000

9 000 000

10 000 000

11 000 000

2007 2016

Internet w gospodarstwach domowych

Bilans zmian bez interwencji

2 000 000

3 000 000

4 000 000

5 000 000

6 000 000

7 000 000

8 000 000

9 000 000

10 000 000

11 000 000

2007 2016

Szerokopasmowy Internet w gospodarstwach domowych

Bilans zmian bez interwencji

68

Rysunek 9. Dostęp do Internetu w gospodarstwach domowych w roku 2007 i 2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS – Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w

przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w 2007 roku oraz w 2016 roku.

Najwięcej procentowo gospodarstw domowych z dostępem do Internetu znajduje się

w województwie mazowieckim (80,6%) oraz wielkopolskim (80,1%), najmniej natomiast

w województwach: łódzkim (65,8%) oraz kujawsko-pomorskim (66%). Użytkowników osób

korzystających z Internetu jest jednak najwięcej w województwie zachodniopomorskim (79,9%)

a następnie lubuskim (75,5%) oraz podlaskim (78,3%). Najmniej użytkowników Internetu

zamieszkuje województwa: kujawsko–pomorskie (63,9%), świętokrzyskie (67,1%) oraz łódzkie

(68,6%). W przypadku użytkowników regularnie korzystających z Internetu również dominują

mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego (74%) a następnie województwa lubuskiego

(71,2%). Najmniej regularnych użytkowników sieci zamieszkuje województwo świętokrzyskie

(55,2%)30.

Na koniec perspektywy finansowej, tj. według danych za 2015 rok odsetek gospodarstw domowych,

które nie mają dostępu do Internetu jest zróżnicowany przestrzennie. Wskaźnik właściwy dla Polski

wynosi 24,2% gospodarstw domowych. Najwyższa wartość wskaźnika obrazującego poziom

wykluczenia cyfrowego w regionach odnotowana została w województwie łódzkim (34,2%) oraz

kujawsko-pomorskim (34%)31.

30 GUS Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011–2015, s. 139. 31 GUS, Bank Danych Lokalnych.

29,6%

75,7%

43,6%

4,7%

2007 2016

gospodarstwa domowe z dostępem do Internetu poprzez łącze wąskopasmowe

gospodarstwa domowe z dostępem do Internetu poprzez połączenia szerokopasmowe

69

Rysunek 10. Odsetek Gospodarstw domowych nieposiadających dostępu do Internetu w 2015 roku według

województw.

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS – Bank Danych Lokalnych.

Kwestia miejsca zamieszkania nie jest aż tak bardzo kluczowa w kontekście braku potrzeby

korzystania z Internetu, jakby mogło się wydawać. Niezależnie od tego, czy badani pochodzili

z dużych miast, małych czy z obszarów wiejskich brak potrzeby korzystania z sieci deklarowało

pomiędzy 62% a 65,2% (różnica wyniosła więc 3,2%)32.

Bardziej widoczne dysproporcje odnotować można analizując regiony Polski – co ciekawe brak

potrzeby korzystania z Internetu najniższy jest w regionie Centralnym (58,7% wskazań), a regiony

Wschodni i Zachodni prezentują podobne wyniki (odpowiednio 67,9% i 69,4%). Znaczne różnice

odnotowano w kontekście typu gospodarstwa domowego. Wyraźnie widać, że gospodarstwa

bezdzietne dużo częściej deklarowały brak potrzeby korzystania z Internetu (65,7%) aniżeli te

posiadające potomstwo (22,4%). Może to wskazywać, że dzieci stanowią sporą grupę

użytkowników Internetu, co wydaje się logicznym następstwem postępującej cyfryzacji

społeczeństwa – coraz więcej coraz młodszych dzieci potrafi obsługiwać sprzęty elektroniczne,

takie jak: smartfony, tablety czy laptopy. Pozwala to przypuszczać, że w najbliższych latach liczba

osób niekorzystających z Internetu (z zwłaszcza nie odczuwających takiej potrzeby) będzie

wyraźnie spadać, gdyż dostosowanie się do wymagań współczesnego świata pociąga za sobą

konieczność rozwoju cyfrowego ludności33.

32 GUS Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011–2015. 33 GUS Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011–2015, s. 130.

34,2%

34,0%

26,7%

26,2%

25,3%

24,2%

24,0%

23,9%

23,5%

23,1%

22,7%

22,4%

21,9%

21,4%

21,3%

19,9%

19,4%

Łódzkie

Kujawsko - pomorskie

Śląskie

Dolnośląskie

Lubuskie

POLSKA

Małopolskie

Podkarpackie

Podlaskie

Warmińsko - mazurskie

Świetokrzyskie

Zachodniopomorskie

Pomorskie

Lubelskie

Opolskie

Wielkopolskie

Mazowieckie

70

Tabela 26. Gospodarstwa nieposiadające w domu dostępu do Internetu z powodu braku potrzeby korzystania

z Internetu w 2015 r.

% gospodarstw domowych danej grupy

nieposiadających dostępu do Internetu w domu

miejsce zamieszkania duże miasta 65,20%

mniejsze miasta 62,00%

obszary wiejskie 62,30%

region

Polska Wschodnia 67,90%

Polska Centralna 58,70%

Polska Zachodnia 69,40%

Typ gospodarstwa domowego

z dziećmi 22,40%

bez dzieci 65,70% źródło: opracowanie własne na podstawie GUS, Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011–2015.

W okresie wdrażania interwencji – od 2011 roku w grupach wiekowych powyżej 45 roku życia

odsetek osób regularnie korzystających z komputera rokrocznie dynamicznie rośnie.

Zaobserwować można także zmniejszanie się dysproporcji względem młodszych grup wiekowych.

Częściowo zmiany te spowodowane są tym, że w wyższe przedziały wiekowe wchodzą osoby,

przyzwyczajone do korzystania z komputera, a co za tym idzie nawet bez podejmowania interwencji

obserwujemy i obserwować będziemy tendencje wzrostowe w tym zakresie. Należy jednocześnie

pamiętać, że analizowany zakres czasowy jest na tyle krótki, że obserwowany wzrost nie jest

wyłącznie wynikiem zmian pokoleniowych. Warto zauważyć, że w grupach wiekowych 55-64 oraz

65-74 lata wzrost liczby użytkowników pomiędzy rokiem 2011 a 2015 w wartościach

bezwzględnych na podstawie danych GUS wynosi 1,28 mln osób. Biorąc pod uwagę skalę

interwencji na rzecz włączania cyfrowego w tych grupach wiekowych (m.in. adresowane do osób

w wieku 50+ działania Latarników, którymi objęto około 300 tys.) czy szkolenia z zakresu ICT

(ważna grupę docelową w ramach działania 9.6.2 PO KL stanowiły osoby w wieku 50+) szacuje

się, że co czwarty nowy użytkownik Internetu z grupy wiekowej 55+ to zasługa wdrożonych

przedsięwzięć w ramach PS 2007–2013.

Tabela 27. Osoby regularnie korzystające z komputera.

Przedział wiekowy 2011 2012 2013 2014 2015

16-24 lata 96,5 95,2 95,9 95,2 97,0

25-34 lata 86,7 88,1 89,5 90,2 90,0

35-44 lata 72,4 76,0 76,7 78,3 79,2

45-54 lata 49,1 51,3 52,8 57,6 61,6

55-64 lata 31,6 31,5 33,3 39,4 42,0

65-74 lata 10,8 14,9 16,5 20,1 20,1

źródło: opracowanie własne na podstawie GUS34

34 Społeczeństwo informacyjne w Polsce 2007–2013, Społeczeństwo informacyjne w Polsce 2008–2012, Społeczeństwo informacyjne w Polsce 2011–2015.

71

Dane Eurostatu dotyczące lat 2010-2014 ukazują systematyczny wzrost odsetka osób

korzystających z Internetu we wszystkich trzech monitorowanych grupach wiekowych – 16-54 lata,

55-64 lata oraz 65-74 lata. Największy wzrost odsetka osób korzystających z Internetu w grupach

wiekowych 55-64 lata oraz 65-74 lata odnotowano między rokiem 2013 a 2014 (odpowiednio

o 6 i 3,8 punktów procentowych).

Tabela 28. Odsetek osób korzystających z Internetu i zmiana odsetka wśród osób starszych.

Rok Grupa wiekowa 16-54 lata

[%]

Wzrost z roku na

rok

Grupa wiekowa 55-64 lata

[%]

Wzrost z roku na

rok

Grupa wiekowa 65-74 lata

[%]

Wzrost z roku na

rok

2010 54,6 - 24,3 - 8,2 -

2011 57,9 3,3 29,7 5,6 10,2 2

2012 58,7 0,8 29,7 0 13,8 3,6 2013 59,9 1,3 32,4 2,7 15,2 1,4 2014 63,0 3,1 38,4 6 19 3,8

źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu35

Wsparcie z zakresu e-przedsiębiorczości pozwoliło przede wszystkim na stymulowanie rozwoju

usług świadczonych w formie elektronicznej, a także na wspieranie wdrażania elektronicznego

biznesu typu B2B poprzez stymulowanie powstawania wspólnych przedsięwzięć biznesowych

prowadzonych pomiędzy przedsiębiorcami w formie elektronicznej. Celem interwencji było

wdrażanie w polskich przedsiębiorstwach nowoczesnych technologii informatyczno-

komunikacyjnych (ICT), ułatwiających zacieśnianie współpracy z partnerami biznesowymi.

35https://latarnicy.pl/media//filer_public/Baza%20wiedzy/taksonomia_funkcjonalnych_kompetencji_cyfrowych.pdf

72

Rysunek 11. Efekty wsparcia w ramach działania 8.1 POIG.

źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów [N= 160] i nieskutecznych

beneficjentów [N= 160] POIG działanie 8.1.

Analiza efektów wsparcia opierała się między innymi na zidentyfikowaniu odsetka inwestycji, które

zostały lub zostałyby zrealizowane dzięki interwencji POIG. Wyniki badania ilościowego na grupie

beneficjentów pokazują, iż blisko 75% inwestycji zostało zrealizowanych w wyniku otrzymanego

dofinansowania. W grupie kontrolnej odsetek ten jest podobny blisko 82%. Jeśli interpretować te

wyniki łącznie z odpowiedzią, iż inwestycja została rozpoczęta, ale jeszcze nie jest ukończona, to

wyniki będą zbliżone (25% pozytywnych odpowiedzi). Można zatem powiedzieć, iż efekt ten jest

znaczący, gdyż zdecydowana większość inwestycji (ok. 75%) została zrealizowana tylko dzięki

wsparciu POIG.

25,6%

63,8%

10,6%

18,1%

6,9%

63,1%

11,9%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

Tak/Tak, inwestycjazostała zakończona

Rozpoczęliśmyinwestycję, ale nie

jest ukończona

Nie/Nie i nieplanujemy się jej

podjąć

Planujemyrozpocząć podobną

inwestycję

Trudno powiedzieć

beneficjenci 8.1 grupa kontrolna 8.1

73

Rysunek 12. Efekty wsparcia w ramach działania 8.2 POIG.

źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów [N= 170] i nieskutecznych

beneficjentów [N= 170] POIG działanie 8.2.

Podobnie jak w działaniu 8.1 POIG analiza efektów wsparcia dla działania 8.2 POIG uwzględniała

identyfikację odsetka inwestycji, które zostały lub zostałyby zrealizowane dzięki interwencji POIG.

Można powiedzieć, iż 83,5% projektów nie powstałaby, gdyby nie wsparcie POIG, przy czym należy

tutaj uwzględnić 18,8% niejednoznacznych odpowiedzi. Podobne wyniki wskazują badania na

grupie kontrolnej, tutaj nieco ponad 80% inwestycji nie zostałoby zrealizowanych bez wsparcia

funduszami strukturalnymi. Można zatem potwierdzić znaczący udział środków POIG, które

przyczyniły się do osiągnięcia zakładanych efektów wsparcia.

Ponadto beneficjenci projektów realizowanych w ramach działania 8.1 oraz 8.2 PO IG lepiej

oceniają swoją sytuację na rynku niż przedsiębiorcy, którzy nie uzyskali dofinansowania na swoje

projekty. Należy przy tym pamiętać, że podmioty, które tego wsparcia nie otrzymały, deklarują, że

w ich sytuacji nic się nie zmieniło. Nie oznacza to jednak, że znalazły się one w niekorzystnej

sytuacji na rynku, mogły bowiem one utrzymać swoją pozytywną sytuację.

Oznacza to, że interwencja okazała się skutecznym katalizatorem aktywności inwestycyjnej

przedsiębiorstw. Przyspieszyło to rozwój rynku usług elektronicznych w Polsce. Efekty widoczne

są we wzroście udziału konsumpcji usług cyfrowych i wirtualnych, szczególnie, że dzięki wsparciu

z działania 8.1 PO IG wspierane były usługi dotychczas niedostępne dla Polskich Internautów.

16,5%

64,7%

18,8%

18,8%

6,5%

62,4%

12,4%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

Tak/Tak, inwestycjazostała zakończona

Rozpoczęliśmyinwestycję, ale nie

jest ukończona

Nie/Nie i nieplanujemy się jej

podjąć

Planujemyrozpocząć podobną

inwestycję

Trudno powiedzieć

beneficjenci 8.2 grupa kontrolna 8.2

74

Czynniki sukcesu i porażki w ramach interwencji na rzecz rozwoju społeczeństwa

informacyjnego36

W badaniu ewaluacyjnym zastosowano następujące kryteria ewaluacyjne: trafności, trwałości

efektów, użyteczności oraz efektywności. Mając na uwadze szeroki zakres interwencji warto

zwrócić uwagę, które działania przyniosły najmniejsze oraz największe efekty z uwzględnieniem

kryteriów ewaluacyjnych.

Kryterium trwałości (sustainability)

Trwałość efektów odnosi się do stopnia, w jakim efekty zrealizowanych interwencji będą trwać po

zakończeniu finansowania zewnętrznego. Najbardziej trwałe efekty to takie, które będą możliwe do

utrzymania ich wpływu oddziaływania w dłuższym okresie.

W takim rozumieniu tego kryterium należy uznać, że najbardziej trwałe rezultaty uzyskano,

dzięki działaniom na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej. Wybudowane sieci

szkieletowo-dystrybucyjne stanowią punkt wyjścia dla kolejnych inwestycji w tym obszarze.

Przyszłe inwestycje z zakresu budowy sieci dostępowych będą wykorzystywały powstałe elementy

infrastruktury. Powstała infrastruktura telekomunikacyjna jest wykorzystywana w celu unikania

niepotrzebnego i nieefektywnego inwestowania w budowę nowych sieci, których przebieg lub

lokalizacja pokrywałaby się z tymi istniejącymi. Jednocześnie powstała infrastruktura

telekomunikacyjna wykorzystywana jest w ramach interwencji realizowanej w nowej perspektywie

finansowej – w ramach PO PC Regionalne Sieci Szerokopasmowe wykorzystane zostaną do

budowy Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej. Oznacza to, że uzyskane efekty projektów będą

oddziaływały w dłuższym okresie. Należy zwrócić także szczególną uwagę na Regionalne Sieci

Szerokopasmowe i rozpoczęte fazy eksploatacji. Wyłonieni Operatorzy lub pełniące rolę operatora

samorządy zarządzają powstałą infrastrukturą i podejmują działania ukierunkowane na jej

efektywne wykorzystywanie.

W przypadku interwencji w obszarze e-przedsiębiorczości trwałość efektów uzależniona jest

od kondycji i działań podejmowanych przez wsparte przedsiębiorstwa. Dynamiczny rozwój

technologiczny sprawia, że wprowadzone rozwiązania ulegają relatywnie szybkiej dezaktualizacji.

O trwałości świadczą zatem działania podejmowane po zakończeniu realizacji projektów przez

beneficjentów. Ponieważ większość beneficjentów deklaruje kolejne działania inwestycyjne

związane czy to z promocją wdrożonych e-usług, czy z ich rozwojem, a także inne inwestycje

36 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Które działania przyniosły największe i najmniejsze efekty biorąc pod uwagę kryteria trafności, efektywności, użyteczności i trwałości? Jakie były główne problemy realizowanych projektów? W jaki sposób powinna być programowana i wdrażana interwencja w zakresie rozwoju cyfrowego w celu zwiększenia jej efektów?

75

związane z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi należy stwierdzić, że interwencja

pozwoliła na osiągnięcie trwałych efektów.

Najmniejszą trwałością charakteryzują się z kolei działania z zakresu szkoleń podnoszących

umiejętności indywidualnych odbiorców projektów w zakresie kompetencji cyfrowych.

Działania z zakresu podnoszenia e-kompetencji okazały się użyteczne dla uczestników szkoleń

oraz ich pracodawców. Szkolenia pozwoliły nabyć kompetencje i kwalifikacje dotyczące

wykorzystywania programów i aplikacji użytecznych w pracy zawodowej i pozytywnie

oddziałujących na funkcjonowanie przedsiębiorstw. Należy jednak zauważyć, że dynamiczny

rozwój technologiczny – pojawianie się wielu nowych programów, aplikacji i rozwiązań sprawia, że

nabyte kompetencje ulegają szybkiej dezaktualizacji. Uczestnicy szkoleń chcąc utrzymać wpływ

wsparcia musieliby podejmować ciągłą aktywność i dostrzegać potrzebę dalszego kształcenia

i podnoszenia kompetencji cyfrowych. Jednocześnie warto zauważyć, że w przypadku działań

ukierunkowanych na przekazanie podstawowej wiedzy z zakresu obsługi komputera i korzystania

z Internetu (przede wszystkim działania ukierunkowane na e-integrację, w tym działania

Latarników) dużo wolniej będzie dochodziło do dezaktualizacji nabytych umiejętności. W przypadku

takiego rodzaju wsparcia trwałość efektów zależy od skuteczności podjętych działań, czyli tego czy

udało się trwale zmobilizować osoby objęte wsparciem do wykorzystywania technik informacyjno-

komunikacyjnych. Jak wynika z deklaracji uczestników, zdecydowana większość wykorzystuje

nabyte umiejętności, co prognozuje trwałość uzyskanych efektów.

Kryterium efektywności (efficiency)

Prowadzone prace badawcze miały na celu ocenę, czy dałoby się zrealizować te same działania

w sposób bardziej efektywny kosztowo. Analiza porównawcza wszystkich działań podejmowanych

na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego wykazała, że najbardziej efektywne działania

realizowane były w ramach Projektu Polska Cyfrowa Równych Szans, gdzie Latarnicy Polski

Cyfrowej prowadzili działania na rzecz e-integracji. Dzięki działaniom realizowanym między

innymi przez wolontariuszy – Latarników Polski Cyfrowej zapewniono wysoką efektywność

kosztową wsparcia – koszt objęcia wsparciem jednej osoby był o wiele niższy niż w przypadku

innych działań szkoleniowych i wyniósł ok. 70 zł. Przeszkoleni wolontariusze („Latarnicy”) działali

na rzecz popularyzacji społeczeństwa informacyjnego na poziomie lokalnym. Istotnym elementem

przyjętego modelu była forma szkoleń prowadzonych przez Latarników, lokalnych liderów,

entuzjastów edukacji cyfrowej – osób, które darzone były zaufaniem społecznym w lokalnych

społecznościach które oferowały nieodpłatnie pomoc w nabywaniu podstawowych umiejętności

korzystania z komputera i Internetu. Prowadzenie zajęć w publicznych punktach dostępu do

Internetu (takich jak szkoły, biblioteki, domy kultury) zredukowało koszty związane z zapewnieniem

odpowiedniej infrastruktury niezbędnej dla szkoleń z zakresu kompetencji cyfrowych. I choć zakres

działań szkoleniowych nie wykraczał poza podstawowe umiejętności z zakresu obsługi komputera

i Internetu, to działania podejmowane w Programie charakteryzuje niewątpliwie największa

efektywność kosztowa.

76

Za najmniej efektywne kosztowo należy uznać działania mające na celu dofinansowanie

inwestycji realizowanych przez sektor przedsiębiorstw w zakresie wspierania rozwoju e-

przedsiębiorczości. Wsparcie przedsiębiorstw w postaci bezzwrotnych dotacji na inwestycje

będące istotnym czynnikiem rozwoju przedsiębiorstw było użyteczne i pozwoliło na rozwój sektora

e-przedsiębiorczości. Należy jednak zauważyć, że z punktu widzenia gospodarki istnieją modele

wsparcia bardziej efektywne kosztowo. Analizując poszczególne obszary interwencji na rzecz

rozwoju społeczeństwa informacyjnego należy zauważyć, że w przypadku wsparcia

inwestycyjnego przedsiębiorstw istniały największe możliwości realizacji wsparcia w sposób

bardziej efektywny kosztowo, tj. z wykorzystaniem instrumentów zwrotnych.

Kryterium użyteczności (utiity)

Użyteczność interwencji analizowana jest przez pryzmat stopnia, w jakim korzyści odniesione przez

odbiorców wsparcia przełożyły się na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej.

Jako najbardziej użyteczne należy uznać wsparcie z zakresu wspierania wdrażania usług

elektronicznych. Wsparcie przedsiębiorstw w tym zakresie stanowiło istotny impuls rozwojowy

i pozwoliło na wprowadzenie na rynek nowych e-usług. Należy zauważyć, że zdecydowana

większość tych usług nie powstałaby bez wsparcia w ramach PS 2007–2013. Wprowadzone e-

usługi świadczone na rzecz szerokiego grona użytkowników przekładają się na zmiany w zakresie

funkcjonowania ich odbiorców, którzy zyskali dostęp do usług wcześniej niedostępnych na Polskim

rynku.

Należy zauważyć także użyteczność działań z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej,

które pozwoliły na zapewnienie możliwości dostępu do internetu na obszarze całego kraju. Podjęcie

działań na rzecz wykorzystania pełnego potencjału wybudowanych Regionalnych Sieci

Szerokopasmowych przełoży się w przyszłości na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej.

Najmniej użyteczne okazały się działania związane z wprowadzeniem kierunków

zamawianych. Realizacja działania przyniosła korzyści w zakresie popularyzacji kształcenia na

kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych. Intensywne kampanie informacyjne

okazały się skuteczne. Przyjęte założenia oraz formy wsparcia miały na celu zwiększenie odsetka

absolwentów kierunków matematyczno-przyrodniczych oraz technicznych. Działania

podejmowane w ramach interwencji przyciągnęły na kierunki zamawiane bardzo dużą liczbę

studentów (znacząco przekroczono zakładane wartości wskaźników monitorowania), jednak same

studia okazały się dla studentów zbyt trudne, a zaproponowane w ramach działania formy wsparcia

(m.in. kursy wyrównawcze, stypendia, atrakcyjne formy kształcenia) nie pozwoliły na osiągnięcie

satysfakcjonujących wyników w zakresie liczby absolwentów kierunków zamawianych.

Jednocześnie jednak należy zwrócić uwagę na fakt, że wdrożenie działania pozwoliło na poprawę

jakości nauczania na kierunkach zamawianych, co przełożyło się na nabycie przez absolwentów

kwalifikacji niezbędnych do podejmowania działań, które będą użyteczne dla całego

77

społeczeństwa, w szczególności opracowując i wdrażając najnowocześniejsze rozwiązania

technologiczne. Mając na uwadze fakt, że w ramach wszystkich kierunków zamawianych

wykorzystywano technologie informacyjno-komunikacyjne, a w przypadku zdecydowanej

większości odegrały one kluczową rolę w procesie kształcenia, kierunki zamawiane pozwalały

także na rozwój specjalistycznych kompetencji cyfrowych. W takim kontekście użyteczność

wsparcia oceniana jest pozytywnie.

Kryterium trafności (skuteczności)

Jak wykazano w części dotyczącej analizy nakładów i produktów uzyskanych w wyniku realizacji

interwencji co do zasady we wszystkich obszarach tematycznych udało się osiągnąć zakładane

efekty. W kontekście kryterium trafności (skuteczności) dokonano oceny dotyczącej tego, w jakim

stopniu cele zapisane w dokumentach programowych zostały osiągnięte. Poniżej przedstawiamy

działania, które przyniosły największe i najmniejsze efekty biorąc pod uwagę skuteczność

interwencji.

Jako najbardziej skuteczne należy uznać działania na rzecz rozwoju infrastruktury

telekomunikacyjnej. Zakładane wartości wskaźników zakładały zapewnienie możliwości dostępu

do Internetu dla 4,6 mln osób, podczas gdy wdrożona interwencja pozwoliła na zapewnienie takich

możliwości dla prawie 9 mln osób. Biorąc pod uwagę skalę interwencji należy uznać, że to właśnie

w tym obszarze udało się najlepiej zrealizować cele zdefiniowane w dokumentach programowych.

Analizując skuteczność działań podejmowanych w ramach PS 2007–2013 warto wyróżnić efekty

uzyskane dzięki działaniom na rzecz rozwoju infrastruktury informatycznej nauki, gdzie osiągnięto

rezultaty wielokrotnie przekraczające zakładane na etapie programowania cele. Z powstałej

infrastruktury informatycznej, baz danych oraz zaawansowanych aplikacji dofinansowanych

w ramach działania 2.3 PO IG korzysta o wiele więcej jednostek naukowych niż zakładano.

W przypadku e-kompetencji w zdecydowanej większości przypadków udało się osiągnąć cele

zapisane w dokumentach programowych. Większość wskaźników produktu i rezultatu przekroczyła

zakładane wartości. Działania szkoleniowe objęły swoim zasięgiem większą liczbę pracowników

przedsiębiorstw niż zakładano. W przypadku działania 9.6.2 PO KL uzyskano wartość wskaźnika

zbliżoną do zakładanej. Interwencja realizowana na rzecz włączenia cyfrowego w działaniu 8.3 PO

IG pomimo że zaangażowała mniejszą niż zakładano liczbę JST (co było wynikiem realizacji

projektów o charakterze ponadlokalnym, które obejmowały czasami cały powiat czy województwo),

to oddziaływanie projektu było większe niż zakładano zarówno w przypadku bezpośredniego

wsparcia gospodarstw domowych jak również w przypadku działań koordynacyjnych

podejmowanych w ramach projektów.

Najmniej skutecznym działaniem okazały się kierunki zamawiane, dla których

monitorowanie długofalowych rezultatów wskazuje na nieosiągnięcie zakładanego celu.

78

Wskaźnikiem rezultatu przewidzianym dla pomiaru długofalowych zmian, jakie zapoczątkować

miało działanie, jest odsetek studentów, którzy nie kontynuują nauki po I roku studiów na

kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych w relacji do studentów I roku kierunków

matematyczno-przyrodniczych i technicznych. Obliczany na podstawie danych Głównego Urzędu

Statystycznego wskaźnik na koniec perspektywy finansowej 2007–2013 osiągnął wartość 30,15%,

podczas gdy zakładana wartość wskaźnika wynosiła 17,9%. Oznacza to, że wdrożona interwencja

nie pozwoliła na osiągnięcie oczekiwanych korzyści i rezultatów w tym obszarze.

W obszarze e-gospodarki największą skutecznością charakteryzuje się działanie 8.2 PO IG,

w ramach którego wsparciem objęto 2,5 razy więcej przedsiębiorstw niż zakładano. Wskazuje to

na dużą efektywność procesu integrowania zasobów cyfrowych przedsiębiorstw. Warto zaznaczyć,

że większa skuteczność wsparcia wynika również z niższych niż zakładano kosztów wdrażania

systemów B2B.

Główne problemy występujące w realizacji wsparcia na rzecz rozwoju społeczeństwa

informacyjnego

Patrząc horyzontalnie na ogół interwencji na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego jako

działania generujące najwięcej problemów należy wskazać te związane z budową infrastruktury

telekomunikacyjnej. Ze względu na skalę interwencji, najbardziej problematyczne okazały się

inwestycje na rzecz stworzenia Regionalnych Sieci Szerokopasmowych. Właściwie każdy etap

realizacji inwestycji niósł za sobą szereg trudności i komplikacji. Przedłużający się proces

notyfikacji, a w konsekwencji skrócenie czasu na rzeczową realizację inwestycji stanowiły duże

wyzwanie dla samorządów.

Trudności w realizacji projektów infrastrukturalnych wynikały m. in. z dużego rozproszenia

interwencji na różne programy operacyjne centralne i regionalne, makroregionalny PO RPW.

W wyniku konieczności notyfikacji programów pomocowych w Komisji Europejskiej, tj. działań

związanych z przygotowywaniem do realizacji RSS, a także w wyniku pojawiających się trudności

z koordynacją działań pojawiły się problemy związane z logiczną kolejnością realizacji inwestycji

infrastrukturalnych. Najpierw powstawały sieci dostępu „ostatniej mili”, które z założenia miały być

podłączane do Regionalnych Sieci Szerokopasmowych, które zostały oddane do użytkowania

relatywnie późno. Wdrażając projekty w obszarze infrastruktury należy dążyć do centralizacji

działań, aby wdrażanie było odpowiednio skoordynowane. Działania w tym zakresie kontynuowane

są w nowej perspektywie finansowej w ramach PO PC.

Rekomendowane sposoby dotyczące programowania i wdrażania interwencji w zakresie

rozwoju cyfrowego w nowej perspektywie finansowej

Wdrażając programy dotyczące infrastruktury telekomunikacyjnej należy pamiętać o tym, aby

inwestycje w sieci telekomunikacyjne były realizowane w logicznej kolejności oraz były

79

funkcjonalnie zintegrowane na poszczególnych poziomach – od sieci szkieletowo-dystrybucyjnych

po sieci dostępowe docierające do ostatecznych użytkowników. Oznacza to, że inwestycje z

zakresu budowy sieci dostępowych powinny następować jako uzupełnienie budowy lub

modernizacji sieci szkieletowo-dystrybucyjne i być podłączane do nowoczesnych węzłów

dystrybucyjnych.

Podczas pracy nad rozwiązaniami wdrożeniowymi, warto również poszukać odpowiedniego

modelu, który pozwoli w sposób efektywny zarządzać sieciami RSS.

W obszarze e-integracji warto wykorzystać pozytywne doświadczenia poprzedniego okresu

programowania i planując wdrażanie programów uwzględniać istotę społeczności lokalnych.

Kluczową rolę odgrywają również kompetencje cyfrowe, które należy rozwijać w ramach

szkolnictwa wyższego we wszystkich dziedzinach nauki.

Działania dedykowane e-przedsiębiorczości powinny uwzględniać oprócz

elementów inwestycyjnych elementy dotyczące wsparcia doradczego, zwłaszcza w przypadku

wsparcia kierowanego do inwestycji obarczonych ryzykiem w rozwiązania typu start-up. Dobrze

zaprojektowane usługi doradcze stanowią pomocne narzędzie dla start-upów tworzących

innowacyjne rozwiązania i pozwalają w sposób zoptymalizowanych proces inwestycyjny

i wdrożeniowy.

80

2. Rozwój e-umiejętności

Zmiany w funkcjonowaniu beneficjentów projektów szkoleniowych37

Zmiana funkcjonowania beneficjentów, realizujących projekty szkoleniowe w obszarze kompetencji

cyfrowych, analizowana była przez pryzmat dostrzeganych przez nich zmian oraz podejmowanych

aktywności.

Uzyskanie dotacji na realizację projektu z zakresu kompetencji cyfrowych było warunkiem

koniecznym do realizacji większości przedsięwzięć w tym obszarze. Tylko 14,6% beneficjentów

przyznało, że pomimo braku dotacji w ramach EFS raczej zrealizowałoby projekt. Dla pozostałych

beneficjentów byłoby to raczej niemożliwe (33,8%) lub zdecydowanie niemożliwe (47,8%). Nieco

częściej na samodzielną realizację inwestycji zdecydowałyby się podmioty realizujące wsparcie

w ramach działania 2.1.1 PO KL (26,9%) niż w ramach działania 9.6.2 PO KL (8,6%).

Wpływ na sposób funkcjonowania beneficjentów realizowanego w ramach PO KL projektu

dostrzegany jest przez 38,1% respondentów. Dokładnie tyle samo deklaruje, że realizacja projektu

nie miała takiego wpływu. Beneficjenci projektów realizowanych w ramach działania 9.6.2 PO KL

dostrzegają nieco częściej oddziaływanie projektu (42,3%) niż beneficjenci działania 2.1.1 PO KL

(27,9%).

Rysunek 13. Odczuwany wpływ realizowanego projektu na sposób funkcjonowania beneficjenta.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród przedstawicieli beneficjentów projektów

dotyczących kompetencji cyfrowych (N=147).

37 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy szkolenia z zakresu kompetencji cyfrowych istotnie przyczyniły się do zmian w funkcjonowaniu beneficjentów, jeśli tak, to w jakiej dziedzinie i w jakim zakresie?

2,3%

10,6%

25,6%

31,7%

27,9%

27,9%

14,0%

8,7%

30,2%

21,2%

POKL.02.01.01

POKL.09.06.02

Czy realizacja projektu wpłynęła na sposób funkcjonowania Państwa podmiotu?

Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Trudno powiedzieć

81

Beneficjenci, którzy dostrzegają oddziaływanie projektu na sposób ich funkcjonowania

(zdecydowanie lub raczej tak) najczęściej uruchamiali nowe usługi lub rozszerzali ofertę

edukacyjną (36%), co w przypadku zdecydowanej większości beneficjentów (88%) było

następstwem realizacji projektu. Dla 35% badanych projekt stał się okazją do pozyskania nowych

partnerów biznesowych (tylko w jednym przypadku beneficjent nie postrzega tego jako efektu

realizacji projektu). Co trzeci podmiot wdrożył nowe rozwiązania organizacyjne, wykorzystujące

technologie informacyjno-komunikacyjne (tylko jeden beneficjent nie dostrzega wpływu projektu

w tym zakresie). Jest to istotny obszar oddziaływania, ponieważ świadczy o tym, że podmioty te

nie tylko pomagały w podniesieniu kompetencji cyfrowych ostatecznych użytkowników projektów,

ale także same zwiększyły wykorzystanie TIK w prowadzonej działalności. Co czwarty beneficjent

poprzez działania projektowe podniósł liczbę pracowników (co istotne, w żadnym przypadku po

zakończeniu realizacji projektu nie zadeklarowano zmniejszenia liczby pracowników).

Rysunek 14. Obszary zmian sytuacji po realizacji projektu dostrzegane przez beneficjenta.


dotyczących kompetencji cyfrowych (N=66). Uwaga: możliwe wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi.

Beneficjenci, którzy realizowali projekty na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych dostrzegają

korzyści będące następstwem realizacji przedsięwzięcia. Realizacja projektów przyczyniła się do

nabycia nowych kompetencji cyfrowych u beneficjentów (85,4%), przy czym większe oddziaływanie

w tym zakresie dostrzegane jest w przypadku realizatorów projektów w ramach działania 9.6.2 PO

KL.

Ponadto, wpływ projektu widoczny jest także w budowaniu pozycji rynkowej beneficjentów. Dzięki

podjętym działaniom projektowym, poprawił się wizerunek beneficjentów na lokalnych rynkach

(spostrzeżenie 84,7% ogółu beneficjentów uczestniczących w badaniu), a także wzmocniła się

pozycja konkurencyjna podmiotu realizującego projekt (w przypadku 71,3% beneficjentów). Nieco

17%

26%

33%

35%

36%

Zwiększenie liczby pracowników

Zwiększenie zasięgu terytorialnego działalności

Wdrożenie nowych rozwiązań organizacyjnychwykorzystujących technologie informacyjno-

komunikacyjne

Pozyskanie nowych partnerów biznesowych

Uruchomienie nowej usługi lub rozszerzenia ofertyedukacyjnej]

Jak zmieniła się sytuacja Państwa przedsiębiorstwa po zakończeniu realizacji projektu?

82

rzadziej beneficjenci odczuwają wzrost liczby klientów (firm zamawiających usługi szkoleniowe) lub

ostatecznych odbiorców usług szkoleniowych, który dostrzega 40,8% projektodawców. Najrzadziej

dostrzegany jest wpływ projektu na rzecz wzrostu zysków z prowadzonej działalności (18,5%).

Rysunek 15. Obszary oddziaływania projektów z zakresu kompetencji cyfrowych na funkcjonowanie beneficjentów.



Beneficjenci realizujący projekty z zakresu kompetencji cyfrowych rzadko kontynuują działania na

rzecz rozwijania umiejętności w obszarach związanych z technologiami informacyjno-

komunikacyjnymi. Podejmowanie się podobnych przedsięwzięć zadeklarowało 28% beneficjentów

biorących udział w badaniu. Częściej działania w tym zakresie podejmowane są przez instytucje

szkoleniowe, które realizowały szkolenia w ramach działania 9.6.2 PO KL (30,8%) niż beneficjenci

projektów w ramach działania 2.1.1 PO KL (27,9%).

21,2%

42,3%

71,2%

82,7%

67,3%

17,1%

40,0%

71,4%

85,7%

94,3%

Wzrost zysków

Wzrost liczby klientów/ odbiorców usług/ uczniów

Poprawa konkurencyjności Państwa podmiotu

Poprawa wizerunku na rynku lokalnym

Podniesienie kompetencji cyfrowych

Czy realizacja projektu przyczyniła się do:

POKL.09.06.02 POKL.02.01.01

83

Rysunek 16. Kontynuacja działań w obszarze rozwoju kompetencji informacyjno-komunikacyjnych po zakończeniu

projektu.



W przypadku kontynuacji działań na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych, oferta szkoleniowa

beneficjentów realizujących projekty obejmowała kursy i szkolenia o tematyce związanej

z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi. Oferta szkoleniowa po zakończeniu realizacji

projektu (tj. bez wsparcia funduszy europejskich) cieszyła się mniejszym zainteresowaniem niż

w ramach projektu. Prawie połowa respondentów dostrzega nieznacznie mniejsze zainteresowanie

niż szkoleniami realizowanymi w ramach projektu. Z kolei 27% odnotowało zdecydowany spadek

zainteresowania ofertą szkoleniową w tym obszarze.

Warto jednak zauważyć, że w przypadku co czwartego beneficjenta kontynuującego działania

szkoleniowe w obszarze TIK zainteresowanie to nieznacznie wzrosło. Czynnikiem sukcesu w takich

przypadkach był wzrost świadomości pracodawców o potrzebie i użyteczności szkolenia

pracowników. W przypadku tej grupy podmiotów, zauważane jest większe zainteresowanie ofertą

szkoleniową. Przedsiębiorstwa korzystają z oferty komercyjnej na szkolenia stacjonarne oraz e-

learningowe.

27,9%

30,8%

POKL.02.01.01 POKL.09.06.02

Czy po zakończeniu realizacji projektu podejmowali Państwo podobne przedsięwzięcia – tj. szkolenia dotyczące technologii informacyjno-

komunikacyjnych – bez wsparcia funduszy europejskich?

84

Rysunek 17. Zainteresowanie ofertą szkoleniową beneficjentów w obszarze technologii informacyjno-

komunikacyjnych po zakończeniu realizacji projektów (tj. bez wsparcia funduszy europejskich).



Badanie jakościowe wykazało, że największą wartością dodaną dla realizatorów projektów

były wiedza i doświadczenie, a także nawiązane dzięki działaniom projektowym nowe kontakty

biznesowe. Dzięki realizacji projektu beneficjenci dowiedzieli się, w jaki sposób skutecznie

wnioskować o wsparcie finansowe na działania szkoleniowe. Ponadto, beneficjenci nawiązali

współpracę z wykwalifikowanymi wykładowcami, trenerami i specjalistami, którą kontynuują

w ramach bieżącej działalności. Podczas planowania kolejnych działań szkoleniowych beneficjenci

korzystają z rozbudowanej bazy potencjalnych prelegentów, podwykonawców, współpracowników

– dzięki relacjom nawiązanych podczas realizacji projektu.

W przypadku beneficjentów, którzy realizowali projekty szkoleniowe w obrębie własnych

przedsiębiorstw, ważną wartością projektu było przekształcenie dotychczasowej infrastruktury

telekomunikacyjnej w zasób strategiczny przedsiębiorstwa – poprzez wykorzystanie

potencjału TIK w procesach zachodzących w firmie. Dzięki przeprowadzonym działaniom

szkoleniowym możliwe okazało się usprawnienie funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wiedza i

umiejętności nabyte przez pracowników sprawiały, że wykorzystywanie TIK w procesach

zachodzących w przedsiębiorstwie stawało się źródłem przewagi konkurencyjnej – wdrożone

rozwiązania teleinformatyczne stosowane w firmie pozwalały na zwiększanie jej efektywności oraz

podejmowanie nowych wyzwań rozwojowych.

Beneficjenci po zakończeniu projektów podejmowali się kolejnych inicjatyw, w tym również

finansowanych dzięki EFS. Wówczas możliwe było rozwijanie działalności szkoleniowej o nowe

obszary tematyczne, zgodnie z aktualnym popytem. Z badania jakościowego wynika, że taki model

działalności był skuteczny, a prowadzone działania spotykały się z dużym zainteresowaniem ze

strony grup docelowych.

Nieznacznie mniejsze

48%

Nieznacznie większe

25%

Zdecydowanie mniejsze

27%

Jakim zainteresowaniem cieszyły się te szkolenia?

85

Użyteczność szkoleń dla użytkowników oraz ich pracodawców38

Perspektywa 2007–2013 uczyniła z kompetencji cyfrowych narzędzie rozwoju nowoczesnej

gospodarki. Dostrzeżono ich ścisłą komplementarność z e-usługami i e-administracją, nie

zbagatelizowano przy tym ich roli w rozwoju kapitału ludzkiego. W Strategii Rozwoju Kraju 2007–

2015 rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych uznano za warunek konieczny

nadrabiania dystansu rozwojowego Polski względem krajów Europy Zachodniej. Znalazło to

odzwierciedlenie we włączeniu działań na rzecz budowy społeczeństwa informacyjnego do

pierwszego priorytetu, poświęconego tworzeniu konkurencyjnej i innowacyjnej gospodarki. Warto

podkreślić, że wzrost efektywności dotyczył zarówno sektora publicznego, jak i sektora prywatnego.

W tym wymiarze kształcenie odpowiednich umiejętności było niezbędnym narzędziem służącym

do osiągania celów strategicznych39.

Szczególną rolę w procesie włączania cyfrowego indywidualnych odbiorców TIK odegrał Program

Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007–2013. Program był ukierunkowany na działania związane

z kształceniem umiejętności dotyczących różnych sfer życia. Chociaż kompetencji cyfrowych nie

wyodrębniono explicite, program umożliwiał ich zdobywanie i aktualizację w toku szkoleń

pracowników przedsiębiorstw oraz w realizacji projektów związanych z edukacją, e-administracją

i aktywnymi politykami rynku pracy. W tym ostatnim wymiarze kompetencje cyfrowe stały się

jednym z narzędzi aktywizacji zawodowej osób starszych. W przypadku podnoszenia kompetencji

cyfrowych osób indywidualnych największą rolę odegrało działanie 9.6.2 PO KL – Podwyższanie

kompetencji osób dorosłych w zakresie ICT i znajomości języków obcych, skierowane do osób

fizycznych szczególnie zagrożonych wykluczeniem (w tym cyfrowym). Do grupy docelowej należały

m.in. osoby, które ukończyły 50 rok życia, osoby niepełnosprawne, osoby z niskim wykształceniem

oraz osoby bezrobotne. Rozwój kompetencji tych osób miał się stać szansą na poprawę ich

sytuacji. Natomiast działania szkoleniowe, które kierowane były do pracowników przedsiębiorstw

realizowano w ramach działania 2.1.1 PO KL – Rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstw oraz

8.1.1 PO KL – Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw.

Szkolenia w zakresie kompetencji cyfrowych realizowane były także jako dodatkowa forma

interwencji w działaniach obejmujących budowę infrastruktury telekomunikacyjnej (w ramach

regionalnych programów operacyjnych oraz II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Rozwój

Polski Wschodniej). Przedsięwzięcia finansowane w ramach cross-financingu dla projektów

infrastrukturalnych miały na celu nabycie przez grupy docelowe koniecznych i bezpośrednio

związanych z inwestycjami kompetencji cyfrowych. Ważnym elementem rozwoju kompetencji

38 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: czy zrealizowane szkolenia były użyteczne dla użytkowników oraz ich pracodawców? 39 Analiza doświadczeń oraz identyfikacja dobrych praktyk w obszarze wspierania rozwoju kompetencji cyfrowych w kontekście przygotowania szczegółowych zasad wdrażania Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014–2020 oraz koordynacji celu tematycznego 2, Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych, Centrum Cyfrowe Projekt: Polska, 2015.

86

cyfrowych społeczeństwa były działania na rzecz e-integracji, które zostały omówione są

w osobnym rozdziale.

Dotychczasowe ewaluacje tematyczne, w których dokonywano szczegółowej oceny jakości

wsparcia realizowanego w ramach poszczególnych obszarów interwencji, wskazują na wysoką

użyteczność szkoleń finansowanych dzięki EFS.

Analizując wyniki badań ewaluacyjnych projektów szkoleniowych, realizowanych w ramach

poddziałania 2.1.1. PO KL, należy stwierdzić, że ich realizacja stanowiła odpowiedź na

zapotrzebowanie pracowników. Tym samym efektywność szkoleń znalazła odzwierciedlenie nie

tylko w subiektywnym odczuciu satysfakcji uczestników, lecz także w jakości funkcjonowania

przedsiębiorstw, które skierowały swoich pracowników na szkolenia. Uczestnictwo w projektach

szkoleniowych okazało się przydatne dla uczestników ze względu na możliwość zdobycia nowych

umiejętności i wiedzy, uzyskania certyfikatów, nawiązania nowych relacji biznesowych,

zwiększenia zarobków oraz otrzymania awansu. Z kolei przedsiębiorcy, dzięki wykwalifikowanym

pracownikom, są skłonni do wprowadzania zmian zarówno na poziomie organizacyjnym, jak

i produktowym40.

Analiza raportów ewaluacyjnych dotyczących realizacji projektów szkoleniowych w ramach

poddziałań 8.1.1 oraz 9.6.2.PO KL potwierdza, że szkolenia były użyteczne zarówno dla

uczestników, jak i przedsiębiorców kierujących na nie swoich pracowników.

Poprzez udział w szkoleniach pracownicy nabyli nowe umiejętności i kwalifikacje, co z kolei w wielu

przypadkach przyczyniło się do wzrostu wynagrodzenia lub awansu. Badani uczestnicy zgodnie

deklarowali, że zdobyte doświadczenie i wiedzę wykorzystują w codziennej pracy. Ponadto,

szkolenia certyfikowane pozwoliły na formalne potwierdzenie kwalifikacji uczestników, co stanowi

wymierną korzyść również dla przedsiębiorstwa. Warto podkreślić, że użyteczność szkoleń jest

zauważalna nie tylko w aspekcie materialnym, lecz także osobistym. Chodzi przede wszystkim

o ogólne polepszenie atmosfery pracy, wzrost pewności siebie pracowników, poprawę

efektywności pracy i zwiększenia satysfakcji.

Użyteczność szkoleń jest zauważalna także przez przedsiębiorców, którzy skierowali na nie

swoich pracowników. Jako najważniejszy wymierny aspekt uczestnictwa w projektach

szkoleniowych przedsiębiorcy wskazują wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa. Zauważalne

korzyści to także innowacyjność rozwiązań, optymalizacja kosztów oraz poprawa obsługi klienta.

Ponadto, udział w szkoleniach przełożył się na pozytywną ewolucję satysfakcji klientów41.

40 Por. Badanie uczestników projektów szkoleniowych Poddziałania 2.2.1 PO KL „Rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstw” oraz Badanie przedsiębiorstw korzystających z dofinansowywanych usług szkoleniowych (Poddziałanie 2.1.1 PO KL), PARP, Sopot 2013. 41 Synteza analizy wyników badań ewaluacyjnych: Ocena realizacji założonych celów komponentu regionalnego PO KL na Dolnym Śląsku w kontekście osiągania celów rozwojowych i rozwiązywania problemów społeczno-ekonomicznych w regionie, ASM Centrum Badań i Analiz Rynku, Kutno 2014; Ocena wpływu realizowanych form wsparcia na sytuację uczestników projektów w okresie: 3 – 6 – 12 miesięcy po zakończeniu korzystania ze wsparcia w ramach Priorytetów: VI – IX Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w województwie małopolskim, CEM Instytut Badań Rynku

87

Przeprowadzone w ramach procesu badawczego badanie ilościowe wśród uczestników szkoleń

realizowanych w ramach działania 2.1.1 PO KL oraz działania 9.6.2 PO KL wskazują na wysoki

poziom satysfakcji wynikający z uczestnictwa w szkoleniach z zakresu kompetencji cyfrowych.

Zdecydowana większość uczestników jest bardzo zadowolona (66,6%) lub raczej zadowolona

(31,7%) z udziału w projekcie. Przy czym nieznacznie wyższy poziom ogólnego zadowolenia

charakteryzuje uczestników szkoleń realizowanych w ramach działania 9.6.2 PO KL. Znaczące

różnice dostrzegalne są w przypadku miejsca zamieszkania uczestników. Szkolenia realizowane w

ramach działania 2.1.1 PO KL powodowały wyższy poziom satysfakcji mieszkańców miast, z kolei

szkolenia dotyczące kompetencji ICT z działania 9.6.2 PO KL były jednakowo satysfakcjonujące

dla mieszkańców miast i wsi.

Rysunek 18. Ogólny poziom zadowolenia z udziału w projekcie uczestników szkoleń z obszaru kompetencji

cyfrowych.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród przedstawicieli uczestników projektów


Szkoleniami w ramach działania 2.1.1 PO KL objęte były osoby, które miały wcześniej styczność

z komputerem. Natomiast w szkoleniach w ramach działania 9.6.2 PO KL udział brały osoby, które

i Opinii Publicznej, Kraków 2010; Ocena wpływu wsparcia realizowanego w ramach priorytetu VIII PO KL na konkurencyjność podkarpackich przedsiębiorstw, WYG PSDB, Rzeszów 2015; Skuteczność i efektywność szkoleń realizowanych w ramach poddziałania 8.1.1 PO KL w kontekście potrzeb kadry zarządzającej i pracowników przedsiębiorstw w województwie podlaskim, ITTI i PUBLIC PROFITS, Poznań 2013; Badanie efektów projektów obejmujących kursy językowe oraz ICT, realizowanych w ramach komponentu regionalnego POKL 2007–2013 w województwie pomorskim, ITTI, Poznań 2014.

67,50%

50,00%

70,16%

70,15%

69,30%

30,00%

33,33%

29,03%

28,36%

28,84%

Miasto

Wieś

Miasto

Wieś

PO

KL

.02.0

1.0

1P

OK

L.0

9.0

6.0

2O

gó

łem

Jaki jest Pana/i ogólny poziom zadowolenia z udziału w szkoleniu dot. korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych?

jestem bardzo zadowolony jestem raczej zadowolony

88

dotychczas były wykluczone cyfrowo (34,6% respondentów). Realizowane szkolenia dotyczyły

przede wszystkim podstawowych zagadnień związanych z obszarem ICT. Większość uczestników

(54,4%) biorących udział w badaniu została objęta szkoleniem, które dotyczyło podstawowych

umiejętności korzystania z oprogramowania, takich jak: obsługi edytorów tekstowych, arkuszy

kalkulacyjnych, tworzenia prezentacji itp. lub szkoleniem, w ramach którego poruszane były

podstawowe zagadnienia związane z obsługą sprzętu komputerowego (53,2%). Nauka

podstawowych zasad używania komputera dotyczyła przede wszystkim uczestników projektów w

ramach działania 9.6.2 PO KL. Szkolenia w ramach działania 2.1.1 PO KL dotyczyły raczej

podnoszenia kompetencji komputerowych niż nauki podstawowych zasad obsługi sprzętu.

Rysunek 19. Zakres szkoleń realizowanych w ramach projektów w obszarze kompetencji cyfrowych.



Niemal wszyscy uczestnicy (niezależnie od działania PO KL) deklarują, że szkolenie spełniło ich

oczekiwania. Świadczy to o tym, że zaproponowane formy wsparcia okazały się odpowiednie.

Zdecydowaną deklarację w tym zakresie wyraziło 63,7% uczestników, z kolei 33,8% badanych było

zdania, że szkolenie raczej spełniło ich oczekiwania. Najwyższy odsetek zdecydowanie

zadowolonych uczestników to osoby w wieku 41-49 lat, a w przypadku działania 9.6.2 PO KL także

osoby w wieku 65 lat lub więcej.

Udział w szkoleniach z zakresu kompetencji cyfrowych przełożył się na nabycie podstawowych

umiejętności związanych z używaniem komputera. Największy wzrost umiejętności – zarówno

w przypadku uczestników działania 2.1.1 PO KL, jak również 9.6.2 PO KL – obserwowany jest

w zakresie wykorzystywania arkuszy kalkulacyjnych, a także edytorów tekstu. Wzrost umiejętności

4,3%

64,9%

53,2%

93,5%

45,0%

54,4%

8,7%

0,0% 1,7%

POKL.02.01.01 POKL.09.06.02 Ogółem

Jaki był zakres szkolenia/eń dotyczącego/ych kompetencji cyfrowych?

Nauka podstawowych umiejętności korzystania ze sprzętu komputerowego

Nauka podstawowych umiejętności korzystania z oprogramowania

Specjalistyczne wykorzystywanie komputera

89

związanych z obsługą tzw. pakietu biurowego jest szczególnie pożądany, jeśli chodzi

o użyteczność kompetencji cyfrowych w miejscu pracy.

Warto zauważyć, że w przypadku działania 2.1.1 PO KL, podczas którego grupa uczestników

podnosiła swoje kompetencje cyfrowe, rozwój umiejętności obserwowany jest także w przypadku

korzystania ze specjalistycznych aplikacji (wzrost o 19,6 punktów procentowych), to jest programów

służących ściśle określonym celom (np. programy do analizy danych, programy finansowo-

księgowe, programy do projektowania graficznego, itp.).

Tabela 29. Samoocena zakresu nabytych umiejętności cyfrowych przed udziałem w projekcie szkoleniowym i po

nim.

Proszę ocenić, jak zmieniły się Pana/i umiejętności w zakresie obsługi komputera w wyniku realizacji projektu

POKL.02.01.01 POKL.09.06.02 Ogółem

Włączenie i używanie sprzętu komputerowego

PRZED 95,65% 57,59% 64,98%

PO 100,00% 100,00% 100,00%

wzrost 4,3% 42,4% 35,0%

Kopiowanie lub przenoszenie plików i folderów

PRZED 86,96% 39,27% 48,52%

PO 97,83% 100,00% 99,58%

wzrost 10,9% 60,7% 51,1%

Pisanie w edytorze tekstu

PRZED 73,91% 26,70% 35,86%

PO 97,83% 95,81% 96,20%

wzrost 23,9% 69,1% 60,3%

Wykonywanie prostych obliczeń w arkuszu kalkulacyjnym

PRZED 47,83% 7,33% 15,19%

PO 97,83% 80,63% 83,97%

wzrost 50,0% 73,3% 68,8%

Używanie specjalistycznych aplikacji

PRZED 21,74% 7,33% 10,13%

PO 41,30% 12,04% 17,72%

wzrost 19,6% 4,7% 7,6%

Używanie wyszukiwarki internetowe

PRZED 93,48% 44,50% 54,01%

PO 95,65% 82,72% 85,23%

wzrost 2,2% 38,2% 31,2%

Wysyłanie e-maili

PRZED 93,48% 37,70% 48,52%

PO 95,65% 54,45% 62,45%

wzrost 2,2% 16,8% 13,9%

Publikowanie treści w Internecie

PRZED 43,48% 10,47% 16,88%

PO 60,87% 19,37% 27,43%

wzrost 17,4% 8,9% 10,5%

Tworzenie strony internetowej

PRZED 13,04% 0,00% 2,53%

PO 17,39% 0,00% 3,38%

wzrost 4,3% 0,0% 0,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród przedstawicieli uczestników projektów

dotyczących kompetencji cyfrowych (N=237) Uwaga: możliwe wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi.

90

Uczestnicy szkoleń chcieli przede wszystkim nabyć lub uzupełnić kompetencje związane

z korzystaniem z komputera. O wiele częściej motywacją do udziału w projekcie były prywatne

potrzeby i cele (49,4%), a nie cele zawodowe. Motywowani do udziału w szkoleniu potrzebą nabycia

umiejętności pożądanych na rynku pracy stanowią 30,8% grupy badanych. Motywacje różnią się

w zależności od działania, w ramach którego realizowane były projekty, a tym samym – od

zdefiniowanych celów i grup docelowych w ramach obu działań PO KL. Należy pamiętać, że

projekty realizowane w ramach działania 2.1.1 PO KL polegały na wsparciu przedsiębiorców

w podnoszeniu kwalifikacji pracowników zgodnie z potrzebami przedsiębiorstw, z kolei działanie

9.6.2 adresowane było do osób indywidualnych, które były zainteresowane podniesieniem

kwalifikacji z własnej inicjatywy. Nie dziwią zatem istotne różnice pomiędzy motywacjami

uczestników projektów szkoleniowych realizowanych w ramach działania 2.1.1 PO KL oraz 9.6.2

PO KL. O ile wsparcie realizowane na rzecz podnoszenia kwalifikacji pracowników przyciągnęło

osoby, które motywowane były dostosowaniem swoich kompetencji do potrzeb rynku pracy (60,9%

uczestników w ramach działania 2.1.1 PO KL), o tyle w przypadku wsparcia realizowanego

w ramach działania 9.6.2 PO KL mamy do czynienia z osobami, które poprzez udział w szkoleniu

realizowały raczej swoje prywatne, aniżeli zawodowe cele. Motywowanych do udziału w szkoleniu

potrzebami rynku pracy było 23,6% uczestników. Podobne różnice można dostrzec w przypadku

najrzadziej wskazywanego celu udziału w szkoleniu z zakresu kompetencji cyfrowych. O ile 39,1%

uczestników projektów w ramach działania 2.1.1 PO KL brało udział w projekcie ze względu na

wymagania pracodawcy, o tyle w przypadku działania 9.6.2 PO KL było ich jedynie 11%.

Rysunek 20. Cele udziału w szkoleniu wskazywane przez uczestników.


dotyczących kompetencji cyfrowych (N=237) Uwaga: możliwe wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi.

Użyteczność nabytych kompetencji przejawia się najczęściej w życiu prywatnym uczestników

szkoleń. Wykorzystywanie nabytych kompetencji w warunkach domowych deklaruje 82,3%

niezależnie od działania, w ramach którego realizowane były szkolenia. W przypadku

wykorzystywania nabytych kompetencji w życiu zawodowym uczestników trzeba dostrzec

znacząco mniejszą użyteczność. Tylko co czwarty uczestnik wykorzystuje aktualnie nabyte

16,5%

30,8%

46,0%

49,4%

59,5%

Nabycie umiejętności wymaganych przezpracodawcę

Nabycie umiejętności pożądanych na rynku pracy

Nabycie pierwszych kompetencji w zakresieobsługi komputera

Nabycie umiejętności na własne, prywatnepotrzeby

Uzupełnienie lub podwyższenie umiejętności zzakresu obsługi komputera

Co przede wszystkim chciał Pan/i osiągnąć poprzez udział w szkoleniu?

91

w ramach szkolenia kompetencje w miejscu pracy. Ze względu na specyfikę działań PO KL,

w ramach których realizowane były projekty szkoleniowe dużo częściej taki stan rzeczy można

odnotować w przypadku uczestników szkoleń w ramach działania 2.1.1 PO KL (71,4% osób

aktualnie zatrudnionych) niż w przypadku uczestników szkoleń z działania 9.6.2 PO KL (36,7%

aktualnie zatrudnionych). W ocenie użyteczności szkoleń istotne jest także uwzględnienie

perspektywy pracodawców zatrudniających osoby objęte wsparciem w ramach działania 2.1.1 PO

KL. Przedsiębiorcy pozytywnie oceniają użyteczność umiejętności nabytych przez uczestników.

Według 67% pracodawców biorących udział w badaniu, nabycie kompetencji z zakresu TIK było

kluczowe dla wykonywanych obowiązków przez pracownika.

Z badania jakościowego wynika, że wykorzystywanie nabytych umiejętności w miejscu pracy

często wiąże się z przenoszeniem ich do warunków domowych. Przykładem tego jest

wykorzystywanie arkusza kalkulacyjnego do tworzenia i prowadzenia domowego budżetu.

Rysunek 21. Wykorzystywanie nabytych kompetencji cyfrowych przez uczestników szkoleń.



W przypadku używania komputera i Internetu poza miejscem pracy (w domu lub w innych

miejscach) uczestnicy szkoleń z zakresu kompetencji cyfrowych są przede wszystkim biernymi

odbiorcami treści zamieszczanych w Internecie, a ich aktywność ogranicza się do przeglądania

stron internetowych (80,6%). Co drugi uczestnik szkolenia komunikuje się za pośrednictwem

Internetu. Wysyłanie e-maili, czy rozmowy na komunikatorach to częściej domena osób wspartych

w ramach działania 2.1.1 PO KL (65,2%) niż działania 9.6.2 PO KL (46,6%). Warto zauważyć, że

niemal co drugi uczestnik projektu z działania 2.1.1 PO KL (47,8%) korzysta z usług publicznych

w ramach tzw. e-administracji. W przypadku działania 9.6.2 PO KL takie doświadczenia ma co

czwarty uczestnik szkolenia.

Rysunek 22. Obszary wykorzystywania nabytych kompetencji cyfrowych w domu.

1,7%

10,1%

24,9%

82,3%

W innych miejscach/okolicznościach

W ogóle nie korzystam

W miejscu pracy

W domu

Gdzie wykorzystuje Pan/i nabyte umiejętności komputerowe?

92



Odbiorcy wsparcia, którzy wykorzystują w miejscu pracy nabyte w ramach projektu umiejętności

cyfrowe, najczęściej wskazywali na ich użyteczność w zakresie zadań związanych

z administrowaniem. Co drugi uczestnik szkolenia podejmuje się takich działań, jak np.

elektroniczne zarządzanie dokumentami firmy, elektroniczna księgowość lub zarządzanie

finansami firmy. Popularnym obszarem wykorzystania kompetencji cyfrowych jest komunikacja

i promocja firmy (40,7%). Ze względu na grupy docelowe działań szkoleniowych widoczne są

istotne różnice. Dużo częściej aktywnością w tym zakresie wykazują się osoby objęte wsparciem

w ramach działania 2.1.1 PO KL adresowanego do pracowników przedsiębiorstw (60%) niż

w ramach działania 9.6.2 PO KL, w którym uczestniczyły osoby indywidualne (26,5%). Osoby te

podejmują działania związane z obecnością firmy w sieci, komunikacją drogą elektroniczną

z klientami czy odbiorcami usług, a także prowadzą działania nakierowane na promocję

pracodawcy w mediach społecznościowych. Prawie co czwarty uczestnik wykorzystuje nabyte

umiejętności w procesach sprzedażowych firmy (działania obejmujące prezentowanie produktów

w sieci, realizowanie transakcji finansowych, tworzenie i przetwarzanie baz danych sprzedażowych

w wersji elektronicznej), a co piąty – wykorzystuje TIK w celach związanych z zarządzaniem

zasobami ludzkimi (np. zarządzanie pracą zespołu, komunikowanie się z pracownikami, kontrola

jakości i efektywności pracy). Pracodawcy, którzy brali udział w badaniu i zdobyli wiedzę

o zadaniach wykonywanych w różnych obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa, dostrzegają

wykorzystywanie nabytych kompetencji we wszystkich wymienionych obszarach oddziaływania.

Rysunek 23. Obszary wykorzystywania nabytych kompetencji cyfrowych w miejscu pracy.

80,6%

50,2%

38,0%

29,5%

21,5%

20,7%

0,8%

Przeglądanie stron internetowych

Komunikowanie z innymi

Kultura i rozrywka

Korzystanie z usług publicznych

Robienie zakupów przez Internet

Granie w gry komputerowe

Tworzenie treści w Internecie

Do jakich celów wykorzystuje Pan/i umiejętności komputerowe w domu lub innych miejscach?

93



Z badania jakościowego wynika, że użyteczność szkoleń dotyczy nabycia nowych kompetencji

w zakresie wykorzystywania TIK w miejscu pracy. Uczestnicy, którzy byli osobami aktywnymi

zawodowo, zazwyczaj mieli podstawową wiedzę dotyczącą obsługi komputera. W przypadku

działania 2.1.1 PO KL uczestnikami szkoleń grupie były osoby wykluczone cyfrowo, ale osoby

o często niskich kwalifikacjach w zakresie wykorzystywania technologii informatycznych w pracy.

Dla przykładu, uczestnicy deklarowali, że potrafią w podstawowym zakresie obsługiwać program

kalkulacyjny. Jednak szybko okazywało się, że ich kompetencje są bardzo ograniczone. Na

szczęście udział w projekcie pozwolił na nabycie umiejętności obsługi powszechnie używanych

narzędzi analitycznych i wspomagających obróbkę danych. Pozyskana wiedza przekładała się

zatem na wykorzystywanie nabytych umiejętności do usprawnienia zadań wykonywanych

w ramach obowiązków pracowniczych.

Przykładem wykorzystania kompetencji cyfrowych, dzięki umiejętnościom nabytym przez

uczestników, jest usprawnienie obliczania kosztów kredytów w jednym z banków objętych

działaniami szkoleniowymi. Pracownicy, którzy wzięli udział w szkoleniu mieli bardzo podstawowe

umiejętności komputerowe, obejmujące przede wszystkim programy dedykowane branży

bankowej, których obsługi uczyli się, gdy podejmowali zatrudnienie. Ze względu na braki

kompetencyjne w zakresie obsługi programów kalkulacyjnych, pracownicy zostali skierowani na

szkolenie w tym zakresie. Podczas szkolenia pracownikom przybliżono reguły matematyczne oraz

wzory i formuły pozwalające na szybkie i sprawne obliczanie kosztów kredytu. Uzyskane

umiejętności odpowiadały potrzebom zgłaszanym przez klientów, którzy podczas rozmów

z konsultantami prosili o podanie tych kosztów. Dzięki nowym umiejętnościom konsultanci mogli

w prosty i szybki sposób sprostać oczekiwaniom klienta, co wpłynęło na wzrost satysfakcji ze

świadczonych usług. Działanie przyczyniło się zatem do poprawy funkcjonowania pracodawcy.

8,5%

10,2%

20,3%

23,7%

40,7%

49,2%

Proces produkcyjny lub usługowy

Organizacja i planowanie pracy

Zarządzanie zasobami ludzkimi

Procesy sprzedażowe

Komunikacja i promocja

Administrowanie

Do jakich celów wykorzystuje Pan/i umiejętności komputerowe w miejscu pracy?

94

Kierunki zamawiane42

Idea wyboru określonych kierunków studiów do finansowego wsparcia ze strony budżetu państwa

i środków Europejskiego Funduszu Społecznego ma związek ze zdiagnozowaną przez władze

publiczne koniecznością zwiększenia liczby osób mających dobrej jakości wykształcenie

w dziedzinach o kluczowym znaczeniu dla rozwoju nowoczesnej i opartej na wiedzy gospodarki.

W latach 1990–2006 rosła liczba młodych Polaków podejmujących studia. Jednocześnie malała

względna liczba tych osób, które rozpoczynały kształcenie na kierunkach definiowanych jako

priorytetowe dla nowoczesnej polskiej gospodarki, zgodnie z wynikami badań prowadzonych na

zlecenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przez WYG PSDB (Raport Ocena jakości

i skuteczności wsparcia kierunków zamawianych w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL). Problem

ten stopniowo się nasilał, wzmacniany zjawiskiem niżu demograficznego oraz starzenia się

społeczeństwa. Przemawiało to za koniecznością koncentrowania nakładów na kształcenie

absolwentów w tych dziedzinach, które najsilniej przyczynią się do rozwoju polskiej gospodarki

opartej na wiedzy43.

Konieczność dostosowania kierunków kształcenia do wymagań rynku pracy i przemian

gospodarczych uwzględniono przy formułowaniu Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia

na lata 2007–2013. Zwrócono uwagę na to, że znaczna część absolwentów szkół wyższych

odczuwa trudności ze znalezieniem zatrudnienia. Wymaga to bardziej racjonalnego dopasowania

ścieżek rozwoju edukacyjnego osób młodych do potrzeb współczesnej gospodarki, a także

wspierania priorytetowych kierunków kształcenia44.

Założenia te przełożono na konkretne działania w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

Priorytet IV PO KL 2007–2013 Szkolnictwo wyższe i nauka koncentrował się na podwyższaniu

jakości funkcjonowania szkolnictwa wyższego poprzez poprawę niezbędnych do jego

prawidłowego działania warunków systemowo-organizacyjnych oraz wpływanie na dostępność

i rozwój tych kierunków kształcenia, których znaczenie jest największe w procesie budowy

gospodarki opartej na wiedzy. Strategiczną rolę w rozwoju konkurencyjności i innowacyjności

polskiej gospodarki przypisano w programie osobom kończącym uczelnie o profilu matematyczno-

przyrodniczym i technicznym. Z tego względu za konieczne uznano stymulowanie podaży

absolwentów kierunków ścisłych poprzez zamawianie kształcenia na kierunkach matematyczno-

przyrodniczych oraz technicznych45.

W ramach poddziałania 4.1.2 PO KL 2007–2013 – Zwiększenie liczby absolwentów kierunków

o kluczowym znaczeniu dla gospodarki opartej na wiedzy zrealizowano projekty konkursowe,

42 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy zamawiane kierunki studiów przyniosły oczekiwane korzyści i rezultaty? 43 Ocena jakości i skuteczności wsparcia kierunków zamawianych w ramach Poddziałania 4.1.2 PO KL, WYG PSDB, Warszawa 2014. 44 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013. 45 Program Operacyjny Kapitał Ludzki.

95

mające na celu tworzenie programów stypendialnych dla studentów kierunków zamawianych,

tworzenie i wdrażanie programów wyrównawczych adresowanych do studentów pierwszego roku

kierunków technicznych, matematycznych i przyrodniczych obejmujących podnoszenie

kompetencji niezbędnych do kontynuowania studiów na tych kierunkach, wdrażanie nowych lub

zmienionych programów oraz wprowadzanie innych form działalności dydaktycznej podnoszącej

atrakcyjność kształcenia na kierunkach technicznych, matematycznych i technicznych46. Wśród

tych kierunków Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wskazało automatykę i robotykę,

biotechnologię, budownictwo, chemię, energetykę, fizykę/fizykę techniczną, informatykę,

inżynierię materiałową, inżynierię środowiskową, matematykę, mechanikę i budowę

maszyn, mechatronikę, ochronę środowiska oraz wzornictwo47.

Ocena działań w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL

Z wyników badania przeprowadzonego w 2014 roku przez firmę WYG PSDB (Raport z badania

– Ocena jakości i skuteczności wsparcia kierunków zamawianych w ramach Poddziałania 4.1.2 PO

KL) można wnioskować, że możliwość otrzymania stypendium w ramach nauki na kierunku

zamawianym wpłynęła na wybór ścieżki edukacyjnej przez studentów, a także zachęcała ich

do nauki. Spośród 2718 studentów lub absolwentów kierunków zamawianych uczestniczących

w wywiadach CATI, 96% potwierdziło oferowanie przez uczelnię stypendium dla osób

rozpoczynających naukę w priorytetowej dziedzinie. Z tej liczby 43% badanych wskazało, że oprócz

wcześniej analizowanych czynników, oferta stypendialna miała wpływ na wybór studiów. Aż 76%

bieżących studentów i 66% absolwentów kierunków zamawianych przyznało również, że istnienie

programu stypendialnego dodatkowo zachęcało ich do nauki w trakcie studiów. System

stypendialny w istotny sposób przyczynił się do wzrostu liczby studentów wyróżnionych kierunków

także w opinii przedstawicieli uczelni wyższych. Spośród 290 przedstawicieli uczelni objętych

wywiadami CATI, aż 91% uznało, że stypendium było kluczowym czynnikiem motywującym

studenta do rozpoczęcia nauki na kierunku zamawianym. Niewiele mniej respondentów (87%)

wskazało stypendium jako kluczowy powód kontynuacji studiów w ramach programu kierunków

zamawianych. Co ciekawe, wyniki badania CATI ze studentami i absolwentami pokazały, że

skuteczność oferty stypendialnej różniła się w zależności od kierunku studiów. Program

stypendialny był szczególnie atrakcyjnym atrybutem studiów dla badanych studentów

i absolwentów takich kierunków jak inżynieria materiałowa, mechatronika oraz automatyka

i robotyka, natomiast relatywnie najmniej ważny przy wyborze inżynierii biomedycznej oraz

mechaniki i budowy maszyn. Największe znaczenie obecności stypendium przy wyborze

wskazanych kierunków może wynikać z wysokiego stopnia ich specjalizacji48.

46 Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007–2013. 47 Ocena jakości i skuteczności wsparcia kierunków zamawianych w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL, WYG PSDB, Warszawa 2014. 48 Ocena jakości i skuteczności wsparcia kierunków zamawianych w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL, WYG PSDB, Warszawa 2014.

96

Niemal wszyscy uczestniczący w badaniu przedstawiciele uczelni wyższych (98%)

potwierdzili odbywanie się zajęć wyrównawczych jako elementu programu kierunków

zamawianych. Uczestnictwo w takich zajęciach zadeklarowało 64% objętych wywiadami

CATI uczniów i absolwentów kierunków zamawianych. Zgodnie z opinią przedstawicieli uczelni

wyższych głównymi przedmiotami, którym poświęcone były zajęcia wyrównawcze były:

matematyka (92% programów, w których realizowano zajęcia wyrównawcze), fizyka (69%) oraz

chemia (31%). Zajęcia wyrównawcze często prowadzono także w ramach takich przedmiotów, jak

informatyka (w tym programowanie), biologia i język angielski. Analiza odpowiedzi uczestników

programu potwierdziła dominację matematyki i strukturę tematyczną zaproponowanych studentom

zajęć wyrównawczych. Ponad połowa (67%) respondentów z grupy studentów i absolwentów

wskazała, że zajęcia wyrównawcze znacząco przyczyniły się do ukończenia studiów przez

osoby biorące w nich udział. A zatem miały one bezpośrednie przełożenie na realizację

celów szczegółowych Priorytetu IV PO KL. W opinii 49% badanych studentów i absolwentów

zajęcia przyczyniły się w pewnym stopniu do łatwiejszego przyswajania wiedzy, w szczególności

poprzez niwelowanie braków w wiedzy z wcześniejszych etapów edukacji. Natomiast 22%

badanych przyznało, że zajęcia wyrównawcze w sposób istotny przyczyniły się do możliwości

kontynuowania przez nich studiów. Znaczenie zajęć wyrównawczych w procesie wspierania

nauki na kierunkach zamawianych potwierdzili także przedstawiciele uczelni wyższych. Aż

75% respondentów wskazało, że zajęcia te są przydatne (bez nich studenci mogliby opanować

materiał przewidziany w programie, lecz byłoby to bardzo trudne). Natomiast 24% uznało, że są

one niezbędne (bez nich studenci nie byliby zdolni do przyswojenia wiedzy z zakresu programu

studiów). Znaczenie zajęć wyrównawczych było najbardziej doceniane przez studentów

i absolwentów takich kierunków, jak energetyka, matematyka oraz automatyka i robotyka.

Dla porównania, studenci i absolwenci na kierunkach zaliczanych do zamawianych, lecz

nieobjętych działaniami w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL, wskazywali jedynie w 33%

przypadków, że tego rodzaju zajęcia odbywały się na ich uczelni. Jeśli zajęcia wyrównawcze

odbywały się na uczelniach niekorzystających ze wsparcia, jedynie w 17% przypadków były

obowiązkowe. Ich skuteczność według uczestników była porównywalna z postrzeganą

skutecznością zajęć wyrównawczych na kierunkach zamawianych objętych poddziałaniem. 25%

uczestników zajęć w grupie porównawczej wskazało, że zajęcia w znaczącym stopniu przyczyniły

się do łatwiejszego przyswajania wiedzy, przekładając się na kontynuację studiów. Natomiast 47%

oceniło, że zajęcia wyrównawcze pomogły, lecz jedynie w niewielkim stopniu49.

Bardzo ważnym elementem programu wsparcia kierunków zamawianych była intensyfikacja

oraz poprawa jakości współpracy pomiędzy uczelniami a pracodawcami. O ile otrzymanie

stypendium miało motywować studenta do rozpoczęcia i kontynuacji nauki na priorytetowym

kierunku, a zajęcia wyrównawcze – pomóc w uzupełnieniu braków z wcześniejszych etapów

edukacji, o tyle wzmożona współpraca z pracodawcami miała wyposażyć młodych ludzi w wiedzę

49 Badanie porównawcze przeprowadzono za pośrednictwem panelu internetowego na próbie 600 studentów i absolwentów (300 studentów i 300 absolwentów).

97

i umiejętności niezbędne na rynku pracy, umożliwić zdobycie doświadczenia w świecie

zawodowym oraz pozwolić na nawiązanie pierwszych kontaktów z potencjalnymi pracodawcami.

Aż 72% przedstawicieli wspartych poddziałaniem 4.2.1 PO KL uczelni potwierdziło

w badaniu CAWI współpracę z pracodawcami. Największy odsetek wspartych uczelni

współpracował z maksymalnie 5 pracodawcami (41%). Jednak odnotowano także wysoki

odsetek podmiotów kooperujących w ramach programu z więcej niż 20 pracodawcami

(17%). Korzyści płynące ze wzajemnej współpracy potwierdzili także pracodawcy współdziałający

z objętymi wsparciem uczelniami. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że

dla sporej części pracodawców motywacją do podjęcia współpracy z uczelniami (w ramach

programu kierunków zamawianych, ale także poza nim) jest oczekiwanie bezpośrednich korzyści.

Przede wszystkim chodzi tu o rozwiązanie, choćby częściowe, problemów z rekrutacją

pracowników w krótkim i/lub długim okresie. Spośród wszystkich 219 firm objętych badaniem

CATI, większość deklaruje, że zatrudnia pracowników na stanowiskach wymagających

wyższego wykształcenia w kierunkach zamawianych. Aż 67% firm stwierdziło, że są to

pracownicy, którzy mają kluczowe znaczenie dla głównej działalności ich firmy. Z drugiej

strony, aż 24% badanych pracodawców, zidentyfikowanych jako biorący udział w programie

kierunków zamawianych uznało, że w ogóle nie zatrudnia pracowników o profilu kompetencyjnym,

kształtowanym na studiach w ramach kierunków zamawianych.

Aż 63% objętych badaniem przedstawicieli uczelni wskazało, że jakość kształcenia na

kierunkach zamawianych znacząco różni się od oferowanej na konkurencyjnych kierunkach.

Wyższa jakość kształcenia jest pochodną znacznych środków przeznaczanych na realizację

programu.

Biorąc pod uwagę stan do 2012 roku, dane Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

ukazały znaczący wzrost popularności kierunków zaliczanych do katalogu kierunków

zamawianych wśród kandydatów na studia. W szczególności, w rankingu najpopularniejszych

kierunków, w ostatnich latach zaobserwowano wzrost popularności kierunku informatyka

(między rekrutacją na rok akademicki 2009/10, a rekrutacją na rok 2013/14 przesunęła się ona z 5.

na 1. pozycję), mechanika i budowa maszyn (przesunięcie z pozycji 20. na 5.) oraz automatyka

i robotyka (z 19. na 8.). Wysoką, czwartą pozycję, utrzymuje budownictwo. Relatywnie dużo

kandydatów zgłasza chęć studiowania biotechnologii (jej miejsce w rankingu przesunęło się z 17.

na 15.). Udział absolwentów kierunków matematyczno-przyrodniczych i technicznych

w ogólnej liczbie absolwentów w ostatnich latach ulegał istotnym wahaniom. Najniższą

wartość osiągnął w roku akademickim 2005/2006 (17,4%). Natomiast w roku akademickim 2011/12

wzrósł aż do 19,9% (o 2,5 punktu procentowego) i dotyczył przede wszystkim kierunków

technicznych. W przypadku studentów kierunków matematyczno-przyrodniczych zaobserwowano

nawet spadek względnej liczby absolwentów (w relacji do całkowitej liczby osób kończących studia

wyższe w Polsce) – z 9% w roku akademickim 2005/06 do 7,4% w roku akademickim 2011/12.

Studenci kierunków zamawianych podejmują praktyki lub staże z podobną częstotliwością,

jak inni studenci analogicznych kierunków. Mają one jednak wyraźnie częściej charakter staży

98

płatnych. Należy to uznać za czynnik zwiększający pozytywne skutki płynące z odbywania praktyk

przez studentów.

Podsumowując przytoczone powyżej wyniki badania należy zauważyć, iż skuteczność

zaproponowanych w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL form wsparcia przejawia się przede

wszystkim w zachęcaniu młodych ludzi do podejmowania studiów na kierunkach zamawianych.

Czynnikiem, który okazywał się najlepszym sposobem na promocję kierunków technicznych i

matematyczno-przyrodniczych było zaproponowanie dodatkowego stypendium dla studentów.

Dużą wartość miały także zajęcia wyrównawcze, w których udział zwiększał szanse na ukończenie

podjętych studiów. Warto zauważyć, że deklaracje studentów i absolwentów kierunków

zamawianych znajdują odzwierciedlenie w uzyskanych efektach wsparcia. Kierunki zamawiane

rzeczywiście przyciągnęły bardzo dużą grupę młodych ludzi, którzy zachęceni możliwością

osiągnięcia dodatkowych korzyści podjęli studia w pożądanych dla rozwoju gospodarki dziedzinach

nauki.

Technologie informacyjno-komunikacyjne w ramach kierunków zamawianych

Większość uczelni – beneficjentów realizujących kierunki zamawiane w ramach realizacji

poddziałania 4.1.2 PO KL zadeklarowała, że technologie informacyjno-komunikacyjne odegrały

zdecydowanie istotną lub raczej istotną rolę w procesie kształcenia – takiego zdania jest 83,3% (20

spośród 24 uczelni).

Rysunek 24. Czy w ramach wprowadzonego kierunku zamawianego technologie informacyjno-komunikacyjne (TIK)

odegrały istotną rolę w procesie kształcenia?

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród przedstawicieli uczelni realizujących

kierunki zamawiane (N=24).

Technologie informacyjno-komunikacyjne znalazły zastosowanie w ramach wszystkich

realizowanych kierunków zamawianych. Spośród badanych uczelni 19 (79%) wykorzystywało

specjalistyczne oprogramowanie podczas kursów ujętych w programie studiów. Oznacza to, że

w większości przypadków studenci kierunków zamawianych w ramach zajęć dydaktycznych

Zdecydowanie tak; 37,5%

Raczej tak; 45,8%

Ra

cze

j n

ie;

8,3

%

Tru

dn

o

po

wie

dzie

ć;

8,3

%

Czy w ramach wprowadzonego kierunku zamawianego technologie informacyjno-komunikacyjne (TIK) odegrały istotną rolę w procesie

kształcenia?

99

nabywali kompetencje informatyczne w obszarze zgodnym z kierunkiem kształcenia. W ramach

prowadzonych kierunków korzystano z dostępnych narzędzi informatycznych, zapewniających

rozwój wyspecjalizowanych kompetencji. Pozwalało to na rozwój kompetencji cyfrowych nie tylko

wśród studentów kierunków informatycznych. Przedstawiciele 18 uczelni (75%) deklarują także, że

w ramach prowadzonych kierunków zamawianych starano się kłaść nacisk na nabywanie przez

studentów kompetencji w zakresie obsługi programów specjalistycznych, aplikacji komputerowych

lub znajomości języków programowania, tj. wyspecjalizowanych, technicznych. Natomiast nieco

mniejszy nacisk kładziono na rozwój ogólnych kompetencji cyfrowych związanych z obsługą

komputera i umiejętnościami wyszukiwania informacji – obszar zastosowanie TIK deklaruje

14 uczelni (58%). Ponadto, zastosowane w ramach programu kierunków zamawianych formy

wsparcia pozwalały na wykorzystywanie innowacyjnych, niestandardowych metod kształcenia.

Dzięki temu, studenci kierunków zamawianych mogli korzystać z e-learningu, jak również

zdobywać kwalifikacje w zakresie obsługi specjalistycznego oprogramowania, do którego, dzięki

realizacji programu, mieli dostęp w ramach studiów. Dużą wartością programu było umożliwienie

uczelniom podejmowania działań w tym obszarze. Bez udzielonego wsparcia w wielu przypadkach

uczelnie nie byłyby w stanie zaproponować tylu elementów dodatkowych, w tym specjalistycznych

szkoleń, które są wymagane przez rynek pracy.

Tabela 30. Obszary zastosowania technologii informacyjno-komunikacyjnych w ramach kierunków zamawianych.

Obszar zastosowanie TIK w ramach realizacji kierunków zamawianych

Częstość %

Zasadnic

ze

Wykorzystywanie specjalistycznego oprogramowania właściwego dla kierunku w ramach prowadzonych kursów ujętych w programie studiów

19 79%

Nacisk na nabywanie kompetencji w zakresie obsługi programów specjalistycznych, aplikacji komputerowych lub znajomość języków programowania

18 75%

Wykształcenie zaawansowanych cyfrowych kompetencji cyfrowych studentów kierunków zamawianych w ramach programu studiów tj. zdolności wyszukiwania i przetwarzania informacji zgodnie z potrzebami

14 58%

Wykorzystywanie zbiorów elektronicznych jako materiałów dydaktycznych

13 54%

Stosowanie nowych form kształcenia (np. e-learning) 7 29%

inn

e

Pętla induktofoniczna (indukcyjna) 2 8%

kursy dla studentów wyrównawcze 1 4%

innowacyjne metody kształcenia, kursy specjalistyczne, praktyki

1 4%

praca zespołowa nad programami i projektami 1 4%

Prace zespołowe w ramach interdyscyplinarnego koła naukowego współpraca mechaników, informatyków i automatyków

1 4%

źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród przedstawicieli uczelni realizujących

kierunki zamawiane (N=24).

TIK wykorzystywano w procesie kształcenia nie tylko na kierunkach informatycznych, ale także na

pozostałych kierunkach objętych interwencją. W ramach większości prowadzonych kierunków

kompetencje cyfrowe odegrały istotną rolę w procesie kształcenia. Powszechność stosowania

100

rozwiązań informatycznych we wszystkich gałęziach gospodarki sprawia, że rozwój kompetencji

informatycznych staje się kluczowy nie tylko dla kierunków technicznych, lecz także wszystkich

pozostałych. Potwierdzają to badania jakościowe, z których wynika, że znaczenie kompetencji

cyfrowych nie powinno być traktowane jako odrębna dziedzina nauki (przede wszystkim studia

informatyczne), ale jako element programu studiów na wszystkich kierunkach. Tę wiedzę

wykorzystano przy formułowaniu założeń do Programu Rozwoju Kompetencji, w ramach którego

jednym z ważnych obszarów będzie dążenie do rozwoju kompetencji informatycznych, cyfrowych

(w tym dotyczących wyszukiwania informacji) wśród studentów.

Analiza dotycząca rozwoju kompetencji społeczeństwa informacyjnego wymaga zwrócenia uwagi

na przemiany na kierunku bezpośrednio związanym z nabywaniem wyspecjalizowanych kwalifikacji

cyfrowych. Liczba studentów i absolwentów informatyki zdobywających wiedzę na

uczelniach publicznych między rokiem 2009 a 2013 ulegała wahaniom, zarówno biorąc pod

uwagę bezwzględne liczby osób kształcących się na tym kierunku, jak i ich odsetek

w ogólnej liczbie studentów lub absolwentów. Biorąc pod uwagę wartości skrajne, między

rokiem 2009 a 2013 nastąpił niewielki wzrost odsetka studentów informatyki na uczelniach

publicznych z 4,0% w 2009 roku do 4,5% w 2013 roku. Przeciwną tendencję odnotowano

w przypadku uczelni niepublicznych, w których odsetek studentów informatyki zmniejszył się

z 4,8% w 2009 roku do 4,7% w 2013 roku. Odsetek absolwentów informatyki wśród absolwentów

wszystkich kierunków studiów obniżył się między rokiem 2007 a 2014 – zarówno w przypadku

uczelni publicznych, jak i niepublicznych.

Tabela 31. Studenci i absolwenci informatyki w latach 2009–2014.

Typ

szkoły

Studenci/

absolwenci

2009 2010 2011 2012 2013 2014

szko

ły

pu

blic

zn

e liczba studentów informatyki 49 439 47 548 47 883 52 102 51 751 bd

odsetek wśród wszystkich

studentów

4,0% 3,8% 3,9% 4,3% 4,5% bd

szko

ły

nie

pub

liczn

e liczba studentów informatyki 30 458 25 171 22 088 19 993 18 816 bd


studentów

4,8% 4,3% 4,3% 4,4% 4,7% bd

szko

ły

pu

blic

zn

e

liczba absolwentów

informatyki

9 038 9 575 10 162 10 577 9 917 9 676


absolwentów

3,2% 3,1% 3,2% 3,2% 3,2% 3,2%

szko

ły

nie

pub

liczn

e

liczba absolwentów

informatyki

6 167 5 614 4 905 4 244 3 808 3 155


absolwentów

3,9% 3,3% 2,9% 2,7% 2,7% 2,6%

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS.

101

Ocena osiągnięcia zakładanych korzyści i rezultatów

Program kierunków zamawianych odnosi się przede wszystkim do celu szczegółowego 3 Priorytetu

IV PO KL, czyli do podniesienia atrakcyjności kształcenia w obszarze nauk matematyczno-

przyrodniczych i technicznych na poziomie wyższym. W pewnym zakresie działania

podejmowane w ramach programu kierunków zamawianych (związane ze zwiększeniem częstości

staży i praktyk zawodowych) odnoszą się do celu szczegółowego nr 1, czyli do dostosowania

kształcenia na poziomie wyższym do potrzeb gospodarki i rynku pracy50.

Interwencja obejmująca wprowadzenie kierunków zamawianych niewątpliwie przyniosła korzyści

w zakresie popularyzacji kształcenia na kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych.

Intensywne kampanie informacyjne okazały się skuteczne. Dzięki realizacji programu wielu

młodych ludzi zdecydowało się na podjęcie studiów na kierunkach zamawianych. Efekty

osiągnięte w tym zakresie można uznać za jedną z najważniejszych korzyści interwencji

w tym obszarze.

Uczelnie, które wzięły udział w badaniu jednoznacznie wskazują, że wcześniej zainteresowanie

kierunkami, które w ramach projektu prowadzone były jako kierunki zamawiane, było mniejsze niż

w okresie realizacji projektu. Oznacza to, że udało się osiągnąć podstawowe założenie interwencji.

Co więcej, uczelnie, poprzez dokonanie oceny sytuacji aktualnej dostrzegają realny wzrost

zainteresowania kierunkami, które w okresie wdrażania były wspierane w ramach realizowanych

projektów. W przypadku 24 kierunków wprowadzonych na objętych badaniem uczelniach

dostrzegany jest wzrost zainteresowania studiowaniem kierunków z omawianej grupy. Należy

jednak zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku 6 kierunków przedstawiciele uczelni dostrzegli

zmniejszenie zainteresowania studiowaniem kierunków wcześniej prowadzonych jako

„zamawiane”. Takie opinie wyrażono na temat kierunków: biotechnologia, budownictwo,

energetyka, matematyka, wzornictwo.

Tabela 32. Wpływ wprowadzenia kierunków zamawianych na poziom zainteresowania studiami na poszczególnych

kierunkach zamawianych.

Kierunki zamawiane Zainteresowanie kierunkiem przed projektem

N % % odpowiedzi

raczej mniejsze zdecydowanie mniejsze

automatyka i robotyka 1 2,9% 4,2% 1 0

biotechnologia 4 11,4% 16,7% 4 0

budownictwo 4 11,4% 16,7% 2 2

chemia 1 2,9% 4,2% 1 0

energetyka 3 8,6% 12,5% 2 1

fizyka/fizyka techniczna 1 2,9% 4,2% 1 0

50 Ocena jakości i skuteczności wsparcia kierunków zamawianych w ramach poddziałania 4.1.2 PO KL.

102

informatyka 10 28,6% 41,7% 10 0

inżynieria środowiska 3 8,6% 12,5% 3 0

matematyka 2 5,7% 8,3% 0 2

mechanika i budowa maszyn

3 8,6% 12,5% 3 0

mechatronika 1 2,9% 4,2% 1 0

ochrona środowiska 1 2,9% 4,2% 1 0

wzornictwo 1 2,9% 4,2% 0 1

RAZEM 35 100,0% 145,8% 29 6

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród przedstawicieli uczelni realizujących

kierunki zamawiane (N=24). Uwaga: możliwe wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi.

Kluczowa dla oceny osiągnięcia zakładanych rezultatów jest weryfikacja tego, czy założone

cele zostały osiągnięte zgodnie z zamierzeniami. Wdrożenie działania obejmującego kierunki

zamawiane pozwoliło na przekroczenie wszystkich docelowych wartości wskaźników produktu.

Ponad czterokrotnie większa liczba studentów I roku na kierunkach zamawianych świadczy o tym,

że działania promocyjne, które miały zachęcić do studiowania na kierunkach matematyczno-

przyrodniczych i technicznych okazały się skuteczne. Jeżeli wziąć jednak pod uwagę fakt, że liczba

absolwentów tych kierunków jest już tylko dwukrotnie większa niż zakładana, okazuje się, że

uczelniom w ograniczonym stopniu udało się trwale przyciągnąć studentów. Docelowe wartości

wskaźnika wskazują na przyjęcie założenia, że w ramach realizowanych projektów studia na

objętych wsparciem kierunkach zamawianych ukończy z sukcesem 86,5% osób, które je

rozpoczynają. Tymczasem uzyskana wartość wskaźnika wskazuje skuteczność na poziomie

39,5%, tj. o 47,1 punktu procentowego mniejszą.

Tabela 33. Wartości wskaźników produktu dotyczących kierunków zamawianych.

Wskaźnik produktu Wartość docelowa wskaźnika

Wartość osiągnięta ogółem

Stopień realizacji wskaźnika

Liczba uczelni oferujących dodatkowe zajęcia wyrównawcze dla studentów I roku kierunków matematyczno-przyrodniczych i technicznych

48 126 262,5%

Liczba studentów I roku na kierunkach zamawianych przez ministra właściwego ds. szkolnictwa wyższego

20 800 92 202 443,3%

Liczba absolwentów kierunków matematyczno-przyrodniczych i technicznych, zamawianych przez ministra właściwego ds. szkolnictwa

18 000 36 405 202,3%

Źródło: opracowanie własne na podstawie „Sprawozdanie końcowe z realizacji Priorytetu IV PO KL, Załącznik 1.

Osiągnięte wartości wskaźników”.

Studenci kierunków określanych mianem zamawianych mieli duże trudności z wyrównaniem przez

nich poziomu kształcenia w stosunku do wiedzy zdobytej na wcześniejszych etapach edukacji. O ile

w ramach projektów realizowanych w działaniu 4.1.2 PO KL organizowano kursy wyrównawcze,

które miały szansę pomóc studentom w tym względzie, o tyle w przypadku kierunków nieobjętych

interwencją, możliwości nadrobienia zaległości były ograniczone. Pomimo podejmowanych przez

uczelnie działań, obejmujących, oprócz zajęć wyrównawczych, stypendia dla najlepszych

studentów, atrakcyjne formy kształcenia (w tym działania obejmujące współpracę z pracodawcami)

103

lub elastyczność uczelni (w tym umożliwianie kolejnych szans zaliczeń przedmiotów

problematycznych dla studentów) nie udało się osiągnąć satysfakcjonujących wyników w zakresie

liczby absolwentów kierunków zamawianych51.

Wskaźnikiem rezultatu przewidzianym dla pomiaru długofalowych zmian, jakie zapoczątkować

miało działanie, jest odsetek studentów, którzy nie kontynuują nauki po I roku studiów na

kierunkach matematyczno-przyrodniczych i technicznych w relacji do studentów I roku kierunków

matematyczno-przyrodniczych i technicznych. Obliczany na podstawie danych Głównego Urzędu

Statystycznego wskaźnik na koniec perspektywy finansowej 2007–2013 osiągnął wartość

30,15%, podczas gdy zakładana wartość wskaźnika wynosiła 17,9%. Oznacza to, że

wdrożona interwencja nie pozwoliła na osiągnięcie oczekiwanych korzyści i rezultatów

w tym obszarze.

Telepraca52

Według NSRO konieczne było podjęcie działań w zakresie aktywnej polityki rynku pracy. Działania

w tym obszarze były wspomagane rozpowszechnianiem innowacyjnych i elastycznych form

organizacji pracy, w tym telepracy. Praca zdalna miała stworzyć narzędzie wspomagające

godzenie obowiązków zawodowych i rodzinnych, także w przypadku aktywizacji osób

niepełnosprawnych. Ze względu na to, że telepraca nie stanowiła przedmiotu żadnego odrębnego

działania w ramach programów operacyjnych PS 2007–2013, oszacowanie produktów interwencji

jest utrudnione. Dodatkową trudnością jest to, że projekty nie były premiowane za to, że w swoich

założeniach zakładały wdrożenie telepracy. Działania na rzecz promowania telepracy

realizowane były w ramach PO KL. Ponadto, w ramach PO IG wdrażano e-usługi dotyczące

zarządzania pracą zdalną w przedsiębiorstwach. Z kolei dzięki wsparciu z RPO niektórych

województw, beneficjenci w ramach realizowanych projektów decydowali się na wdrażanie

telepracy w przedsiębiorstwach.

W ramach poddziałania 2.1.3 PO KL – Wsparcie systemowe na rzecz zwiększenia zdolności

adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw w początkowej fazie wdrażania perspektywy

2007–2013 realizowano projekt systemowy Ogólnopolski program promocji i szkoleń dla

przedsiębiorców Telepraca II. W ramach projektu prowadzony był Portal Telepraca, który stanowił

źródło wiedzy w czasie, gdy na rynku pracy po raz pierwszy pojawiło się zjawisko telepracy. Strona

stanowiła kompendium wiedzy dla zainteresowanych wdrażaniem formy pracy zdalnej

w przedsiębiorstwach. Użytkownicy mogli skorzystać z tzw. pigułek wiedzy – multimedialnych

51 Sprawozdanie końcowe z realizacji Priorytetu IV PO KL.

52 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy wdrożenie formy telepracy przyniosło oczekiwane korzyści i rezultaty?

104

szkoleń e-learningowych, poznać aspekty prawne związane z tą specyficzną formą zatrudnienia,

jak również zdobyć inne informacje związane z telepracą.

PARP kontynuował działania na rzecz promocji telepracy w ramach projektu Telepraca – nowa

forma organizacji pracy w przedsiębiorstwach. Działania na rzecz promocji formy telepracy wśród

przedsiębiorców obejmowały szkolenia kierowane do przedstawicieli sektora prywatnego –

pracodawców oraz pracowników. W szkoleniach brali udział przedstawiciele przedsiębiorstw,

którzy przede wszystkim chcieli uaktualnić niezbędną wiedzę, ale także usprawnić funkcjonowanie

firmy lub poprawić sytuację firmy na rynku. Efekty prowadzonych działań szkoleniowych,

deklarowane przez beneficjentów projektu, wskazują na skuteczność projektu pod względem

przekazywania nowej wiedzy z zakresu telepracy (jedynie 5% zaprzeczyło pozyskania takiej wiedzy

dzięki szkoleniom). Z każdą edycją szkoleń uczestnicy częściej deklarowali zdobycie nowej wiedzy

związanej ze stosowaniem telepracy w przedsiębiorstwie. O tym, że wsparcie pozwoliło na

uzyskanie oczekiwanych korzyści świadczy także to, że wiedza z zakresu telepracy była

wykorzystywana w ponad połowie przypadków często lub bardzo często. Najważniejszym

miernikiem efektów interwencji jest zmiana wynikająca z udziału w projekcie w zakresie

doświadczeń w obszarze telepracy. Podczas gdy przed udziałem w projekcie 20% uczestników

miało doświadczenie w pracy zdalnej, to po udziale w projekcie było to 25%, co wskazuje na wpływ

na poziomie 5% pp53.

Rysunek 25. Wzrost odsetka osób mających doświadczenie w pracy w formie telepracy przed udziałem w szkoleniu

i po nim.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Raport z badania ewaluacyjnego beneficjentów indywidualnych szkoleń

w ramach projektu Telepraca, PARP (grudzień 2012).

53 Raport z badania ewaluacyjnego beneficjentów indywidualnych szkoleń w ramach projektu Telepraca, PARP (grudzień 2012).

21%20%

17%

26%

31%

24%

I edycja II edycja III edycja

Przed Po

105

Forma pracy zdalnej stanowiła także narzędzie aktywnej polityki rynku pracy oraz integracji

społecznej realizowanej w ramach PO KL. W ramach kompleksowych działań na rzecz włączenia

społecznego oraz aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oferowano

wsparcie trenerskie i szkoleniowe. A także przygotowywano do świadczenia pracy w formie zdalnej

poprzez szkolenia z obszaru kompetencji cyfrowych, w tym szkolenia komputerowe,

przygotowujące do podjęcia pracy w wybranych zagadnieniach (np. Administrowanie siecią

i serwerem, Web developing, Sklep online, Programowanie, Kadry i płace, Grafika, E-marketing,

Narzędzia IT wspierające zarządzanie i organizację pracy, Telemarketer). W ramach projektów

zapewniano także staże, które umożliwiały uczestnikom odbywanie pracy zdalnej w celu

umożliwienia wykorzystania i zweryfikowania użyteczności nabytych umiejętności i zdolności.

Przykładem działań w tym zakresie jest realizowany na terenie powiatu dzierżoniowskiego projekt

Centrum telepracy. W ramach projektu utworzono stanowiska komputerowe (wraz z niezbędnym

oprogramowaniem do świadczenia pracy zdalnej w różnych obszarach tematycznych) w centrum

aktywizacji społecznej. Dzięki takiemu modelowi wsparcia uczestnicy projektu (osoby

niepełnosprawne, nieaktywne zawodowo) miały możliwość podjęcia pracy zdalnej w centrum, gdzie

byli objęci wsparciem mentorskim i psychologicznym. Przyjęte założenie okazało się trafne,

ponieważ – jak wynika z badania jakościowego – uczestnicy projektów często wybierali taką formę

pracy niż pracę z domu, która też była dopuszczana. Działania okazały się skuteczne,

a długofalowe efekty wciąż są obserwowane. Ze względu na niewielki zasięg projektu,

przedstawiciel beneficjenta (pomimo zakończenia okresu systemowego monitorowania losów

uczestników) deklaruje, że część osób, które uczestniczyły w projekcie wciąż pracuje w formie

pracy zdalnej. Dla większości z nich udział w projekcie i świadczenie telepracy było jednak formą

aktywizacji społecznej i zawodowej, której konsekwencją było rozpoczęcie pracy w formie

tradycyjnej. W opinii beneficjenta telepraca wciąż pozostaje mało popularną formą zatrudnienia

z perspektywy pracodawców.

Wartością działań na rzecz aktywizacji społecznej i zawodowej realizowanych w ramach interwencji

PS 2007–2013 w kontekście wprowadzania telepracy jest to, że możliwe było zapoznanie grup

docelowych z możliwościami związanymi z tą specyficzną formą zatrudnienia. Działania

podejmowane w tym obszarze przyczyniły się do budowania świadomości istnienia formy

telepracy w grupach docelowych. Jednocześnie, w obszarze związanym z promocją telepracy,

dostrzegana jest potrzeba dalszego wsparcia. Ze względu na to, że telepraca stanowi specyficzną

formę zatrudnienia, nie tylko w kontekście organizacji pracy i stanowiska pracy, lecz także

w zakresie wymogów formalnych i przepisów prawa regulujących ten obszar aktywności

zawodowej, potrzebne jest wsparcie w tym obszarze tematycznym.

Dzięki interwencji PS 2007–2013 przedsiębiorstwa mogły także uzyskać dofinansowanie

na wdrożenie telepracy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa

realizowały inwestycje w rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych, a jako element

dodatkowy projektu wdrażały także nową formą zatrudnienia – telepracę. W ramach projektów

beneficjenci wdrażali systemy informatyczne lub e-usługi, które dotyczyły ich bieżącej działalności.

106

Przykładem działań podejmowanych w tym zakresie jest wdrożenie systemu do obiegu

dokumentów, w tym zamówień klientów. Wdrożony system pozwolił na uporządkowanie procesów

zachodzących w firmie. A także zawierał moduł umożliwiający koordynację działań handlowych

w firmie, które mogły być prowadzone również zdalnie. W ramach działań projektowych możliwe

było nie tylko wdrożenie systemu, lecz także przeszkolenie pracowników, którzy stanowią grupę

docelową użytkowników. Jest to o tyle istotne, że w przypadku świadczenia telepracy ważna jest

samodzielność pracownika. Wdrożenie nowego rozwiązania uwzględniającego możliwość

telepracy pozwoliło na zwiększenie elastyczności zatrudnieniowej przedsiębiorstw, w tym

szczególnie umożliwienie pracy zdalnej młodym matkom oraz zwiększało efektywność tych

przedsiębiorstw. Efekty działań w tym zakresie widoczne są w bieżącym funkcjonowaniu firm.

Porządkują one procesy zachodzące w firmie oraz różnicują stosowane formy zatrudnienia.

Przedsiębiorcy dostrzegają zmianę w zakresie wzrostu zainteresowania telepracą w ostatnich

latach. Pracodawcy postrzegają telepracę nie tylko przez pryzmat korzyści po stronie pracownika.

Choć, jak wynika z badania jakościowego, są one dostrzegane. W oczach pracodawców telepraca

jest najlepszą formą zatrudnienia dla młodych matek oraz dla osób niepełnosprawnych, dla których

bardziej komfortowa jest możliwość pracy z domu. Według pracodawców, korzyścią telepracy po

stronie pracownika, jest także możliwość łączenia obowiązków prywatnych i zawodowych, oraz,

w miarę możliwości, elastyczny czas pracy.

Wyniki badania jakościowego wskazują, że dla pracodawców telepraca stanowi także źródło

wymiernych korzyści, takich jak: zmniejszenie kosztów zatrudnienia pracowników oraz organizacji

i utrzymania stanowisk pracy. Zmniejszenie liczby stacjonarnych pracowników pozwala także na

ograniczenie lub całkowitą rezygnację z kosztów związanych z utrzymaniem przestrzeni biurowej.

Istotną wartością telepracy wskazywaną przez pracodawców jest także możliwość współpracy

z osobami o wysokich kwalifikacjach, których brakuje na lokalnym rynku pracy.

Interwencja na rzecz popularyzacji telepracy jako formy zatrudnienia przyniosła pewne

efekty obserwowalne w perspektywie makroekonomicznej. Według danych Eurostatu, odsetek

Polaków pracujących w formie zdalnej w 2014 roku wynosił 4,6% aktywnych zawodowo. Oznacza

to, że w okresie wdrażania interwencji Polska osiągnęła wartość wskaźnika na poziomie średniej

europejskiej (4,7%). Jednocześnie należy uznać, że telepraca nadal nie jest popularną formą

zatrudnienia w Polsce. Wciąż potrzebne są działania promocyjne w tym zakresie, które będą

obejmowały także działania motywacyjne i budowanie potrzeb zarówno wśród pracodawców, jak

również indywidualnych uczestników szkoleń. Ogólny rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej

umożliwia podejmowanie pracy zdalnej z obszaru całego kraju. A rosnący poziom kompetencji

cyfrowych powinien przyczynić się do rozwoju tej formy zatrudnienia w Polsce w kolejnych latach.

107

E-learning54

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013 wspierające wzrost gospodarczy

i zatrudnienie zawierają zapisy dotyczące e-learningu w odniesieniu do jednego z celów, którym

jest zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu na terenie całej Polski. Założono, że

realizacja tego celu poprzez budowę nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej

przyczyni się do wdrożenia i upowszechnienia e-usług publicznych, e-gospodarki i e-

edukacji, co z kolei przyniesie pozytywne skutki dla ogólnie pojętego rozwoju gospodarki.

E-learning został wskazany w Narodowej Strategii Spójności jako jeden z elementów

mających odegrać istotną rolę w rozwoju kapitału ludzkiego w Polsce. Jak wynika z założeń

dokumentu, rozwój e-edukacji oraz upowszechnienie e-learningu miało przełożyć się na

zwiększenie mobilności przestrzennej i zawodowej społeczeństwa. Efekty realizacji celu

postrzegano w skali makro – poprzez zapewnienie odpowiedniej jakości kadr dla przedsiębiorstw

funkcjonujących w konkurencyjnej, globalnej gospodarce oraz w skali regionalnej – poprzez

restrukturyzację zatrudnienia na obszarach problemowych, takich jak obszary koncentracji

tradycyjnych przemysłów lub obszary wiejskie.

Zadania dotyczące e-edukacji były realizowane w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

na poziomie centralnym oraz w ramach jego regionalnych komponentów. Poniżej przedstawiono

zestawienie informacji na temat realizacji zadań z zakresu e-learningu jako formy kształcenia.

Pochodzą one ze sprawozdań wdrażania PO KL oraz z raportu Analiza doświadczeń oraz

identyfikacja dobrych praktyk w obszarze wspierania rozwoju kompetencji cyfrowych w kontekście

przygotowania szczegółowych zasad wdrażania Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata

2014–2020 oraz koordynacji celu tematycznego 2.

Sztandarowym projektem z zakresu e-edukacji realizowanym na szczeblu centralnym w ramach

Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest projekt Akademia PARP (wartość: 10,8 mln EUR,

w tym 9,2 mln EUR EFS, okres realizacji: 01.02.2008–30.09.2015). Głównym celem projektu było

podniesienie umiejętności firm i instytucji szkoleniowych w zakresie wykorzystania szkoleń on-line,

a także wzrost kwalifikacji przedsiębiorców i pracowników przedsiębiorstw oraz osób

zamierzających otworzyć własną firmę poprzez udostępnienie darmowych szkoleń on-line.

Z danych zawartych w Sprawozdaniu z wdrażania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2007–

2013 w 2014 roku wynika, że wsparciem w ramach projektu objęto blisko 80,7 tys. osób. Z tego

743 osoby uczestniczyły w szkoleniach stacjonarnych i blended-learningowych55, które dotyczyły

opracowywania i udostępniania szkoleń on-line, a blisko 80 tys. osób – w szkoleniach on-line.

54 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy wprowadzenie e-learningu jako formy kształcenia przyniosło oczekiwane korzyści i rezultaty?

55 Szkolenia blended-lerningowe (b-learningowe) to połączenie tradycyjnych metod nauki (opartych na bezpośrednim kontakcie z prowadzącym) z aktywnościami prowadzonymi zdalnie za pomocą komputera.

108

Dzięki realizacji projektu Akademia PARP część urzędów pracy uzależniła udzielenie wsparcia

swoim klientom od zdobycia wiedzy na temat rozpoczęcia i prowadzenia działalności gospodarczej.

Przykład stanowi tu Powiatowy Urząd Pracy w Nysie, który wymaga, aby jego klienci korzystali ze

szkoleń Akademii PARP, zwłaszcza ze szkolenia Jak założyć własną firmę? Jak wynika ze

sprawozdania z wdrażania PO KL, wokół Akademii PAPR oraz zespołu Ambasadorów

promujących idee e-learningu powstała pewnego rodzaju społeczność. Ponad 300 osób aktywnie

wypowiadało się na forum platformy e-learningowej. Ponadto, zasoby Akademii zostały

wykorzystane przez Latarników Polski Cyfrowej56, czyli animatorów wspierających pokolenie 50+

w cyfrowym świecie – do działań służących przemianie cywilizacyjnej w polskich gminach.

Kolejnym przykładem przedsięwzięcia upowszechniającego e-learning jako formę kształcenia jest

projekt Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się

przez całe życie57. Jego celem było zapewnienie sprawnego funkcjonowania kształcenia na

odległość (KNO) poprzez opracowanie modelu rozwiązania systemowego. W ramach projektu

przeszkolono 503 osoby, które stanowią kadrę KNO, m.in. z zakresu obsługi platformy edukacyjnej,

tworzenia zasobów do kursów e-learningowych, organizowania i zarządzania procesem

kształcenia na odległość. Przeprowadzono także 804 konsultacje dla nauczycieli i dyrektorów szkół.

Jednym z efektów realizacji projektu był wirtualny przewodnik Jak skutecznie prowadzić zajęcia na

platformie edukacyjnej oraz raporty: Diagnozy stanu KNO w Polsce, Diagnozy stanu KNO

w wybranych krajach UE, Diagnoza potrzeb edukacyjnych nauczycieli i odbiorców KNO w Polsce.

Ponadto, opracowano model wdrażania i upowszechniania KNO w Polsce oraz projekt rozwiązań

prawnych, które regulują funkcjonowanie KNO. W ramach projektu wyprodukowano i oddano do

użytku łącznie 195 kursów e-learningowych.

W ramach regionalnych komponentów Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki można również

znaleźć przykłady projektów, które w swoich założeniach zawierały upowszechnianie e-learningu.

Jednym z nich jest projekt e-Kotomierz – IT w edukacji, realizowany w ramach IX osi priorytetowej

– Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, działanie 9.5 – Oddolne inicjatywy edukacyjne

w obszarach wiejskich.

Główne cele projektu skupione były wokół podniesienia wyników testu gimnazjalnego oraz wzrostu

kompetencji edukacyjnych z zakresu IT wśród nauczycieli. W zakresie e-edukacji cel stanowiło

zwiększenie liczby godzin przeznaczonych na realizację treści programowych z zakresu

przedmiotów w bloku matematyczno-przyrodniczym – poprzez wprowadzenie zajęć b-

learningowych i e-learningowych. Grupę docelową projektu stanowiło 31 uczniów oraz

5 nauczycieli Zespołu Szkół w Kotomierzu. Dzięki realizacji projektu możliwa była budowa,

wdrożenie i utrzymanie platformy e-learningowej, która umożliwiła realizację kursów e-learningowy

i stanowiącej miejsce kontaktu na liniach nauczyciel-uczeń, uczeń-uczeń oraz nauczyciel-

56 Działania Latarników Polski Cyfrowej stanowiły część projektu systemowego w ramach działania 8.3 PO IG. 57 Projekt realizowany przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej w ramach poddziałania 3.4.2 – Upowszechnienie uczenia się przez całe życie PO KL w latach 2009–2014.

109

nauczyciel. Ponadto, zrealizowano łącznie 108 godzin kursów e-learningowych oraz 50 godzin

kursów b-learningowych w pięciu blokach tematycznych: matematyczny, fizyczny, biologiczny,

chemiczny i geograficzny.

W dokumencie Analiza doświadczeń oraz identyfikacja dobrych praktyk w obszarze wspierania

rozwoju kompetencji cyfrowych w kontekście przygotowania szczegółowych zasad wdrażania

Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014–2020 oraz koordynacji celu tematycznego

2 odnaleźć można opisy projektów, w ramach których realizowano metody kształcenia w postaci e-

learningu. Przedsięwzięciami przedstawianym jako best practice były trzy projekty zrealizowane

w latach 2007–2008, związane z tworzeniem ogólnopolskich sieci publicznych punktów dostępu do

Internetu. Służyły one podnoszeniu kwalifikacji zawodowych i zostały nazwane centrami

kształcenia na odległość: „Centra kształcenia na odległość na wsiach”, „Wioska internetowa”

i „Internetowe centra edukacyjno-oświatowe na wsi”. Z założenia miały być one ośrodkami

kształcenia ustawicznego z wykorzystaniem metod e-learningu. W ramach projektów utworzono

łącznie ponad 1,1 tys. publicznych punktów dostępu do Internetu na obszarach wiejskich w Polsce.

Z badania jakościowego wynika, że największą rolę w zakresie popularyzacji e-learningu jako formy

kształcenia odegrały działania realizowane przez PARP, które odpowiadały aktualnym potrzebom

rynku pracy oraz postępowi technologicznemu. Podkreśla się także użyteczność, dostępność,

a także wygodę korzystania z możliwości nauki na odległość.

W ramach projektu systemowego realizowanego przez PARP w celu wspierania wdrażania

działania 8.1 i 8.2 PO IG powstała Platforma Wspieramy e-biznes (www.web.gov.pl). Celem

strategicznym przedsięwzięcia było promowanie wśród polskich firm tworzenia nowych e-usług

oraz innowacyjnych rozwiązań B2B. Portal skierowany był przede wszystkim do mikro-, małych

i średnich przedsiębiorców. Platforma Wspieramy e-biznes stworzona została przede wszystkim po

to, aby ułatwić przedsiębiorcom dostęp do informacji na temat prowadzenia biznesu w Internecie.

Intencją beneficjenta (PARP) było także zachęcenie obecnych i przyszłych przedsiębiorców do

korzystania z możliwości, jakie w prowadzeniu firmy daje Internet. Strona została zaprojektowana

w taki sposób, aby ułatwić korzystanie z niej każdemu użytkownikowi, bez względu na stopień jego

umiejętności komputerowych. Atutem portalu jest zachowanie przystępnego i zrozumiałego języka,

przy jednoczesnej dużej wartości merytorycznej publikowanych informacji. Przedsiębiorcy, aby

móc w pełni wykorzystać możliwości, jakie daje portal, powinni zalogować się do serwisu lub

prenumerować newsletter.

Portal dostarcza wiedzy przedsiębiorcom poprzez eksperckie opracowania, analizy i e-booki

dotyczące biznesu elektronicznego. Największym zainteresowaniem użytkowników cieszą się

porady na temat reklamy w Internecie, budowania modeli biznesowych oraz zwiększenia

konkurencyjności firm. Portal jest także platformą wymiany wiedzy i doświadczeń pomiędzy firmami

działającymi w e-biznesie. Budowanie społeczności e-przedsiębiorców służy konstruowaniu

dialogu między przedsiębiorcami i tworzeniu zintegrowanego środowiska przyjaznego rozwojowi e-

biznesu. Oprócz promocji technologii B2B oraz wykorzystywania sieci przez przedsiębiorców,

110

portal Wspieramy e-biznes dostarcza praktycznych informacji na temat wdrażania projektów

unijnych, w szczególności przygotowania wniosku o dofinansowanie, a także rozliczenia projektu.

E-learning odegrał także ważną rolę w ramach Programu kierunków zamawianych, w którym

studenci (nie tylko kierunków informatycznych, co wydaje się być najistotniejsze z punktu widzenia

społeczeństwa informacyjnego) wykorzystywali platformy e-learningowe do uczestnictwa

w dodatkowych kursach i szkoleniach. Dzięki temu wykorzystanie TIK w procesie kształcenia

odegrało znacznie większą rolę niż zakładano. Należy pamiętać, że kiedy kierunki zamawiane

zostały uruchomione w początkowej fazie wdrażania interwencji w perspektywie 2007–2013,

wykorzystanie takich narzędzi było mało popularne. Dominowały wtedy przede wszystkim

tradycyjne formy kształcenia, opierające się na wykładach wymagających biernego uczestnictwa.

Dzięki środkom z EFS studenci mogli korzystać ze wsparcia, które wykorzystywało technologie

informatyczne, co podnosiło atrakcyjność procesu edukacyjnego. Element szkoleniowy był

postrzegany jako bardziej ciekawy, interaktywny. Dzięki wykorzystaniu technologii informatycznych

rozwój e-learningu był możliwy, ale to dzięki jego atrakcyjności i użyteczności okazał się popularną

formą kształcenia.

W ramach projektu realizowanego w działaniu 9.4 PO KL, którego przedmiotem było przygotowanie

nauczycieli do wykorzystywania e-learningu oraz cyfrowych narzędzi edukacyjnych w nauczaniu

podejmowane były m.in. działania na rzecz promocji e-learningu. Okazało się, że istotnym

czynnikiem decydującym o sukcesie działań na rzecz rozwoju e-learningu jako formy kształcenia

jest poziom motywacji osób, podmiotów, instytucji, które wykorzystują e-learning jako formę

kształcenia. Na przykładzie zastosowania formuły nauki na odległość w środowisku szkolnym

można zauważyć, że to od nauczyciela zależy, czy jego podopieczni zostaną objęci działaniami

tego rodzaju. Ważne okazały się zatem działania, które nie tylko pomagały stworzyć i wdrożyć

platformę e-learningową w sensie technicznym, ale także takie, które inspirowały i motywowały do

stosowania nowoczesnych technologii w nauczaniu w celu zwiększania jego atrakcyjności

i dostępności. Trafne zatem okazało się podejmowanie działań promocyjnych, w ramach których

na konferencjach i spotkaniach z udziałem nauczycieli przedstawiane były możliwości i walory

wykorzystywania różnych narzędzi.

Dostrzegana jest także potrzeba dalszego wsparcia w zakresie rozwijania e-learningu.

W perspektywie 2007–2013 działania w tym zakresie stanowiły częściej narzędzie pomocnicze

służące osiąganiu celów zdefiniowanych w różnych obszarach interwencji niż osobne działanie.

Istotne jest jednak zwrócenie uwagi na zróżnicowanie grup docelowych, które skorzystały

z możliwości nauki przez Internet. Były to zarówno osoby zatrudnione w przedsiębiorstwach,

uczniowie, jak i nauczyciele, przedstawiciele branży medycznej oraz administracji publicznej,

studenci kierunków zamawianych, a także osoby zagrożone wykluczeniem cyfrowym, które

obejmowane były działaniami szkoleniowymi. Platformy e-learningowe były także wdrażane

w przedsiębiorstwach w celu usprawnienia procesów szkoleniowych. System sprawozdawczy

przyjęty w ramach perspektywy 2007–2013 nie pozwala jednak na monitorowanie skali interwencji

w tym zakresie.

111

Beneficjent, który w ramach realizowanego projektu (działanie 8.1 PO IG – Wspieranie działalności

gospodarczej w dziedzinie gospodarki elektronicznej) rozwinął swoją ofertę e-learningową,

stanowiącą przedmiot jego działalności, w badaniu jakościowym zauważył także bardzo istotną

cechę rynku usług szkoleniowych w formie zdalnej. A mianowicie, bardzo dynamiczny rozwój

technologiczny oraz zmieniające się potrzeby szkoleniowe. Wdrożone w ramach projektu usługi e-

learningowe są cały czas modyfikowane i uzupełniane w celu zapewnienia jak najbardziej

atrakcyjnej oferty rynkowej. Działalność firmy skupia się zatem nie tylko na merytorycznym

przygotowaniu wartościowych szkoleń, ale musi także nadążać za zmieniającymi się wymaganiami

pod względem formy. Poszukiwanie rozwiązań, które przyciągną użytkownika, zachęcą go do

skorzystania ze szkolenia on-line, odgrywają obecnie kluczową rolę w tym obszarze. Obserwowane

dynamiczne zmiany świadczą o tym, że e-learning stał się popularną formą szkoleniową oraz że

rozwinął się w okresie wdrażania interwencji.

Działania ukierunkowane na wdrożenie e-learningu jako formę kształcenia pozwoliły na

dotarcie do bardzo różnych grup docelowych. Przekłada się to na popularyzację tego

sposobu uczenia się w skali kraju. Rozwój technologii informacyjnych oraz wzrost świadomości

przyczynia się jednak do rozwijania potrzeb w obszarze zdalnej edukacji. W ostatnich latach rośnie

popularność takich form szkoleniowych w sektorze przedsiębiorstw. Według danych zawartych

w raporcie Wykorzystanie Nowych Technologii w uczeniu opracowanym przez Obserwatorium

Zarządzania wciąż najpopularniejszą formą szkolenia są tradycyjne spotkania (stosowaną przez

90% firm). Jednocześnie jednak wysoki odsetek pracodawców wykorzystuje w tym celu

nowoczesne technologie. Najpopularniejszą z nich są nagrania audio/wideo (65%) oraz webinaria58

(48%). Korzystanie ze standardowych platform do e-learningu, które popularyzowane były

w ramach PS 2007–2013, ma miejsce w przypadku 41% firm. Warto zwrócić uwagę na kierunki

zmian w obszarze zdalnej edukacji oraz rozwoju technologii informatycznych. Znaczenia zaczynają

nabierać także niestandardowe formy kształcenia zdalnego, wykorzystujące rozwój rynku

smartfonów (szkolenia z wykorzystaniem urządzeń mobilnych stosowało 24% pracodawców) lub

dedykowane gry i symulacje (29%), a nawet światy wirtualne (6%)59.

Działania z zakresu e-integracji60

Działania z zakresu e-integracji na terenie całej Polski były realizowane w ramach działania

8.3 PO IG 2007–2013 – Przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu - eInclusion. Działanie to miało

na celu zapewnienie dostępu do Internetu osobom zagrożonym wykluczeniem cyfrowym z powodu

58 Webinarium to rodzaj internetowego seminarium prowadzonego i realizowanego przez Internet, podczas którego możliwa jest obustronna komunikacja między prowadzącym spotkanie a uczestnikami. 59 Wykorzystanie Nowych Technologii w uczeniu, Obserwatorium Zarządzania, Warszawa 2013. 60 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy wspieranie działań z zakresu e-Integracji przez wspieranie dostępu obywateli do szerokopasmowego Internetu przyniosło oczekiwane rezultaty?

112

trudnej sytuacji materialnej lub niepełnosprawności. Inicjatywy podejmowane w ramach

wskazanego działania nakierowane były na zapewnienie dostępu do Internetu oraz serwisowanie

urządzeń niezbędnych do użytkowania sieci, a także zapewnienie niezbędnych szkoleń osobom

zagrożonym wykluczeniem cyfrowym. W odróżnieniu od działań szkoleniowych podejmowanych

w ramach PO KL na rzecz kształtowania kompetencji cyfrowych, działania z zakresu e-integracji

zakładały wyposażenie uczestników w sprzęt komputerowy z dostępem do Internetu. E-integracja

rozumiana jest jako jeden ze sposobów włączenia społecznego. Jej zasadniczym celem jest

zmotywowanie do korzystania z TIK osób, które dotychczas nie podejmowały aktywności w tym

zakresie.

Oczekiwanym w długofalowej perspektywie efektem wdrażania działania 8.3 PO IG 2007–2013

miał być rozwój ekonomiczny regionów i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym i cyfrowym

poprzez stworzenie możliwości aktywnego udziału w nowoczesnym życiu gospodarczym,

kulturalnym, społecznym i edukacji, a także zwiększenie dostępu obywateli do szerokopasmowego

Internetu i rozwój ich umiejętności informatycznych. Projekty finansowane w ramach działania 8.3

PO IG polegały na sfinansowaniu dostępu do Internetu osobom z grupy docelowej (osoby objęte

systemem wsparcia społecznego lub niepełnosprawne, zagrożone wykluczeniem cyfrowym), jak

również działania koordynacyjne zmniejszające problem wykluczenia cyfrowego (np. wyposażanie

w sprzęt komputerowy i utrzymanie dostępu do Internetu w jednostkach podległych beneficjentowi).

Działania koordynacyjne miały na celu uzupełnienie głównego celu projektu (dostarczenie sprzętu

komputerowego i Internetu do grupy docelowej wsparcia), a ich celem była integracja społeczna

osób wykluczonych cyfrowo61.

W ramach działania 8.3 PO IG realizowano projekt systemowy Działania na rzecz rozwoju

szerokopasmowego dostępu do Internetu62, który koncentrował się na następujących obszarach:

prowadzenie działań koordynacyjnych na poziomie strategicznym w celu ograniczenia

barier w dostępie do Internetu,

przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia cyfrowego,

wspieranie potencjalnych beneficjentów w zakresie prowadzonych inwestycji,

zwiększenie dostępu do wiedzy i innowacyjnych rozwiązań technologicznych (wsparcie

doradcze),

prowadzenie działań informacyjnych oraz szkoleniowych (organizowanie seminariów,

konferencji, akcji szkoleniowych i edukacyjnych), a także działań związanych

z wypracowaniem rekomendowanego modelu zarządzania i utrzymania wdrażanych sieci

szerokopasmowych.

61 Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007–2013. 62 Projekt realizowany był przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji w okresie od 1.05.2011 do 31.12.2015 roku. Szczegółowe omówienie projektu w formie studium przypadku stanowi aneks do niniejszego raportu.

113

W ramach projektów realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, ich związki lub

porozumienia, a także konsorcja samorządów z organizacjami pozarządowymi, finansowaniem

zostały objęte przede wszystkim:

pokrycie kosztów dostarczenia, instalacji oraz serwisowania sprzętu

komputerowego i/lub niezbędnego oprogramowania w gospodarstwach domowych,

pokrycie kosztów dostępu do Internetu w gospodarstwach domowych na obszarze

objętym projektem,

zakup usługi przeprowadzenia szkoleń z zakresu obsługi komputera oraz korzystania

z Internetu dla użytkowników końcowych projektu,

działania koordynacyjne zmniejszające problem wykluczenia cyfrowego, obejmujące

wyposażanie w sprzęt komputerowy i dostęp do Internetu jednostki podległe beneficjentom

oddziałujące na integrację społeczną osób wykluczonych cyfrowo.

W ramach działania 8.3 PO IG przyjęto założenie o kompleksowym wsparciu końcowych

użytkowników projektu, poprzez zapewnienie im nie tylko dostępu do niezbędnej infrastruktury

umożliwiającej włączenie cyfrowe, lecz także szkoleń, których celem było przekazanie wiedzy

niezbędnej do korzystania z udostępnionego komputera oraz dostępu do Internetu. Istotną rolę

odegrało także wsparcie mentorskie, ponieważ konieczne było motywowanie i inspirowanie

do uczestnictwa w świecie cyfrowym.

W ramach działania założono, że zaangażowanie samorządów lokalnych pozwoli na dotarcie do

najbardziej tego potrzebujących. Jak wynika z badania jakościowego, działanie 8.3 PO IG miało

największy wpływ na rozwój cyfrowy, dzięki holistycznemu podejściu do interwencji. Uwzględniono

takie aspekty jak: zwiększenie dostępności do Internetu, zwiększenie potrzeby używania Internetu

oraz zwiększenie kompetencji cyfrowych niezbędnych do podejmowania aktywności w tym

zakresie. Jego założenia okazały się trafne. Adresowanie wsparcia do gospodarstw domowych

w trudnej sytuacji, a także do grup defaworyzowanych społecznie, wśród których poziom

korzystania z technologii informacyjnych był znacząco niższy niż w przypadku innych grup

społecznych, wskazuje na trafne zdefiniowanie grupy docelowej. Potwierdza to badanie

jakościowe, z którego wynika, że koordynowanie działań na poziomie lokalnym pozwalało na

docieranie do osób potrzebujących.

Jedynym słabym punktem w tym obszarze było przyjęcie założenia, o większym niż

w rzeczywistości zainteresowaniu samorządów realizacją projektów w ramach działania 8.3 PO IG.

W początkowej fazie wdrażania niewielka liczba jednostek samorządowych podjęła się

realizowania wsparcia, jednak dostosowanie formuły wsparcia (rezygnacja z konieczności

wniesienia 15% wkładu własnego beneficjenta) oraz wprowadzone działania koordynacyjne

pozwoliły na zaangażowanie większej liczby beneficjentów. Choć do końca perspektywy nie udało

się osiągnąć zakładanej wartości wskaźnika w tym zakresie. Należy jednak zauważyć, że jedną

z przyczyn nieosiągnięcia zakładanej wartości wskaźnika było realizowanie projektów przez

114

samorządy powiatowe i wojewódzkie, których zasięg obejmował wiele gmin jednocześnie, co

oznacza, że nie ograniczało to zasięgu interwencji.

Wdrażanie działania wiązało się także z problemami. Beneficjenci i ostateczni odbiorcy wsparcia

zniechęceni byli liczbą formalności niezbędnych do spełnienia w ramach projektów. Działania te

były jednak konieczne nie tylko ze względów formalnych. Użytkownicy sprzętu, który został

zakupiony w ramach wdrażania interwencji byli zobowiązani do regularnego logowania do systemu.

Był to dobry środek motywujący do korzystania z możliwości cyfrowego świata. Działania

motywujące do korzystania z udostępnionego sprzętu wymagały objęcia grup docelowych

działaniami szkoleniowymi, które inspirowały i motywowały do korzystania z komputera i Internetu.

Efekty działań podejmowanych przez beneficjentów – jednostki samorządu terytorialnego

w ramach projektów na rzecz e-integracji

Wszystkie jednostki samorządu terytorialnego biorące udział w badaniu, poza realizacją projektu,

podejmowały działania dotyczące rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Podstawową formą

takich działań były zakupy sprzętu informatycznego niezbędnego do funkcjonowania jednostek.

Ponadto, ponad 90% organizowało działania szkoleniowe w zakresie kompetencji cyfrowych. Mniej

popularną formą aktywności były inwestycje w infrastrukturę telekomunikacyjną (49,2%) oraz zakup

urządzeń peryferyjnych i oprogramowania (38,1%).

Rysunek 26. Działania JST na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów działania 8.3 PO IG (N=63).

Uwaga: możliwe wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi.

W ramach projektów realizowanych na rzecz e-integracji wszyscy beneficjenci biorący udział

w badaniu zapewniali dostęp do Internetu w gospodarstwach domowych, całkowicie pokrywając

koszty z tym związane. Niemal wszyscy beneficjenci dokonywali także zakupów sprzętu

komputerowego (i/lub oprogramowania) dla gospodarstw domowych objętych wsparciem. Należy

3,2%

38,1%

49,2%

90,5%

100,0%

Działania promocyjne

Zakup innego niż informatyczny sprzętu i/lubwyposażenia

Inwestycje w infrastrukturę telekomunikacyjną

Działania szkoleniowe

Zakup sprzętu informatycznego

Jakiego rodzaju przedsięwzięcia były podejmowane w gminie na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego?

115

zauważyć, że przyjęty model wsparcia w ramach działania 8.3 PO IG zakładał, że głównym celem

projektu było wyposażenie w sprzęt komputerowy i dostęp do Internetu grupy docelowe. Ponad

90% projektów przewidywało także działania szkoleniowe na rzecz włączenia cyfrowego.

Prowadzone szkolenia miały na celu przede wszystkim inspirowanie i motywowanie do korzystania

z Internetu. Podczas szkoleń, organizowanych w formie warsztatowej, uczestnicy projektów

nabywali wiedzę z zakresu aktywnego i świadomego korzystania ze sprzętu komputerowego oraz

Internetu. Zakres wiedzy przekazywanej podczas szkoleń dotyczył podstawowych umiejętności

z zakresu obsługi komputera, bezpiecznego korzystania z Internetu, skutecznego wyszukiwania

informacji, obsługi poczty elektronicznej oraz innych umiejętności użytecznych w edukacji, pracy

i komunikacji przez Internet. W przeciwieństwie do precyzyjnie zaplanowanych programów szkoleń

realizowanych w ramach projektów z PO KL wymagany zakres szkolenia nie był precyzyjnie

zdefiniowany, a co za tym idzie – mógł różnić się w zależności od poszczególnych projektów. Co

trzeci beneficjent deklaruje, że podczas realizowanych w ramach projektu szkoleń poruszano

kwestie dotyczące nauki przez Internet (e-learning), co oznacza działania popularyzujące tę formę

kształcenia. Możliwości związane z formą telepracy zostały przedstawione na szkoleniach

realizowanych przez 14,3% beneficjentów.

Rysunek 27. Działania beneficjentów realizowane w ramach działania 8.3 PO IG.



Ponadto, w ramach realizowanych projektów część środków mogła być przeznaczona na działania

koordynacyjne zmniejszające problem wykluczenia cyfrowego. Działania te nie musiały być

adresowane i ograniczane wyłącznie do osób spełniających kryteria grupy docelowej działania 8.3

(choć w pierwszej kolejności z zapewnionego dostępu do Internetu powinny korzystać osoby

wykluczone cyfrowe, jako bezpośrednia grupa wsparcia). Działania te miały charakter

uzupełniający wobec celu głównego, jakim było zapewnienie sprzętu komputerowego i dostępu do

Internetu w gospodarstwach domowych. W ramach działań koordynacyjnych beneficjenci mogli

wyposażać w sprzęt komputerowy wraz z dostępem do Internetu jednostki podległe. Takie

55,6%

90,5%

95,2%

100,0%

Wyposażenie w sprzęt komputerowy i zapewnieniedostępu do Internetu w jednostkach podległych

Działania szkoleniowe dla użytkowników z zakresukompetencji cyfrowych

Zapewnienie sprzętu komputerowego i/luboprogramowania w gospodarstwach domowych

Zapewnienie dostępu do internetu w gospodarstwachdomowych

Jakie działania były podejmowane w ramach realizacji projektu?

116

działania deklaruje 55,6% beneficjentów. W ramach działań koordynacyjnych podejmowanych w

projektach z działania 8.3 PO IG najczęściej doposażano szkoły (60,3% wszystkich beneficjentów

objętych badaniem). Natomiast co drugi beneficjent doposażał także biblioteki publiczne.

Rysunek 28. Jednostki podległe, w których beneficjenci utworzyli stanowiska komputerowe.



Dla trwałości zrealizowanych przedsięwzięć i oddziaływania interwencji na jakość dostępu

obywateli do szerokopasmowego Internetu, istotne jest serwisowanie zakupionego sprzętu

komputerowego. W przypadku 71,4% beneficjentów zadania związane z naprawą i konserwacją

sprzętu wykonują wyznaczeni pracownicy urzędu gminy lub wyodrębniony dział IT. Co czwarty

beneficjent zdecydował się jednak na korzystanie z profesjonalnych usług zewnętrznej firmy w tym

zakresie. Tylko w jednym przypadku serwisowanie sprzętu pozostawiono jego użytkownikowi.

Efekty interwencji dostrzegane są przez wszystkich beneficjentów biorących udział w badaniu.

Wszyscy uczestnicy dostrzegają wpływ projektu na zwiększenie zainteresowania korzystaniem

z komputera i Internetu na obszarze objętym interwencją.

O trwałości uzyskanych rezultatów świadczą także dane na temat gospodarstw domowych

korzystających z Internetu po zakończeniu działań projektowych. Z szacunkowych danych

pozyskanych od beneficjentów biorących udział w badaniu wynika, że jest to 99,5%

wspartych gospodarstw z grupy docelowej (spośród prawie 100 tys. wspartych

gospodarstw). W przypadku 95,2% projektów wszyscy użytkownicy końcowi nadal korzystają

z sieci. W przypadku doposażenia w sprzęt komputerowy jednostek podległych sytuacja jest

podobna. 99,2% stanowisk nadal jest wykorzystywana po zakończeniu projektu.

Wdrożenie działania na rzecz e-integracji powinno trwale zaktywizować jednostki samorządu

terytorialnego na poziomie lokalnym do samodzielnych działań w zakresie stymulowania rozwoju

społeczeństwa informacyjnego. Jednak, jak wynika z badania przeprowadzonego wśród

przedstawicieli beneficjentów, tylko 19% z nich po zakończeniu projektu realizowało kolejne

14,3%

20,6%

38,1%

50,8%

60,3%

Publiczne domy pomocy społecznej

Placówki opiekuńczo-wychowawcze

Instytucje kultury

Biblioteki publiczne

Szkoły

W jakich jednostkach podległych zapewniono dostęp do internetu?

117

inwestycje dotyczące infrastruktury telekomunikacyjnej, do których zaliczono nie tylko duże

inwestycje oraz działania na rzecz podłączenia do Internetu, ale także zakup komputerów

i urządzeń peryferyjnych. Znacznie częściej takich zakupów dokonywano w gminach miejsko-

wiejskich (31,8%). Jeśli wziąć pod uwagę charakter ekonomiczny JST, to najczęściej inwestycje

realizowane były przez gminy przemysłowe (66,7%). Jeśli wziąć pod uwagę czynnik geograficzny,

to znacząco częściej niż pozostałe inwestycje realizowane były przez gminy z województw

mazowieckiego (35,3%), podlaskiego (33,3%), warmińsko-mazurskiego (33,3%). Mediana wartości

tych inwestycji wyniosła 500 tys. zł. Żaden z beneficjentów nie dokonał zakupów w tym obszarze

w roku 2016. W przypadku jednego beneficjenta ostatnie takie działania realizowane były w 2011

roku, z kolei 5 jednostek ostatnich zakupów dokonało w 2013 roku .

Zakupu sprzętu komputerowego do jednostek podległych po zakończeniu realizacji projektu

dokonało z kolei 12,7% beneficjentów (średnia wartość inwestycji to 42 500 zł). Jednostki, do

których dokonano zakupu to szkoły (inwestycje dokonane przez 5 beneficjentów), instytucje kultury

(3 odpowiedzi), biblioteki (2 odpowiedzi), domy pomocy społecznej (2 odpowiedzi) oraz jedna

placówka opiekuńczo-wychowawcza.

Działania na rzecz e-integracji realizowane na poziomie lokalnym wymagają odpowiedniej

infrastruktury, przede wszystkim dostępu obywateli do szerokopasmowego Internetu. Jednak, jak

wynika z deklaracji beneficjentów – przedstawicieli JST, na terenie których realizowane było

wsparcie, nie wszystkie jednostki podległe władzom samorządowym dysponują dostępem do

szybkiego łącza. Z deklaracji beneficjentów wynika, że dostęp do szerokopasmowego Internetu

wszystkich jednostek podległych beneficjentowi zapewniony jest w 71,43% JST objętych

badaniem.

Rysunek 29. Dostęp do szerokopasmowego Internetu w jednostkach podległych JST.


Ocena osiągniecia zakładanych korzyści i rezultatów

71,4%

12,7% 15,9%

Tak, wszystkie Mają tylko niektóre Nie

Czy jednostki podległe mają obecnie dostęp do szerokopasmowego Internetu?

118

Realizacja wsparcia pozwoliła na zapewnienie dostępu do szerokopasmowego Internetu w ponad

96 tys. gospodarstw domowych z grupy docelowej (w początkowych planach objęcia tą formą

wsparcia było 100 tys. gospodarstw domowych).

Do realizacji projektów przystąpiło 605 jednostek samorządu terytorialnego (przy założeniu

zaangażowania 1000 JST). Jednak, w przypadku tego wskaźnika należy zauważyć, że cele

założone w ramach działania 8.3 były realizowane przez mniejszą liczbę podmiotów niż zakładano.

Przy czym zakres projektów był większy, a niektóre jednostki realizowały więcej niż jedno

przedsięwzięcie. Ponadto, w ramach interwencji znalazły się projekty o zasięgu regionalnym

(2 projekty) oraz projekty o zasięgu ponadlokalnym (3 projekty, które realizowane były na obszarze

kilku gmin lub dotyczące całego powiatu). Nieosiągnięcie zakładanej wartości wskaźnika nie ma

przełożenia na osiągane rezultaty. Należy zwrócić uwagę na to, że przyjęty model wsparcia

zakładał realizację interwencji na poziomie lokalnym, co miało przyczynić się do kierowania działań

projektowych względem osób najbardziej potrzebujących.

Wsparcie działań z zakresu e-integracji przez wspieranie dostępu do szerokopasmowego Internetu

przyniosło zakładane rezultaty pod względem liczby utworzonych stanowisk komputerowych

dla podmiotów trwale korzystających z Internetu (trwale utrzymujących połączenie przez okres

min. 3 lat). W ramach zrealizowanych projektów utworzono 123 307 takich stanowisk, co stanowi

205,5% zakładanej wartości wskaźnika63.

Latarnicy Polski Cyfrowej64

W ramach Projektu systemowego – działania na rzecz rozwoju szerokopasmowego dostępu do

Internetu realizowanego w ramach działania 8.3., Partner Projektu – Stowarzyszenie Miasta

w Internecie realizowało działania na rzecz budowania kompetencji cyfrowych w formie Programu

Polska Cyfrowa Równych Szans (PCRS). Jego celem było wprowadzenie w świat komunikacji

cyfrowej oraz usług i treści dostępnych w Internecie mieszkańców Polski w wieku 50+. Zgodnie

z założeniami, włączenie cyfrowe miało nastąpić dzięki działalności Latarników Polski Cyfrowej,

czyli lokalnych animatorów, entuzjastów edukacji cyfrowej oraz ludzi cieszących się zaufaniem

w swoich lokalnych społecznościach. Działania Latarników rozpoczęły się w listopadzie 2011 roku.

Jak wynika z informacji udostępnianych na stronie internetowej przedsięwzięcia, w ramach

Programu Polska Cyfrowa Równych Szans nawiązano współpracę i przeszkolono prawie 2,9 tys.

Latarników. W ramach Programu działania realizowane były w oparciu o aktywność wolontariuszy

– Latarników, jak również w ramach grantów dla Latarników oraz samorządów lokalnych gotowych

rozpocząć wspólnie z Latarnikami działania na rzecz integracji cyfrowej. Warunkiem otrzymania

63 Sprawozdanie z realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007–2013 w I półroczu 2015 roku. 64 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy i w jaki sposób działania liderów kompetencji cyfrowych, tzw. Latarników wpłynęły na podniesienie kompetencji cyfrowych w grupach docelowych?

119

grantu na rzecz realizacji działań było przygotowanie oferty konkursowej zawierającej Lokalny

Program Aktywizacji Cyfrowej Mieszkańców65.

Przyjęty model wsparcia, polegający na zaangażowaniu lokalnych aktywistów, animatorów

społeczności lokalnej w działania Programu PCRS, okazał się skuteczny oraz efektywny finansowo.

Przeszkoleni wolontariusze działali na rzecz popularyzacji społeczeństwa informacyjnego na

poziomie lokalnym. Istotnym elementem przyjętego modelu była forma szkoleń prowadzonych

przez Latarników. Elastyczna formuła szkolenia, którego zakres dostosowywany był do

poszczególnych grup i odpowiadał na konkretne potrzeby, wśród których nadrzędnym celem było

budowanie potrzeb korzystania z sieci, okazała się czynnikiem angażującym uczestników. Jak

wynika z obserwacji przedstawicieli instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie interwencji,

nieformalny charakter spotkań oraz bliskie relacje pomiędzy wolontariuszem a uczestnikami

szkolenia sprzyjały budowie zaufania, co umożliwiało osiąganie lepszych efektów.

Działania realizowane przez Latarników okazały się niezwykle skuteczne w zakresie budowania

postaw właściwych dla społeczeństwa informacyjnego. Trafne okazało się przyjęcie założenia,

że celem działań szkoleniowych jest przede wszystkim integracja cyfrowa polegająca na

inspirowaniu i motywowaniu osób, które dotychczas nie miały styczności z komputerem

i Internetem do tego, aby chciały podejmować taką aktywność.

Czynnikiem, który przyczynił się do wysokiej skuteczności i efektywności finansowej działań

Latarników, było zaplanowanie oddolnych działań, które zwiększały zasięg i siłę oddziaływania

projektu. Oparcie działań na kapitale społecznym sprawiło, że skala działania była

nieporównywalnie większa niż w przypadku typowych projektów szkoleniowych odbywających się

w sformalizowanej formie. Mocną stroną działań projektowych była współpraca pomiędzy

administracją szczebla centralnego, samorządów lokalnych oraz organizacji pozarządowych na

poziomie centralnym (realizator projektu Stowarzyszenie „Miasta w Internecie”) oraz lokalnym.

Dzięki działaniom Latarników Polski Cyfrowej w zajęciach wzięło udział prawie 300 tys. osób

z grupy wykluczonej cyfrowo. Jest to największe w skali kraju przedsięwzięcie na rzecz

włączenia cyfrowego. Dzięki oddolnemu charakterowi działań, które wykorzystywały kapitał

społeczny (przede wszystkim poprzez aktywność wolontariuszy, którzy działali w środowiskach

lokalnych na rzecz popularyzacji korzystania z komputera i Internetu w grupach szczególnie

dotkniętych zjawiskiem e-wykluczenia), możliwe było osiągnięcie efektów, które wskazują na

wysoką efektywność finansową. Koszt przeszkolenia jednej osoby w ramach Projektu Polska

Cyfrowa Równych Szans wyniósł 70 zł. Czynnikiem sukcesu w tym zakresie był przyjęty model

wsparcia. W modelu tym zastosowano metodę uspołecznienia procesu edukacyjnego oraz nadano

temu procesowi sieciowy charakter. Istotnym elementem było zaangażowanie w działania

szkoleniowe lokalnych aktywistów – wolontariuszy, którzy gotowi byli podzielić się własną wiedzą

w zakresie kompetencji cyfrowych. Jak wynika z przeprowadzonych badań jakościowych, istotne

65 www.latarnicy.pl (data dostępu: 30.01.2017 r.).

120

jest to, że wolontariusze nie musieli być profesjonalistami w zakresie kompetencji informatycznych.

Bowiem proces e-integracji obejmował naukę użytecznych, ale podstawowych umiejętności

związanych z obsługą technologii informacyjno-komunikacyjnych. Doświadczenie nabyte podczas

realizacji interwencji pozwala na stwierdzenie, że także to założenie okazało się trafne. Dzięki temu

szkolenia przyjmowały bardziej przystępną formę dla ich uczestników. O efektywności finansowej

działań zadecydowało także rozwiązanie dotyczące wykorzystania istniejącej infrastruktury

technicznej. Bowiem wolontariusze prowadzili spotkania przede wszystkim w obiektach, które były

udostępniane nieodpłatnie. W ramach projektu pozyskiwano partnerów lokalnych, którzy

udostępniali miejsca do prowadzenia zajęć (użyczenie miało charakter nieformalny, nie wiązały się

z tym żadne procedury, a co za tym idzie – podmioty chętniej zgadzały się na pomoc).

Ocena działań Latarników

W ramach prowadzonych działań przeprowadzone zostało badanie ilościowe wśród uczestników

zajęć prowadzonych przez Latarników (badanie Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej. Raport

z badania ilościowego przygotowany przez Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego na

zlecenie Stowarzyszenia „Miasta w Internecie” na próbie N=1053). Wyniki przeprowadzonego

badania wskazują, że większość osób objętych projektem Polska Cyfrowa Równych Szans nie

miała żadnych cyfrowych umiejętności przed spotkaniem z Latarnikiem (61,4%). 35,2% badanych

nigdy nie korzystało z Internetu, a 26,1% wykorzystywało go jedynie w sposób pośredni, czyli prosili

członków rodziny lub znajomych o wyszukanie potrzebnych informacji lub o zakup produktów

w sklepach internetowych. Natomiast co trzeci badany (32,2%) przyznał, że przed udziałem

w projekcie miał podstawowe umiejętności cyfrowe ograniczające się do kilku czynności, takich jak:

obsługa wyszukiwarki lub poczty elektronicznej, jednak zupełnie nie wystarczały one do

swobodnego poruszania się w przestrzeni internetowej.

W większości przypadków Latarnicy odpowiednio definiowali grupy docelowe dla organizowanych

spotkań. Jednak 6,5% badanych odbiorców wsparcia uznało, że przed spotkaniem z Latarnikiem

potrafiło samodzielne korzystać z Internetu66. I choć wsparcie kierowane było do osób, które

dotychczas nie miały styczności z technologią komputerową, to brały one udział w organizowanych

spotkaniach.

Wykluczeniem cyfrowym, rozumianym jako brak dostępu do technologii informacyjno-

komunikacyjnych (cyfrowy podział pierwszego rzędu) oraz jako brak umiejętności

korzystania z komputera i Internetu (cyfrowy podział drugiego rzędu), dotkniętych było

zatem aż 93,5% odbiorców wsparcia uczestniczących w badaniu.

Jako główne powody niekorzystania z Internetu przed udziałem w projekcie badani

wymienili brak odpowiednich umiejętności jego użytkowania (63,0%), brak odpowiedniego

sprzętu (41,8%) oraz brak potrzeby wykorzystywania sieci (30,3%). Ponadto, aż 17,8%

66 Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej. Raport z badania ilościowego, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Tarnów, marzec 2014.

121

badanych niekorzystających z Internetu przed udziałem w projekcie zadeklarowało, że świat on-

line nie ma im nic ciekawego do zaoferowania. Oznacza to, że Latarnicy Polski Cyfrowej pracowali

nie tylko nad rozwijaniem umiejętności cyfrowych uczestników spotkań, lecz także nad zmianą

postaw wobec nowoczesnych technologii i Internetu. Co ciekawe, niewielu badanych upatrywało

przyczynę niekorzystania z Internetu w wysokich kosztach dostępu do sieci (9,9%). Uzyskane

wyniki pokazały, że głównym powodem pozostawania poza światem cyfrowym przez osoby

w wieku 50+ jest brak zainteresowania możliwościami oferowanymi przez Internet, brak potrzeby

korzystania z sieci i brak umiejętności cyfrowych. Natomiast wyraźnie mniejsze znaczenie mają tu

kwestie ekonomiczne67.

Wśród badanych w wieku 50+ zauważono wyraźne pozytywne zmiany, jakie nastąpiły w ich

życiu na skutek udziału w spotkaniach z Latarnikami Polski Cyfrowej. Jedynie 4,9% badanych

poprzestało na jednym spotkaniu z Latarnikiem. Natomiast zdecydowana większość wzięła udział

w co najmniej trzech zajęciach (72,4%). Chęć kontynuowania udziału w spotkaniach wynikała

przede wszystkim z nabycia przekonania, że pod okiem Latarnika obsługa sieci staje się łatwiejsza

i możliwa do opanowania (60,1%), zadowolenia ze sposobu prowadzenia zajęć (56,7%) oraz

odpowiedniej atmosfery (28,4%). Latarnicy przekonali zatem większość badanych,

że pozyskiwanie i rozwijanie cyfrowych umiejętności nie jest tak trudne, jak początkowo się wydaje

i z pomocą odpowiednio przygotowanych osób można opanować obsługę komputera i Internetu.

Co czwarty badany kontynuujący spotkania z Latarnikiem przyznał, że już pierwsze zajęcia

uświadomiły mu przydatność Internetu w życiu prywatnym i innych aktywnościach (24,3%) oraz

jego ogromne znaczenie we współczesnym świecie (22,5%), co także umocniło chęć dalszego

poznawania świata cyfrowego68.

W wyniku spotkań z Latarnikami ponad połowa badanych nauczyła się korzystania z map

internetowych (64,01%), obsługi wyszukiwarki internetowej (62,39%), oglądania, dołączania

do wiadomości i zapisywania na dysku zdjęć (56,60%), obsługi poczty elektronicznej

(56,32%), a także oglądania filmów i słuchania muzyki (54,70%). Dzięki uzyskanemu wsparciu,

a także samodzielnej pracy przed udziałem w projekcie i po jego zakończeniu, prawie wszyscy

badani potrafią wyszukiwać informacje w Internecie (95,44%), obsługiwać pocztę elektroniczną

(85,15%), korzystać z map internetowych (81,39%), obsługiwać cyfrowe zdjęcia (77,58%), oglądać

filmy z słuchać muzyki (77,02%), korzystać z komunikatorów online (66,95%) oraz prowadzić

aktywność na portalach społecznościowych (52,33%). Mniej niż połowa objętych badaniem

odbiorców wsparcia potrafi robić zakupy przez Internet (47,86%), korzystać z e-administracji

(38,56%) oraz obsługiwać bankowość elektroniczną (36,18%). Najczęściej wskazywanym

powodem braku wszystkich uwzględnionych w badaniu umiejętności cyfrowych był fakt, że

67 Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej. Raport z badania ilościowego, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Tarnów, marzec 2014. 68 Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej. Raport z badania ilościowego, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Tarnów, marzec 2014.

122

zagadnienie to nie zostało poruszone podczas zajęć z Latarnikiem. Badanie wyraźnie rzadziej

wskazywali, że dana umiejętność jest w ich opinii zbędna lub zbyt trudna do opanowania69.

Tabela 34. Umiejętności cyfrowe uczestników spotkań z Latarnikami.

Umiejętność cyfrowa POTRAFIĘ NIE POTRAFIĘ U

mia

łem

/am

prz

ed

zaję

cia

mi z L

ata

rnik

iem

Nau

czyłe

m/a

m s

ię n

a

zaję

cia

ch

z L

ata

rnik

iem

Nau

czyłe

m/a

m s

ię s

am

a

po

zaję

cia

ch

z

La

tarn

ikie

m

Nie

prz

era

bia

liśm

y t

eg

o

na

zaję

cia

ch

z

La

tarn

ikie

m

Prz

era

bia

liśm

y n

a

zaję

cia

ch

z L

ata

rnik

iem

,

ale

nie

jest

mi

to

po

trzeb

ne

Prz

era

bia

liśm

y t

o n

a

zaję

cia

ch

, ale

jest

zb

yt

tru

dn

e

Obsługa poczty elektronicznej 24,13% 56,32% 3,70% 8,07% 3,23% 4,37%

Obsługa wyszukiwarki

internetowej

27,92% 62,39% 5,13% 2,37% 0,57% 1,61%

Obsługa bankowości

elektronicznej

9,69% 21,08% 5,41% 43,68% 13,01% 7,12%

Rozmowa z rodziną i znajomymi 16,24% 43,49% 7,22% 24,69% 5,13% 3,23%

Zakupy przez Internet 7,12% 33,81% 6,93% 30,58% 14,62% 6,93%

Załatwienie sprawy urzędowej

on-line

5,79% 28,40% 4,37% 37,04% 14,72% 9,69%

Oglądanie filmów i słuchanie

muzyki

13,49% 54,70% 8,83% 14,53% 5,79% 2,66%

Korzystanie z map internetowych 9,78% 64,01% 7,60% 11,30% 3,80% 3,51%

Oglądanie, dołączanie, zapis

zdjęć

8,36% 56,60% 7,22% 14,62% 4,18% 9,02%

Obsługa portali

społecznościowych

7,12% 38,56% 6,65% 27,54% 14,81% 5,32%

Nauka przez Internet 4,37% 33,43% 6,55% 34,09% 13,96% 7,60%

Źródło: opracowanie własne na podstawie raportu Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej (N=1053).

Uzyskane efekty utrzymują się po zakończeniu udziału w zajęciach z Latarnikiem.

W momencie realizacji badania zdecydowana większość odbiorców wsparcia potwierdziła

korzystanie z Internetu (88,41%). Prawie połowa tych badanych, którzy stali się użytkownikami

sieci, zagląda do wirtualnego świata codziennie lub prawie codziennie (47,91%), a nieco mniejszy

69 Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej. Raport z badania ilościowego, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Tarnów, marzec 2014.

123

odsetek kilka razy w tygodniu (36,95%). Tylko 1,18% badanych internautów 50+ wskazało, że

korzysta z sieci rzadziej niż kilka razy w miesiącu. Ponad połowa uczestniczących w badaniu osób

50+ miała w domu dostęp do Internetu przed spotkaniami z Latarnikiem (55,56%), jednak co piąty

odbiorca wsparcia podłączył domowy komputer do sieci zainspirowany udziałem w zajęciach

(19,09%)70.

Internauci 50+ przyznali, że dzięki sieci czują się bardziej samodzielni (93,66%), a Internet ułatwia

im życie (90,44%). Zdecydowana większość objętych wsparciem obecnych użytkowników sieci

przyznała także, że obecnie czują się mniej wykluczeni (74,98%) oraz rozumieją, jak wiele tracili,

żyjąc tylko w analogowym świecie (73,90%). Badani internauci podkreślili, że pierwsze kroki

w cyfrowej rzeczywistości nie są łatwe i że inni również potrzebują takiego wsparcia, jakie

sami otrzymali od Latarników (85,72%)71.

Osiągnięte efekty świadczą o sukcesie projektu, który wskazywany jest jako przykład dobrej

praktyki na skalę europejską. Wypracowany model wsparcia zyskał uznanie Dyrekcji Generalnej

Społeczeństwo Informacyjne i Media Komisji Europejskiej i stanowił jeden z kluczowych

komponentów akcji Multi-stakeholder platform for Digital literacy and e-Inclusion.

Zasadne jest podejmowanie kolejnych działań na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych

z wykorzystaniem sprawdzonego modelu wsparcia. Należy przy tym podkreślić, że działania

Latarników pozwoliły na osiągnięcie więcej niż zakładano. Nie tylko wpłynęły na podnoszenie

kompetencji cyfrowych w grupach docelowych, lecz także sprzyjały rozwijaniu kapitału

społecznego. Działalność Latarników obejmowała aktywizację środowisk lokalnych, które sprzyjały

budowaniu zaufania społecznego i motywowały do wspólnych, oddolnych działań

w społecznościach lokalnych. Ponadto, podjęte działania pozwoliły na poznanie potrzeb,

możliwości i oczekiwań grup szczególnie dotkniętych zjawiskiem wykluczenia cyfrowego. Dzięki

zdobytemu doświadczeniu możliwe jest podejmowanie skutecznych działań na rzecz włączenia

cyfrowego osób z grupy 50+, które obok działań edukacyjnych będą kładły duży nacisk na

motywowanie i inspirowanie dostosowane do indywidualnych potrzeb odbiorców wsparcia.

70 Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej. Raport z badania ilościowego, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Tarnów, marzec 2014. 71 Ocena działań Latarników Polski Cyfrowej. Raport z badania ilościowego, Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Tarnów, marzec 2014.

124

3. Rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej

Podstawowym dokumentem, w którym wskazano na potrzebę rozwoju sieci szerokopasmowych,

była opublikowana w 2010 roku Europejska Agenda Cyfrowa. W dokumencie tym Unia Europejska

wskazała nie tylko etapy wdrażania tej sieci, lecz także cele, która mają służyć rozwojowi

infrastruktury technicznej związanej z siecią Internet. Zaliczono do nich:

podstawowy szerokopasmowy dostęp do Internetu dla wszystkich obywateli UE;

dostęp do szybkich sieci szerokopasmowych do 2020 roku: szerokopasmowy dostęp do

Internetu o przepustowości 30 Mb/s lub wyższej dla wszystkich obywateli UE;

dostęp do bardzo szybkich sieci szerokopasmowych do 2020 roku: 50% europejskich

gospodarstw domowych powinno mieć abonament na dostęp do Internetu

o przepustowości powyżej 100 Mb/s72.

Realizacja tych celów w Polsce została ujęta w perspektywie finansowej na lata 2007–2013,

a główne i największe inwestycje w tym obszarze poczyniono w oparciu o Regionalne Programy

Operacyjne, Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej, a także Program Operacyjny

Innowacyjna Gospodarka (działanie 8.4). Wtedy też zdecydowano, że budowa sieci szkieletowo-

dystrybucyjnych realizowana będzie ze środków RPO oraz PO RPW, a odpowiedzialność za

realizację tego przedsięwzięcia powierzona zostanie samorządom wojewódzkim. Głównym celem

miało być zapewnienie powszechnego dostępu do szerokopasmowego Internetu. Efekt ten miał

stymulować wzrost inwestycji w sieci tzw. ostatniej mili (dostarczanie Internetu bezpośrednio do

użytkownika73). Inwestycje te miały być poczynione przez firmy telekomunikacyjne. Bowiem rozwój

sieci skierowanych do detalicznych odbiorców nie byłby możliwy bez odpowiednio gęstej

infrastruktury74.

Zgodnie z Megaustawą75 Regionalną Siecią Szerokopasmową jest to sieć szerokopasmowa lub

infrastruktura telekomunikacyjna realizowana przez jednostki samorządu terytorialnego,

porozumienie, związek lub stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego, porozumienie

komunalne, spółkę kapitałową lub spółdzielnię z udziałem jednostki samorządu terytorialnego,

koncesjobiorcę w rozumieniu ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub

usługi (Dz. U. z 2015 r. poz. 113) albo przez partnera prywatnego w rozumieniu ustawy z dnia 19

grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100, z późn. zm.)

w ramach programów operacyjnych.

72 Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007-2013; Raport zamknięcia, Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji. 73http://8poig.mac.gov.pl/os8/dzialania/ostatnia-mila/1815,Zapewnienie-dostepu-do-Internetu-na-etapie-quotostatniej-miliquot.html 74 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. 75 Potoczna nazwa dla Ustawy z dnia 7 maja 2010 roku o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 880, 1045, 1777, 2281.

125

Choć powyższa definicja wskazuje na aspekt właścicielski podmiotu realizującego sieć76, którym

w tym wypadku jest samorząd terytorialny, to termin Regionalne Sieci Szerokopasmowe jest

wykorzystywany w odniesieniu do największych projektów (łącznie 15), które realizowane były na

terenie 14 województw. Pozostałe 2 województwa – opolskie i zachodniopomorskie, realizowały

zadania RPO związane z rozbudową sieci w ramach tzw. małych projektów. Jednak nie każdy

z nich spełniał założenia przytoczonej definicji, ponieważ nie w każdym przypadku realizatorem był

samorząd województwa77.

Ponadto, w ramach wspomnianych programów operacyjnych podejmowano wiele inwestycji na

rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. W ramach Regionalnych Programów

Operacyjnych wdrożono wiele mniejszych projektów z zakresu budowy sieci szerokopasmowych.

Działaniami komplementarnymi dla wybudowanych sieci szkieletowo-dystrybucyjnych miały być

inwestycje w zapewnienie dostępu „ostatniej mili” współfinansowane w ramach działania 8.4 PO

IG, działania 2.1 PO RPW oraz działania 2.8 RPO województwa wielkopolskiego.

Ważne dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy były także inwestycje w informatyzację nauki,

które zostały wsparte w ramach działania 2.3 PO IG.

Ocena przepisów prawa powszechnie obowiązującego w kontekście projektów z zakresu

infrastruktury telekomunikacyjnej78

Bazując na przeprowadzonych analizach dostępnych danych zastanych dokonano analizy

przepisów prawa powszechnie obowiązującego w kontekście realizowanych projektów

infrastrukturalnych. Największym instrumentem prawnym była Megaustawa, która dotyczyła

właściwie wszystkich beneficjentów realizujących projekty z zakresu infrastruktury

telekomunikacyjnej.

Megaustawa wprowadziła m.in. zasady wykonywania działalności telekomunikacyjnej przez

jednostki samorządu terytorialnego. Co istotne, duże modyfikacje i usprawnienia w zakresie

wykonywania działalności telekomunikacyjnej wdrożyła nowelizacja z 2016 roku. Celem nowelizacji

była likwidacja barier administracyjnych i prawnych w procesie inżynieryjno-budowlanym, które

blokują rozwój sieci szerokopasmowych. Nowelizacja wdraża dyrektywę 2014/61/UE w sprawie

środków, które mają na celu zmniejszenie kosztów realizacji szybkich sieci łączności elektronicznej.

76 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. 77 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. 78 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: W jakim stopniu zasady i przepisy prawa powszechnie obowiązującego (PZP, PPP, Prawo telekomunikacyjne, ustawa o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych) gwarantowały wybór rzetelnego wykonawcy/ów oraz korzystnej oferty? Jakie były konsekwencje postanowień ustawowych dla realizacji projektów?

126

Ma też przybliżyć Polskę do osiągnięcia celów przyjętych w Narodowym Planie Szerokopasmowym

i Europejskiej Agendzie Cyfrowej.

W nowelizacji rozszerzono m.in. krąg podmiotów dysponujących infrastrukturą techniczną,

zobowiązanych do jej udostępniania przedsiębiorcom telekomunikacyjnym, którzy wykorzystają ją

do budowy szybkich sieci telekomunikacyjnych. Zostali do tego zobowiązani np. zarządzający

terenami kolejowymi (dotychczas obowiązek taki miały już przedsiębiorstwa energetyczne i wodno-

kanalizacyjne). Ustawa wprowadza także obowiązkową jawność części danych zbieranych

w ramach inwentaryzacji przeprowadzanej corocznie przez Urząd Komunikacji Elektronicznej.

Dotyczy to m.in. danych o podmiocie posiadającym infrastrukturę lub świadczącym usługi dostępu

do szerokopasmowego Internetu w danej lokalizacji oraz informacji o tej lokalizacji.

Wprowadzono także obowiązek wyposażania m.in. budynku mieszkalnego wielorodzinnego lub

budynku użyteczności publicznej w instalację telekomunikacyjną, jeżeli nie jest on w nią

wyposażony, a jest poddawany przebudowie, nadbudowie lub rozbudowie.

Ponadto, skrócono termin na wydanie decyzji o lokalizacji w pasie drogowym infrastruktury

telekomunikacyjnej z 65 do 45 dni. Wprowadzono także nowe zasady ponoszenia kosztów

przełożenia infrastruktury telekomunikacyjnej, jeżeli droga poddawana jest przebudowie lub

remontowi, a nie upłynęły 4 lata od wydania decyzji o lokalizacji. Nowelizacja przewiduje również

obowiązek udostępniania kanałów technologicznych w decyzji administracyjnej, a nie na podstawie

umowy dzierżawy lub najmu79.

Zmiany wdrożone w ramach nowelizacji pokazują, że projekty realizowane w okresie

obowiązywania perspektywy 2007–2013 były niedoskonałe, co przekładało się na trudności

w realizacji projektów telekomunikacyjnych. Należy jednak pokreślić, że wdrożona nowelizacja

ułatwi realizację projektów w ramach obecnej perspektywy finansowej.

W kontekście analizy zagadnień prawnych trzeba podkreślić, że na inwestycje w infrastrukturę

telekomunikacyjną istotne oddziaływanie miały również przepisy dotyczące partnerstwa publiczno-

prywatnego oraz przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych. Wymienione przepisy prawne

dotyczyły wyłącznie inwestycji realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego w zakresie

Regionalnych Sieci Szerokopasmowych.

Jedną z możliwości realizacji projektów w ramach środków UE jest partnerstwo publiczno-

prywatne. W funduszach UE realizowane jest ono na przykładzie projektów hybrydowych.

W literaturze międzynarodowej przyjęło się pojęcie projektu hybrydowego jako projektu

realizowanego w formule partnerstwa publiczno-prywatnego, w którym wykorzystane zostały środki

unijne. Środki funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności stanowią w takim modelu uzupełnienie

finansowania prywatnego. Projektów hybrydowych jest niewiele. EPEC (Europejskie Centrum

79 http://www.sejm.gov.pl/sejm8.nsf/komunikat.xsp?documentId=55156A0F7FF6E03CC1257FDF002C6E03 (data dostępu 23.02.2017 r.).

127

Wiedzy o PPP utworzone m.in. przez Komisję Europejską, Europejski Bank Inwestycyjny i państwa

członkowskie) zidentyfikował 49 projektów tego typu w Europie. Projekty łączące model PPP

z funduszami UE podlegają jednocześnie regułom PPP oraz regułom dotyczącym Funduszy

Europejskich. Z takimi projektami łączą się dodatkowe, specyficzne rodzaje ryzyka (np. ryzyko

poziomu dofinansowania, ryzyko zwrotu funduszy unijnych lub ryzyko trwałości projektu i ryzyko

znaczących zmian w projekcie, wymagających akceptacji przez Komisję Europejską). A zatem

przygotowanie planu finansowego projektu PPP, które przewiduje wsparcie ze środków UE

wymaga pracy o większym stopniu złożoności i jest obarczone większymi wymaganiami,

wynikających z regulacji prawnych na poziomie europejskim i krajowym80.

W bazie projektów partnerstwa publiczno-prywatnego81 zidentyfikowano cztery takie projekty na

łączną kwotę 723,64 mln zł, które realizowane są w obszarze telekomunikacji:

Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo warmińsko-mazurskie;

Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo podkarpackie;

Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo lubelskie;

Sieć szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo świętokrzyskie.

Z kolei problemy pojawiające się na etapie stosowania PZP miały istotny wpływ na początkowe

trudności w realizacji inwestycji w Regionalne Sieci Szerokopasmowe. Trudności w kontekście PZP

zostały szeroko omówione w dokumencie Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–

2013 raport zamknięcia82. Problemy wynikające ze stosowania Prawa zamówień publicznych

dotyczyły trudności z wyborem i przeprowadzeniem trybu zamówienia przez niewyspecjalizowane,

w tym zakresie zespoły, trudności wynikające ze stosowania kryterium cenowego przy wyborze

inżyniera kontraktu, co przekładało się na jakość realizowanego zamówienia, występowania ryzyka

wynikającego z braku odpowiedniego doświadczenia wykonawców infrastruktury, a także

z przedłużającego się etapu opracowania dokumentacji83.

Ocena przepisów powszechnie obowiązującego prawa w opinii beneficjentów projektów

z zakresu budowy sieci szkieletowo-dystrybucyjnych oraz dostępowych, a także

beneficjentów infrastruktury informatycznej nauki

Beneficjenci projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej dostrzegali problemy

wynikające z obowiązującego prawa. Beneficjenci zwracali uwagę na problemy związane przede

wszystkim z uzyskaniem pozwoleń i zgód na wykorzystanie terenów należących do różnych

właścicieli, a na których miały zostać ulokowane elementy infrastruktury telekomunikacyjnej.

80 www.ppp.gov.pl (data dostępu: 12.01.2017 r.). 81 http://www.ppp.gov.pl/baza/Strony/baza_projektow_ppp.aspx/ (data dostępu: 30.01.2017 r.). 82 Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji. 83 Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji.

http://www.ppp.gov.pl/

http://www.ppp.gov.pl/baza/Strony/baza_projektow_ppp.aspx/

128

Jak wynika z przeprowadzonego wśród beneficjentów badania ilościowego, konsekwencją

występowania problemów z zastosowaniem się do przepisów powszechnie obowiązującego prawa

były opóźnienia w realizacji projektów, powstała infrastruktura gorszej jakości niż zakładano lub nie

udało się osiągnąć zakładanych rezultatów. Ponadto, dochodziło także do sytuacji, w których koszty

realizacji projektów okazywały się wyższe niż zakładano na etapie planowania przedsięwzięcia.

Rysunek 30. Odsetek beneficjentów deklarujących występowanie problemów na etapie przygotowania projektu do

realizacji wynikających z przepisów prawa na etapie przygotowania projektu do realizacji.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów projektów dot. Infrastruktury

telekomunikacyjnej (N=271).

Beneficjenci projektów realizowanych w ramach działania 2.3 PO IG raczej pozytywnie oceniają

obowiązujące w okresie realizacji przedsięwzięcia Prawo zamówień publicznych, jeśli chodzi

o możliwość wyboru odpowiedniego Wykonawcy w ramach działań projektowych. Dla

zdecydowanej większości projektodawców, obowiązujące w okresie przygotowywania projektu do

realizacji przepisy pozwalały na skuteczne działania w tym zakresie. Jednocześnie należy

zauważyć, że co piąty beneficjent ma zastrzeżenia co do obowiązujących przepisów. Kwestią

problematyczną dla beneficjentów był czynnik czasu (wskazany przez 10% projektodawców

z działania 2.3 PO IG) oraz zobligowanie do wyboru najtańszej ofert. Niosło to ze sobą ryzyko

pozyskania nierzetelnego wykonawcy lub konieczności wyboru gorszej jakości rozwiązań

technicznych, sprzętu lub oprogramowania.

7,59%

9,09%

3,28%

5,90%

POIG.08.04. POPW.02.01.00 RPO Ogółem

Na czym polegały problemy na etapie przygotowywania projektu do realizacji? [Inne problemy wynikające z przepisów prawa]

129

Rysunek 31. Ocena możliwości wyboru najlepszej oferty Wykonawcy w związku z obowiązującymi przepisami

Prawa zamówień publicznych w opinii beneficjentów działania 2.3 PO IG.



Układ sieci84


Podstawą do planowania długości oraz przebiegu Regionalnych Sieci Szerokopasmowych była

przeprowadzona inwentaryzacja. Ze względu na brak rozwiązań krajowych w tym zakresie

(pierwsza inwentaryzacja na poziomie krajowym została przeprowadzona dopiero po wejściu

w życiu megaustawy, czyli w 2011 roku) beneficjenci sami dokonywali inwentaryzacji istniejącej

infrastruktury szerokopasmowej na terenie swoich województw. Beneficjenci napotykali w tym

zakresie wiele trudności wynikających z postawy operatorów telekomunikacyjnych, braku

współpracy oraz braku i problematyczności pozyskiwania danych85.

Inwentaryzacja dotyczyła infrastruktury dystrybucyjnej oraz infrastruktury dostępu

i przeprowadzana była w oparciu o badania ankietowe wśród przedsiębiorstw telekomunikacyjnych

oraz władz lokalnych, a także uzupełniana o publicznie dostępne dane. Następnie wyniki były

poddawane konsultacjom publicznym prowadzonym przez polskie władze w celu weryfikacji

84 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy zaplanowany układ sieci jest optymalny kosztowo? 85 Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji.

Zdecydowanie tak17%

Raczej tak63%

Raczej nie20%

Czy obowiązujące w okresie realizacji projektu przepisy Prawa Zamówień Publicznych pozwalały na wybór najlepszej oferty Wykonawcy?

130

i uwiarygodnienia wyników inwentaryzacji86. Wyniki inwentaryzacji stanowiły podstawę dla

planowania przebiegu sieci i lokalizacji węzłów szkieletowych i dystrybucyjnych na obszarze

województw. Wyznaczyły one tereny, które powinny zostać objęte interwencją. Bazowanie na

wynikach inwentaryzacji nie okazało się wystarczającym czynnikiem pozwalającym na zapewnienie

efektywnego układu sieci.

Planując przebieg sieci, beneficjenci musieli wziąć pod uwagę nie tylko istniejącą infrastrukturę

telekomunikacyjną, lecz także lokalne uwarunkowania społeczno-geograficzne, poziom urbanizacji

województwa, poziom rozwoju infrastruktury technicznej lub charakterystykę geograficzno-

geologiczną87.

Przedstawiciele instytucji pośredniczących w realizacji interwencji na rzecz rozwoju infrastruktury

telekomunikacyjnej w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych oraz PO RPW negatywnie

oceniają założenia dotyczące układu sieci. Pierwszym obszarem problemowym okazał się być

wybierany tryb realizacji projektów. W przypadku modelu „zaprojektuj i wybuduj” całościowa

realizacja projektu była w rękach jednego wykonawcy. Bowiem to firma realizująca projekt

wybierała dokładną lokalizację i dokładny przebieg sieci (w konsekwencji musiała także podjąć

decyzję, przez jakie nieruchomości będzie przebiegać sieć). Ze względu na skomplikowane

procedury i pojawiające się opóźnienia, a także na napięty harmonogram prac beneficjenci

decydowali się na najprostsze w realizacji konfiguracje, co nie zawsze wiązało się z wysoką

efektywnością kosztową. Najprostsza konfiguracja oznaczała lokowanie elementów infrastruktury

przede wszystkim na nieruchomościach należących do zarządców dróg. Wówczas dłuższy odcinek

przebiegał przez jedną działkę, co wiązało się z ograniczeniem formalności związanych

z zapewnianiem pozwoleń na montaż sieci. Jednakże sam proces realizacji inwestycji, jest

łatwiejszy, jeśli jest przeprowadzany podczas budowy drogi. Bardziej efektywne kosztowo byłoby

zaplanowanie układu sieci przebiegającego przez nieruchomości poszczególnych właścicieli.

Wówczas istniałaby konieczność zabiegania o pozwolenia od kilku lub nawet kilkudziesięciu

właścicieli. Konsekwencją takich strategii jest obarczenie właściciela sieci wysokimi kosztami

utrzymania powstałych sieci, ponieważ opłaty za umieszczenie infrastruktury wzdłuż drogi jest

niewspółmiernie droższe względem opłat, które można wynegocjować z właścicielami

nieruchomości, o czym świadczy struktura kosztów ponoszonych w celu utrzymania RSS. Należy

jednak pamiętać, że zaplanowanie bardziej efektywnego układu sieci zagrażało ukończeniu prac

realizacyjnych w wymaganym terminie.

Inwestycje w zakresie budowy sieci szkieletowo-dystrybucyjnych (innych niż RSS) oraz

dostępowych

86 Por. Decyzje Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases/243987/243987_1396573_109_1.pdf http://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases/245184/245184_1445281_149_2.pdf http://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases/241585/241585_1282454_143_2.pdf 87 Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji.

http://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases/243987/243987_1396573_109_1.pdf

http://ec.europa.eu/competition/state_aid/cases/245184/245184_1445281_149_2.pdf

131

Beneficjenci projektów na rzecz budowy sieci szkieletowo-dystrybucyjnych oraz dostępowych

objęci badaniem ilościowym CATI/CAWI deklarują, że podczas planowania układu sieci przede

wszystkim kierowali się potrzebami przyszłych użytkowników. Analiza popytu na usługi

telekomunikacyjne, na obszarze, którego dotyczyć miało przedsięwzięcie, była podstawą do

planowania układu sieci dla co czwartego beneficjenta.

W ocenie zaplanowanych układów sieci istotne jest przede wszystkim to, że co piąty beneficjent

planował ten układ na podstawie badań i analiz pozwalających na optymalizację układu sieci.

Wykorzystanie w tym celu specjalistycznego oprogramowania, dedykowanego planowaniu w tym

obszarze, wskazuje na racjonalne podejście beneficjentów do formułowania założeń projektu.

Istotne jest także to, że dla 19,9% respondentów badania CATI/CAWI najistotniejszą kwestią było

zaplanowanie takiego układu sieci, aby był jak najbardziej dopasowany do istniejącej już

infrastruktury telekomunikacyjnej.

Pomimo że tylko 5,5% badanych jako najważniejszy czynnik podczas planowania założeń

wskazało efektywność kosztową sieci, to rozbudowa sieci z wykorzystaniem jak najniższych

nakładów finansowych była istotnym aspektem planowania przedsięwzięcia aż dla 70,1%

beneficjentów biorących udział w badaniu w ramach niniejszej ewaluacji.

Rysunek 32. Najważniejszy czynnik brany pod uwagę podczas planowania założeń projektu.


telekomunikacyjnej (N=271). Uwaga: możliwe wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi.

Istotnym aspektem optymalizacji układu sieci jest wybór technologii, która została wykorzystana.

Beneficjenci w zdecydowanej większości podejmowali się wykorzystania najnowszych,

światłowodowych technologii (takie rozwiązania zastosowało łącznie 85,2% beneficjentów). Jest to

wynik stosowanych w trybie konkursowym kryteriów oceny wniosków, bowiem zaproponowanie

rozwiązań technicznych w technologii światłowodowej było premiowane większą liczbą punktów

niż pozostałe rozwiązania techniczne. Ponadto, jak wynika z przeprowadzonego badania

CATI/CAWI 57,9% beneficjentów zdecydowało się na wykorzystanie sieci światłowodowych GPON

(w tym napowietrznych – 22,9%, a w kanalizacji – 35,1%), czyli technologii stosowanych przy

22,5%

5,5%

19,9%

19,9%

21,0%

4,4%

50,18%

64,58%

43,54%

43,17%

41,33%

34,32%

Analiza popytu na usługi telekomunikacyjne

Efektywność kosztowa sieci

Kryteria wyboru projektów w trybie konkursowymProgramu

Istniejąca infrastruktura telekomunikacyjna

Własne badania i analizy dot. optymalizacji układusieci

Inne inwestycje planowane lub realizowane naterenie objętym projektem lub w bliskim sąsiedztwie

Czynnik najważniejszy Czynnik brany pod uwagę

132

budowie wydajnych i niedrogich w utrzymaniu sieci dostępowych. Pasywna sieć optyczna,

w przeciwieństwie do innych rozwiązań opartych na światłowodach, nie wymaga urządzeń

aktywnych (z wyjątkiem elementów w centralnym punkcie sieci oraz u użytkowników końcowych).

Dzięki temu, że utrzymanie sieci tego rodzaju nie wymaga dostarczania zasilania, sieć ta jest

relatywnie tania w utrzymaniu – przez co bardziej efektywna kosztowo88.

Rysunek 33. Wykorzystane technologie dla układu sieci.



Najważniejszym czynnikiem decydującym o wyborze technologii, w jakiej powstawały zaplanowane

układy sieci była możliwa do osiągnięcia prędkość transmisji (69%). Istotny jest jednak, że dla

58,7% beneficjentów biorących udział w badaniu ilościowym czynnikiem decydującym o wyborze

był koszt instalacji, co wskazuje na działania na rzecz maksymalizacji efektywności kosztowej

zaproponowanego układu sieci.

Warto zauważyć różnice w zależności od obszaru interwencji. W przypadku działań z PO RPW

koszt instalacji odegrał bardzo niewielką rolę (13,6% odpowiedzi), a najważniejszym czynnikiem

decydującym o wyborze technologii była jej nowoczesność i perspektywy rozwoju z tym związane

(90,9% odpowiedzi). Ponadto, dla projektów realizowanych w tym obszarze równie ważna co

prędkość transmisji (77,3%) była jej jakość (poziom zanikania sygnału – 72,7%). Z podobną

sytuacją mamy do czynienia w przypadku regionalnych programów operacyjnych (po 55,7%

odpowiedzi dla tych czynników). Przyjęte w ramach naborów konkursowych kryteria oceny

wniosków o dofinansowanie projektów z zakresu budowy sieci dostępowych pozwoliły także

wymusić na beneficjentach proponowanie nowoczesnych rozwiązań technicznych, dostosowanych

do specyfiki terenu, na którym prowadzony miał być projekt. W konsekwencji najważniejszymi

czynnikami decydującymi o wyborze technologii przez beneficjentów działania 8.4 PO IG była

88 Por. definicje http://www.mikrotik.biz.pl/sieci-pon-tanie-i-wydajne-dostepowe-sieci-optyczne (data dostępu: 31.01.2017 r.).

35,1%

22,9%

22,5%

12,9%

8,9%

8,1%

5,5%

0,7%

0,7%

0,7%

sieć światłowodowa GPON w kanalizacji

sieć światłowodowa GPON napowietrzna

sieć radiowa

sieć światłowodowa ETH P2P w kanalizacji

sieć światłowodowa ETH P2P napowietrzna

utworzenie sieci bezprzewodowej

światłowód - niedoprecyzowano

sieć VDSL2 napowietrzna

sieć bezprzewodowa LTE

sieć hybrydowa

http://www.mikrotik.biz.pl/sieci-pon-tanie-i-wydajne-dostepowe-sieci-optyczne

133

prędkość transmisji (70,9%), koszt instalacji (63,3%) oraz łatwość instalacji (60,1%). Warto także

zwrócić uwagę na to, że systemy radiowe zastosowane w uzasadnionych przypadkach (gdy ze

względu na ukształtowanie terenu lub gęstość zaludnienia była to jedyna możliwa do zastosowania

technologia) były dodatkowo premiowane podczas procesu oceny i selekcji wniosków

o dofinansowanie. Wówczas, jak wynika z przeprowadzonego badania ilościowego wśród

beneficjentów, jako najistotniejsze czynniki decydujące o wyborze technologii wskazywano koszt

instalacji (84% beneficjentów realizujących inwestycję z zastosowaniem technologii radiowej) oraz

łatwość instalacji (66%). Jednocześnie beneficjenci wskazywali, że jednym z najważniejszych

czynników były warunki środowiskowe, co jest charakterystyczne wyłącznie dla projektodawców

stosujących technologię radiową.

Rysunek 34. Czynniki decydujące o zastosowanej technologii.



Komplementarność sieci powstałych jako Regionalne Sieci Szerokopasmowe z pozostałymi

inwestycjami realizowanymi w obszarze infrastruktury telekomunikacyjnej

Stworzony układ sieci jest konsekwencją założeń interwencji leżących u podstaw budowy

infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. Należy wziąć pod uwagę, że RSS-y powstawały

w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych oraz PO RPW. Działania podejmowane na

rzecz zapewniania dostępu „ostatniej mili” realizowano najczęściej w ramach programu centralnego

(PO IG). Podczas wdrażania interwencji zabrakło synchronizacji pomiędzy działaniami

podejmowanymi na szczeblu centralnym i regionalnym. Ze względu na mniej skomplikowaną

procedurę uruchomienia inwestycji w przypadku projektów dotyczących sieci dostępowych,

projekty te były realizowane wcześniej niż budowa sieci szkieletowych. Przyjęte założenie

o rozproszeniu działań dotyczących budowy infrastruktury telekomunikacyjnej w ramach wielu

programów operacyjnych (w szczególności rozproszenie działań na 16 regionalnych programów

operacyjnych) sprawiło, że interwencja nie była realizowana w logicznej kolejności. Najpierw

69,0%

58,7%

53,5%

39,9%

29,9%

15,9%

8,5%

4,8%

Prędkość transmisji

Koszt instalacji

Łatwość instalacji

Jakość transmisji (poziom zanikania sygnału)

Nowoczesność/ perspektywy

Koszt utrzymania sieci po zakończeniu realizacjiprojektu

Podatność na interferencje

Inne

134

realizowano działania obejmujące budowę sieci dostępowych, które powinny być podłączane do

sieci szkieletowo-dystrybucyjnych, które ze względu na problemy formalno-prawne powstały

w późniejszym okresie.

W podejmowanych działaniach zabrakło współpracy pomiędzy szczeblem centralnym (projekty

dotyczące „dostępu ostatniej mili”) a szczeblem regionalnym (sieci szkieletowo-dystrybucyjne). Ze

względu na przesunięcia czasowe w powstawaniu warstwy szkieletowo-dystrybucyjnej

i dostępowej występują tymczasowe problemy związane z efektywnością RSS. W efektywnym

wykorzystywaniem funduszy niezbędne jest rozwijanie połączonej ze sobą funkcjonalnie sieci, tak

aby powstające nowe sieci dostępowe były względem siebie komplementarne. Inwestycje

z zakresu budowy sieci dostępu „ostatniej mili” realizowane były na obszarach (tzw. białe plamy),

na których brakowało odpowiedniej infrastruktury szerokopasmowej i co do których nie było

wiarygodnych planów inwestycyjnych wybudowania takiej infrastruktury w okresie najbliższych

3 lat89. Niezależnie od mechanizmów zastosowanych w ramach interwencji uniemożliwiających

nakładanie się projektów z zakresu infrastruktury na danym obszarze, w okresie wdrażania

interwencji powstawały także inwestycje realizowane ze środków własnych operatorów. Dalszy

rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej w zakresie budowania sieci dostępowych wymaga

skutecznej koordynacji inwestycji na poziomie centralnym. Ponadto, w ramach projektu

systemowego z działania 8.3 podejmowano działania koordynacyjne i wspierające beneficjentów

w realizacji inwestycji z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej. W ramach projektu wspierano

potencjalnych beneficjentów w zakresie prowadzonych inwestycji. Zaproponowane w ramach

projektu wsparcie doradcze miało na celu zwiększenie dostępu do wiedzy i innowacyjnych

rozwiązań technologicznych. Realizowano także działania informacyjne i szkoleniowe oraz podjęto

się opracowania rekomendowanego modelu zarządzania i utrzymania wdrażanych sieci

szerokopasmowych.

Czynnikiem ograniczającym trafność podejmowanych przedsięwzięć były także braki

inwentaryzacyjne dotyczące istniejącej infrastruktury. Problem wystąpił w początkowym

okresie wdrażania interwencji. Wtedy to pojawiły się trudności z oszacowaniem ówczesnego układu

sieci, a co za tym idzie – także braków infrastrukturalnych. Brakowało spójnej informacji na temat

istniejących na danych obszarach sieciach oraz o ich parametrach. Dopiero wejście w życie tzw.

megaustawy90 uregulowało tę kwestię poprzez nadanie kompetencji prezesowi UKE w zakresie

inwentaryzacji istniejącej infrastruktury telekomunikacyjnej. Od 2011 roku działania realizowane

w ramach interwencji PS 2007–2013 prowadzone były już w oparciu o rzetelne informacje w tym

zakresie, co znacząco ograniczyło ryzyko nakładania się na siebie sieci i nieracjonalnego

wydatkowania środków. Ustawa pozwoliła także na uregulowanie kwestii problematycznej

związanej z rozlokowaniem na mapie Polski „białych plam”, do likwidowania których zobowiązano

89 Metodyka ustalania obszarów białych, szarych i czarnych na potrzeby udzielania pomocy publicznej w odniesieniu do szybkiego wdrażania sieci szerokopasmowych, Minister Rozwoju Regionalnego, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, listopad 2010. 90 Ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych

135

się w dokumentach programowych. Dopiero pełna informacja o istniejącej infrastrukturze pozwoliła

na precyzyjną identyfikację obszarów, na których istnieją braki w zakresie możliwości dostępu do

Internetu oraz na których takie inwestycje są nieopłacalne z punktu widzenia operatorów

telekomunikacyjnych, a co za tym idzie – wymagają interwencji w ramach PS 2007–2013.

Problemy realizacyjne91


Problemy na etapie planowania założeń projektu

Istotnym elementem poprzedzającym utworzenie Regionalnych Sieci Szerokopasmowych była

inwentaryzacja stanu już istniejącej infrastruktury szerokopasmowej. Dodatkowym utrudnieniem był

fakt, że do 2011 roku nikt nie przeprowadził działań w tym obszarze. Problematyczne okazało się

także uzyskanie danych od operatorów telekomunikacyjnych (tych dotyczących istniejącej

infrastruktury, a także planowanej). I to zarówno na poziomie województw, jak i całego kraju.

Nieefektywna była współpraca między operatorami telekomunikacyjnymi oraz beneficjentami

projektu. W opinii tych pierwszych regionalne Sieci Szerokopasmowe traktowane były nie jako

szansa, lecz jako zagrożenie92.

Na etapie planowania projektów związanych z budową sieci realizowanych w ramach RPO oraz

PO RPW, konieczne było przeprowadzenie wielu działań, których celem było odpowiednie

przygotowanie realizatorów do modernizacji. Zaliczyć do nich należy przede wszystkim:

inwentaryzację istniejącej infrastruktury,

zapoznanie z obowiązującym systemem prawnym,

przygotowanie studiów wykonalności,

analizę uwarunkowań zewnętrznych (m. in. społeczno-gospodarczych, stopnia

zurbanizowania województw lub różnic w warunkach naturalnych i ukształtowaniu terenu),

zapoznanie z potencjalnymi źródłami finansowania,

ustalanie trybu wyłonienia realizatorów inwestycji (tryb indywidualny lub konkursowy),

określenie podmiotów realizujących projekty (projekty bezpośrednio realizowane przez

Urzędy Marszałkowskie, projekty realizowane przez podmioty podległe Zarządowi

wojewódzkiego samorządu, projekty zewnętrzne),

sprecyzowanie modeli realizacji (Design & Build, Design, Build & Operate),

91 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy beneficjenci projektów podczas ich realizacji napotkali na jakieś problemy proceduralne/administracyjne itp.? Jakie to były problemy? Czy udało się je rozwiązać? 92 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia, s. 12.

136

rozstrzygnięcie kwestii występowania pomocy publicznej,

zmiany kadrowe – powołanie efektywnych i kompetentnych zespołów projektowych,

rozważenie kwestii ogólnokrajowego koordynatora inwestycji93.

Duży wpływ na realizację projektów Regionalnych Sieci Szerokopasmowych miał element

niepewności w zakresie występowania pomocy publicznej. Proces notyfikacji dotyczył uzyskania

pozytywnej opinii Komisji Europejskiej w zakresie udzielenia pomocy finansowej pochodzącej ze

środków publicznych na realizację inwestycji w infrastrukturę telekomunikacyjną. Proces notyfikacji

wybranych projektów trwał nawet do 500 dni. Miało to duży wpływ na terminy realizacji projektów.

Taki stan rzeczy doprowadził do tego, że pierwsze umowy na realizację przedsięwzięć były

podpisywane w 2013 roku co powodowało, że prace budowlane rozpoczynały się dopiero w 2014

roku94. Późniejsza realizacja projektów spowodowała, że część inwestycji kończyła się później niż

pierwotnie zakładano.

Kwestie koordynacji oraz kompetentnej kadry były jednymi z głównych problemów (w przypadku

samorządów wojewódzkich braki te widoczne były już na etapie realizacji projektów). Wpływ na

taką sytuację miał niestandardowy zakres kompetencji, który wymuszony był specyfiką

realizowanych projektów. Wśród oczekiwanych kompetencji i umiejętności były:

projektowanie inwestycji liniowych,

zarządzanie liniowymi projektami budowlanymi,

operowanie i zarządzanie sieciami telekomunikacyjnych (tylko w niektórych

województwach

już jest ten obszar zapewniony w kadrach jednostki),

rozliczanie projektów UE,

wsparcie administracyjno-prawne95.

Problematyczna kwestia koordynacji działań miała zostać rozwiązana poprzez zaangażowanie

Ministerstwa Rozwoju Regionalnego (później przemianowanego na Ministerstwo Infrastruktury

i Rozwoju) jako ogólnokrajowego koordynatora działań. Organ ten nie koordynował kompleksowo

wszystkich projektów. Zmiana nastąpiła dopiero w 2011 roku, kiedy to ministerstwo Administracji

i Cyfryzacji podjęło się zadania koordynacji i wsparcia realizacji budowy sieci szerokopasmowych96.

Instytucja rozpoczęła realizację Projektu systemowego – działania na rzecz rozwoju

szerokopasmowego dostępu do Internetu (w ramach działania 8.3 PO IG). W ramach działań

93 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. 94 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. 95 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia, s. 12 96 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia.

137

projektowych udzielono m.in. profesjonalnego ekspercko-doradczego wsparcia następującym

województwom: warmińsko-mazurskiemu, podlaskiemu, dolnośląskiemu, świętokrzyskiemu

i mazowieckiemu. Koordynacja Ministerstwa polegała także m.in. na monitoringu przepisów,

współpracy z samorządami, cyklu 16 dwudniowych szkoleń z zakresu zajęcia pasa drogowego97.

Budowa Regionalnych Sieci Szerokopasmowych stanowiła także istotne obciążenie

administracyjne. Według Raportu Zamknięcia przygotowanego przez Ministerstwo Cyfryzacji,

w okresie trwania inwestycji obejmujących budowę sieci szkieletowo-dystrybucyjnych w 14

województwach przeprowadzono liczne postępowania administracyjne:

372 wydane przez wojewodów decyzje lokalizacyjne,

223 wydanych przez wojewodów pozwoleń na budowę,

3 111 zaakceptowanych przez wojewodów zgłoszeń robót,

109 wydanych przez starostów pozwoleń na budowę,

697 zaakceptowanych przez starostów zgłoszeń robót,

8 109 decyzji administracyjnych na zajęcie pasa drogowego w celu umieszczenia

urządzeń98”

Podczas realizacji interwencji PS 2007–2013 w zakresie budowy infrastruktury telekomunikacyjnej

pojawiły się problemy dotyczące opłat pobieranych przez samorządy lokalne za umieszczenie

infrastruktury w pasie drogowym. Wysokie opłaty, których żądały samorządy okazały się

czynnikiem zmniejszającym opłacalność inwestycji oraz utrudniającym ich realizację.

Dopuszczalna wysokość opłat została uregulowana ustawą z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu

rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2010r. Nr 106, poz. 675 z późn. zm.). Dopiero

z wejściem w życie ustawy z 2014 roku obniżono stawkę opłaty za umieszczenie w pasie drogowym

obiektów i urządzeń infrastruktury telekomunikacyjnej. Wprowadzone związku z wprowadzonymi

zmianami stawki nie stanowią obecnie problemu w funkcjonowaniu RSS99.

Przedstawiciel IZ PO RPW zaobserwował także problem związany z relacjami powstałymi między

wykonawcami, podwykonawcami, czyli wszystkimi podmiotami, które zaangażowane były

w realizację inwestycji. Ze względu na rozbudowany i skomplikowany zakres inwestycji w działania

te zaangażowane było wiele podmiotów, a w końcowej fazie pojawiały się problemy z rozliczaniem

i odbiorami dzieł. Wystąpienie tego problemu zostało szczegółowo omówione w Raporcie

Zamknięcia przygotowanym przez Ministerstwo Cyfryzacji. Beneficjenci musieli reagować na

występujące problemy w tym zakresie. Na przykład w przypadku województw podkarpackiego

i warmińsko-mazurskiego konieczne było ingerowanie w przepływy finansowe pomiędzy spółkami

97 https://mc.gov.pl/files/wp-content/uploads/2013/11/prezentacja-MAC-Konferencja-z-GUGiK-jr.pdf 98 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia, s. 18-19. 99 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia.

138

w ramach utworzonej spółki100. W przypadku województwa warmińsko-mazurskiego problem

dotyczył rozliczenia prac podwykonawców, którzy prawidłowo wykonali swoje prace, jednak

zdeponowano ostatnią ratę za inwestycję dla głównego wykonawcy w depozycie sądowym ze

względu na spór pomiędzy Urzędem Marszałkowskim a wykonawcą. Ostatecznie konflikt rozwiązał

Sąd Okręgowy w Olsztynie, który przyznał rację wykonawcy101.

Problemy związane z zakończeniem realizacji i rozliczeniem projektu

Proces notyfikacji dla RSS, który trwał dłużej niż zakładano skutkował dysproporcją pomiędzy

czasem trwania fazy przygotowawczo-analitycznej a fazą realizacyjną. Opóźnienia te znacznie

ograniczyły czas na rzeczową realizację projektów. Mając na uwadze zakres inwestycji oraz

koniecznych do wykonania czynności, stanowiło to czynnik zagrażający terminowej realizacji

inwestycji. Zakończenie części inwestycji kończyło się później niż pierwotnie zakładano102.

Projekty z zakresu budowy sieci szkieletowo-dystrybucyjnych oraz dostępowych, a także

beneficjentów infrastruktury informatycznej nauki

Realizacja złożonych inwestycji na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej wiązała się

z koniecznością sprostania wielu trudnościom. Tylko co trzeci beneficjent nie napotkał podczas

realizacji projektu na żadne problemy.

Rysunek 35. Odsetek beneficjentów, którzy nie napotkali na żadne problemy w ramach projektu na rzecz rozwoju

infrastruktury telekomunikacyjnej.



100 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia. 101 Por. doniesienia medialne: Trudne rozliczenia warmińsko-mazurskiej sieci (26.05.2016), sądowy sukces ORSS (data dostępu: 23.06.2016 r.); http://www.polskaszerokopasmowa.pl/ (data dostępu: 31.01.2017 r.) 102 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia.

23,3%

28,5%

40,9%

45,9%

32,8%

POIG.02.03.00 POIG.08.04. POPW.02.01.00 RPO Ogółem

Czy napotkali Państwo na jakieś problemy dotyczące projektu? [żadne]

http://www.polskaszerokopasmowa.pl/

139

Najwięcej problemów beneficjenci napotykali na etapie realizacji inwestycji (39,5%). Częściej mieli

je beneficjenci projektów na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” w ramach działania 8.4 PO

IG (46,8%).

Dla co czwartego beneficjenta problematyczny okazał się także etap przygotowania projektu do

realizacji. Największe trudności na tym etapie dotyczą projektów realizowanych w ramach PO RPW

– 59,1% beneficjentów.

Beneficjenci jako obszar generujący problemy na etapie przygotowywania projektu do realizacji

wskazywali przede wszystkim trudności proceduralne związane z podpisaniem umowy

o dofinansowanie (12,2%). Problemy te wynikały z konieczności pozyskania niezbędnych zgód,

pozwoleń, uzgodnień oraz dopełnienia formalności związanych z obszarami, na których

realizowane miały być inwestycje.

Rysunek 36. Występowanie problemów w związku z realizacją projektu na rzecz rozwoju infrastruktury

telekomunikacyjnej według etapów projektu.



Problemy występujące na etapie realizacji inwestycji

Realizacja projektów infrastrukturalnych niosła za sobą ryzyko wystąpienia nieprzewidzianych

problemów technicznych. Dotknęły one co piątego beneficjenta. Przy czym najwięcej problemów

w tym zakresie pojawiło się podczas realizacji projektów na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej

mili” (25,3% projektodawców borykało się z takim problemem). Zdarzały się w tym zakresie także

ekstremalne przypadki, jak natrafienie na minę z okresu wojny, co wstrzymało prace do czasu

przyjazdu patrolu saperskiego i zabezpieczenia terenu. Beneficjenci doświadczyli także dewastacji

na terenach, na których prowadzone były prace, co także stanowiło poważny problem. Dewastacje

oraz kradzież infrastruktury były na tyle istotnym problemem, że w ramach projektu System

Informacyjny o infrastrukturze szerokopasmowej i portal Polska Szerokopasmowa (działanie 7.1

13,3%

14,8%

24,0%

39,5%

Planowanie założeń projektu

Zakończenie realizacji i rozliczenie projektu

Proces przygotowania projektu do realizacji

Realizacja inwestycji

Czy napotkali Państwo na jakieś problemy dotyczące projektu w poszczególnych jego etapach?

140

PO IG) prowadzono portal Kradzieże Infrastruktury103, na którym prowadzone były działania

informacyjne dotyczące przeciwdziałania kradzieży i dewastacji infrastruktury. Realizację inwestycji

sporadycznie ograniczały także warunki atmosferyczne. Wykonawcy musieli dostosować się do

panujących warunków, a w razie konieczności – podejmować skuteczne działania na rzecz

wydłużenia terminów realizacji inwestycji.

Dla 12,2% beneficjentów istotnym problemem były kwestie administracyjne, a dla 7% zmieniające

się przepisy powszechnie obowiązującego prawa. Z doświadczeń beneficjentów biorących udział

w badaniu CATI/CAWI problematyczna okazała się konieczność pozyskiwania właściwych dla

działań projektowych zgód i pozwoleń, a także obciążenia wynikające z realizacji projektu

współfinansowanego z funduszy strukturalnych. Problemy te okazały się być szczególnie uciążliwe

dla beneficjentów działania 8.4 PO IG na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili”. Co piąty

projektodawca na etapie realizacyjnym miał problemy z pozyskiwaniem odpowiednich pozwoleń na

budowę infrastruktury telekomunikacyjnej.

W przypadku działań na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” 9,2% beneficjentów zwróciło

uwagę na problem zwiększenia nasycenia usługą dostępu do szerokopasmowego Internetu na

terenie objętym interwencją niezależnie od działań projektowych. Nieco częściej do takiej sytuacji

dochodziło podczas realizacji projektów z działania 8.4 PO IG – 14,6% przypadków, niż w ramach

działania 2.1 PO RPW – 6,7%. Z kolei 7% zaobserwowało zmniejszenie popytu na usługi

telekomunikacyjne na terenie interwencji. W tym przypadku nieco częściej problem wskazywali

beneficjenci działania 2.1 PO RPW. Co interesujące problemów dotyczących podaży i popytu na

usługę dostępu do szerokopasmowego Internetu nie wskazywali beneficjenci realizujący projekty

na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” z działania 2.8 RPO województwa wielkopolskiego.

103 https://ki.polskaszerokopasmowa.pl/

https://ki.polskaszerokopasmowa.pl/

141

Rysunek 37. Problemy na etapie realizacji projektów wskazywane przez beneficjentów.



Przedstawiciele instytucji zarządzającej oraz instytucji pośredniczących we wdrażaniu interwencji

na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej mieli najlepszy ogląd sytuacji dotyczącej

realizowanych inwestycji w tym zakresie. Istotną trudnością okazały się być braki w zakresie

inwentaryzacji sieci. Konsekwencje występowały także na etapie realizacji inwestycji, gdy podczas

prac budowlanych natrafiano na elementy infrastruktury technicznej, która nie widniała

w dokumentacjach i mapach. Wyjaśnienie sprawy powodowało opóźnienia realizacyjne, co przy

napiętym harmonogramie projektu było sprawą bardzo kłopotliwą.

Badanie jakościowe pozwoliło na zwrócenie uwagi na fakt, że kumulacja wielu inwestycji w jednym

okresie spowodowała trudności w zakresie dostępu do odpowiedniej liczby projektantów sieci

telekomunikacyjnych. Na rynku zabrakło fachowców w tym zakresie. Ponadto, odnotowywano braki

kadrowe w przypadku pracowników budowy, wykwalifikowanych pracowników, którzy realizowali

prace budowlane konieczne do zamontowania sieci. Na niektórych obszarach brakowało także

niezbędnego sprzętu (np. koparek), co uniemożliwiało prace budowlane. Problemy te rozwiązano

poprzez nawiązanie współpracy z firmami, podwykonawcami z regionów, w których prowadzono

prace.

1,5%

2,6%

3,3%

4,8%

5,9%

7,0%

7,0%

9,2%

12,2%

22,1%

Kradzież infrastruktury

Zmiana sytuacji gospodarczej w kraju

Zmiana kondycji finansowej firmy

Problemy we współpracy z Wykonawcą

Wzrost kosztów realizacji

Zmniejszenie popytu na usługi telekomunikacyjne naterenie inwestycji

Zmieniające się przepisy prawa powszechnieobowiązującego

Zwiększenie nasycenia usługą dostępu doszerokopasmowego Internetu niezależnie od działań

projektowych

Problemy administracyjne

Nieprzewidziane problemy techniczne

Jakie problemy pojawiły się na etapie realizacji projektu?

142

Problemy związane z zakończeniem realizacji i rozliczeniem projektu

Problemy w końcowej fazie projektu dotyczą 14,8% beneficjentów biorących udział w badaniu.

W toku realizacji projektu, a także na etapie rozliczenia końcowego, beneficjenci doświadczali

przede wszystkim opóźnień w płatnościach. Problemy związane z opóźnieniami w płatnościach

zgłosiło 7% projektodawców. Najczęściej problem ten występował w przypadku projektów

realizowanych w ramach PO RPW – 13,6%.

Ponadto, trudności administracyjne lub proceduralne na tym etapie projektu dotyczyły 5,5%

beneficjentów. Źródłem problemów w tym obszarze były trudności wynikające ze zmianą przebiegu

elementów infrastruktury w stosunku do pierwotnych założeń projektu, a także z nieosiągnięciem

zakładanych wartości wskaźników.

Ograniczony popyt na usługi uniemożliwiający osiągnięcie zakładanych wartości wskaźników

wskazało 3,7% beneficjentów projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej biorących

udział w badaniu ilościowym. Należy jednak zastrzec, że problem ten dotyczy wyłącznie

beneficjentów realizujących projekty w ramach działania 8.4 PO IG – wskazało go 6,3%

projektodawców z tego obszaru. Problem ten może być konsekwencją braku odpowiedniej

koordynacji działań na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. W badaniu jakościowym

wśród przedstawicieli instytucji zaangażowanych we wdrażanie interwencji dostrzeżono, że

sporadycznie podczas realizacji projektów dochodziło do sytuacji, w których na obszarze objętym

interwencją budowy sieci dostępowych w ramach projektu współfinansowanego ze środków

europejskich, inwestycji podejmowały się także inne podmioty, konkurencyjne dla beneficjentów.

Skutkiem tego było utrudnienie osiągnięcia zakładanych rezultatów, ponieważ użytkownicy mieli

wówczas do wyboru dwie konkurencyjne oferty.

Z perspektywy beneficjentów istotnym problemem były także odbiory inwestycji, które wynikały

z poziomu zaawansowania technologicznego inwestycji. Wymagały one wiedzy i umiejętności,

szczególnie w zakresie odbioru sprzętu aktywnego wymagającego zaawansowanych konfiguracji

i formatowań.

143

Rysunek 38. Występowanie problemów w końcowej fazie projektów.



Wybór Operatora sieci104

W przypadku budowy Regionalnych Sieci Szerokopasmowych samorządy musiały podjąć decyzję

w sprawie modelu budowy sieci szkieletowo-dystrybucyjnych na terenie poszczególnych

województw. Zasadniczo możliwy był wybór jednego z dwóch modeli:

„Zaprojektuj i wybuduj” (Design and build) – zamawiający przygotowuje program

funkcjonalno-użytkowy (PFU) lub ogólną koncepcję sieci, zaś Wykonawca projektuje

i buduje obiekt za z góry określoną cenę ryczałtową.

„Zaprojektuj, wybuduj, operuj” (Design Build and Operate – DBO) – polega na wyborze

podmiotu odpowiedzialnego za projektowanie inwestycji, wybudowanie jej oraz

zarządzanie powstałym majątkiem. Zaletą takiego rozwiązania jest fakt, że podmiot

projektujący i budujący infrastrukturę, będzie odpowiedzialny w długim okresie

za zarządzanie majątkiem.

Wybór modelu realizacji inwestycji miał ogromny wpływ na organizację pracy beneficjentów,

rodzaje oraz kolejność działań na etapie projektowania sieci, na etapie budowy oraz później

na etapie kontroli właścicielskiej nad procesem operowania105.

Beneficjenci nie mieli problemów związanych z wyborem operatora. Wyjątek stanowi tu

województwo podlaskie, w którym do dnia dzisiejszego nie udało się wybrać operatora. Rolę

operatora pełni Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego. Po nieskutecznie ogłaszanych

postępowaniach przetargowych (nie udało się wyłonić wykonawcy – operatora sieci) Komisja

104 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy wystąpiły problemy z wyborem operatora (ew. Dlaczego)? 105 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia, s. 10-11.

3,0%

3,7%

4,4%

5,5%

7,0%

Problem kwalifikowalności wydatków

Ograniczony popyt na usługi uniemożliwiającyosiągnięcie zakładanych wartości wskaźników

Opóźnienia realizacyjne

Trudności administracyjne lub proceduralne

Opóźnienia w płatnościach

Jakie problemy wystąpiły w końcowej fazie projektu?

144

Europejska wyraziła zgodę na działalność operatorską Urzędu. Województwo podlaskie, jako

jednostka publiczna zdecydowała się przejąć na siebie ciężar kosztowy i organizacyjny

tymczasowego operowania infrastrukturą szkieletową i dystrybucyjną. Prezes Urzędu Komunikacji

Elektronicznej wydał zaświadczenie o wpisie Urzędu do Rejestrów Przedsiębiorców

Telekomunikacyjnych oraz zatwierdził Umowę Ramową o dostępie telekomunikacyjnym do

infrastruktury powstałej w ramach projektu Sieci Szerokopasmowej Polski Wschodniej –

województwo podlaskie106.

W wyniku sporu pomiędzy Operatorem a Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego

w listopadzie 2016 roku rozwiązano umowę z operatorem RSS województwa lubelskiego.

Obowiązki operatora pełni obecnie Departament Cyfryzacji Urzędu Marszałkowskiego

Województwa Lubelskiego. Kwestia tego, czy samorząd podobnie jak w województwie podlaskim

zdecyduje się na samodzielne zarządzanie RSS i uzyska zgodę Komisji Europejskiej w tym

zakresie czy wyłoni nowego operatora, pozostaje otwarta107.

Konflikt z wybranym operatorem narasta także w województwie warmińsko-mazurskim. W grudniu

2016 roku Urząd Marszałkowski wypowiedział operatorowi umowę dotyczącą partnerstwa

publiczno-prywatnego ze skutkiem natychmiastowym z powodu rażącego naruszenia przez

operatora postanowień umowy dotyczących Fazy Eksploatacji. Zdaniem województwa operator

mało efektywnie zarządzał wybudowaną siecią. Obecnie trwa proces przekazywania sieci od

operatora do województwa. Funkcję operatora sieci pełni obecnie Urząd Marszałkowski

Województwa Warmińsko-Mazurskiego. Podobnie jak w przypadku województwa lubelskiego

kwestia dalszych postanowień w zakresie podmiotu pełniącego rolę operatora sieci pozostaje

otwarta108.

Według stanu na dzień 31.01.2017 roku Regionalne Sieci Szerokopasmowe obsługiwane są przez

operatorów (lub urzędy marszałkowskie pełniące rolę operatorów) przedstawionych w poniższej

tabeli:

Tabela 35. Operatorzy Regionalnych Sieci Szerokopasmowych.

Lp. Obszar Nazwa projektu Operator infrastruktury

1. woj. podlaskie Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo podlaskie

Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego

2. woj. warmińsko-mazurskie

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo warmińsko-mazurskie

Otwarte Regionalne Sieci Szerokopasmowe sp. z o.o. (wypowiedziana umowa trwa proces przekazywania sieci władzom województwa)

106 Komunikat z dn. 05.07.2016 r – Urząd Marszałkowski będzie tymczasowym operatorem sieci szerokopasmowego Internetu w podlaskim; www.wrotapodlasia.pl (data dostępu: 31.01.2017 r.). 107 Komunikat dn.07.11.2016 r – Lubelskie wypowiada umowę operowania siecią regionalną Glenbrookowi; http://www.polskaszerokopasmowa.pl (data dostępu: 31.01.2017 r.). 108 Komunikat z dn. 15.12.2016 r – Władze Warmii i Mazur wypowiadają ORSS umowę operowania siecią regionalną; http://www.polskaszerokopasmowa.pl (data dostępu: 31.01.2017 r.).

http://www.wrotapodlasia.pl/



145

3. woj. podkarpackie

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo podkarpackie

Otwarte Regionalne Sieci Szerokopasmowe sp. z o.o.

4. woj. lubelskie Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo lubelskie

Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego (wypowiedziana umowa z Glenbrook Investments sp. z o.o.)

5. woj. świętokrzyskie

Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej – województwo świętokrzyskie

Smart-Net sp. z o. o. (pierwotnie operatorem był Glenbrook Investments sp. z o.o., która przekazała część przedsiębiorstwa spółce Smart-Net)

6. woj. małopolskie Małopolska Sieć Szerokopasmowa

Małopolska Sieć Szerokopasmowa sp. z.o.o.

7. woj. mazowieckie

Internet Dla Mazowsza konsorcjum KT Corporation S.A.

8. woj. pomorskie Szerokopasmowe Pomorskie Orange Polska S.A.

9. woj. lubuskie Szerokopasmowe Lubuskie Orange Polska S.A.

10. woj. kujawsko-pomorskie

Kujawsko-Pomorska Sieć Informacyjna

Kujawsko-Pomorska Sieć Informacyjna sp. z o.o.

11. woj. wielkopolskie

Wielkopolska Sieć Szerokopasmowa

INEA

12. woj. łódzkie Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna – etap 2

Infratel – Operator Infrastrukturalny sp. z o.o.

13. woj. dolnośląskie

Dolnośląska Sieć Szerokopasmowa

DSS OPERATOR S.A. (dokonano zmiany statusu przedsiębiorstwa Fondlar sp. z o.o. będącego pierwotnie wyłonionym operatorem)

14. woj. śląskie Śląska Regionalna Sieć Szerokopasmowa

Green Operator sp. z o.o.

Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji medialnych oraz informacji publicznej o RSS.

Kwestia wyboru operatorów powstałych RSS ulega dynamicznym zmianom. Zakończenie procesu

inwestycyjnego oraz rozpoczęcie etapu eksploatacji wybudowanych sieci stawia przed

samorządami nowe wyzwania związane z efektywnym zarządzaniem powstałą infrastrukturą.

Działania podejmowane przez władze samorządowe związane z wyborem nowych operatorów oraz

rezygnacją z usług wyłonionych we wcześniejszych fazach inwestycji mają na celu zwiększenie

efektywności w zarządzaniu siecią.

Wykorzystanie infrastruktury109

Sytuacja Regionalnych Sieci Szerokopasmowych wydaje się być problematyczna w kontekście jej

utrzymania. Kwestie związane z publicznymi opłatami wpływają na wysokie koszty utrzymania

109 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: czy po zakończeniu finansowania projektu infrastruktura będzie nadal wykorzystywana i finansowana? Jakie są plany dotyczące wybudowanej infrastruktury?

146

RSS-ów. Ponad 54% łącznych rocznych kosztów wszystkich RSS-ów stanowią opłaty wynikające

z zajęcia pasa drogowego oraz podatek od nieruchomości (w ujęciu liczbowym jest to ok. 60 mln

zł przy całkowitych kosztach 108 mln). Wśród tych 54% kwestie podatkowe stanowią ok. 18%,

natomiast te związane z zajęciem pasa drogowego – ok. 36%110.

Rysunek 39. Udział procentowy opłaty za zajęcie pasa drogowego i podatku od nieruchomości w łącznych kosztach

funkcjonowania RSS.

Źródło: Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia, Departament

Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji

Wybudowane dzięki interwencji Regionalne Sieci Szerokopasmowe, muszą być efektywnie

wykorzystywane, aby były rentowne. Dlatego istotne jest podjęcie działań zwiększających

skuteczność zarządzania powstałą infrastrukturą przez operatorów zarządzających RSS.

Konieczne jest podejmowanie inicjatyw sprzyjających zawieraniu umów z operatorami

telekomunikacyjnymi budującymi sieci „ostatniej mili” powiązane z powstałą Infrastrukturą. Istotną

rolę powinny odegrać przedsięwzięcia zachęcające do nawiązywanie współpracy w tym zakresie.

Prezes UKE wychodząc naprzeciw tym potrzebom w ostatnim kwartale 2016 roku wydał

komunikaty w sprawie opłat za usługi hurtowe świadczone przez RSSy111 oraz ofertę referencyjną

określającą warunki zapewnienia dostępu do RSS112. Podejmowane przez UKE działania mają na

celu zaktywizowanie operatorów RSS oraz wsparcie ich w zakresie przygotowywania własnych

ofert.

Wykorzystanie RSS poprzez przyłączanie do nich sieci dostępowych i rozwijanie działalności

operatorów telekomunikacyjnych musi uwzględniać zachodzące procesy rynkowe. Oznacza to, że

oferta przedstawiana przez Operatorów RSS musi być atrakcyjna dla lokalnych operatorów.

110 Departament Telekomunikacji, Ministerstwo Cyfryzacji, Sieci szkieletowo-dystrybucyjne w perspektywie 2007–2013; Raport zamknięcia, s. 27. 111 Komunikat Prezesa UKE w sprawie opłat za usługi hurtowe świadczone przez Regionalne Sieci Szerokopasmowe (RSS) z dn. 3.10.2016 r. 112 Oferta referencyjna dla Operatorów Infrastrukturalnych określająca warunki zapewnienia dostępu do Regionalnych Sieci Szerokopasmowych, Urząd Komunikacji Elektronicznej, Warszawa, grudzień 2016.

opłata za zajęcie pasa drogowego

36%

podatek od nieruchomości

18%

koszty pozostałe

46%

147

Konieczne jest dalsze stymulowanie dynamicznego rozwoju w tym zakresie. Działania te

podejmowane są w ramach nowej perspektywy finansowej 2014–2020 w Programie Operacyjnym

Polska Cyfrowa. Na tym etapie należy dbać o to, aby rozwijająca się infrastruktura

telekomunikacyjna wykorzystywała sieci szkieletowo-dystrybucyjne powstałe jako Regionalne Sieci

Szerokopasmowe.

Pozostałe inwestycje z zakresu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej

Z deklaracji beneficjentów realizujących projekty na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej

przy wsparciu z PS 2007–2013 wynika, że infrastruktura będzie wykorzystywana po zakończeniu

projektów oraz po zakończeniu okresu trwałości projektów.

W przypadku projektów z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej powstałe sieci utrzymywane są

przede wszystkim ze środków własnych beneficjentów. Jest to charakterystyczne dla projektów

realizowanych w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych (dotyczy to 88,5% projektów)

oraz sieci dostępowych powstałych dzięki PO RPW (50% inwestycji). Najbardziej rentowne są

inwestycje stworzone w ramach zapewniania dostępu „ostatniej mili” w ramach działania 8.4 PO

IG. Rentowne sieci stanowią 60,1%, przy czym w przypadku kolejnych 11,4% koszty te są

podzielone pomiędzy operatora a użytkowników. Oznacza to, że przynajmniej częściowo

minimalizowane są koszty utrzymania. W przypadku 28,5% sieci beneficjenci działania 8.4 PO IG

biorący udział w badaniu zadeklarowali, że powstała infrastruktura utrzymywana jest z ich własnych

środków.

Inwestycje z zakresu budowy sieci dostępowych zrealizowane w ramach PO RPW okazują się

charakteryzować jeszcze mniejszą rentownością. W przypadku tego obszaru interwencji aż co

drugi beneficjent projektów konkursowych w ramach działania 2.1 PO RPW deklaruje, że sam

utrzymuje powstałą infrastrukturę. Z badania ilościowego CATI/CAWI przeprowadzonego wśród

beneficjentów wynika, że sieć jest w pełni rentowna w przypadku 31,8% inwestycji, a w przypadku

18,2% – koszty utrzymania sieci rozkładają się między beneficjenta a użytkowników końcowych

sieci. Koszty utrzymania infrastruktury informatycznej nauki powstałej w ramach działania 2.3 PO

IG ponoszą beneficjenci zrealizowanych w tym obszarze projektów.

148

Rysunek 40. Źródła finansowania utrzymania infrastruktury telekomunikacyjnej powstałej w ramach projektów

z zakresu infrastruktury telekomunikacyjnej.



Większość beneficjentów ma plany dotyczące rozwoju powstałej infrastruktury. Plany

dotyczące rozbudowy infrastruktury telekomunikacyjnej powstałej w wyniku projektu ma 77,8%

beneficjentów działania 8.4 PO IG oraz 59,1% beneficjentów projektów konkursowych w ramach

PO RPW. W przypadku projektów realizowanych z wykorzystaniem środków Regionalnych

Programów Operacyjnych plany dotyczące rozbudowy infrastruktury ma 45,9%, z kolei

modernizację sieci planuje 39,3% projektodawców. Ze względu na krótki czas od ukończenia

inwestycji oraz zastosowane technologie plany modernizacyjne dotyczące powstałych sieci

dostępowych deklaruje mniejszy odsetek beneficjentów – w przypadku działania 8.4 PO IG jest to

43,7%, z kolei w przypadku działania 2.1 PO RPW – 9,1%.

Rysunek 41. Plany inwestycyjne względem powstałej infrastruktury.



28,5%

50,0%

88,5%

60,1%

31,8%

11,4%

18,2%

11,5%

POIG.08.04.

POPW.02.01.00

RPO

Z jakich źródeł finansowane jest utrzymanie infrastruktury powstałej w ramach projektu?

Środki własne beneficjenta

Sieć jest rentowna – utrzymanie finansowane jest dzięki użytkownikom

Koszty utrzymania są podzielone pomiędzy beneficjenta i użytkowników końcowych

77,8%

59,1%

45,9%43,7%

9,1%

39,3%

POIG.08.04. POPW.02.01.00 RPO

Czy są plany wykorzystania powstałej infrastruktury dotyczące rozbudowy i modernizacji?

Rozbudowa Modernizacja

149

W perspektywie finansowej 2007–2013 wsparto rozwój infrastruktury telekomunikacyjnej.

Wybudowane sieci pozwoliły na zmniejszenie deficytu w zakresie dostępu do szerokopasmowego

Internetu na terenie Polski, w szczególności na obszarach, na których dotychczas brakowało

rozwiązań technicznych umożliwiających podłączenie do sieci. Dynamiczny rozwój technologiczny

sprawia, że wciąż potrzebne jest budowanie sieci o coraz lepszych parametrach.

Użytkownicy infrastruktury oraz zmiana funkcjonowania użytkowników 113

Interwencja w obszarze budowy infrastruktury telekomunikacyjnej w PS 2007–2013

pozwoliła na zapewnienie możliwości dostępu do Internetu dla prawie 9 mln osób.

W ramach działań na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” wybudowano infrastrukturę

pozwalającą na dostęp do Internetu na obszarach, na których dotychczas nie było możliwe

wykorzystywanie tego narzędzia komunikacji. Z wybudowanych dzięki zrealizowanym projektom

sieci dostępowych w ramach „ostatniej mili” korzysta ok. 710 tys. abonentów. Należy mieć tutaj na

uwadze, że wartość wskaźnika osiągnięta w ramach działania 8.4 PO IG, sięga 245 tys. podmiotów.

Ponadto, 210 tys. przedsiębiorstw uzyskało możliwość dostępu do Internetu dzięki działaniom

realizowanym w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych. Z wybudowanej infrastruktury

korzysta także ponad 10 tys. jednostek publicznych oraz ponad tysiąc szkół. Szczegółowa

informacja na temat tego, kto korzysta z wybudowanej infrastruktury została przedstawiona

w rozdziale poświęconym analizie produktów powstałych dzięki wdrażanej interwencji.

Beneficjenci realizujący projekty na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej dostrzegają

wzrastające lub utrzymujące się na stałym poziomie zapotrzebowanie na usługi telekomunikacyjne.

Największy wzrost zainteresowania widoczny jest na terenie województwa warmińsko-

mazurskiego – widoczny jest on w przypadku 81,3% obszarów, na których realizowano projekty na

rzecz rozwoju infrastruktury. Oznacza to, że przyjęte w studium wykonalności założenia okazały

się trafne. Istotne są także zmiany obserwowane przez beneficjentów w pozostałych

województwach makroregionu Polski Wschodniej, na których wzrost zainteresowania przynosi

wyższą wartość niż średnio dla Polski.

113 Rozdział zawiera odpowiedź na pytania badawcze: Kto korzysta z wybudowanej infrastruktury, w podziale na użytkowników (gospodarstwa domowe, przedsiębiorców, instytucje publiczne i inne)? Czy i w jakim zakresie wybudowana infrastruktura wpływa na zmiany w funkcjonowaniu jej użytkowników?

150

Rysunek 42. Zmiana zapotrzebowania na usługi telekomunikacyjne na obszarach objętych wsparciem.



Oddziaływanie na stronę podażową (budowa infrastruktury telekomunikacyjnej) pozwoliło na

zmiany w funkcjonowaniu użytkowników. Pojawienie się możliwości korzystania z Internetu na

obszarach, na których wcześniej nie było to możliwe, wpłynęło także na kształtowanie się popytu

w zakresie wykorzystywania Internetu i technologii informacyjno-komunikacyjnych w Polsce.

Zmiany te są widoczne w funkcjonowaniu zarówno użytkowników prywatnych, jak i w przypadku

przedsiębiorstw.

Od 2011 roku, kiedy to GUS rozpoczął monitorowanie sposobów użytkowania Internetu, a część

inwestycji w obszarze infrastruktury została zakończona, widoczne są zmiany w zachowaniu

użytkowników Internetu. Odnotować należy wzrost zainteresowania czasopismami on-line, który

wyniósł 39,60%. Wskazuje to na przeniesienie ciężaru uwagi użytkowników w kierunku prasy

dostępnej on-line kosztem np. wyszukiwania informacji o towarach i usługach (spadek o 9,7%) lub

korzystania z serwisów poświęconych turystyce (bilans -5,9%). Ciekawie prezentują się także dane

w odniesieniu do komunikacji internetowej. Co prawda spadła liczba użytkowników poczty

elektronicznej (-2%), jednak wzrosła liczba użytkowników telefonii internetowej (wzrost o 6%).

Wzrost odnotowano także w kwestii korzystania z usług bankowych dostępnych cyfrowo (o 1,6%)

oraz w zakresie sprzedaży towarów na aukcjach. Wyniki te mogą być ze sobą powiązane,

33,3%

33,3%

33,3%

40,0%

41,7%

50,0%

54,5%

55,0%

55,6%

58,1%

58,3%

58,3%

60,0%

61,7%

63,6%

64,9%

75,0%

47,2%

66,7%

50,0%

20,0%

41,7%

50,0%

31,8%

31,0%

29,6%

22,6%

33,3%

16,7%

30,0%

25,5%

18,2%

24,7%

25,0%

11,1%

8,3%

6,6%

14,8%

8,3%

8,3%

10,6%

18,2%

6,5%

woj. małopolskie

woj. opolskie

woj. zachodniopomorskie

woj. pomorskie

woj. dolnośląskie

woj. lubuskie

woj. wielkopolskie

POLSKA - ogółem

woj. podkarpackie

woj. mazowieckie

woj. łódzkie

woj. świętokrzyskie

woj. podlaskie

woj. śląskie

woj. kujawsko-pomorskie

POLSKA WSCHODNIA - ogółem

woj. lubelskie

Wzrosło Utrzymało się Zmalało

151

ponieważ większość serwisów aukcyjnych oferuje szybkie przelewy bankowe jako formę płatności

za zakupiony produkt. Spadek zauważalny jest także w przypadku użytkowników, którzy

wykorzystują Internet do poszukiwania ofert pracy (bilans -4%). Wpływ na to może mieć

zauważalna w analizowanym okresie emigracja zarobkowo, a także stosunkowo niski poziom

bezrobocia114.

Tabela 36. Cele korzystania z Internetu w sprawach prywatnych (% spośród użytkowników Internetu).

2011 2012 2013 2014 2015 BILANS między rokiem

2011 i 2015

Korzystanie z poczty elektronicznej

81,4% 82,0% 81,9% 79,5% 79,4% -2,0%

Wyszukiwanie informacji o towarach i usługach

71,8% 76,3% 72,4% 75,3% 62,1% -9,7%

Czytanie, pobieranie czasopism on-line

29,0% 47,7% 42,7% 70,8% 68,6% 39,6%

Korzystanie z usług bankowych

44,3% 51,3% 50,9% 48,9% 45,9% 1,6%

Telefonowanie przez Internet, wideokonferencje

34,6% 38,7% 38,3% 41,3% 40,6% 6,0%

Korzystanie z serwisów poświęconych turystyce

31,1% 19,9% 18,9% 20,7% 25,2% -5,9%

Pobieranie programów komputerowych

25,8% 26,5% 23,1% 22,4% 16,4% -9,4%

Szukanie pracy, wysyłanie ofert

18,5% 22,0% 17,9% 17,4% 14,5% -4,0%

Sprzedawanie towarów np. na aukcjach

12,3% 15,3% 12,0% 17,4% 17,8% 5,5%

Źródło: opracowanie własne na podstawie GUS „Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011–2015”.

Według danych CBOS zmienia się także sposób korzystania z Internetu. Dzięki rozwojowi

infrastruktury, w tym zapewnieniu dostępu do Internetu także w przestrzeni publicznej

systematycznie wzrasta odsetek Polaków, którzy łączą się z Internetem bezprzewodowo (podczas

gdy w 2010 roku było to 45%, w 2016 roku jest to już 86% użytkowników Internetu)115.

Przedsiębiorstwa

Dominującym województwem, jeżeli chodzi o wykorzystanie komputerów w firmach, jest

dolnośląskie. 97,4% przedsiębiorstw z tego obszaru w 2015 roku wykorzystywało komputery

w swojej działalności. Drugie w kolejności było województwo pomorskie (95,9%) a trzecie –

województwo podkarpackie (95,2%). Wysoko uplasowały się także województwa: mazowieckie

(95,1%) oraz opolskie i śląskie (po 95%). Na drugim biegunie znalazły się województwo

małopolskie (91,4%), a zwłaszcza zachodniopomorskie (89,3%). Na poniższej mapie widać

również, że bardziej skomputeryzowany jest region zachodni aniżeli wschodni. W przypadku

zachodu pomijając województwo zachodniopomorskie, a w przypadku wschodniego –

114 GUS Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011–2015, s. 144. 115 komunikat z badań Korzystanie z Internetu, CBOS (czerwiec 2016).

152

podkarpackie. Pomimo występowania różnić zaobserwować można, że działania podjęte w ramach

Programów Operacyjnych w perspektywie 2007–2013 mające na celu wyrównywanie dysproporcji

między regionami przynoszą skutek. Wyciągając średnią z powyższych informacji w ujęciu

ogólnokrajowym wyniesie ona 93,67% firm korzystających z komputerów w 2015 roku. Natomiast

w odniesieniu do regionów objętych Programem Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej –

93,22%. Różnica pomiędzy średnią krajową a regionem wschodnim nie jest już więc tak bardzo

widoczna116.

Mapa 1. Przedsiębiorstwa wykorzystujące komputery w 2015 roku według województw.

Źródło: GUS Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011–2015.

O ile odsetek przedsiębiorstw, które mają dostęp do Internetu nie wzrósł znacząco, o tyle dzięki

rozwojowi infrastruktury, w tym jakości łącza i jego prędkości, a także rozwojowi infrastruktury

informatycznej administracji publicznej, znacząco zmienił się sposób wykorzystywania technologii

informacyjno-komunikacyjnych w prowadzonej działalności. Pomiędzy rokiem 2008 a 2015

największa zmiana nastąpiła w zakresie korzystania przedsiębiorstw z usług świadczonych

w ramach e-administracji. Odsetek podmiotów gospodarczych, które wykorzystują Internet

w kontaktach z administracją publiczną wzrósł o 33 punkty procentowe. Jeszcze większa zmiana

nastąpiła w przypadku kontaktów z administracją publiczną w celu odsyłania wypełnionych

116 GUS Społeczeństwo informacyjne w liczbach 2011-2015, s. 62–64.

153

formularzy w formie elektronicznej (przyrost o 36,5 punktów procentowych). Należy jednak

zaznaczyć, że zmiany te wynikają w dużej mierze z działań podejmowanych w obszarze e-

administracji i nie są bezpośrednią konsekwencją budowy infrastruktury telekomunikacyjnej.

Przedsiębiorstwa coraz częściej wykorzystują Internet jako narzędzie marketingowe, doceniając

znaczenie obecności on-line. W 2015 roku własną stronę prowadziło 65,4% przedsiębiorstw, co

stanowi wzrost o 9,9 punktów procentowych. Nadawanie stronie internetowej funkcji prezentacji

katalogów, wyrobów lub cenników stało się elementem prowadzonej działalności 60,3% firm

(wzrost o 17 punkty procentowe).

Rysunek 43. Wykorzystanie TIK w przedsiębiorstwach w 2008 i 2015 roku.


Rozwój technologiczny oraz rozszerzenie zakresu zastosowania Internetu w przedsiębiorstwach

sprawił, że od 2011 roku Główny Urząd Statystyczny rozszerzył katalog wskaźników

charakteryzujących wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych

w przedsiębiorstwach. W monitorowanym przez GUS zakresie czasowym znacząco wzrósł odsetek

podmiotów gospodarczych, które składają zamówienia poprzez sieci komputerowe (stronę

internetową, systemy typu EDI) – z 16,4% w 2011 roku do 34,8% w roku 2015 (zmiana o 18,4

punkty procentowe). Otrzymywanie zamówień poprzez sieci komputerowe wciąż pozostaje jednak

mało popularne wśród przedsiębiorców, choć co roku odnotowuje się powolny, ale systematyczny

wzrost.

56,5%

43,3%

60,6%

57,0%

65,4%

60,3%

93,6%

93,5%

posiadające własną stronę internetową

dla których strona internetowa spełniała funkcjeprezentacji katalogów, wyrobów lub cenników

wykorzystujące internet w kontaktach z administracjapubliczną ogółem

wykorzystujące internet w kontaktach z administracjąpubliczną w celu odsyłania wypełnionych formularzy w

formie elektronicznej

2008 2015

154

Rysunek 44. Wykorzystanie TIK w przedsiębiorstwach w 2011 i 2015 roku.


Usługi dostępowe „ostatniej mili”117

Działanie 8.4 PO IG Zapewnienie dostępu do Internetu na etapie „ostatniej mili” było

realizowane w ramach VIII osi priorytetowej Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Oś

priorytetowa VIII Społeczeństwo informacyjne – zwiększanie innowacyjności gospodarki, miała na

celu stymulowanie rozwoju gospodarki elektronicznej poprzez wspieranie tworzenia nowych,

innowacyjnych e-usług, innowacyjnych rozwiązań elektronicznego biznesu oraz zmniejszanie

technologicznych ekonomicznych i mentalnych barier wykorzystywania e-usług w społeczeństwie.

Głównym celem działania 8.4 PO IG. było stworzenie możliwości bezpośredniego dostarczania

usługi szerokopasmowego dostępu do Internetu na etapie tzw. ostatniej mili, bezpośrednio do

użytkowników, poprzez wsparcie mikro- małych i średnich przedsiębiorców zamierzających

dostarczać tę usługę na obszarach, na których prowadzenie tej działalności na zasadach

rynkowych jest nieopłacalne finansowo. Działanie 8.4 PO IG miało największy zasięg – realizowane

było na terenie całej Polski i objęło najwięcej inwestycji tego rodzaju. Działania na rzecz

zapewnienia dostępu „ostatniej mili” były realizowane także w ramach naborów konkursowych

realizowanych z działania 2.1 PO RPW, które obejmowało obszar makroregionu Polski Wschodniej.

Ponadto, działaniom z tego zakresu poświęcono działanie 2.8 w ramach RPO województwa

wielkopolskiego. Istotną różnicą względem działania 8.4 PO IG było wprowadzenie wymogu

podłączania tworzonych sieci do węzłów budowanych w ramach RSS. Było to o tyle

problematyczne, że ze względu na opóźnienia w realizacji projektów szerokopasmowych żadna

z tych sieci nie była gotowa. Nie wiadomo było także, jakie stawki zostaną wprowadzone przez

operatorów.

117 Rozdział zawiera odpowiedź na pytanie badawcze: Czy zapewnienie usług dostępowych „ostatniej mili” przyniosło oczekiwane rezultaty, jeśli nie – dlaczego?

10,0%

16,4%

77,5%

12,4%

34,8%

91,9%

otrzymujące zamówienia poprzez sieci komputerowe(stronę internetową, systemy typu EDI)

składające zamówienia poprzez sieci komputerowe(stronę internetową, systemy typu EDI)

posiadające szerokopasmowy dostęp do Internetu

2011 2015

155

Do przykładowych projektów mających na celu zapewnienie realizacji powyższych założeń

zaliczono projekty polegające na dofinansowaniu budowy dedykowanej infrastruktury

teleinformatycznej stworzonej pomiędzy najbliższym lub najbardziej efektywnym punktem

dystrybucji Internetu a grupą docelową – społecznością lokalną. W ramach realizacji projektów

dopuszczono możliwość cross-financingu, obejmującego koszty uczestnictwa w niezbędnych

szkoleniach wykorzystywanych wyłącznie w celu realizacji projektu.

Działania dedykowane zapewnieniu dostępu do Internetu końcowym użytkownikom charakteryzuje

różny poziom skuteczności. Jeśli wziąć pod uwagę zakładane i osiągnięte wartości wskaźnika

rezultatu wskazującego na liczbę podłączeń, to zauważyć należy największą skuteczność

interwencji realizowanej w ramach działania 8.4 PO IG, w ramach którego osiągnięto wartość 2,5

razy większą od początkowych założeń. W przypadku realizacji interwencji w ramach działania 2.1

PO RPW osiągnięto wartość na poziomie 122% początkowych założeń. Planowanej liczby osób,

które uzyskały możliwość dostępu do Internetu nie udało się osiągnąć w ramach RPO województwa

wielkopolskiego, w którym wartość wskaźnika osiąga wartość 74% zakładanej. Łącznie dzięki

interwencji na rzecz dostępu „ostatniej mili” możliwość dostępu do Internetu uzyskało ponad 710

tys. osób/podmiotów.

Tabela 37. Rezultaty osiągnięte w ramach realizacji działań na rzecz zapewnienia dostępu "ostatniej mili".

Obszar interwencji

Nazwa wskaźnika Wartość osiągnięta

Wartość docelowa

Poziom realizacji

Działanie 2.1 PO RPW


94 226 77 310 122%

Działanie 8.4 PO IG

Liczba podmiotów trwale korzystających z Internetu szerokopasmowego udostępnionego w wyniku działania 8.4 PO IG

245 380 100 000 245%

Działanie 2.8 RPO

wielkopolskie

Liczba osób, które uzyskały możliwość dostępu do sieci NGA (sieci internetowej nowej generacji)

371 212 500 000 74%


Działanie istotnie przyczyniło się do redukcji „białych plam” na mapie Polski na obszarach, które

były nieopłacalne dla prywatnych inwestycji. Zmiany, które nastąpiły w strukturze i zasięgach sieci

szerokopasmowych w Polsce przez pięć minionych lat (pomiędzy pierwszą inwentaryzacją

infrastruktury telekomunikacyjnej przeprowadzoną przez UKE w 2011 oraz ostatnią – z 2015 roku)

dobrze odwzorowuje wzrost wskaźnika penetracji budynkowej – istotnej dla użytkowników

końcowych, których bezpośrednio dotyczy dostępność sieci szerokopasmowej w miejscu, w którym

mieszkają lub pracują. Największe wzrosty wskaźnika widoczne są w gminach zachodniej

Polski.

Przedsiębiorstwa telekomunikacyjne, które realizowały działania na rzecz zapewnienia

dostępu „ostatniej mili” nie podjęłyby się podobnych inwestycji, gdyby nie interwencja

156

wspierana dzięki funduszom PS 2007–2013. Uzyskane rezultaty nie byłyby możliwe do

osiągnięcia bez realizacji interwencji na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili”. Prawie 80%

inwestycji nie zostałoby zrealizowanych.

Rysunek 45. Deklaracje beneficjentów projektów na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” dotyczące realizacji

podobnych inwestycji bez wsparcia PS 2007–2013 .

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego z beneficjentami projektów zapewniających dostęp

„ostatniej mili” (N=194).

Realizacja działań na rzecz zapewniania dostępu na odcinku „ostatniej mili” współfinansowana

w ramach programów operacyjnych stanowiła uzupełnienie dla prywatnych inwestycji operatorów

telekomunikacyjnych. Interwencja pozwoliła na wypełnienie luki w finansowaniu projektów

szerokopasmowych. Dzięki temu operatorzy telekomunikacyjni podjęli się budowy sieci na

obszarach charakteryzujących się wysokim poziomem wykluczenia cyfrowego (obszary wiejskie,

charakteryzujące się niską gęstością zaludnienia, trudne biznesowo i terenowo, które były

nieopłacalne biznesowo dla prywatnych inwestycji).

Biorąc pod uwagę specyfikę obszarów objętych interwencją oraz uzyskane efekty dotyczące

penetracji budynkowej należy uznać, że interwencja miała pozytywny wpływ na zapewnienie

powszechnego dostępu do Internetu. Zakończenie inwestycji na rzecz zapewnienia dostępu

„ostatniej mili” zaowocowało tym, że podstawowy dostęp do Internetu dostępny jest na terenie

całego kraju.

Pomimo znaczącej redukcji „białych plam” na mapie Polski, według inwentaryzacji infrastruktury

telekomunikacyjnej za 2015 rok, żaden przedsiębiorca telekomunikacyjny nie zadeklarował zasięgu

sieci stacjonarnych i radiowych na terenie 4 281 miejscowości. Należy zaznaczyć, że w 99%

przypadkach mowa o najmniejszych miejscowościach poniżej 100 mieszkańców, z kolei 1% to

miejscowości poniżej 500 mieszkańców. Działania w tym zakresie kontynuowane są w ramach

Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.

Nie79%

Tak – w mniejszym zakresie

14%

Tak – w takim samym zakresie

6%

Tak – w większym zakresie

1%

Czy inwestycja w budowę sieci telekomunikacyjnej zostałaby zrealizowana bez wsparcia w ramach funduszy europejskich

157

Tabela 38. Wykaz miejscowości bez zasięgu według regionów Polski na koniec perspektywy finansowej 2007–2013.

Województwo Liczba miejscowości bez zasięgów

DOLNOŚLĄSKIE 76

KUJAWSKO-POMORSKIE 302

LUBELSKIE 211

LUBUSKIE 134

ŁÓDZKIE 401

MAŁOPOLSKIE 90

MAZOWIECKIE 554

OPOLSKIE 95

PODKARPACKIE 117

PODLASKIE 312

POMORSKIE 339

ŚLĄSKIE 154

ŚWIĘTOKRZYSKIE 228

WARMIŃSKO-MAZURSKIE 466

WIELKOPOLSKIE 459

ZACHODNIOPOMORSKIE 361 Źródło: Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną oraz

budynkami umożliwiającymi kolokację w 2015 roku.

Projekty realizowały przede wszystkim mikroprzedsiębiorstwa, które stanowiły 84% wszystkich

beneficjentów. Wartością dodaną wdrożenia interwencji na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej

mili” był wzrost innowacyjności polskiej gospodarki poprzez zwiększanie innowacyjności

lokalnie działających lub nowo tworzonych firm dostarczających usługę dostępu do

Internetu na rynkach lokalnych.

Rysunek 46. Struktura przedsiębiorstwa zapewniających dostęp "ostatniej mili".

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych wygenerowanych z KSI SIMIK (N=622); (aktualne na dzień:

31.12.2016 r.).

71,02% 68,12% 65,81%

21,80% 25,36%20,51%

6,71%

18,98%

7,10%

6,52%

81,02%

6,17%0,48% 0,41%

POIG.08.04.00 POPW.02.01.00 RPWP.02.08.00 Suma końcowa

mikro przedsiębiorstwo małe przedsiębiorstwo średnie przedsiębiorstwo

duże przedsiębiorstwo inne

158

Dzięki realizacji projektów nastąpił rozwój branży telekomunikacyjnej na rynkach lokalnych.

Zdecydowana większość beneficjentów (76,6%), którzy realizowali swoje projekty na rzecz

zapewnienia dostępu „ostatniej mili” dostrzega poprawę swojej sytuacji po zakończeniu działań

projektowych.

Rysunek 47. Zmiana sytuacji przedsiębiorstwa po zakończeniu realizacji projektu na rzecz zapewnienia dostępu

„ostatniej mili”.



Obszary, na których podłączenie ostatecznych użytkowników dotychczas było nieopłacalne dla

operatorów, zyskały możliwość połączenia z siecią dzięki interwencji na rzecz „ostatniej mili”.

Efektem tej zmiany jest dostrzegany przez lokalnych operatorów zapewniających ten dostęp przede

wszystkim wzrost liczby odbiorców usług. Korzyść dostrzegana jest przez 88,1% beneficjentów

zapewniających dostęp „ostatniej mili”. Biorąc pod uwagę fakt, że był to podstawowy cel realizacji

działania, niepokojące wydaje się być, że nie wszyscy beneficjenci zaobserwowali zmiany w tym

zakresie. Pozytywną zmianą uzyskaną dzięki realizacji projektu była także poprawa wizerunku na

rynku lokalnym (87,6%). O rozwoju grupy przedsiębiorstw świadczy także wysoki odsetek firm,

które poprawiły swoją pozycję konkurencyjną (86,1%). Co istotne, projekty przyczyniły się także do

rozwoju kompetencji cyfrowych w ramach sektora MŚP w branży telekomunikacyjnej. 78,9%

beneficjentów deklaruje podniesienie wiedzy w tym zakresie przez pracowników tych

przedsiębiorstw, co ze względu na dynamiczny rozwój branży telekomunikacyjnej jest bardzo

istotne i warunkuje utrzymanie się podmiotów na rynku.

Pogorszyła się0,6%

Poprawiła się76,6%

Pozostała bez zmian22,9%

159

Rysunek 48. Wpływ projektu na zmianę sytuacji beneficjentów projektów na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej

mili”.


„ostatniej mili” (N=194). Uwaga: możliwe wskazanie więcej niż jednej odpowiedzi.

Działania na rzecz rozwoju innowacyjności lokalnych operatorów telekomunikacyjnych pozwoliły

także na wykształcenie prorozwojowych postaw wśród beneficjentów projektów na rzecz

zapewnienia dostępu „ostatniej mili”. Plany dotyczące rozbudowy powstałej dzięki dofinansowaniu

z PS 2007–2013 infrastruktury ma 75% realizatorów projektów w tym obszarze. Z kolei plany

w zakresie modernizacji ma 39%, co ze względu na niedługi okres od zakończenia interwencji nie

jest zjawiskiem negatywnym. Przedsiębiorcy stosowali najczęściej najnowsze rozwiązania

techniczne, co sprawia, że prace modernizacyjne nie są wymagane.

Dzięki interwencji w analizowanym obszarze nastąpił także rozwój technologiczny operatorów

telekomunikacyjnych. Do realizacji inwestycji wybierali oni nowoczesne, zaawansowane

technologie, które pozwalają na perspektywiczne rozwijanie sieci. W przypadku działania 8.4 PO

IG skuteczne w tym zakresie okazały się zmienione w 2011 roku kryteria konkursowe, które

pozwoliły na zwiększenie oddziaływania w tym zakresie.

Rysunek 49. Plany dotyczące wykorzystania infrastruktury powstałej w celu zapewnienia dostępu "ostatniej mili".



74,7%

78,9%

86,1%

87,6%

88,1%

Wzrost zysków

Podniesienie kompetencji cyfrowych zatrudnionychosób

Poprawa konkurencyjności Państwa podmiotu

Poprawa wizerunku na rynku lokalnym

Wzrost liczby klientów/ odbiorców usług

Nie18%

Tak75%

Trudno powiedzieć

7%

Rozbudowa

Nie51%

Tak39%

Trudno powiedzieć

10%

Modernizacja

160

Rozwój branży telekomunikacyjnej jest także najczęściej dostrzeganym rezultatem działań na rzecz

zapewnienia dostępu „ostatniej mili” przez przedstawicieli instytucji odpowiedzialnych

za programowanie i wdrażanie wsparcia w tym obszarze. Operatorzy telekomunikacyjni

podejmowali się zadań związanych z budowaniem sieci dostępowych. W ramach prac prowadzili

także kampanie społeczne, informacyjne na obszarach objętych inwestycją, co było konsekwencją

wymogu osiągnięcia zakładanej liczby przyłączeń do powstałej sieci (wskaźnik monitorowania

obowiązujący beneficjentów). Te działania, podejmowane w celu pozyskania nowych klientów –

użytkowników wybudowanej infrastruktury, były skuteczne w zmniejszaniu poziomu wykluczenia

cyfrowego, a przede wszystkim oddziaływały na wizerunek firm na rynkach lokalnych. Ponadto,

należy zwrócić uwagę na rozwój nie tylko firm z branży telekomunikacyjnej świadczących usługi

dostępowe, ale także wszystkie branże powiązane z tym w sposób funkcjonalny – producentów

okablowania, światłowodów i pozostałych elementów infrastruktury telekomunikacyjnej, które

odnotowały dynamiczny rozwój dzięki intensyfikacji inwestycji w tym zakresie.

Komplementarność projektów infrastrukturalnych względem pozostałych działań na rzecz

rozwoju społeczeństwa informacyjnego118

W założeniach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007–2013 wspierających

wzrost gospodarczy i zatrudnienie znalazła się m.in. budowa na terenie całego kraju infrastruktury

szerokopasmowego dostępu do Internetu. Działanie to miało na celu zapewnienie wysokiego

poziomu dostępności do Internetu szczególnie dla osób, przedsiębiorstw i jednostek

administracyjnych zlokalizowanych na terenach wykluczonych cyfrowo. W ramach interwencji

zaplanowano budowę infrastruktury według najnowocześniejszych technologii. Przekładało się to

na rozwój w dziedzinie telekomunikacji, zwiększenie prędkości transmisji danych oraz zapewnienie

jej bezpieczeństwa i ograniczenie awaryjności.

Działania realizowane w ramach rozwoju społeczeństwa informacyjnego skierowane były na trzy

typy interesariuszy: społeczeństwo, przedsiębiorstwa, jednostki administracji publicznej.

Zapewnienie odpowiedniej infrastruktury sieciowej w założeniach miało mieć bezpośredni wpływ

na podwyższenie kapitału ludzkiego poprzez e-learning, e-edukację, a także poprzez rozwój

możliwości zdobywania i wymiany informacji. To z kolei miało przyczynić się do zwiększenia

mobilności przestrzennej i zawodowej społeczeństwa. Zakładano, że zapewnienie odpowiedniej,

nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej przełoży się na wdrażanie innowacyjnych

118 Analizy w tym rozdziale miały na celu udzielenie odpowiedzi na pytania o to, w jakim stopniu inwestycje w infrastrukturę telekomunikacyjną były komplementarne względem innych działań służących rozwojowi społeczeństwa informacyjnego i w jakim zakresie; czy na obszarach objętych wsparciem w obszarze infrastruktury realizowane były także projekty dotyczące umiejętności cyfrowych i wsparcia e-przedsiębiorczości, a także czy łączenie działań przynosiło lepsze efekty? Czy było bardziej efektywne?

161

rozwiązań produktowych, procesowych i organizacyjnych w przedsiębiorstwach o charakterze

zarówno produkcyjnym, jak i usługowym119.

Zapewnienie właściwej, nowoczesnej infrastruktury sieciowej skierowane zostało również na

obszar administracji publicznej. Zakładano, że rozwój technologii ICT wpłynie na znaczącą

poprawę przyspieszenia obiegu informacji. A to z kolei znajdzie odzwierciedlenie w zwiększonej

efektywności struktur administracyjnych oraz lepszej dostępności usług publicznych, m.in.

w obszarze finansów, wymiaru sprawiedliwości, edukacji, zdrowia i kultury.

Ogół interwencji na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej realizowanej w ramach

PS 2007–2013 był komplementarny z innymi działaniami na rzecz rozwoju społeczeństwa

informacyjnego120 w zakresie przedmiotowym. Zabrakło jednak komplementarności organizacyjnej

i funkcjonalnej. Ze względu na opóźnienia w rozpoczęciu budowy Regionalnych Sieci

Szkieletowych działania z zakresu rozwoju sieci szkieletowo-dystrybucyjnych oraz sieci

dostępowych nie były odpowiednio skoordynowane w czasie. Przyjęto założenia dotyczące

koordynacji działań na rzecz powstawania RSS na szczeblu regionalnym. Jednocześnie większość

inwestycji z zakresu budowy sieci dostępowych koordynowana była na szczeblu centralnym

w ramach działania 8.4 PO IG (wyjątek stanowią projekty w ramach działań 2.1 PO RPW

koordynowane przez PARP oraz 2.8 RPO województwa wielkopolskiego, podczas których nabory

konkursowe realizowane były na poziomie regionalnym. Jak wynika z badania jakościowego,

konsekwencje przyjęcia takich założeń okazały się problematyczne. Zaplanowanie inwestycji

w zakresie regionalnych sieci szkieletowych miało być komplementarne z działaniami na rzecz

zapewnienia sieci dostępowej. Tymczasem, z powodu różnic związanych z gotowością realizacji

interwencji z zakresu budowy Regionalnych Sieci Szerokopasmowych (w ramach RPO

poszczególnych województw oraz PO RPW) a gotowością do realizacji na poziomie centralnym

doszło do pewnych zaburzeń w logice interwencji. Inwestycje z zakresu zapewniania dostępu

„ostatniej mili” wyprzedziły budowę sieci szkieletowych, do których docelowo miały być podłączane.

Konsekwencją tego były przyłączenia do istniejących wcześniej słabej jakości węzłów

telekomunikacyjnych, zamiast jak zakładano do powstających w ramach perspektywy 2007–2013

nowoczesnych RSS. W początkowych latach perspektywy 2007–2013 inwestycje na rzecz

zapewnienia dostępu „ostatniej mili” realizowane były na obszarach, na których były przesłanki do

tego, aby firmy telekomunikacyjne rozbudowały sieć. Dopiero w kolejnych latach udało się

wypracować model zgodny z założeniami programowymi – realizujący przyjęte zasady dotyczące

komplementarności, w ramach którego najpierw realizowano inwestycje z zakresu budowy sieci

szkieletowo-dystrybucyjnych, a następnie budowy sieci dostępowych przyłączanych do powstałej

infrastruktury. Ze względu na poziom skomplikowania inwestycji w zakresie budowy sieci

119 Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007–2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Narodowa Strategia Spójności, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2007. 120 Szczegółowy wykaz działań komplementarnych przedstawiono w Załączniku do niniejszego Raportu: Wykaz komplementarności działań na rzecz rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej z innymi działaniami i priorytetami programów realizujących PS 2007–2013.

162

szkieletowych i opóźnień związanych z ich realizacją nie było możliwości przeprowadzenia

interwencji według modelu, w którym najpierw powstają sieci szkieletowe (wsparte w ramach RPO

oraz PO RPW), a dopiero wtedy rozpoczyna się realizacja projektów dotyczących sieci

dostępowych. Trudności w tym zakresie wynikały także z tego, że działania te realizowane były bez

spójnej koordynacji pomiędzy szczeblem centralnym i regionalnym instytucji zarządzających

wdrażaną interwencją.

Działania podejmowane na rzecz zapewnienia szerokopasmowego Internetu stanowią system

naczyń połączonych. Oznacza to, że bez powstania sieci szkieletowo-dystrybucyjnych realizacja

pozostałych inwestycji przyniosłaby niewspółmierne efekty. Podłączenia ostatecznych

użytkowników (inwestycje na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili”, ale także działania na

rzecz rozwoju infrastruktury informatycznej nauki lub realizowane w ramach regionalnych

programów operacyjnych projekty dotyczące informatyzacji administracji publicznej) bez powstania

sieci szkieletowej byłyby niskiej jakości, a w konsekwencji ich możliwości wykorzystania byłyby

ograniczone.

Komplementarność pomiędzy działaniami na rzecz rozwoju infrastruktury a działaniami na

rzecz rozwoju e-gospodarki są doskonale widoczne w przypadku VIII osi priorytetowej PO

IG. Celem działań na rzecz zapewnienia dostępu „ostatniej mili” było m.in. umożliwienie

wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w ramach prowadzonej działalności

gospodarczej przez przedsiębiorstwa na terenie całego kraju. Ponadto, w ramach tej samej osi

realizowano działanie poświęcone włączeniu cyfrowemu (e-integracji), które było adresowane do

grupy docelowej zagrożonej wykluczeniem cyfrowym w trudnej sytuacji lub z grup

defaworyzowanych. Działanie 8.3 PO IG, o którym mowa obejmowało łączenie działań „twardych”

dotyczących budowy infrastruktury z działaniami „miękkimi”. Pozwalało to na podjęcie działań

ukierunkowanych na to, aby powstająca infrastruktura była wykorzystywana przez grupy docelowe.

Takie podejście świadczy o zapewnieniu komplementarności pomiędzy działaniami

podejmowanymi w ramach projektów na rzecz zapewnienia dostępu do szybkiego łącza, działań

obejmujących włączenie cyfrowe oraz działań wspierających działalność gospodarczą w dziedzinie

gospodarki elektronicznej i wdrażania elektronicznego biznesu typu B2B.

Komplementarność działań na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych względem projektów

z obszaru infrastruktury telekomunikacyjnej szczególnie widoczna jest w ramach działań,

dla których przewidziano możliwość wykorzystania cross-financingu121. W ramach projektów

z zakresu budowy infrastruktury telekomunikacyjnej, dla których przewidziano cross-financing

realizowane były także działania „miękkie” – w zakresie podnoszenia kompetencji cyfrowych.

Szczególną rolę odegrały komponenty szkoleniowe w ramach budowy Regionalnych Sieci

121 Cross-financing rozumiany jest jako elastyczny sposób finansowania projektów, polegający na dofinansowaniu w ramach projektu z Polityki Spójności komplementarnych działań finansowanych z innego funduszu. Pod warunkiem, że są one konieczne do odpowiedniej realizacji operacji i są bezpośrednio z nią związane.

163

Szerokopasmowych. Ponadto, w ramach cross-financingu działania szkoleniowe obejmowały

realizację szkoleń specjalistyczne dla pracowników firm telekomunikacyjnych realizujących projekty

z działania 8.4 PO IG, a także szkolenia dotyczące obsługi wdrażanych rozwiązań technicznych

niezbędnych do odpowiedniego wdrożenia projektu.

Działania szkoleniowe (lub promocyjne) odegrały dużą rolę w przypadku projektów zapewniających

dostęp „ostatniej mili”. Przyjęte założenie okazało się trafne – badania jakościowe wśród

przedstawicieli instytucji zarządzających i pośredniczących regionalnymi programami operacyjnymi

wskazują na wysoką użyteczność podejmowanych działań szkoleniowych. O skuteczności działań

świadczyć mogą zmiany funkcjonowania beneficjentów korzystających z budowanej infrastruktury.

Bez interwencji na rzecz motywowania, inspirowania i oddziaływania na budowanie potrzeb

charakterystycznych dla społeczeństwa informacyjnego nie byłoby możliwe osiągnięcie

zakładanych wartości wskaźników dotyczących użytkowników wybudowanej infrastruktury.

Ponadto, jako przykłady pozytywnych efektów w tym zakresie można wskazać przypadki, w których

osoby zagrożone wykluczeniem cyfrowym w wyniku interwencji podejmowały aktywność w e-

commerce, zakładając własne sklepy internetowe oraz rozwijając e-usługi lub wprowadzając

telepracę jako formę zatrudnienia.

Szkolenia realizowane w ramach cross-finansingu okazały się także istotne w przypadku projektów

dotyczących informatyzacji podmiotów publicznych, a także sektora nauki. Wówczas konieczne

było podjęcie działań na rzecz wdrożenia w nowe rozwiązania pracowników i użytkowników

powstającej infrastruktury. Ponadto, w ramach działania 8.2 realizowano szkolenia bezpośrednio

powiązane z przedmiotem inwestycji. Dotyczyły one obsługi systemów, programów i aplikacji

powstałych w ramach projektu.

164

4. E-przedsiębiorczość

W ramach niniejszego rozdziału dokonana zostanie analiza obszaru e-przedsiębiorczości,

rozumianej jako zespół nowych zjawisk, procesów i zależności ekonomicznych, finansowych

i funkcjonalnych w podmiotach gospodarczych, które oparte są na nowych technologiach

informacyjno-komunikacyjnych. E-przedsiębiorczość stanowi element składowy gospodarki

cyfrowej (e-gospodarki, gospodarki elektronicznej). E-przedsiębiorczość bazuje na zdolnościach

generowania i przetwarzania informacji z wykorzystaniem technik informacyjno-komunikacyjnych.

Rozwój e-przedsiębiorczości obejmuje działania dotyczące e-handlu, e-usług, e-biznesu,

wdrażanie rozwiązań informatycznych, B2B, systemów ERP i innych przedsięwzięć zmierzających

do wykorzystania TIK dla rozwijania działalności, zwiększania jego efektywności oraz podnoszenia

konkurencyjności. W ramach niniejszego badania pod pojęciem e-przedsiębiorczości rozumie się

prowadzenie działalności gospodarczej, w której w procesach biznesowych mają zastosowanie

technologie informacyjno-komunikacyjne za pośrednictwem sieci teleinformatycznej celem

tworzenia wartości dodanej dla klientów i organizacji.

W ramach tego obszaru najbardziej użyteczne były wnioski z badania ilościowego zrealizowanego

z beneficjentami działania 8.1 i 8.2 PO IG, z wnioskodawcami, którzy składali wnioski

o dofinansowanie, ale nie uzyskali wsparcia w ramach działań 8.1 i 8.2 PO IG (grupa kontrolna),

z beneficjentami projektów RPO przypisanych do kategorii interwencji 14 i 15 oraz z beneficjentami

działania 3.1 i 3.2 PO IG.

Działanie 8.1 realizowane w PO IG miało na celu stymulowanie rozwoju rynku usług świadczonych

w formie elektronicznej (e-usług) poprzez wsparcie mikro- i małych przedsiębiorców, którzy złożą

wniosek o udzielenie wsparcia nie później niż przed upływem dwóch lat od dnia wpisu

przedsiębiorcy do Krajowego Rejestru Sądowego albo rozpoczęcia działalności gospodarczej

zgodnie z wpisem do Ewidencji Działalności Gospodarczej / Centralnej Ewidencji i Informacji

o Działalności Gospodarczej. Dofinansowaniem objęte zostały projekty polegające na świadczeniu

e-usługi. Projekt mógł również obejmować wytworzenie produktów cyfrowych, niezbędnych do

świadczenia e-usługi. Działanie to miało się przyczynić do: stymulowania podaży usług i dostępu

do produktów cyfrowych, wykształcenia dużej grupy specjalistów łączących wiedzę merytoryczną

z różnych dziedzin z doświadczeniem w gospodarce elektronicznej. Celem działania 8.2 było

stymulowanie tworzenia wspólnych przedsięwzięć biznesowych prowadzonych w formie

elektronicznej. Przedmiotem wsparcia były przedsięwzięcia o charakterze technicznym,

informatycznym, oraz organizacyjnym, które prowadzą do powstania relacji usługowej między

współpracującymi przedsiębiorcami realizowanej z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych

przeznaczonych do automatyzacji procesów biznesowych oraz koordynacji działań między tymi

przedsiębiorcami. W ramach Osi 3 PO IG realizowane były instrumenty niezbędne z punktu

165

widzenia inicjowania działalności innowacyjnej MSP oraz wsparcia jej w początkowych etapach

wzrostu z wykorzystaniem funduszy kapitałowych, jak i sieci inwestorów (np. sieci aniołów biznesu).

Przewidziane instrumenty adresowane były w szczególności do tych przedsiębiorców, których

działania charakteryzowały się wysokim poziomem innowacyjności, stosunkowo niską wartością,

dużym potencjałem rynkowym oraz wysokim ryzykiem122.

Działania dotyczące rozwoju e-biznesu realizowane w ramach RPO skupiały się w głównej mierze

na stymulowaniu i dotowaniu działań związanych z rozwojem e-usług. Adresatami wsparcia były

wyłącznie firmy z sektora MŚP (mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa). Jedynym rozróżnieniem

w przypadku podmiotów MŚP ubiegających się o wsparcie w tym obszarze był wymóg min.

12 miesięcy funkcjonowania w przypadku mikro- i małych przedsiębiorstw. W przypadku firm

średnich obowiązek taki nie był egzekwowany, co wynika z przyjętej linii demarkacyjnej. Zgodnie

z założeniami działania 8.1 PO IG dofinansowania nie mogły otrzymać średnie firmy. W większości

wybór odpowiedniego programu wsparcia przebiegał zgodnie opisem, który wskazuje

Schemat 1123.

Schemat 1. Schemat wsparcia firm sektora MŚP w ramach Programów Operacyjnych w latach 2007–2013

w aspekcie rozwoju e-biznesu.

Źródło: Mapa przedsiębiorcy 2007-2013. Przewodnik po funduszach europejskich dla przedsiębiorców.

Inne podejście przewidziano w województwach: dolnośląskim, podlaskim, zachodniopomorskim

oraz pomorskim. W przypadku województwa dolnośląskiego wsparcie projektów w zakresie e-usług

może być udzielane również przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą do 2 lat.

Z kolei w województwie podlaskim także średnie przedsiębiorstwa, ubiegające się o dotację,

powinny istnieć dłużej niż rok. RPO województw zachodniopomorskiego i pomorskiego nie

wprowadzają wprost ograniczeń co do okresu istnienia przedsiębiorstwa ubiegającego się

122 Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007–2013, Warszawa, 11 grudnia 2015 r. 123 Mapa przedsiębiorcy 2007–2013. Przewodnik po funduszach europejskich dla przedsiębiorców.

e-usługi

RPO

Mikro- i małe przedsiębiorstwa, działające dłużej niż rok, średnie bez ograniczeń

PO IG

Działanie 8.1

Wartość projektu 20 tys. – 1 mln PLN, Mikro- i małe przedsiębiorstwa działające poniżej roku

B2B PO IG

Działanie 8.2

Wartość projektu 20 tys. – 2 mln PLN

166

o wsparcie. Przedsiębiorcy mogli ubiegać się o wsparcie projektów z zakresu e-biznesu w ramach

konkursów poświęconych wyłącznie tego typu projektom w następujących województwach:

łódzkim, dolnośląskim, mazowieckim, warmińsko-mazurskim i kujawsko-pomorskim.

W pozostałych województwach przedsiębiorcy, zamierzający wdrożyć technologie informacyjne,

konkurowali z przedsiębiorcami ubiegającymi się o wsparcie w konkursach przeznaczonych dla

innowacyjnych inwestycji124.

Typy projektów różniły się pomiędzy województwami, przy czym ich cechą wspólną było to, że

inwestycje powinny opierać się na wdrożeniu technologii informacyjnych w przedsiębiorstwach.

Dotację można było uzyskać na:

• nabycie i wdrożenie programów zarządzania przedsiębiorstwem (np. produkcją,

marketingiem, sprzedażą, relacjami z klientem, dystrybucją),

• zastosowanie i wykorzystanie technologii gospodarki elektronicznej – świadczenie usług

on-line (np. e-handel, szkolenia, portale tematyczne),

• integrację działań biznesowych w formie elektronicznej, obejmującej maksymalnie dwa

przedsiębiorstwa (np. budowa systemów transmisji danych lub intranetu umożliwiającego

wymianę handlową z kontrahentem)125.

Wpływ wsparcia na ekspansję przedsiębiorstw, zmianę w sprzedaży wewnętrznej oraz

eksportowej przedsiębiorstw

Nadrzędnym celem zawartym w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia jest

ogólnorozumiany rozwój (jest on tu traktowany jako zespół wielokierunkowych działań

prowadzących do zwiększenia konkurencji Polski jako kraju na arenie międzynarodowej). Rozwój

ten miał być zapewniony poprzez stymulowanie kluczowych obszarów i dziedzin życia – głównie

społeczeństwa (społeczeństwo innowacyjne) oraz gospodarki (wzrost innowacyjności polskich

przedsiębiorstw). W ramach Regionalnych Programów Operacyjnych aspekt e-biznesu pojawiał się

głównie w odniesieniu do działań związanych ze wspomnianym już społeczeństwem

informacyjnym (w ramach praktycznie każdego RPO ten aspekt się pojawiał), ale także w ramach

priorytetu określanego jako „Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka” (nomenklatura tego

priorytetu w przypadku różnych województw mogła się nieco różnić, jednak cel czy zakres

tematyczny możliwego do uzyskania wsparcia były zbieżne). Działania dot. rozwoju e-biznesu

realizowane w ramach RPO skupiały się głównie na stymulowaniu i dotowaniu działań związanych

z rozwojem e-usług. Adresatami wsparcia były wyłącznie firmy z sektora MŚP (mikro-, małe

i średnie przedsiębiorstwa). Można zatem wskazać, że zrealizowane projekty miały przyczynić się

do wzrostu konkurencyjności polskiej gospodarki. Oznacza to, że nie ograniczały się one jedynie

do poprawy sytuacji w samym przedsiębiorstwie. Dokonana w ramach niniejszego podrozdziału

124 Mapa przedsiębiorcy 2007–2013. Przewodnik po funduszach europejskich dla przedsiębiorców. 125 Mapa przedsiębiorcy 2007–2013. Przewodnik po funduszach europejskich dla przedsiębiorców.

167

analiza wpływu wsparcia na ekspansję przedsiębiorstw, zmianę w sprzedaży wewnętrznej oraz

eksportowej przedsiębiorstw, będzie miała na celu uchwycenie właśnie tego obszaru.

Biorąc pod uwagę ogólną ocenę efektów otrzymanego wsparcia i ich wpływu na rozwój

przedsiębiorstw, warto wspomnieć, że projekty te stanowiły swoisty katalizator do realizacji

kolejnych działań, rozwijania pomysłów, kreowania nowych idei. Podkreśliło to wielu respondentów

badania jakościowego. W okresie kiedy pojawiło się to wsparcie, były to pierwsze tak duże środki

strukturalne na wsparcie innowacji w Polsce. Sprzyjało to również promocji pewnych idei, wsparcia

procesu uczenia się przedsiębiorstw i nabywania nowych kompetencji. Efektem projektu nie musiał

być zatem wzrost inwestycji w podobnym obszarze, ale dalsze ich utrzymanie i rozwijanie się na

bazie zdobytej wiedzy.

W grupie beneficjentów działania 8.1 najczęściej realizowane były przedsięwzięcia w obszarze

e-wiedzy i e-zarządzania. Podobnie w grupie kontrolnej (wśród tych respondentów, którzy wskazali,

że pomimo braku wsparcia realizują działania wskazane w projekcie). Użytkownicy wdrożonych

usług najczęściej pochodzą z Polski (działanie 8.1 – 64,4%, grupa kontrolna – 72,4%), rzadziej

pochodzą zarówno z kraju, jak i zagranicy (działanie 8.1 – 32,5%, grupa kontrolna – 20,7%). W tym

względzie realizacja projektu mogła wpłynąć na to, że przedsiębiorcy, którzy otrzymali wsparcie

w większym stopniu, oferują swoje usługi użytkownikom zarówno z kraju, jak i z zagranicy.

Najczęściej oferowaną funkcjonalnością wdrożonej e-usługi wśród badanej grupy beneficjentów

działania 8.1 było udostępnianie oprogramowania poprzez Internet – bez konieczności pobierania

go na komputer użytkownika (również w grupie kontrolnej) – 46,9% odpowiedzi. Blisko o połowę

mniej badanych wskazało na takie funkcjonalności jak:

dostarczanie informacji i bieżących wiadomości – 23,8%,

wyszukiwanie informacji, rankingi, oceny i porównania – 20,0%,

świadczenie usług reklamowych, marketingowych w Internecie – 18.1%.

Wyniki badania jakościowego również wskazują na to, że oferowane przez wsparte podmioty usługi

oraz funkcjonalności wzbogacają polską ofertę w Internecie. Ma to istotne przełożenie na

postrzeganie możliwości rozwojowych polskiej gospodarki.

168

Rysunek 50. Odpowiedź na pytanie: „Proszę powiedzieć, jakie funkcjonalności obejmuje wdrożona w ramach

projektu e-usługa”.

źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów i nieskutecznych

beneficjentów PO IG 8.1 ( N=160).

Najczęstszym źródłem przychodu ze świadczenia e-usługi wśród beneficjentów działania 8.1 była

opłata za korzystanie z e-usługi wnoszona przez użytkownika (podobnie w grupie kontrolnej) –

odpowiednio 65,6% i 86,2%. Jedynie 1,3% badanych beneficjentów PO IG oferowała bezpłatne

korzystanie z usługi (w grupie kontrolnej było to 6,9% badanych).

Po zakończeniu realizacji projektu wielu ze wspartych w ramach działania 8.1 przedsiębiorców

podejmowało kolejne działania w różnych obszarach. Najczęściej dotyczyły one działań

promocyjnych, wdrożonych w ramach projektu e-usługi (55,6%). 30% badanych podjęła się

realizacji inwestycji, które miały na celu rozwój wdrożonej w ramach projektu e-usługi, 26,3%

zdecydowało się na wdrożenie nowej e-usługi z wykorzystaniem zdobytego w ramach projektu

doświadczenia, a 21,3% postawiło na realizację inwestycji bezpośrednio związanych

z technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi niezwiązanych z projektem w ramach działania

8.1.

46,9%

23,8%

20,0%

18,1%

12,5%

12,5%

11,3%

7,5%

6,9%

6,3%

4,4%

3,8%

1,9%

0,6%

69,0%

13,8%

27,6%

31,0%

6,9%

6,9%

3,4%

3,4%

3,4%

3,4%

6,9%

3,4%

Udostępnianie oprogramowania poprzez Internet bezkonieczności pobierania go na komputer użytkownika

Dostarczanie informacji i bieżących wiadomości

Wyszukiwanie informacji, rankingi, oceny i porównania

Świadczenie usług reklamowych, marketingowych wInternecie

Automatyczne przyjmowanie zamówień on-line

Automatyczne generowanie dokumentów, raportów,analiz na życzenie

Rozwiązania umożliwiające komunikację on-line

Udostępnianie zasobów IT on-line, w tym archiwizacjadanych

Narzędzia i platformy e-learnigowe

Udostępnianie zasobów elektronicznych do pobraniaza pośrednictwem Internetu

Web 2.0, portale społecznościowe, portale zogłoszeniami on-line

Obsługiwanie transakcji finansowych

Zdalne administrowanie systemami informatycznymi

Dostarczanie usług radiowych, telewizyjnych on-line

Beneficjenci 8.1 Grupa kontrolna 8.1

169

Dodatkowym efektem wynikającym z realizacji projektów w ramach PO IG, według respondentów

badania jakościowego (wśród przedstawicieli beneficjentów PO IG) jest sposób postrzegania firmy

przez inwestorów, klientów oraz konkurencję. Sam program został już na tyle rozpowszechniony,

że realizacja projektów w jego ramach świadczy o tym, że firma jest nowoczesna, innowacyjna

i stara się podnosić jakość świadczonych przez nią usług. Stanowi to swoistą przewagę

konkurencyjną dla przedsiębiorców. Efektem otrzymanego wsparcia jest również zdobyte

doświadczenie, które jest wykorzystywane w bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Firmy nie

musiały zatem inwestować w kolejne projekty, aby zwiększać swoje szanse na rynku. Czasem

zdobyte doświadczenie z realizacji projektu stanowi wartość dodaną dla przedsiębiorstwa i wpływa

na jego pozycję na rynku.

Dla pogłębienia analizy, zapytano respondentów o liczbę rozpoczętych inwestycji w obszarze e-

usług z uwzględnieniem:

inwestycji rozpoczętych oraz zakończonych w e-usługi lub TIK,

wdrożonych nowych e-usług.

Można powiedzieć, że aktywność beneficjentów PO IG w inicjowaniu i realizacji nowych rozwiązań,

zarówno w obszarze e-usług, jak i inwestycji dotyczących TIK, jest wyższa niż w przypadku grupy

kontrolnej.

Tabela 39. Średnia liczba podjętych inwestycji po zakończeniu realizacji projektu w ramach działania 8.1.

Zmienna/średnia liczba inwestycji Beneficjenci 8.1 Grupa kontrolna

Rozpoczętych inwestycji dotyczących rozwoju wdrożonej w ramach projektu e-usługi

2,06 [N=46] 1,86 [N=27]

Zakończonych inwestycji dotyczących rozwoju wdrożonej w ramach projektu e-usługi

2,38 [N=46] 1,45 [N=16]

Wdrożonych nowych e-usług (w przypadku beneficjentów 8.1 z wykorzystaniem doświadczenia zdobytego w ramach projektu)

5,52 [N=42] 1,03 [N=18]

Rozpoczętych inwestycji dotyczących TIK (w przypadku beneficjentów 8.1 - niezwiązanych z realizacją projektu w ramach działania 8.1 PO IG)

2,15 [N=31] 0,62 [N=11]

Zakończonych inwestycji dotyczących TIK (w przypadku beneficjentów 8.1 - niezwiązanych z realizacją projektu w ramach działania 8.1 PO IG)

2,09 [N=29] 0,59 [N=10}

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów i nieskutecznych

beneficjentów PO IG 8.1. Z uwagi na duże zróżnicowane liczebności udzielonych odpowiedzi konkretne liczby

respondentów wskazano w tabeli.

Wartość finansowa zrealizowanych inwestycji oscylowała w większości w dwóch przedziałach:

poniżej 10 tys. zł oraz powyżej 10 tys. zł do 50 tys. zł – odpowiednio 24,2% i 25,3% wśród

beneficjentów działania 8.1. Źródłem finansowania były zazwyczaj środki własne firmy lub jej

właściciela – 96,7% odpowiedzi. W grupie kontrolnej najczęściej były to wartości powyżej 10 tys.

do 50 tys. zł i powyżej 100 tys. do 0,5 mln zł – 17,2% odpowiedzi. Podobnie, jak w przypadku

beneficjentów źródłem finansowania były głównie środki własne firmy lub jej właściciela – 100%

wskazań.

170

Rysunek 51. Odpowiedź na pytanie: „Jaka jest łączna wartość inwestycji w tym obszarze?”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów [N= 91] i nieskutecznych

beneficjentów [N= 29] PO IG działanie 8.1.

Badani beneficjenci projektów realizowanych w ramach RPO najczęściej otrzymywali

dofinansowanie na realizację projektów w obszarze wdrożenia rozwiązania informatycznego

w przedsiębiorstwie (51%), wdrożenia lub rozwoju e-usług (49,7%), wdrożenia lub rozwoju systemu

B2B (31,8%).

Realizacja projektu w opinii badanych miała przede wszystkim wpływ na zmianę w obszarach

funkcjonowania przedsiębiorstwa, takich jak procesy sprzedażowe (58,9% wskazań). W nieco

mniejszym wymiarze wpłynęła ona na komunikację i promocję (41,7%) oraz administrowanie

w firmie (37,7%). Wdrożone w ramach projektu rozwiązanie jest nadal wykorzystywane w takim

samym zakresie przez 74,2% badanych beneficjentów projektów realizowanych w ramach RPO.

Większość badanych w ramach projektu osiągnęła wszystko to, co w nim zakładano (73,5%).

W przypadku 15,9% badanych udało się osiągnąć nawet więcej niż zakładano. Wśród

największych korzyści z realizacji projektu badani najczęściej wskazują takie, jak:

wzrost liczby klientów,

zwiększenie obrotów/ zysków firmy,

poprawa konkurencyjności przedsiębiorstwa,

usprawnienie komunikacji z kontrahentami.

Ponad połowa badanych (57,6%) nie podjęła się realizacji nowych inwestycji na rzecz kontynuacji

lub rozwoju przedsięwzięcia, na które otrzymali dofinansowanie, a 31,1% badanych nadal

kontynuuje lub rozwija wdrożone rozwiązanie. Natomiast 15,9% badanych beneficjentów RPO

realizuje zupełnie nowe inwestycje w tym samym obszarze. Łączna wartość podjętych inwestycji

najczęściej znajdowała się w przedziale powyżej 100 tys. zł do 0,5 mln zł, a środki najczęściej

pochodziły z środków firmy lub jej właściciela.

26,4% 25,3% 24,2%18,7%

3,3% 2,2%

41,4%

17,2%13,8%

17,2%

10,3%

Trudnopowiedzieć

Powyżej 10 000zł do 50 000 zł

Poniżej 10 000zł

Powyżej 100000zł do 0,5 mln

zł

Powyżej 0,5 mlnzł do 1 mln zł

Powyżej 1 mln zł

Beneficjenci 8.1 Grupa kontrolna

171

Przedstawiciele instytucji zaangażowanych w system realizacji RPO zauważyli, że często

problemem był zbyt niski poziom dofinansowania w wybranych konkursach (na poziomie 50%),

który okazywał się mało atrakcyjny dla wnioskodawców z obszaru e-usług. W opinii badanych tacy

przedsiębiorcy mieli możliwość uzyskania wsparcia komercyjnego, które mogło być dla nich

korzystniejsze. Zauważono, że przedsiębiorcy ci często nie decydują się na wsparcie w ramach

danego RPO z uwagi na obciążenia biurokratyczne, które mogą nie przekładać się na otrzymaną

kwotę wsparcia, dlatego starają się je uzyskać w inny sposób. Nie jest to jednak regułą, a wniosek

nie może być uogólniony.

Badane podmioty po zakończeniu okresu inkubacji najczęściej podejmowały takie działania jak

pozyskanie inwestora (31,9%) lub w dalszym ciągu prowadziły działalność bez pozyskiwania

środków zewnętrznych (27,7%). Osoby, które skorzystały z innych źródeł finansowania niż

inwestor, najczęściej inwestowały środki własne.

Jak deklaruje ponad 90% badanych, po skorzystaniu ze wsparcia w ramach projektu, nie

angażowali się oni w inwestycje w obszarze e-biznesu lub wykorzystujące TIK. Rozpoczęto łącznie

12 inwestycji dotyczących rozwoju e-biznesu i zakończono jedną. Natomiast rozpoczęto

i zakończono jedną inwestycję w obszarze TIK. Łączna wartość tych inwestycji w 2 przypadkach

była w przedziale 10 tys. do 50 tys. zł, w kolejnych 2 przypadkach w przedziale od 100 tys. do 0,5

mln zł, w następnych 2 – powyżej 0,5 mln zł do 1 mln zł, a w jednym – poniżej 10 tys. zł. Do

pozostałych inwestycji nie określono ich wartości.

Warto zwrócić uwagę na deklarację badanych przedsiębiorców, którzy przyznali, że w przypadku

40,4% z nich ich firma powstałaby bez udziału inkubatora.

We wszystkich grupach objętych badaniem zapytano o to, czy po zakończeniu realizacji projektu

firma inwestowała w innych obszarach (podano konkretne przykłady). We wszystkich badanych

grupach odsetek odpowiedzi pozytywnych wyniósł powyżej 50%. Najczęściej wskazywanymi

obszarami były:

zakup sprzętu komputerowego,

zakup innych środków trwałych,

zakup oprogramowania.

Obecnie badani nie inwestują we wskazanych obszarach, ale zamierzają zainwestować w ciągu

najbliższych 12 miesięcy. W tej kwestii można zauważyć dużo większe zróżnicowanie

w deklarowanych obszarach. Można natomiast wskazać, że najmniejsze zainteresowanie

respondenci wyrażają wobec inwestycji w zakup nieruchomości lub zakup patentów, licencji. Można

zatem uznać, że nie planują oni istotnych zmian w obszarze swojej działalności w ciągu

najbliższego roku. Skupiają się natomiast na bieżącej realizacji zadań i rozwijaniu już oferowanych

przez nich usług. Szczegółowy rozkład odpowiedzi zawiera tTabela 40.

172

Tabela 40. Odpowiedź na pytanie: „Czy po zakończeniu realizacji projektu firma inwestowała w innych obszarach”.

odpowiedź badania grupa

Zaku

p n

ieru

ch

om

ości

(gru

ntó

w, o

bie

któ

w)

Zaku

p u

rząd

zeń

, m

aszyn

inn

ych

niż

sp

rzęt

ko

mp

ute

row

y

Zaku

p s

prz

ętu

ko

mp

ute

row

eg

o

Zaku

p o

pro

gra

mo

wan

ia

Zaku

p i

nn

ych

śro

dkó

w

trw

ały

ch

Zaku

p p

ate

ntó

w, lice

ncji

Usłu

gi d

ora

dcze w

zakre

sie

str

ate

gii r

ozw

oju

fir

my

Usłu

gi szko

len

iow

e d

la

pra

co

wn

ikó

w

Tak

Beneficjenci 8.1 11,3% 26,9% 39,4% 51,3% 44,4% 19,4% 20,6% 29,4%

Grupa kontrolna 8.1 5,6% 37,5% 55,0% 44,4% 48,8% 21,3% 20,0% 20,0%

Beneficjenci 8.2 11,2% 31,8% 45,3% 45,9% 57,6% 24,7% 28,8% 36,5%

Grupa kontrolna 8.2 7,6% 44,1% 53,5% 47,1% 52,4% 26,5% 24,7% 21,2%

RPO 23,2% 47,7% 74,8% 65,6% 51,0% 34,4% 20,5% 51,7%

Oś 3 PO IG 4,0% 25,7% 35,6% 37,6% 26,7% 19,8% 18,8% 27,7%

Nie, ale

zamierza

zainwestować

w ciągu

najbliższych 12

miesięcy

Beneficjenci 8.1 15,6% 17,5% 13,8% 12,5% 16,9% 15,0% 19,4% 19,4%

Grupa kontrolna 8.1 5,0% 4,4% 2,5% 4,4% 3,8% 3,8% 2,5% 2,5%

Beneficjenci 8.2 5,9% 8,2% 6,5% 7,1% 7,6% 5,3% 7,6% 5,9%

Grupa kontrolna 8.2 7,1% 7,1% 6,5% 8,2% 6,5% 6,5% 8,8% 9,4%

RPO 7,9% 2,0% 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% 2,6% 1,3%

Oś 3 PO IG 9,9% 20,8% 17,8% 16,8% 21,8% 14,9% 18,8% 15,8%

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 (N= 160) i 8.2

(N=170), nieskutecznych beneficjentów PO IG 8.1 (N=160) i 8.2 (N=170), beneficjentów RPO (N=150), beneficjentów

PO IG pośrednio wspartych (N=100).

Obecnie na poziomie wsparcia programów krajowych nie zidentyfikowano obszarów wsparcia dla

podobnych inwestycji w obszarze e-przedsiębiorczości. W ramach Programu Operacyjnego Polska

Cyfrowa wspierane będą działania szkoleniowe na rzecz rozwoju kompetencji cyfrowych. Ich celem

jest przede wszystkim przygotowanie społeczeństwa do wykorzystania powstałego potencjału

rynku e-usług. Celem tego działania jest:

rozwój kompetencji cyfrowych umożliwiających stworzenie popytu na Internet oraz TIK,

173

nabycie umiejętności korzystania z e-usług, począwszy od nauki obsługi komputera i Internetu,

jak i rozwijanie umiejętności bardziej zaawansowanych,

stworzenie trwałych mechanizmów podnoszenia kompetencji cyfrowych na poziomie

lokalnym126.

W tym względzie istotny jest zatem dalszy rozwój wspartych przedsiębiorstw w zakresie

świadczenia e-usług, doskonalenie ich i rozwijanie – tak, aby coraz bardziej wykształcone w tym

zakresie społeczeństwo mogło korzystać z oferowanych przez ten rynek produktów.

Podsumowując, wsparte w ramach NSRO przedsiębiorstwa w zakresie e-przedsiębiorczości

efektywnie wykorzystały udział w projekcie. Wyniki badania pokazują, że efekty projektów nadal są

obserwowane w firmach. Należy mieć na uwadze, że wdrożone rozwiązania mogą być jedynie

fragmentem działalności danego przedsiębiorstwa. Nie stanowią dla niego podstawy

funkcjonowania, a są np. elementem uzupełniającym zakres oferowanych usług. Niemniej jednak

badani wskazują, że podjęte przez nich działania przynoszą im wymierne efekty i miały wpływ na

rozwój (ekspansję) ich przedsiębiorstwa.

Korzyści i rezultaty wsparcia usług B2B

Działanie 8.2 PO IG miało na celu stymulowanie tworzenia wspólnych przedsięwzięć biznesowych

(B2B) prowadzonych w formie elektronicznej. Według zapisów Programu szczególnie istotne jest

stymulowanie tej formy współpracy z partnerami biznesowymi wśród mikro-, małych i średnich

przedsiębiorców, którym stwarza szansę udziału w rynkach o zasięgu ponadregionalnym,

jednocześnie znacząco zmniejszając koszty produkcji i dystrybucji.

Przedmiotem wsparcia mogły być przedsięwzięcia o charakterze technicznym, informatycznym,

oraz organizacyjnym, które prowadzą do powstania relacji usługowej między współpracującymi

przedsiębiorcami, realizowanej z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych przeznaczonych

do automatyzacji procesów biznesowych oraz koordynacji działań między tymi przedsiębiorcami127.

Badani beneficjenci wsparcia w ramach działania 8.2 mieli możliwość realizacji wielu

funkcjonalności stworzonego przez nich systemu B2B. Jednak najczęściej (odpowiedzi powyżej

średniej) dotyczyły one takich obszarów jak:

sprzedaż wyrobów lub świadczenie usług (41,2% wskazań),

zarządzanie relacjami z klientem (40% wskazań),

analityka biznesowa BI (ang. Bussines Inteligence) i zarządzanie wiedzą (25,3%),

logistyka (24,7%),

finanse i kontroling (22,9%).

126 Szczegółowy opis osi priorytetowych Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014–2020, grudzień 2016. 127 SZOP PO IG 2007–2013, Warszawa, 11 grudnia 2015.

174

Podobne najczęstsze odpowiedzi pojawiły się w grupie kontrolnej. Należy tutaj jeszcze wymienić

obszar kadr. Szczegółowy rozkład odpowiedzi przedstawia rRysunek 52.

Rysunek 52. Odpowiedź na pytanie: „Proszę powiedzieć, jakie funkcjonalności obejmuje wdrożony system B2B”.



Jak deklarują respondenci wdrożone przez nich rozwiązanie B2B w większości przypadków

(odpowiedzi powyżej średniej) miało wpłynąć na zmianę w takich obszarach jak:

procesy sprzedażowe, w tym np. prezentowanie produktów w sieci, realizowanie transakcji

finansowych, tworzenie i przetwarzanie baz danych sprzedażowych w wersji elektronicznej

(57,6%),

komunikacja i promocja, w tym np. posiadanie strony www, komunikacja drogą

elektroniczną z klientami, obecność w mediach społecznościowych (42,4%);

W grupie kontrolnej najczęściej (odpowiedzi powyżej średniej) był to obszar pierwszy, czyli procesy

sprzedażowe. W opinii badanych wdrożone rozwiązanie B2B nie wpływało w sposób szczególny

na pozostałe obszary wymienione w pytaniu. Dane te pokrywają się z deklaracjami respondentów

na temat najczęściej wprowadzanych funkcjonalności. Wśród badanych beneficjentów działania

8.2 PO IG dominowali przedsiębiorcy z sekcji J – informacja i komunikacja, w której zakres wchodzą

takie grupy jak: działalność związana z oprogramowaniem i doradztwem w zakresie informatyki

oraz działalność powiązana oraz działalność usługowa w zakresie informacji. Działalność badanych

przedsiębiorców w tych grupach mogła mieć wpływ na obszary, w jakich wdrożono dane

rozwiązanie B2B.

41,2%

40,0%

25,3%

24,7%

22,9%

17,1%

10,6%

8,8%

5,3%

4,7%

34,4%

43,8%

34,4%

25,0%

28,1%

3,1%

25,0%

6,3%

18,8%

6,3%

Sprzedaż wyrobów lub świadczenie usług

Zarządzanie relacjami z klientem

Analityka biznesowa BI (ang. Bussines Inteligence) izarządzanie wiedzą

Logistyka

Finanse i kontroling

Inny system informatyczny

Kadry

Zakupy i gospodarka materiałowa (Purchasing)

Produkcja

Inne


https://pl.wikipedia.org/wiki/Oprogramowanie

https://pl.wikipedia.org/wiki/Doradztwo_informatyczne

175

Rysunek 53. Odpowiedź na pytanie: „Na zmianę w jakich obszarach miało wpłynąć wdrożone rozwiązanie B2B?”.



Celem działania 8.2 PO IG było usprawnienie współpracy pomiędzy przedsiębiorcami. Według

uczestniczących w badaniu jakościowych przedstawicieli PARP, MR oraz beneficjentów (a także

co wynika z analizy danych zastanych), cel ten udało się osiągnąć. Warto również wspomnieć, że

firmy realizujące projekty w ramach działania 8.2 PO IG funkcjonują na rynku usług B2B i wiedzą,

jakie są jego potrzeby. Można się spodziewać, że każda ze wspartych firm w ramach swojej

działalności podjęłaby się realizacji podobnych projektów, nawet bez udziału środków

strukturalnych, ponieważ wiążą się one z ich codzienną działalnością biznesową i stanowią dla nich

narzędzie potrzebne do uzyskania przewagi konkurencyjnej. Jednakże respondenci działania 8.2

biorący udział w badaniu ilościowym potwierdzają, że pozyskane przez nich środki w ramach

projektu pozwoliły im szybciej zrealizować założenia i to w taki sposób, aby produkt stanowił

przewagę konkurencyjną.

Wsparcie firm poprzez wprowadzenie systemów zarządzania relacjami z klientami pozwala na

wyeliminowanie niepotrzebnych utrudnień w komunikacji i relacji z klientem. Wprowadzanie

rozwiązań opartych na systemach informatycznych umożliwia podejmowanie szybkich decyzji,

dzięki bieżącemu dostępowi do historii kontaktu z danym klientem. Tego typu rozwiązania z całą

pewnością przyczyniają się do zwiększenia konkurencyjności, a tym samym – osiągania lepszych

korzyści finansowych z realizowanych działań.

Zakres podjętej współpracy wspartych przedsiębiorców wyrażony został przez respondentów

poprzez deklarację współpracy z partnerami z terenu Polski i zagranicznymi. Jak wskazują wyniki

badania, beneficjenci działania 8.2 PO IG współpracowali w większości z polskimi partnerami –

60,6% (w grupie kontrolnej odsetek ten wyniósł 50%) lub wyłącznie z polskimi partnerami – 31,8%

(w grupie kontrolnej odsetek ten wyniósł 43,8%). Obserwuje się niski odsetek podjętej współpracy

z partnerami zagranicznymi. Obszar ten wymaga zatem wsparcia w przyszłości, dzięki czemu

57,6%

42,4%

27,6%

21,8%

10,6%

62,5%

28,1%

28,1%

15,6%

3,1%

Procesy sprzedażowe

Komunikacja i promocja

Administrowanie

Zarządzanie zasobami ludzkimi

Proces produkcyjny


176

zwiększy się doświadczenie firm, a polska gospodarka zacznie w większym stopniu korzystać

z rozwiązań stosowanych w innych krajach. Warto również wspomnieć, że w grupie wspartej

środkami strukturalnymi w ramach działania 8.2 PO IG obserwuje się zdecydowanie wyższą

średnią liczbę partnerów biznesowych, którzy korzystali z rozwiązania B2B w momencie

zakończenia realizacji projektu – 133. Dla porównania, w grupie kontrolnej średnia liczba partnerów

biznesowych wyniosła 45. Podobna sytuacja obserwowana jest w odniesieniu do aktualnej sytuacji.

Obecnie z efektów projektów realizowanych w ramach działania 8.2 korzysta średnio 158

partnerów. Dla porównania, w grupie kontrolnej z efektów tego projektu średnio korzysta 59

partnerów. Można zatem wskazać na większe korzyści z realizacji projektu w grupie wspartych

beneficjentów. Ponadto, w grupie beneficjentów działania 8.2 PO IG wdrożony system B2B nie

ulegał w większości przypadków żadnym zmianom. Jedynie 27,6% badanych wskazało, że po

zakończeniu realizacji projektu wprowadzili nieznaczne poszerzenie funkcjonalności systemu. Dla

porównania, w grupie kontrolnej takie nieznaczne zmiany wprowadziła połowa badanych

przedsiębiorców. W grupie beneficjentów odsetek przedsiębiorców wskazujących na

wprowadzenie ograniczeń funkcjonalności był nieznaczny i wyniósł 4,1%. Natomiast w grupie

kontrolnej był on już zauważalny, ponieważ 25% badanych wskazało, że zastosowano znaczne

ograniczenie funkcjonalności systemu, poprzez rezygnację z wdrożonych modułów lub gruntowną

przebudowę istniejącego rozwiązania. Brak wprowadzenia istotnych zmian przez beneficjentów

działania 8.2 może wskazywać na dostosowanie wypracowanych przez nich rozwiązań do potrzeb

odbiorców produktu.

Rysunek 54. Odpowiedź na pytanie: „Czy wdrożony system B2B po zakończeniu i rozliczeniu projektu był

poddawany następującym modyfikacjom?”.



55,3%

27,6%

9,4%

4,1%

2,4%

1,2%

50,0%

9,4%

25,0%

9,4%

6,3%

Żadne z wymienionych

Nieznaczne poszerzenie funkcjonalności systemu

Znaczne poszerzenie funkcjonalności systemu, poprzezdodanie nowych modułów lub gruntowną przebudowę

istniejącego rozwiązania

Znaczne ograniczenie funkcjonalności systemu, poprzezrezygnację z wdrożonych modułów lub gruntowną

przebudowę istniejącego rozwiązania

Nieznaczne ograniczenie funkcjonalności systemu

Zmiany o charakterze technicznym, np migracja na innyserwer bazodanowy, nie wpływające na zakres

funkcjonalności systemu


177

Pogłębieniem wiedzy na temat rozwoju firm w kierunku inwestycji w obszarze rozwiązań B2B było

pozyskanie informacji na temat realizacji nowych inwestycji w tym zakresie. W większości

przypadków badani po zakończeniu realizacji omawianego przez nich projektu nie podjęli nowych

inwestycji na rzecz rozwoju elektronicznego biznesu typu B2B (beneficjenci działania 8.2 – 85,9%

negatywnych odpowiedzi, w grupie kontrolnej – 88,2% negatywnych odpowiedzi). Spośród tych

respondentów, którzy wskazali, że realizują nowe inwestycje, najwięcej realizowanych jest tych

w obszarze już stworzonego systemu B2B. Łącznie rozpoczęto 24 inwestycje w grupie

beneficjentów działania 8.2 i 20 inwestycji w grupie kontrolnej, lecz zakończono odpowiednio

jedynie 12 i 15 z nich. Inwestycji dotyczących TIK, niezwiązanych z realizacją projektu w ramach

działania 8.2 PO IG, rozpoczęto 12, a w grupie kontrolnej – 14 i wszystkie zakończono. Szacowana

łączna wartość najczęściej określana była na dwóch poziomach – powyżej 10 tys. zł do 50 tys. zł

oraz powyżej 100 tys. zł do 0,5 mln zł. Najczęstszym źródłem finansowania tych inwestycji były

środki własne firmy lub jej właściciela (65,9% odpowiedzi w przypadku beneficjentów działania 8.2

i 90% w grupie kontrolnej).

Podsumowując, podjęte przez beneficjentów projekty w zakresie B2B przyniosły im wymierne

korzyści. Działania te były realizowane w ściśle określonym ramami dofinansowania obszarze. Jak

deklarują badani beneficjenci działania 8.2 PO IG, w ponad połowie przypadków przyjęte

w projekcie rozwiązanie nie uległo żadnym zmianom (ani pozytywnym, ani negatywnym). Można

więc uznać, że jest ono nadal wdrażane w podobnym zakresie. Dzięki realizacji projektu,

beneficjenci mieli szanse na stworzenie wspólnych przedsięwzięć biznesowych (B2B)

prowadzonych w formie elektronicznej, które dodatkowo przyczyniło się do udziału tych

przedsiębiorców w rynku o zasięgu ponadregionalnym.

Ocena sytuacji na rynku przedsiębiorców wspartych i niewspartych

W ramach podrozdziału dotyczącego przeżywalności dofinansowanych nowo utworzonych

przedsiębiorstw, dokonano oceny ich sytuacji na rynku. Pomogło to wskazać, na ile podjęte przez

nich działania projektowe miały wpływ na zapewnienie im warunków do sprawnego funkcjonowania

(wsparcia przeżywalności). Niniejszy podrozdział ma na celu rozwinięcie tego wątku w obszarze

dotyczącym ogólnej sytuacji na rynku przedsiębiorców, którzy otrzymali wsparcie, w porównaniu

do tych, którzy ostatecznie nie otrzymali dofinansowania. Celem działań badawczych było

zidentyfikowanie, na ile przedsiębiorcy wdrożyli zaplanowane przez siebie działania, pomimo braku

wsparcia, a także czy zdecydowali się na wprowadzenie zupełnie nowych rozwiązań związanych

z obszarem e-usług, ale nieujętych w zaplanowanym projekcie. Dodatkowo analizie poddana

została obecna ogólna sytuacja tych przedsiębiorców, także przy uwzględnieniu wskazanych przez

badaczy obszarów, w których możliwe było wprowadzenie zmian. Celem tych porównań jest przede

wszystkim zidentyfikowanie, na ile zrealizowane wsparcie przyczyniło się faktycznie do poprawy

sytuacji badanych przedsiębiorców na rynku. Ocena ta również będzie świadczyła o efektywności

zrealizowanego wsparcia i wykorzystaniu przez firmy tych efektów we własnej działalności.

178

Jak deklarują beneficjenci działania 8.1 i 8.2 PO IG, dla ponad 60% z nich realizacja projektu bez

wsparcia środkami UE byłaby niemożliwa (8.1 – 63,8%, 8.2 – 64,7%). Co istotne, ponad 60%

badanych z grupy kontrolnej (8.1 – 63,1%, 8.2 – 62,4%) deklaruje, że nie realizują oni i nie planują

realizować inwestycji podobnej do tej, o której dofinansowanie się starali. Jednocześnie w grupie

kontrolnej 18,1% badanych w działaniu 8.1 PO IG deklaruje, że rozpoczęło inwestycję, którą

planowali zrealizować przy udziale środków PO IG (odpowiednio 18,8% w działaniu 8.2 PO IG),

a 6,9% rozpoczęło taką inwestycję, ale jej nie ukończyło (odpowiednio 6,5% w działaniu 8.2),

natomiast 11,9% planuje jej rozpoczęcie w przyszłości (odpowiednio 12,4% w działaniu 8.2 PO IG).

Można zatem uznać, że otrzymane wsparcie miało istotny wpływ na chęć i możliwości realizacji

inwestycji w obszarze e- usług.

Tabela 41. Odpowiedź na pytania: „Czy gdyby nie wsparcie w ramach PO IG, zrealizowaliby Państwo podobną

inwestycję?” oraz „Czy mimo braku wsparcia w ramach PO IG, zrealizowali lub realizują Państwo tę lub podobną

inwestycję?”.

Ch

ęć r

ealiza

cji

pro

jektu

po

mim

o

bra

ku

wsp

arc

ia

Ben

efi

cje

nci 8

.1

Ben

efi

cje

nci 8

.2

Realiza

cja

pro

jektu

po

mim

o

bra

ku

wsp

arc

ia

Gru

pa k

on

tro

lna

8.1

Gru

pa k

on

tro

lna

8.2

Zdecydowanie tak 1,9% 0,6% Tak, inwestycja

została zakończona 18,1% 18,8%

Raczej tak 23,8% 15,9% Rozpoczęliśmy

inwestycję, ale nie jest ukończona

6,9% 6,5%

Raczej nie 45,6% 50,0%

Nie rozpoczęliśmy, ale planujemy

rozpocząć inwestycję

11,9% 12,4%

Zdecydowanie nie 18,1% 14,7% Nie i nie planujemy się jej podjąć

63,1%

62,4% Trudno powiedzieć 10,6% 18,8%

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 i 8.2 (8.1, N= 160,

8.2, N=170) i nieskutecznych beneficjentów PO IG (8.1, N= 160, 8.2, N=170).

Warto wspomnieć, że wsparcie oferowane w ramach działania 8.1 PO IG skierowane było do nowo

utworzonych przedsiębiorstw, które w warunkach rynkowych miały ograniczone możliwości

powstania i ewentualnego rozwoju firmy. Jak podkreślają respondenci badania jakościowego

(przedstawiciele PARP), wsparcie oferowane młodym firmom wypełniało zidentyfikowaną lukę

w możliwości utrzymania się na rynku.

Potwierdzeniem tej opinii są wyniki badań jakościowych. Należy mieć na uwadze, że zaoferowane

wsparcie umożliwiło realizację inwestycji szybciej niż byłoby to możliwe bez dodatkowego wsparcia

w tym kierunku. Można również uznać, że dofinansowanie pomogło zwiększyć zakres planowanej

inwestycji, ponieważ jak deklarują respondenci, projekt umożliwiał włączenie takich elementów,

których nie byli w stanie samodzielnie wdrożyć (przy wykorzystaniu własnych środków).

179

Wśród respondentów deklarujących, że inwestycja zostałby zrealizowana bez wsparcia PO IG,

75,6% badanych w przypadku beneficjentów działań 8.1 oraz 57,1% – w przypadku beneficjentów

działania 8.2, przyznaje, że jej zakres byłby mniejszy niż przewidziano to w projekcie. W grupie

kontrolnej dla działania 8.1 obserwowane jest duże zróżnicowanie udzielonych odpowiedzi. 30%

badanych deklaruje, że zakres ten był większy, a 35% respondentów odpowiedziało, że był on

mniejszy. Z kolei 20% badanych uznało, że był on taki sam. W przypadku grupy kontrolnej dla

działania 8.2 jedynie 2,3% badanych deklaruje większy zakres zrealizowanej inwestycji, natomiast

ponad połowa badanych wskazała, że był on mniejszy. Na podobnym poziomie przedsięwzięcie

zrealizowało blisko 40% badanych.

Tabela 42. Odpowiedzi na pytanie: „Czy zakres tej zadeklarowanej do realizacji pomimo braku wsparcia inwestycji

byłby: większy, taki sam, mniejszy niż jej zakres w ramach projektu? oraz „Czy zakres tej zrealizowanej pomimo

braku wsparcia, a takiej samej jak w planowanym projekcie inwestycji w porównaniu z założeniami zawartymi we

wniosku o dofinansowanie w ramach PO IG jest: większy, taki sam, mniejszy?”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 i 8.2 (8.1, N= 41, 8.2,

N=28) i nieskutecznych beneficjentów PO IG (8.1, N= 40, 8.2, N=43).

Zarówno beneficjenci działania 8.1, jak i 8.2 potwierdzili, że realizacja podobnego projektu bez

wsparcia w ramach PO IG nie byłaby możliwa. Podobny odsetek badanych w grupie kontrolnej

deklaruje, że bez wsparcia finansowego środkami strukturalnymi projektu, jaki zaplanowali

w ramach PO IG, nie udało się zrealizować inwestycji i nie jest ona przewidywana do realizacji

w przyszłości. Okazuje się, że zaoferowane wsparcie miało znaczący wpływ na realizację podjętych

założeń w projekcie, a tym samym – osiągnięcie zakładanych efektów i poprawę sytuacji

w obszarze objętym interwencją działania 8.1 i 8.2 PO IG.

Jak deklarują badani beneficjenci działania 8.1 PO IG w większości przypadków inwestycja ta

byłaby zrealizowana później niż w ramach projektu – tak twierdzi 68,3% badanych. W przypadku

beneficjentów działania 8.2 PO IG taką odpowiedź deklaruje 71,4% badanych. W grupie kontrolnej

odsetek badanych dla działania 8.1 wyniósł 42,5%, a dla działania 8.2 – 46,5%. Co istotne, w grupie

0,0%

19,5%

75,6%

4,9%

30,0%

20,0%

35,0%

15,0%

3,6%

17,9%

57,1%

21,4%

2,3%

37,2%

55,8%

4,7%

Większy Taki sam Mniejszy Trudno powiedzieć

Beneficjenci 8.1 Grupa kontrolna 8.1 Beneficjenci 8.2 Grupa kontrolna 8.2

180

kontrolnej dla działania 8.1 PO IG prawie 30% badanych zadeklarowało, że inwestycja ta została

zrealizowana szybciej (w tych przypadkach, w których zadeklarowano jej realizację). Dla

porównania, w grupie beneficjentów działania 8.1 PO IG odpowiedź taką udzieliło 12,2% badanych.

Natomiast wśród respondentów działania 8.2 PO IG w grupie kontrolnej 30,2% badanych deklaruje,

że projekt zrealizowali w tym samym czasie. Na tą samą odpowiedź wskazało 7,1% badanych

beneficjentów działania 8.2 PO IG. Warto zauważyć, że w grupie kontrolnej obserwuje się niższy

odsetek odpowiedzi negatywnych, czyli wskazujących na to, że bez wsparcia dofinansowaniem

projekt był zrealizowany wolniej. Jak widać, na tempo realizacji założonych działań nie musiał

wpłynąć fakt braku dofinansowania.

Rysunek 55. Odpowiedź na pytanie: „Czy inwestycja ta zostałaby zrealizowana: (…)” oraz „Czy inwestycja ta, w

porównaniu z założeniami zawartymi we wniosku o dofinansowanie w ramach działania 8.1 PO IG zrealizowana

była/jest: (…)”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 i 8.2 (8.1, N= 41, 8.2,

N=28) i nieskutecznych beneficjentów PO IG (8.1, N= 40, 8.2, N=43).

Dokonana przez beneficjentów działania 8.1 i 8.2 PO IG ogólna dobra ocena (w ramach

podrozdziału „Przeżywalność dofinansowanych nowo utworzonych przedsiębiorstw”, od strony

187) obecnej sytuacji ich przedsiębiorstwa na rynku została pogłębiona o analizę następujących

zmiennych:

zakres oferowanych usług/ produktów,

jakość oferowanych usług/ produktów,

zasoby technologiczne firmy (know-how firmy),

jakość zasobów ludzkich (posiadane wykształcenie, kompetencje pracowników),

organizacja i zarządzanie przedsiębiorstwem,

potencjał badawczo-rozwojowy przedsiębiorstwa,

rentowność przedsiębiorstwa,

zasoby rzeczowe firmy (budynki, urządzenia, itd.).

12,2%

19,5%

68,3%

0,0%

27,5%

15,0%

42,5%

15,0%10,7%

7,1%

71,4%

10,7%9,3%

30,2%

46,5%

14,0%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

Szybciej niż w ramachprojektu

W takim samymczasie, jak w ramach

projektu

Później niż w ramachprojektu

Trudno powiedzieć

Beneficjenci 8.1 Grupa kontrolna 8.1 Beneficjenci 8.2 Grupa kontrolna 8.2

181

Ocenie poddane zostały zarówno przedsiębiorstwa wsparte w ramach działań 8.1 i 8.2 PO IG, jak

i te, które ostatecznie nie otrzymały wsparcia, pomimo tego, że o nie wnioskowały. Analizując

odpowiedzi beneficjentów działania 8.1 PO IG można wskazać, że najlepiej oceniono jakość

i zakres oferowanych usług lub produktów (średnia ocen 4,1 – sytuacja nieznacznie lepsza niż

przed projektem). W pozostałych przypadkach średnia ocen dla wskazanych zmiennych wyniosła

od 3,6 do 3,9, a więc zostały one również ocenione jako nieznacznie lepsze niż przed projektem.

W grupie kontrolnej podobnie najlepiej oceniono jakość oraz zakres oferowanych usług lub

produktów (średnia ocena 3,7 – czyli nieznacznie lepsza niż przed projektem). Natomiast w takich

obszarach jak zasoby fizyczne firmy, potencjał badawczo-rozwojowy sytuacja pozostała bez zmian.

W pozostałych przypadkach średnia ocen wyniosła 3,5.

Wśród beneficjentów działania 8.2 również najlepiej oceniono jakość i zakres oferowanych usług

(średnia ocen 4,2), a także zasoby technologiczne (średnia ocen 4,1), rentowność przedsiębiorstwa

(średnia ocen 4,0) oraz organizację i zarządzanie przedsiębiorstwem (średnia ocen 4,0). Badani

uznali, że ich obecna sytuacja we wskazanych obszarach jest nieznacznie lepsza niż przed

projektem. W pozostałych przypadkach średnie oceny znalazły się w przedziale od 3,8 do 3,9,

zatem nie są znacznie zróżnicowane. W grupie kontrolnej działania 8.2 średnia ocen wyniosła

poniżej 4, ale oscylowała w przedziale od 3,5 do 3,8. Najwyższa średnia ocen została

zaobserwowana dla takich samych zmiennych jak w przypadku wcześniej omawianych grup

respondentów, czyli jakość i zakres oferowanych usług (średnia ocen 3,8 – sytuacja nieznacznie

lepsza niż przed projektem).

Analiza częstości wskazań na oceny najwyższe (5 – znacznie lepsza niż przed projektem)

pozwalała zaobserwować dysproporcję w pozytywnych ocenach beneficjentów działań PO IG oraz

nieskutecznych wnioskodawców PO IG. Dane te należy każdorazowo interpretować, mając na

uwadze, że beneficjenci działań 8.1 oraz 8.2 przypisują bardzo dużą wagę do efektów otrzymanego

wsparcia. Ich zdaniem duży lub bardzo duży wpływ na poprawę sytuacji w firmie miała realizacja

projektu (działanie 8.1 – 92,2% odpowiedzi, działanie 8.2 – 90,3%).

182

Rysunek 56. Średnia ocen dla wskazanych zmiennych, aktualnej sytuacji rynkowej badanych przedsiębiorstw

(porównując moment badania i okres, w którym ubiegano się o dofinansowanie PO IG).


beneficjentów PO IG 8.1 (N= 160) i wśród beneficjentów i nieskutecznych beneficjentów PO IG 8.2 (N=170).

Dla dopełnienia oceny sytuacji na rynku przedsiębiorców wspartych i niewspartych w ramach

działań 8.1 i 8.2 POIG warto przytoczyć wyniki badania pn. „Ustalenie wartości wybranych

wskaźników ekonomicznych dla beneficjentów Regionalnych Programów Operacyjnych, Programu

Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz dla dobranych grup kontrolnych”, zrealizowanego

w 2015 roku przez Główny Urząd Statystyczny. Jednym z elementów badania było oszacowanie

wskaźników ekonomicznych dla beneficjentów POIG w tym z działania 8.1 i 8.2. Jak wskazują

autorzy raportu wielkość wskaźnika przeżycia przedsiębiorstw wspartych w działaniu 8.1 POIG była

wyższa o 16 pp. Ponadto wysokość zatrudnienia w tych przedsiębiorstwach utrzymywała się na

przeciętnie wyższym poziomie względem grupy nie beneficjentów (przeciętnie 0,4 osób

pracujących). Warto również wskazać, iż badani w obu grupach dla działania 8.1 POIG nie

wykazywali się np. różnicami w zakresie uzyskiwania przychodów netto ze sprzedaży. W obszarze

wsparcia działania 8.2 autorzy raportu zauważają jedynie różnice w porównaniu do grupy kontrolnej

w zakresie zwiększonej wartości środków trwałych oraz udziału podmiotów prowadzących

działalność eksportową. Wartość środków trwałych ogółem w grupie beneficjentów wzrosła o ponad

4 mln. zł, podczas gdy w grupie kontrolnej była ona niemal 3 mln. mniejsza (1,3 mln zł; 5,1 mln. zł).

Druga istotna różnica objęła udział podmiotów, które uzyskują przychody z tytułu prowadzenia

działalności eksportowej. W grupie beneficjentów nastąpił wzrost tego typu przedsiębiorstw z 36%

w roku 2008 do 46% w roku 2013. W przypadku podmiotów w grupie kontrolnej zaobserwowano

w tym samym czasie spadek o 6 pp. (z poziomu 41% do 34%).

4,0

4,0

3,8

3,7

3,7

3,6

3,8

3,6

4,1

4,1

3,9

3,8

3,8

3,7

3,8

3,6

3,7

3,7

3,5

3,5

3,5

3,4

3,5

3,4

4,2

4,2

4,1

3,9

4,0

3,9

4,0

3,8

3,8

3,8

3,6

3,6

3,6

3,5

3,7

3,5

0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 16,0 18,0 20,0

Zakres oferowanych usług/ produktów

Jakość oferowanych usług/ produktów

Zasoby technologiczne firmy (know-how firmy)

Jakość zasobów ludzkich (posiadanewykształcenie, kompetencje pracowników)

Organizacja i zarządzanie przedsiębiorstwem

Potencjał badawczo-rozwojowyprzedsiębiorstwa

Rentowność przedsiębiorstwa

Zasoby fizyczne firmy (budynki, urządzenia, itd.)

średnia - łącznie średnia beneficjenci 8.1 średnia grupa kontrolna 8.1

średnia beneficjenci 8.2 średnia grupa kontrolna 8.2

183

W pozostałych przypadkach zaobserwowane różnice nie mają charakteru istotnie statystycznego,

a więc nie wystąpiło przewidywane przez badaczy zróżnicowanie w badanych grupach. Badane

firmy charakteryzowały się bowiem podobnym poziomem stanu zatrudnienia, czy wysokości

wynagrodzenia. Podobnie sytuacja kształtowała się w odniesieniu do konkurencyjności badanych

przedsiębiorstw działania 8.2. Warto również podkreślać, iż nie odnotowano istotnych różnić

międzygrupowych w zakresie prowadzenia działalności innowacyjnej, w obu przypadkach stopień

innowacyjności był dość niski128.

Podsumowując, beneficjenci projektów realizowanych w ramach działania 8.1 oraz 8.2 PO IG lepiej

oceniają swoją sytuację na rynku niż przedsiębiorcy, którzy nie uzyskali dofinansowania na swoje

projekty. Na nieznacznie lepszą sytuację przedsiębiorstw wspartych w ramach tych działań

wskazują również przytoczone wyniki badania pn.: „Ustalenie wartości wybranych wskaźników

ekonomicznych dla beneficjentów Regionalnych Programów Operacyjnych, Programu

Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz dla dobranych grup Kontrolnych”. Ocena lepszej

sytuacji na rynku odnosi się zarówno do takich elementów jak np. to, że bez dofinansowania

w ramach PO IG podobne inwestycje w opinii większości badanych zrealizowane zostałyby później,

czy też pozytywna ocena poprawy jakości i zakresu oferowanych usług lub produktów. Na

podstawie uzyskanych danych można uznać, że podmioty wsparte funduszami strukturalnymi

obecnie lepiej radzą sobie na rynku. Należy jednak pamiętać, że podmioty, które tego wsparcia nie

otrzymały, deklarują, że w ich sytuacji nic się nie zmieniło, co nie oznacza, że są w niekorzystnej

sytuacji. Można natomiast powiedzieć, że są one gotowe do podjęcia działań rozwojowych, co

najmniej w zakresie wskazanym przez nie w projekcie. Łącznie około 20% przedsiębiorców

deklaruje, że zamierza rozpocząć planowaną inwestycję albo już ją rozpoczęło, ale nie udało się

jej ukończyć. W tych przypadkach pomoc w realizacji przedsięwzięć z pewnością zakończyłaby się

sukcesem. Podmioty te mogą zatem stanowić grupę przyszłych beneficjentów projektów

realizowanych w podobnych obszarach wsparcia.

Przeżywalność dofinansowanych nowo utworzonych przedsiębiorstw

Zgodnie z zasadami wyboru i realizacji projektów w ramach PO IG nowo utworzone

przedsiębiorstwa były wsparte w ramach działania 8.1 PO IG. Zgodnie z zapisami SZOP

beneficjentami tego działania mogli być przedsiębiorcy z grupy mikro- i małych przedsiębiorców,

prowadzący działalność gospodarczą i mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

a w przypadku osoby fizycznej – miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, którzy

złożyli wniosek o udzielenie wsparcia nie później niż przed upływem 2 lat od dnia wpisu

128 RAPORT KOŃCOWY, Ustalenie wartości wybranych wskaźników ekonomicznych dla beneficjentów Regionalnych Programów Operacyjnych, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka oraz dla dobranych grup kontrolnych, Warszawa 2015 r., Główny Urząd Statystyczny

184

przedsiębiorcy do Krajowego Rejestru Sądowego albo rozpoczęcia działalności gospodarczej

zgodnie z wpisem do Ewidencji Działalności Gospodarczej / Centralnej Ewidencji i Informacji

o Działalności Gospodarczej. Jednym z badanych aspektów w ramach niniejszego badania jest

przeżywalność tych przedsiębiorstw. Analizy tego zagadnienia dokonane zostały przede wszystkim

przy wykorzystaniu informacji pozyskanych z GUS na temat wspartych przedsiębiorstw. W ramach

przeprowadzonej analizy udało się pozyskać informacje dla 1640 beneficjentów PO IG oraz 5181

wnioskodawców, którzy aplikowali o środki PO IG, ale ich nie otrzymali, tj.:

data powstania;

data wpisu do odpowiedniego rejestru;

data rozpoczęcia działalności;

data wpisu do rejestru regon;

data zawieszenia działalności;

data wznowienia działalności;

data ostatniej zmiany;

data postawienia w stan upadłości;

data zakończenia postępowania upadłościowego

Informacje te umożliwiły dokonanie szczegółowej analizy wspartych przedsiębiorstw pod kątem ich

przeżywalności, a informacje dodatkowe tj. sekcja PKD, forma prawna, obszar funkcjonowania,

pozwoliły dokonać szczegółowej charakterystyki statusu danego przedsiębiorstwa w korelacji do

tych zmiennych.

Ważnym elementem dokonywanej oceny wspartych przedsiębiorstw jest fakt, że według danych

GUS prawie 95% przedsiębiorców wspartych w ramach działania 8.1 nadal funkcjonuje.

W przypadku przedsiębiorców, którzy złożyli wniosek, ale nie otrzymali dofinansowania odsetek ten

wyniósł prawie 91%. Warto zatem podkreślić wysoki odsetek przedsiębiorstw, które otrzymały

wsparcie i nadal funkcjonują na rynku.

185

Rysunek 57. Przeżywalność podmiotów wspartych w ramach działania 8.1 PO IG.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Analiza danych pod kątem obszaru działania danego przedsiębiorstwa pokazuje, że największy

odsetek przedsiębiorców, którzy otrzymali dofinansowanie koncentruje się w województwach

mazowieckim i wielkopolskim. Natomiast najniższy odsetek firm obserwuje się województwie

warmińsko-mazurskim (0,5%). Przedsiębiorcy, którzy nie otrzymali wsparcia funkcjonują przede

wszystkim na obszarze województwa mazowieckiego. A odsetek powyżej 10% działa również na

terenie Wielkopolski i Małopolski.

Tabela 43. Status przedsiębiorstwa wspartego i niewspartego w ramach działania 8.1 PO IG – województwo.

Województwo otrzymał wsparcie 8.1 nie otrzymał wsparcia 8.1 Łącznie

mazowieckie 32,5% 32,4% 32,5%

wielkopolskie 20,5% 11,0% 13,3%

śląskie 8,2% 7,2% 7,4%

dolnośląskie 6,4% 9,0% 8,4%

małopolskie 6,2% 10,8% 9,7%

łódzkie 4,8% 4,6% 4,6%

pomorskie 4,1% 5,6% 5,2%

kujawsko-pomorskie 3,1% 2,9% 2,9%

podkarpackie 2,8% 2,9% 2,9%

zachodniopomorskie 2,4% 2,5% 2,5%

lubelskie 2,1% 2,2% 2,2%

świętokrzyskie 2,0% 1,6% 1,7%

podlaskie 1,8% 2,0% 2,0%

opolskie 1,3% 1,2% 1,2%

lubuskie 1,2% 1,8% 1,6%

warmińsko-mazurskie 0,5% 2,2% 1,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

94,82%

90,50%

91,54%

4,70%

8,26%

7,40%

0,49%

1,24%

1,06%

otrzymał wsparcie 8.1

nie otrzymał wsparcia 8.1

Łącznie

funkcjonowanie zawieszenie pozostałe

186

W przypadku formy prawnej przedsiębiorstwa tendencje są wspólne dla obu grup. Wśród

poddanych analizie przedsiębiorców, którzy otrzymali i nie otrzymali dofinansowania w ramach

działania 8.1 PO IG najczęściej występującą formą prawną jest spółka z ograniczoną

odpowiedzialnością i indywidualna działalność gospodarcza. Pozostałe formy prawne nie

występują już tak często.

Tabela 44. Status przedsiębiorstwa wspartego i niewspartego w ramach działania 8.1 PO IG – forma prawna

przedsiębiorstwa.

forma prawna otrzymał wsparcie 8.1 nie otrzymał wsparcia 8.1 łącznie

Sp. z o.o. 63,48% 64,18% 64,01%

działalność gosp. 29,94% 28,72% 29,01%

spółka – inne 6,22% 6,04% 6,08%

NGO 0,18% 0,71% 0,59%

organ władzy, administracji rządowej

0,12% 0,21% 0,19%

fundusz – mikro przedsiębiorstwo

0,06% 0,02% 0,03%

NZOZ 0,00% 0,06% 0,04%

samorząd gospodarczy i zawodowy

0,00% 0,02% 0,01%

bez szczególnej formy prawnej

0,00% 0,04% 0,03%


Dominującą sekcją PKD w badanych przedsiębiorstwach jest sekcja J – informacja i komunikacja.

Zauważalne są również przedsiębiorstwa z sekcji M – działalność profesjonalna, naukowa

i techniczna. Dane te odpowiadają zakresowi wsparcia oferowanego w ramach działania 8.1. i są

charakterystyczne dla obu grup. Pojawienie się innych sekcji wiąże się z tym, że firmy wskazują

więcej niż jedną sekcję, w której działają, ponieważ wynika to z profilu ich działalności.

Tabela 45. Status przedsiębiorstwa wspartego i niewspartego w ramach działania 8.1 PO IG – sekcja PKD.

sekcja PKD otrzymał wsparcie 8.1 nie otrzymał wsparcia 8.1 łącznie

Sekcja J 72,50% 49,78% 55,24%

Sekcja M 10,37% 16,50% 15,03%

Sekcja G 4,94% 9,13% 8,12%

Sekcja P 2,44% 3,40% 3,17%

Sekcja N 2,26% 3,69% 3,34%

Sekcja C 1,65% 3,69% 3,20%

Sekcja K 1,52% 2,68% 2,40%

Sekcja L 1,04% 1,81% 1,63%

Sekcja F 0,98% 2,14% 1,86%

Sekcja I 0,55% 1,39% 1,19%

Sekcja Q 0,55% 1,18% 1,03%

Sekcja S 0,43% 1,66% 1,36%

Sekcja R 0,30% 0,64% 0,56%

Sekcja H 0,18% 0,97% 0,78%

Sekcja A 0,12% 0,64% 0,51%

187

sekcja PKD otrzymał wsparcie 8.1 nie otrzymał wsparcia 8.1 łącznie

Sekcja D 0,12% 0,37% 0,31%

Sekcja E 0,06% 0,21% 0,18%

Sekcja B 0,00% 0,14% 0,10%


O przeżywalności przedsiębiorstw świadczyć mogą również takie elementy, jak:

obecna ogólna sytuacja przedsiębiorstwa,

porównanie sytuacji przedsiębiorstwa sprzed wnioskowania o dofinansowanie i po etapie

wnioskowania,

deklaracja na temat aktualnej sytuacji rynkowej przedsiębiorstwa.

Pozytywne oceny w tym aspekcie mogą świadczyć o dobrych warunkach dla dalszego rozwoju

danej firmy i braku elementów świadczących o zagrożeniu ich przetrwania. Beneficjenci PO IG

w większości uznali, że ich sytuacja jest bardzo dobra lub raczej dobra. Nieco częściej na

negatywną sytuację przedsiębiorstwa wskazywali przedstawiciele grupy kontrolnej. Łącznie ocenę

negatywną w grupie kontrolnej 8.1 zaobserwowano w przypadku 8,8% badanych, a grupie

beneficjentów 8.1 – 4,4% badanych. Wyniki w obu grupach świadczą o dobrej samoocenie

badanych przedsiębiorców.

Rysunek 58. Odpowiedź na pytanie: „Jak ogólnie ocenia Pan/i obecną sytuację przedsiębiorstwa?”.


beneficjentów PO IG 8.1 i 8.2 (8.1, N= 160, 8.2, N=170)

Pozytywnym efektem realizacji interwencji PO IG świadczącym również o przeżywalności

wspartych przedsiębiorców jest deklaracja badanych, że sytuacja przedsiębiorstwa w wyniku

realizacji projektu poprawiła się (w przypadku 80,6% beneficjentów działania 8.1). Dla porównania,

w grupie kontrolnej w przypadku 50% wnioskodawców działania 8.1 sytuacja się poprawiła.

W grupie kontrolnej znacznie częściej wskazywano na brak zmian niż w przypadku grupy objętej

wsparciem PO IG.

23,8%

13,1%

71,9%78,1%

2,5%6,9%

1,9% 1,9%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%


Bardzo dobra Raczej dobra Raczej zła Bardzo zła

188

Rysunek 59. Odpowiedź na pytanie: „Czy sytuacja ta w porównaniu z okresem sprzed realizacji

projektu/wnioskowania o dofinansowanie poprawiła się, nie zmieniła się, pogorszyła się?”.


beneficjentów PO IG 8.1 i 8.2 (8.1, N= 160, 8.2, N=170).

W grupie beneficjentów działania 8.1 PO IG respondenci, którzy ocenili swoją sytuację jako bardzo

dobrą najczęściej uznawali, że w porównaniu do sytuacji sprzed realizacji projektu ich sytuacja się

poprawiła. Tylko jeden beneficjent uznał, że jego sytuacja się pogorszyła. Najczęściej beneficjenci,

którzy ocenili swoją sytuację jako raczej dobrą również deklarowali poprawienie się ich sytuacji

w odniesieniu do okresu sprzed realizacji projektu. Ale w tej grupie najczęściej też wskazywano na

brak zmian w tym obszarze. W grupie kontrolnej osoby, które uznały swoją sytuację za raczej dobrą

oceniały, że w porównaniu do okresu sprzed wnioskowania dla podobnej liczby przedsiębiorców

sytuacja nie się zmieniła, dla drugiej podobnie licznej grupy sytuacja się poprawiła. Można zatem

zauważyć, że w grupie beneficjentów 8.1 PO IG sytuacja z bardzo dobrej i raczej dobrej najczęściej

uległa poprawie, ale w przypadku grupy kontrolnej sytuacja raczej dobra poprawiła się u znacznie

mniejszej grupy.

Tabela 46. Porównanie ogólnej oceny sytuacji w przedsiębiorstwie do zmiany tej sytuacji w porównaniu do okresu

sprzed projektu/wnioskowania – liczba wskazań.

Ogólna ocena sytuacji w przedsiębiorstwie/zmiana

sytuacji w porównaniu do okresu sprzed

projektu/wnioskowania

Nie

zm

ien

iła s

ię

– b

en

efi

cje

nci

8.1

Po

go

rszyła

się

–

ben

efi

cje

nci 8.1

Po

pra

wił

a s

ię–

ben

efi

cje

nci 8.1

Nie

zm

ien

iła s

ię

– g

rup

a

ko

ntr

oln

a 8

.1

Po

go

rszyła

się

– g

rup

a

ko

ntr

oln

a 8

.1

Po

pra

wił

a s

ię –

gru

pa

ko

ntr

oln

a 8

.1

Bardzo dobra - 1 79 2 1 47

Bardzo zła - 3 1 - 3 -

Raczej dobra 35 3 202 123 5 128

80,6%

50,0%

15,0%

41,9%

4,4%8,1%

0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

70,0%

80,0%

90,0%


Poprawiła się Nie zmieniła się Pogorszyła się

189

Raczej zła 2 3 1 7 13 1


beneficjentów PO IG 8.1 i 8.2 (8.1, N= 160, 8.2, N=170).

W opinii respondentów badania jakościowego (przedstawiciele PARP) firmy, które otrzymały

wsparcie w ramach działania 8.1 PO IG nadal funkcjonują na rynku i rozwijają wypracowane

w projekcie produkty, co potwierdzają również badania ilościowe przytoczone na początku

podrozdziału. Ponadto, jak podkreślają badani przedstawiciele PARP oraz przedsiębiorców

wsparte firmy rozwijają wypracowane w projekcie produkty, jak również realizują kolejne dziania,

będące wynikiem np. zdobytego w trakcie realizacji projektu doświadczenia. Jest to z całą

pewnością trwały efekt zaoferowanego wsparcia.

Podsumowując, analiza danych pozyskanych z GUS potwierdza, że niewiele ponad 90%

wspartych przedsiębiorców w ramach działania 8.1 PO IG nadal funkcjonuje. Istotna jest

również w tym względzie deklaracja badanych beneficjentów, którzy twierdzą, że w większości

przypadków ich obecna sytuacja jest bardzo dobra lub raczej dobra. Można zatem stwierdzić, że

przedsiębiorstwa dobrze wykorzystały otrzymane wsparcie, co więcej wpłynęło ono na poprawę ich

sytuacji (w porównaniu do okresu sprzed realizacji projektu). Warto w tym miejscu podkreślić, że

wnioskodawcy, którzy ostatecznie nie otrzymali wsparcia w ramach działania 8.1 PO IG nieco

gorzej oceniają swoją sytuację, 13,1% badanych wskazuje na bardzo dobrą sytuację swojego

przedsiębiorstwa. W porównaniu do beneficjentów, u których taką deklarację wyraża 23,8%

badanych, czyli blisko ¼. Warto podkreślić pozytywną samoocenę sytuacji badanych

przedsiębiorstw, bowiem obie grupy określiły swoją obecną sytuację na podobnym poziomie.

Łącznie 95,7% beneficjentów działania 8.1 wskazało na pozytywne odpowiedzi, a w grupie

kontrolnej takie odpowiedzi wskazało 91,2% badanych.

Podsumowując efekty projektów dofinansowanych w ramach działania 8.1 PO IG, trudno

jednoznacznie ocenić sytuację przedsiębiorstw w okresie po zakończeniu projektów i szanse na

ich przetrwanie w warunkach dużej konkurencji i zmienności, jaką cechuje rynek usług

internetowych. Po okresie intensywnego rozwoju przedsiębiorstw w czasie projektów zauważyć

można wyhamowanie wartości wskaźników ekonomicznych, przy czym może to wynikać

z ustabilizowania się sytuacji firm, a niekoniecznie z faktu, że przestały się one rozwijać.

190

Rola w rozwijaniu e-przedsiębiorczości wspartych w ramach perspektywy 2007–2013

instytucji otoczenia biznesu

Polski system instytucji otoczenia biznesu jest bogaty zarówno

pod względem liczby instytucji, jak i ze względu na ich

różnorodność. Wyróżnia się trzy główne grupy tych instytucji i ich

zadania:

Ośrodki przedsiębiorczości – promocja i inkubacja

przedsiębiorczości (często w grupach

dyskryminowanych), dostarczanie usług wsparcia do

małych firm i aktywizacja rozwoju regionów peryferyjnych lub dotkniętych kryzysem

strukturalnym;

Ośrodki innowacji – promocja i inkubacja innowacyjnej przedsiębiorczości, transfer

technologii i dostarczanie usług proinnowacyjnych, aktywizacja przedsiębiorczości

akademickiej i współpracy nauki z biznesem;

Instytucje finansowe – ułatwienie dostępu do finansowania działalności nowo powstałych

oraz małych firm bez historii kredytowej, dostarczanie usług finansowych dostosowanych

do specyfiki innowacyjnych przedsięwzięć gospodarczych129.

Należy pamiętać, że instytucje otoczenia biznesu (IOB) mają różne zadania oprócz działalności

usługowej. Wspomagają one działania w obszarze rynkowym oraz działalności administracji

publicznej. Jako jednostki sieciujące (wspierające komunikację pomiędzy aktorami działania)

pomagają przedsiębiorcom w podejmowanych przez nich działaniach i wspierają procesy

komunikacyjne. IOB muszą być elastyczne i szybko dostosowywać się do zmieniającej się sytuacji

na rynku, a tym samym – do potrzeb przedsiębiorców, dla których mają realizować wsparcie. Istotne

jest również to, że na pomoc IOB liczyć mogą przedsiębiorcy na rożnych etapach swojego rozwoju,

a więc zarówno start-upy, jak i doświadczone firmy (w tym także te wykorzystujące najbardziej

zaawansowaną technologię). Z uwagi na to, że celem funkcjonowania IOB jest zaspokajanie

potrzeb przedsiębiorców, one same powinny być pod tym samym względem wspierane i dążyć do

doskonalenia się w kierunkach zgodnych z potrzebami przedsiębiorców. W innym przypadku

instytucje te przestaną spełniać swoje zadania.

W ramach niniejszego badania szczegółowej analizie poddane zostało wsparcie IOB dla

przedsiębiorców realizujących projekty w ramach działań 8.1 i 8.2 PO IG, a także podmiotów

wspartych w ramach RPO (wpisujących się w temat priorytetowy 14 i 15) oraz beneficjentów, którzy

otrzymali wsparcie w ramach działań 3.1, 3.2 i 3.4 PO IG.

Wśród wszystkich badanych przedsiębiorców niecałe 30% zadeklarowało, że kiedykolwiek

współpracowali z instytucjami otoczenia biznesu. Zaś ponad połowa badanych (56,7%)

zadeklarowała, że nie współpracowali z żadnym IOB. Jak deklaruje większość badanych, którzy

129 http://www.pi.gov.pl (data dostępu: 02.01.2017 r.).

W jakim stopniu po zakończeniu

projektów oraz ich okresu trwałości

działalność instytucji otoczenia

biznesu jest kontynuowana? Czy i

jak zmienia się zasięg

oddziaływania i zakres

podejmowanych inicjatyw w

obszarze wspierania rozwoju TIK

w przedsiębiorstwach?

W jakim stopniu po zakończeniu

projektów oraz ich okresu trwałości

działalność instytucji otoczenia

biznesu jest kontynuowana? Czy

i jak zmienia się zasięg

oddziaływania i zakres

podejmowanych inicjatyw w

obszarze wspierania rozwoju TIK

w przedsiębiorstwach?

191

otrzymali wsparcie w działaniu 8.1 i 8.2 PO IG nigdy nie współpracowali oni z jakimikolwiek

instytucjami otoczenia biznesu (8.1 – 65% negatywnych odpowiedzi, 8.2 – 52,4%). Zauważalny jest

wysoki odsetek negatywnych odpowiedzi w grupie kontrolnej dla działania 8.1 – 72,5%.

W przypadku działania 8.2 odsetek ten wyniósł już znacznie mniej, bo 53,5%. W grupie

beneficjentów wspartych w ramach RPO odsetek respondentów, którzy deklarują, że nie korzystali

do tej pory ze wsparcia IOB jest nieco niższy niż we wcześniej opisanych i wynosi 47%. W grupie

beneficjentów, którzy otrzymali wsparcie w ramach osi 3 PO IG130 odsetek ten wyniósł 45,5%.

Ponadto, połowa badanych przedsiębiorców nie miała do tej pory kontaktu z żadną formą IOB.

Rysunek 60. Odpowiedź na pytanie: „Czy kiedykolwiek współpracowali Państwo z instytucjami otoczenia biznesu

(tj. instytucjami świadczącymi usługi doradcze, ośrodki przedsiębiorczości, inkubatory, instytucje finansowe)?”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 (N=160 ) i 8.2

(N=170) i nieskutecznych beneficjentów PO IG 8.1 (N=160) i 8.2 (N=170), beneficjentów RPO (N=150), beneficjentów


Badani beneficjenci działania 8.1 i 8.2 PO IG najczęściej współpracowali z takimi instytucjami jak:

instytucje finansowe i szkoleniowo doradcze. Nieco rzadziej współpracowali oni z inkubatorami

przedsiębiorczości, ale w zauważalnie wyższym odsetku w porównaniu do pozostałych IOB.

Podobne wyniki są w grupie kontrolnej. Wśród beneficjentów RPO najczęściej współpraca

podejmowana była z instytucjami szkoleniowo-doradczymi. W mniejszym odsetku, ale nadal

znaczącym podejmowali oni współpracę z agencją rozwoju lokalnego/regionalnego. Natomiast

wśród respondentów, którzy otrzymali wsparcie w ramach osi 3 PO IG współpracę najczęściej

podejmowali z instytucjami szkoleniowo-doradczymi oraz inkubatorami przedsiębiorczości (co

wynika ze specyfiki oferowanego im wsparcia).

130 Pytanie o współpracę z IOB dotyczyło innej niż ta, która była elementem projektu, w którym uczestniczyli respondenci.

26,9%

17,5%

22,9%

28,8%

41,6%

41,1%

28,8%

65,0%

72,5%

52,4%

53,5%

45,5%

47,0%

56,7%

8,1%

10,0%

24,7%

17,6%

12,9%

11,9%

14,5%

beneficjenci 8.1

grupa kontrolna 8.1

beneficjenci 8.2

grupa kontrolna 8.2

Oś 3 POIG

RPO

Łącznie

Tak Nie Trudno powiedzieć

192

Rysunek 61. Odpowiedź na pytanie: „Z jakiego rodzaju IOB współpracowali Państwo?”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 (N= 43) i 8.2 (N=39)

i nieskutecznych beneficjentów PO IG 8.1 (N=28) i 8.2 (N=49), beneficjentów RPO (N=61), beneficjentów PO IG

pośrednio wspartych (N=42).

Wśród wszystkich badanych przedsiębiorców najczęściej to właśnie oni wychodzili z inicjatywą

nawiązania współpracy z IOB (78,7%). W działaniu 8.1 PO IG było to 79,1% przedsiębiorców

a w działaniu 8.2 – 87,2%. W grupie kontrolnej zauważamy podobne tendencje (8.1 – 96,4%, 8.2

– 75,5%). Wśród beneficjentów RPO odsetek ten wyniósł 74,2%, a w grupie przedsiębiorców

wspartych w ramach osi 3 PO IG – 69%.

37,2%

46,5%

20,9%

7,0%

2,3%

9,3%

9,3%

39,3%

39,3%

28,6%

7,1%

7,1%

3,6%

10,7%

41,0%

46,2%

10,3%

5,1%

2,6%

5,1%

2,6%

7,7%

34,7%

53,1%

12,2%

6,1%

8,2%

8,2%

8,2%

8,1%

56,5%

16,1%

16,1%

11,3%

19,4%

6,5%

19,0%

52,4%

45,2%

23,8%

2,4%

2,4%

instytucja finansowa

instytucja szkoleniowo-doradcza

inkubator przedsiębiorczości

park technologiczny

izba przemysłowo-handlowa

agencja rozwoju lokalnego / regionalnego

specjalna strefa ekonomiczna

Inne

Beneficjenci 8.1

Grupa kontrolna 8.1

Beneficjenci 8.2

Grupa kontrolna 8.2

RPO

Oś 3 POIG

193

Rysunek 62. Odpowiedź na pytanie: „Kto wyszedł z inicjatywą nawiązania współpracy?”.




Jak deklarują badani beneficjenci działania 8.1 i 8.2 PO IG współpraca ta dotyczyła najczęściej

szkoleń, doradztwa oraz preinkubacji (odpowiednio 44,2% i 56,4% odpowiedzi). Podobnie w grupie

kontrolnej, istotny odsetek respondentów działania 8.1 PO IG wskazał na promocję oraz inkubację

innowacyjnej przedsiębiorczości oraz badanie potrzeb przedsiębiorstw i rynku w zakresie innowacji

(po 21,4% badanych). W grupie kontrolnej dla działania 8.2 PO IG wskazywano ponadto na

działania związane z rozwojem e-przedsiębiorczości – 20,4%. Respondenci RPO wskazywali, że

najczęściej podejmowana przez nich współpraca również dotyczyła szkoleń, doradztwa oraz

preinkubacji, a także po prostu udzielania informacji. Natomiast wśród respondentów, którzy zostali

wsparci w osi 3 PO IG oprócz wskazań na szkolenia, doradztwo i preinkubację, również często

wskazywano na promocję oraz inkubację innowacyjnej przedsiębiorczości (33,3% odpowiedzi)

oraz badanie potrzeb przedsiębiorstw i rynku w zakresie innowacji (26,2%).

Tabela 47. Odpowiedź na pytanie: „Czego dotyczyła podjęta współpraca z IOB?”.

beneficjen

ci 8.1

grupa

kontrolna

8.1

beneficjen

ci 8.2

grupa

kontrolna

8.2

RPO Oś 3 PO IG

promocja oraz inkubacja

innowacyjnej

przedsiębiorczości

18,60% 21,40% 10,30% 14,30% 3,20% 33,30%

szkolenia, doradztwo oraz

preinkubacji 44,20% 42,90% 56,40% 49,00% 29,00% 50,00%

79,1%

87,2%

96,4%

75,5%

69,0%

74,2%

78,7%

7,0%

3,6%

8,2%

9,5%

4,6%

2,3%

7,7%

2,0%

11,9%

19,4%

8,4%

11,6%

5,1%

14,3%

9,5%

6,5%

8,4%

beneficjenci 8.1

grupa kontrolna 8.1

beneficjenci 8.2

grupa kontrolna 8.2

Oś 3 POIG

RPO

Łącznie

Ja/ moje przedsiębiorstwo

Była to wspólna inicjatywa mojego przedsiębiorstwa i IOB

Instytucja

Trudno powiedzieć

194

beneficjen

ci 8.1

grupa

kontrolna

8.1

beneficjen

ci 8.2

grupa

kontrolna

8.2

RPO Oś 3 PO IG

badanie potrzeb

przedsiębiorstw i rynku

w zakresie innowacji

11,60% 21,40% 5,10% 18,40% - 26,20%

wspomaganie rozwoju

i tworzenie elastycznych

form finansowania

innowacyjnych pomysłów

oraz ograniczanie luki

finansowej

14,00% 10,70% 10,30% 12,20% 6,50% 19,00%

współpraca z otoczeniem

oraz aktywny udział

w inicjatywach

prorozwojowych

11,60% 10,70% 5,10% 8,20% 6,50% 14,30%

zarządzanie własnością

intelektualną 11,60% 10,70% 5,10% 2,00% - 11,90%

kształtowanie wizerunku 7,00% 3,60% 0,00% 12,20% 3,20% 4,80%

rozwój

e-przedsiębiorczości 9,30% 35,70% 10,30% 20,40% - 2,40%

udzielanie informacji - - - - 0,21 -

pozostałe131 2,30% 3,60% 12,80% 12,20% 21,00% 0,00%




Badani beneficjenci potwierdzają, że podjęta współpraca przyniosła oczekiwane rezultaty.

W przypadku beneficjentów działania 8.1 i 8.2 PO IG oraz osi 3 PO IG zadano dodatkowe pytanie,

o to, czy podjęta w ramach projektu współpraca z IOB przyniosła oczekiwane rezultaty. W każdej

badanej grupie odsetek odpowiedzi pozytywnych był przeważający. Jedynie wśród respondentów

w grupie kontrolnej w ramach działania 8.1 PO IG zauważalne jest większe zróżnicowanie

odpowiedzi (odpowiednio 67,9% odpowiedzi pozytywnych i 32,1% odpowiedzi negatywnych).

131 np. konferencje, staż, realizacja projektu.

195

Rysunek 63. Odpowiedź na pytanie: „Czy podjęta współpraca przyniosła oczekiwane rezultaty?”.




W opinii badanych podjęta w ramach projektu współpraca miała pozytywny wpływ na efekty

projektu. Nieznaczny odsetek badanych wskazał na odpowiedź negatywną. Wyniki nie różnicują

się znacząco w badanych grupach.

Rysunek 64. Odpowiedź na pytanie: „Jaki wpływ na efekty projektu miała współpraca z instytucją otoczenia

biznesu?”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 (N= 10) i 8.2 (N=11),

beneficjentów RPO (N=17), beneficjentów PO IG pośrednio wspartych (N=13).

Pomimo tego, że zaangażowane we współpracę IOB są pozytywnie oceniane przez beneficjentów,

to w większości przypadków współpraca nie jest kontynuowana. 72,7% badanych deklaruje, że nie

współpracują już oni z IOB, zaś 63,7% nie przewiduje takiej współpracy w przyszłości. Zauważalne

jest duże zróżnicowanie odpowiedzi w grupie beneficjentów działania 8.2 PO IG i w grupie

100,0%

100,0%

67,9%

79,6%

92,3%

74,2%

79,2%

0,0%

0,0%

32,1%

20,4%

7,7%

25,8%

20,8%

beneficjenci 8.1

grupa kontrolna 8.1

beneficjenci 8.2

grupa kontrolna 8.2

Oś 3 POIG

RPO

Łącznie

Tak Nie

20,0%

36,4%

38,5%

47,1%

37,3%

70,0%

63,6%

53,8%

41,2%

54,9%

10,0%

7,7%

11,8%

7,8%

beneficjenci 8.1

grupa kontrolna 8.1

Oś 3 POIG

RPO

Łącznie

Zdecydowanie pozytywny Raczej pozytywny Nie miała wpływu

196

kontrolnej. W tej pierwszej grupie większość badanych nie współpracuje już z IOB, natomiast

w drugiej grupie większość badanych nadal współpracuje z IOB. Jednocześnie spośród tych osób,

które obecnie współpracują z IOB 97,3% nadal planuje taką współpracę, a negatywnie odpowiada

jedynie 2,7%. Spośród przedsiębiorców, którzy nie współpracują już z IOB, jedynie 26,6% planuje

podjąć taką współpracę, a 73,4% wyraża opinię negatywną.

Rysunek 65. Odpowiedź na pytania: „Czy obecnie nadal współpracują Państwo z IOB” oraz „Czy w przyszłości

zamierzają Państwo współpracować z IOB?”.

Źródło: opracowanie własne na podstawie badania ilościowego wśród beneficjentów PO IG 8.1 (N=160 ) i 8.2

(N=170) i nieskutecznych beneficjentów PO IG 8.1 (N=160) i 8.2 (N=170), beneficjentów RPO (N=150), beneficjentów


Wyniki zrealizowanego badania wskazują, że w przypadku większości respondentów nie planują

oni w przyszłości współpracować z IOB, pomimo relatywnie pozytywnej oceny zakresu działań

realizowanych przez te jednostki. Jedynie w przypadku grupy kontrolnej 8.2 PO IG i beneficjentów

RPO odsetek deklaracji pozytywnych jest znacząco wyższy niż negatywnych.

Podsumowując, należy wspierać zarówno IOB w podejmowaniu współpracy z przedsiębiorcami

oraz zachęcać przedsiębiorców do korzystania ze wsparcia oferowanego przez tego typu podmioty.

Jak wskazują wyniki badania, respondenci we wszystkich grupach nie dostrzegają korzyści

z podjętej współpracy i nie identyfikują możliwości wsparcia poza tym obszarem, z którego obecnie

korzystają. Należy zatem skupić się na promowaniu przez IOB usług związanych nie tylko z danym

projektem, nad którym pracują z określonym przedsiębiorcą, ale przede wszystkim na działaniach

promujących inne możliwe formy wsparcia. IOB powinny rozpoznawać ewentualne przyszłe

potrzeby przedsiębiorców, w taki sposób, aby zachęcić ich do dalszego współdziałania. Zwłaszcza

w sytuacji, kiedy obecnie respondenci pozytywnie się odnoszą do aktualnie podejmowanej

współpracy.

51,2%

41,0%

10,6%

61,2%

23,8%

25,8%

27,3%

48,8%

59,0%

89,4%

38,8%

76,2%

74,2%

72,7%

38,8%

28,8%

15,6%

36,5%

35,6%

64,2%

36,3%

61,3%

71,2%

84,4%

63,5%

64,4%

35,8%

63,7%

beneficjenci 8.1

grupa kontrolna 8.1

beneficjenci 8.2

grupa kontrolna 8.2

Oś 3 POIG

RPO

Łącznie

obecnie nadal współpracują z IOB

obecnie nie współpracują z IOB

w przyszłości zamierzają współpracować z IOB

w przyszłości niezamierzają współpracować z IOB

197

IOB wsparte w ramach perspektywy 2007–2013 potwierdzają, że uzyskali w tym okresie bogate

doświadczenie, dzięki któremu mogą teraz np. realizować kolejne projekty. Ponadto, świadczą na

bieżąco usługi dla swoich klientów, a także stają się partnerami w kolejnych działaniach. Wysoko

oceniają trwałość osiągniętych efektów i widzą korzyści otrzymanego wsparcia w okresie

długofalowym. Podkreślają również, że dzięki temu wsparciu dysponują bardziej nowoczesnymi

narzędziami, dzięki czemu mogą realizować wsparcie o lepszej jakości. Z ich wsparcia nadal

korzystają małe i średnie przedsiębiorstwa w różnych obszarach. Ponadto, sukcesem dla IOB są

również efektywnie działające firmy, które skorzystały z ich wsparcia.

Problemy i bariery wpływające na zakres zadań realizowanych przez instytucje

otoczenia biznesu w obszarze stymulowania rozwoju e-przedsiębiorczości

Jak wskazano w poprzednim podrozdziale, ogólnie pozytywnie jest oceniana współpraca badanych

przedsiębiorstw z IOB. Każda z badanych grup poproszona została o dokonane wyszczególnienia

konkretnych barier, jakie się pojawiły w tym zakresie. Nie wskazywały one na szczególnie istotne

problemy czy bariery wynikające z tej współpracy, pojawiały się raczej pojedyncze opinie w tym

obszarze. Jak wskazują beneficjenci działania 8.1 PO IG ewentualne problemy dotyczyły opóźnień

w realizacji świadczenia usługi (po stronie IOB), ogólnie problemów administracyjnych,

organizacyjnych, co również miało związek z terminowością realizacji usługi. Niepokojąca jest

deklaracja badanych, że nie widzieli oni wymiernych korzyści z podjętej współpracy (jak już

wspomniano, są to w większości przypadków pojedyncze sytuacje i nie można ich uogólniać).

Podobne odpowiedzi wskazują respondenci z grupy kontrolnej. Beneficjenci działania 8.2 PO IG

nie wskazują na żadne problemy we współpracy z IOB, a w grupie kontrolnej pojawiają się

pojedyncze wskazania na: nieodpowiednie terminy (4), brak wymiernych korzyści (4), niską

efektywność współpracy (6). Podobne wskazania oraz podobną liczebność tych wskazań

obserwujemy w grupie beneficjentów RPO, a wśród beneficjentów osi 3 PO IG pojawiło się tylko

jedno wskazanie dotyczące braku wymiernych korzyści ze współpracy.

Wskazane problemy dotyczą przede wszystkim codziennej działalności, a ich wyeliminowanie

zależy nie tylko od poprawy jakości świadczonej usługi przez IOB, lecz także od jakości samej

współpracy. Trudno znaleźć tutaj rozwiązania systemowe, wspierające IOB, w taki sposób, aby

minimalizować wskazane problemy.

Należy przy tym pamiętać, że jak już wskazano wcześniej, badani respondenci nie dostrzegają

wymiernych korzyści z podjętej współpracy, dlatego też nie planują z niej korzystać w przyszłości.

Jest to zatem główny problem wpływający na zakres zadań realizowanych przez instytucje

otoczenia biznesu w obszarze stymulowania rozwoju e-przedsiębiorczości. Brak zainteresowania

samych przedsiębiorców takim wsparciem stanowi istotną barierę w dotarciu do odpowiedniej grupy

odbiorców. Wsparcie IOB będzie tylko wtedy efektywne, jeśli zainteresowane przedsiębiorstwo

będzie aktywnym uczestnikiem współpracy.

198

Możliwości uzyskania podobnych efektów do uzyskanych przy wykorzystaniu

instrumentów zwrotnych

Zwrotne instrumenty finansowe to wspólna nazwa różnych sposobów wsparcia ze środków

unijnych kierowanych m.in. do MŚP w celu poprawy ich dostępu do finansowania, ale także do

poprawy rozwoju obszarów miejskich i efektywności energetycznej. Stosowanie tych instrumentów

zakłada odejście od tradycyjnego bezzwrotnego wsparcia beneficjentów na rzecz wsparcia

pośredników finansowych (np. funduszy pożyczkowych, poręczeniowych). Efektem takiego

wsparcia ma być zwiększenie dostępu odbiorców, a w tym przypadku w szczególności

przedsiębiorców do kapitału zewnętrznego. Takie wsparcie może przyjąć następującą formę:

pożyczki lub kredytu,

poręczenia

produktu/wejścia kapitałowego (seed capital lub venture capital).

Pożyczki i poręczenia są skierowane przede wszystkim dla mikro-, małych i średnich

przedsiębiorstw (MŚP), w tym dla tych, które mają utrudniony dostęp do zewnętrznych źródeł

finansowania, rozpoczynają działalność (start-up), nie mają historii kredytowej lub nie mają

zabezpieczeń o wystarczającej wartości lub formy wymaganej, aby uzyskać kredyt w banku.

Wejścia kapitałowe (venture capital) to wsparcie przede wszystkim dla mikro-, małych i średnich

przedsiębiorstw, znajdujących się na początkowych etapach rozwoju, a zwłaszcza o charakterze

innowacyjnym i prowadzących działalność B+R, poprzez fundusze kapitału podwyższonego

ryzyka. Wsparcie polega na zasileniu kapitałowym powstającej spółki poprzez objęcie akcji lub

udziałów132. W odróżnieniu od bezzwrotnych dotacji, po ich wykorzystaniu beneficjent musi unijne

fundusze zwrócić. Dzięki temu pieniądze mogą trafić do kolejnych podmiotów potrzebujących

wsparcia. Dotacje to atrakcyjne bezzwrotne środki dla firm, których działalność i plany rozwojowe

wpisują się w obszary szczególnie istotne dla rozwoju gospodarki. Nie są to jednak środki, które

rozwiązywałyby powszechny wśród najmniejszych przedsiębiorstw problem dostępu do kapitału na

inwestycje. Temu zaradzić mogłyby zwrotne instrumenty finansowe, czyli wsparcie pozadotacyjne.

Narzędzie to w perspektywie 2007–2013 wykorzystywane było w ograniczonym stopniu, a ogólna

pula środków przeznaczona na ten cel wyniosła poniżej 2%. Na tę formę wsparcia w latach 2007–

2013 przeznaczono 5,2 mld zł, w tym ze środków unijnych 4,3 mld zł. Instrumenty pozafinansowe

wdrażane były przede wszystkim w ramach 16 Regionalnych Programów Operacyjnych, ale

również w ramach PORPW133, POKL134 oraz PO IG135. Instrumenty pozafinansowe w ramach PO

132 www.funduszeeuropejskie.2007-2013.gov.pl (data dostępu: 30.01.2017 r.). 133 Instrumenty inżynierii finansowej wspierane są w Działaniu I.2 Instrumenty inżynierii finansowej. 134 pilotaż (model mieszany z Funduszem Powierniczym i poprzez bezpośredni wkład do pośrednika finansowego). W wyniku przeglądu śródokresowego PO KL, dokonanego w 2011 r., wprowadzony został nowy instrument wsparcia w postaci preferencyjnych pożyczek adresowanych do podmiotów ekonomii społecznej (Priorytet I) oraz osób fizycznych planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej (Priorytet VI). 135 www.funduszeeuropejskie.2007–2013.gov.pl (data dostępu: 30.01.2017 r.).

199

IG wdrażane były przede wszystkim w Osi III Kapitał dla Innowacji i były to instrumenty niezbędne

z punktu widzenia inicjowania działalności innowacyjnej MŚP oraz wsparcia jej w początkowych

etapach wzrostu z wykorzystaniem funduszy kapitałowych, jak i sieci inwestorów (np. sieci aniołów

biznesu). W ramach tej osi należy szczególnie wskazać na projekty realizowane w ramach działania

3.1 i 3.2. Na dofinansowanie projektu w działaniu 3.1 składały się dwa komponenty – wsparcia na

preinkubację oraz zasilenia kapitałowego nowo powstałego przedsiębiorcy. Co istotne, środki

uzyskane po zakończeniu inwestycji (tj. wyjście z inwestycji) trafiają do instytucji wspierającej

powstawanie innowacyjnych przedsiębiorstw, z przeznaczeniem na kontynuację działalności

o takim samym charakterze. Wsparcie z wykorzystaniem instrumentów pozafinansowych

w działaniu 3.2 Wspieranie funduszy kapitału podwyższonego ryzyka PO IG polegało na pomocy

finansowej dla funduszy kapitału podwyższonego ryzyka inwestujących w MŚP, znajdujących się

na początkowych etapach rozwoju, szczególnie o charakterze innowacyjnym lub prowadzących

działalność B+R. Realizowany był projekt indywidualny KFK, polegający na wspieraniu funduszy

kapitału podwyższonego ryzyka inwestujących w MŚP na początkowych etapach ich rozwoju136.

Warto podkreślić, że instrumenty zwrotne w obecnej perspektywie finansowej 2014–2020 mają

dużo większe znaczenie.

Jak wskazują badani (przedstawiciele PARP, MR i beneficjenci PO IG) instrumenty bezzwrotne

stosowane w latach 2007–2013 są atrakcyjniejsze względem instrumentów zwrotnych w postaci

pożyczki lub poręczenia i wiążą się z niższymi kosztami po stronie beneficjenta (np. brak

konieczności zapewnienia kapitału do spłaty pożyczki). Nie można jednocześnie wskazać, że nie

ma zainteresowania realizacją projektów przy udziale środków zwrotnych. Należy jednak

podkreślić, że były one mniej popularne niż w przypadku instrumentów bezzwrotnych, które

w latach 2007–2013 były dominującą formą wsparcia w ramach programów unijnych.

Przy dystrybuowaniu środków zwrotnych należy mieć szczególnie na uwadze prowadzenie

bieżącego nadzoru nad realizacją tego typu projektów i każdorazowo dokonywać szczegółowej

selekcji podmiotów, które takie wsparcie powinny otrzymać. Takie działanie jest konieczne,

ponieważ zarówno w przypadku instrumentów zwrotnych, jak i bezzwrotnych, realizacja projektu

musi zakończyć się sukcesem i osiągnąć efekt trwałości. Jednakże w przypadku instrumentów

zwrotnych (pożyczki i poręczenia), należy mieć szczególnie na uwadze to, że przedsiębiorca musi

wypracować kapitał umożliwiający mu spłatę zaciągniętego zobowiązania. Odmienną sytuacją było

natomiast udzielone wsparcie w ramach np. działania 3.1 PO IG na preinkubację oraz zasilenie

kapitałowe nowo powstałego przedsiębiorcy. Formy te stanowią instrument pozafinansowy, ale nie

wiązały się ze spłatą zobowiązań finansowych.

Respondenci badania jakościowego (przedstawiciele PARP) podkreślają, że każda z oferowanych

form wsparcia dla nowo powstałych przedsiębiorstw, charakteryzowała się wysokim stopniem

zainteresowania, co potwierdza również analiza danych sprawozdawczych. Poziom kontraktacji

136 Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007–2013, Warszawa, 11 grudnia 2015.

200

w odniesieniu do alokacji od uruchomienia Programu w I półroczu 2015 roku137 dla osi 3 wyniósł

105,02%, a dla osi 8 – 108,17%.

W ramach osi 3 PO IG realizowano projekt indywidualny – Wspieranie funduszy kapitału

podwyższonego ryzyka przez Krajowy Fundusz Kapitałowy, którego beneficjentem jest Krajowy

Fundusz Kapitałowy S.A. Zgodnie z danymi zawartymi w Sprawozdaniu okresowym za I półrocze

2015 roku, na dzień 30 czerwca 2015 roku liczba wspartych MŚP przez fundusze finansowane ze

środków PO IG wyniosła 99, z czego w 93 przypadkach jest udział środków przekazanych przez

KFK. Spośród ogólnej liczby wspartych pomiotów 46 stanowiło przedsiębiorstwa typu start-up.

Ponadto, w tej samej osi wdrażany jest projekt systemowy realizowany przez Polską Agencję

Rozwoju Przedsiębiorczości – Utworzenie i dokapitalizowanie Funduszu Pożyczkowego

Wspierania Innowacji. W ramach tego projektu podpisanych zostało 55 umów o pożyczkę na łączną

wartość 90 792 478,20 zł. Do współpracy zaangażowano 32 aniołów biznesu oraz 10 funduszy

kapitału podwyższonego ryzyka typu venture capital.

Szacowane wartości wskaźników dla działania 3.1 wskazują na zbliżony do pierwotnych założeń

sposób realizacji działania. Zwraca uwagę wysoka skuteczność wsparcia w zakresie inkubacji

innowacyjnych pomysłów oraz dokapitalizowania inkubowanych przedsiębiorstw (docelowe

wartości wspomnianych wskaźników zostały znacząco zwiększone w ramach przeglądu

śródokresowego) oraz liczba funkcjonujących nowo powstałych przedsiębiorstw (w okresie do 2 lat

od ich utworzenia). Szacowane wartości tych wskaźników zostały również przekroczone.

W działaniu 3.2 Wspieranie funduszy kapitału podwyższonego ryzyka realizowany jest projekt

indywidualny KFK. Według informacji zawartych w sprawozdaniu okresowym, wśród inwestycji

dokonywanych przez fundusze venture capital dofinansowane przez KFK dominują inwestycje

w MŚP z sektora ICT. Inwestycje w podmioty z tego sektora wprawdzie wiążą się z dużym

ryzykiem, jednak realny poziom nakładów jest niski w porównaniu do zysków, jakie mogą przynieść

tego typu spółki. W ramach projektu zostały również wsparte MŚP z takich branż jak: clean tech

oraz life sciences. Na koniec okresu sprawozdawczego liczba MŚP wspartych przez fundusze

finansowane ze środków działania 3.2 PO IG wyniosła 99 (należy podkreślić, że 46 z pośród ogólnej

liczby wspartych pomiotów stanowiły przedsiębiorstwa typu start-up), przy czym KFK przekazał

środki na łączną kwotę inwestycji w MŚP w wysokości ok. 195 mln zł.

Dla porównania w ramach działania 8.1 PO IG dominującą grupę beneficjentów stanowią

mikroprzedsiębiorcy, ponieważ wsparcie uzyskują wyłącznie firmy istniejące nie dłużej niż rok,

w większości będące mikroprzedsiębiorstwami. W ramach osi priorytetowej 8 do I połowy 2015

roku zakończono realizację 4 431 projektów, a więc 57% projektów przyjętych do realizacji

w ramach tej osi. Zdecydowana większość spośród zakończonych projektów realizowana była

w ramach działania 8.1 (1 742). Według danych sprawozdawczych wskaźniki produktu dla

137 Sprawozdanie okresowe z realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007– 2013 w I półroczu 2015 r.

201

działania 8.1 osiągają realizację na poziomie powyżej 57% wartości docelowej. Jednocześnie

autorzy sprawozdania zwracają uwagę na bardzo wysoką realizację wskaźnika dotyczącego liczby

przedsiębiorstw objętych wdrożonymi systemami informatycznymi typu B2B (prawie czterokrotne

przekroczenie wartości docelowej), co wskazuje na dużą efektywność procesu integrowania

zasobów cyfrowych przedsiębiorstw. Większa wartość wspomnianego wskaźnika wynika również

z faktu, że na etapie programowania działania założono, że koszt wdrożenia systemu będzie

wyższy. Tymczasem niższy koszt systemu B2B spowodował, że większa liczba przedsiębiorców

mogła uzyskać dofinansowanie.

Przy założeniu, że efektami realizacji projektów z wykorzystaniem instrumentów zwrotnych oraz

bezzwrotnych mogą być wskaźniki produktu oraz rezultatu można uznać, że w obu przypadkach

osiągnięto podobne efekty. Wskaźnik rezultatu dla działania 8.1 PO IG – Liczba nowych miejsc

pracy powstałych w wyniku realizacji działania w I połowie 2015 roku osiągnął wartość 57,9%. Dla

porównania, podobny wskaźnik rezultatu dla działania 3.1 PO IG – Liczba nowych miejsc pracy we

wspartych przedsiębiorstwach przyjął wartość 106,9%. W tym przypadku efektywniejsze (mając

dodatkowo na uwadze wartość szacowaną wskaźnika, która wynosi 272,13%) okazały się projekty

realizowane przy wykorzystaniu instrumentów zwrotnych, jeśli przyjmie się, że dokonano

odpowiedniego do oferowanego wsparcia szacowania wartości docelowej wskaźników.

W odniesieniu do wskaźników produktu dla działania 8.1 PO IG – Liczba mikro- i małych

przedsiębiorców, którzy otrzymali dofinansowanie na realizację projektu w zakresie świadczenia

usług drogą elektroniczną i ewentualnego wytworzenia produktów cyfrowych niezbędnych do

świadczenia tych usług, wartość realizacji wyniosła 87,7%. Natomiast dla działania 3.1 PO IG –

Liczba projektów wspartych ze środków działania 3.1 wyniosła 51,4%. W obu działaniach

szacowana wartość realizacji wskaźnika, czyli wartość z podpisanych umów, wynosi powyżej 100%

(dla działania 8.1 PO IG – 122,3%, dla działania 3.1 PO IG – 106,9%). Wskaźnik produktu jest

w tym przypadku korzystniejszy dla działania 8.1 PO IG. W przypadku działania 3.2 PO IG obecna

wartość wskaźników produktu oraz rezultatów równa jest 0%, ale szacuje się wykonanie

wskaźników na poziomie 100%138.

138 W ramach działania 3.2 realizowany jest jeden projekt indywidualny KFK, w którym szacowana realizacja wskaźników jest równa ich wartościom docelowym. Ze względu na fakt, że wspomniany projekt realizowany będzie do końca 2015 roku, dopiero wówczas możliwe będzie wskazanie wartości wskaźników bezpośrednio związanych z realizacją tego projektu.

202

Rysunek 66. Porównanie wybranych wartości wskaźników produktu i rezultatu dla działania 8.1 i 3.1.

Źródło: Sprawozdanie okresowe z realizacji Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007–2013

w I półroczu 2015 r.

Pozyskane w badaniu ilościowym opinie beneficjentów nie wskazują na żadne zależności pomiędzy

efektami osiągniętymi poprzez realizację działań wspartych instrumentami dotacyjnymi oraz

pozadotacyjnymi. Podobnie jak w przypadku respondentów badań jakościowych, wśród których

pojawiają się pojedyncze opinie, które skupiają się jedynie na wsparciu pozadotacyjnym w formie

pożyczki lub poręczenia. Na tej podstawie nie jest możliwe wyciągnięcie użytecznych wniosków.

Podsumowując, można powiedzieć, że analiza pozyskanych danych wskazuje, że osiągnięte efekty

w ramach instrumentów zwrotnych i bezzwrotnych są podobne. Należy jednak zauważyć, że

w przypadku działania 8.1 i 3.1 i 3.2 PO IG obszar wsparcia był zupełnie odmienny. Elementem

wspólnym było wsparcie firm w początkowym okresie ich funkcjonowania. W przypadku działania

3.1 PO IG wsparciem zostały objęte projekty związane z poszukiwaniem i oceną innowacyjnych

pomysłów potencjalnych przedsiębiorców, pracami przygotowawczymi mającymi na celu

utworzenie nowego przedsiębiorstwa na bazie tego pomysłu (tzw. preinkubacja) oraz inwestycjami

kapitałowymi w nowo powstałe przedsiębiorstwo. W działaniu 3.2 PO IG realizowano projekt

indywidualny KFK polegający na wspieraniu funduszy kapitału podwyższonego ryzyka

inwestujących w MŚP na początkowych etapach ich rozwoju. Wsparcie uzyskane przez fundusze

kapitału podwyższonego ryzyka przeznaczone były na inwestycje i zarządzanie portfelem mikro-,

małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnie o charakterze innowacyjnym znajdujących się na

początkowych etapach rozwoju lub prowadzących działalność B+R. W działaniu 8.1 PO IG

oferowane było wsparcie w formie dofinansowania na realizację indywidualnych projektów mikro-

oraz małych przedsiębiorców, mających na celu świadczenie e-usługi. Przy czym projekt może

57,90%

100,90%106,93%

272,13%

87,70%

122,30%

51,39%

106,94%

poziom realizacji wskaźnika szacowany poziom realizacji wskaźnika

wskaźnik rezultatu 8.1 (1) wskaźnik rezultatu 3.1 (1)

wskaźnik produktu 8.1 (1) wskaźnik produktu 3.1 (1)

203

obejmować wytworzenie produktów cyfrowych niezbędnych do świadczenia tej e-usługi139. O ile

poddane analizie wskaźniki produktu i rezultatu były możliwe do porównania z uwagi na ich zakres,

to już obszar w analizowanych działaniach, którego dotyczyły nie był do siebie zbliżony. Z tego

względu dokonana analiza może odwoływać się jedynie do ogólnego stwierdzenia na temat

osiągniętych podobnych efektów. Nie może natomiast dotyczyć tych samych obszarów, a więc

odwoływać się wprost do e-przedsiębiorczości.

139 Typ 2 obejmował projekt systemowy – wsparcie w formie dofinansowania dla Instytucji Wdrażającej na utworzenie i prowadzenie specjalistycznego portalu internetowego na potrzeby działań 8.1 i 8.2 oraz promowanie działania i informowanie potencjalnych beneficjentów o możliwości uzyskania wsparcia poprzez organizowanie kampanii informacyjnych, promocji w mediach elektronicznych i tradycyjnych, organizowanie seminariów i konferencji.

204

Wnioski i rekomendacje

Lp.

Wniosek z badania Proponowana rekomendacja

Ad

resat

rekom

en

da

cji Sposób

wdrożenia Termin

wdrożenia Klasa

rekomendacji Obszar

tematyczny Program

operacyjny

1

W ramach realizowanego kształcenia na kierunkach zamawianych wspierano naukę studentów na kierunkach technicznych i ścisłych. Natomiast kierunki zamawiane nie wspierały kształcenia na kierunkach humanistycznych. W obecnej perspektywie finansowej kierunki zamawiane zostały zastąpione przez rozwój w zakresie kompetencji zamawianych. Taka sytuacja przyczynia się do tego, że wsparcie jest dystrybuowane w rozszerzonym zakresie i przyczynia się do rozwoju pożądanych kompetencji u studentów z różnych kierunków.

Należy kontynuować wdrażanie programu rozwoju kompetencji w takim zakresie. W taki sposób, aby obejmował on różne kierunki kształcenia i różne dziedziny nauki. Monitorowanie rekomendacji może odbywać się poprzez analizę liczby beneficjentów z różnych kierunków studiów. Planując interwencję w tym obszarze, należy uwzględniać wpływ szeroko rozumianych kompetencji cyfrowych na wszystkie dziedziny nauki. Można tego dokonać poprzez uwzględnienie w kryteriach wyboru projektów punktów za zróżnicowanie grup docelowych. Tak, aby projekty uwzględniały rozwój kompetencji osób studiujących na różnych kierunkach. Rekomendacja dla zweryfikowania zaplanowanych interwencji i realizacji przedsięwzięć w IZ

PO

WE

R

Wdrożenie poprzez kierowanie konkursów do różnych typów uczelni i kierunków.

01.01.2018 Rekomendacja programowa

system realizacji polityki spójności, społeczeństwo informacyjne

PO WER

205

ramach Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych w perspektywie 2014-2020;

2

W zakresie projektów z obszaru e-integracji szczególnie skuteczne okazało się wsparcie o charakterze kompleksowym. Działania, które zakładały różne komponenty wsparcia pozwalały uczestnikom pomocy wdrożyć się w zagadnienia związane z funkcjonowaniem w ramach społeczeństwa cyfrowego. Szczególnie efektywne było realizowanie projektów we współpracy z funkcjonującymi lokalnie podmiotami z III sektora. Angażowanie lokalnych NGO’s ułatwiało drogę dotarcia do trudnych grup docelowych i przynosiło pozytywne społecznie efekty.

Planując działania z zakresu e-integracji należy zadbać o to, aby wsparcie było kompleksowe i zawierało w sobie elementy szkoleń, doradztwa indywidualnego, wolontariatu i, w miarę możliwości, było realizowane we współpracy z lokalnymi podmiotami ekonomii społecznej. Realizacja działań powinna się zaczynać od dokładnej diagnozy potrzeb środowiska lokalnego. Kolejnym etapem powinno być zaprojektowanie działań dostosowanych do potrzeb lokalnych. Podczas realizacji działań w obrębie e-integracji warto zaprosić do współpracy lokalne podmioty ekonomii społecznej, które często mają nawiązane kontakty z osobami, do których wsparcie będzie kierowane. Takie podejście pozwoli realizować wsparcie na większą skalę poprzez uwzględnienie potrzeb występujących lokalnie. Rekomendacja dla zweryfikowania zaplanowanych interwencji i realizacji przedsięwzięć w ramach Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych w IZ

PO

PC

W kryteriach wyboru projektów uwzględnić elementy aby premiowane były projekty kompleksowe uwzględniające partnerstwa lokalne.



PO PC

206

perspektywie 2014-2020 oraz dla procesu programowania perspektywy po 2020 roku.

3

Trudności w realizacji projektów infrastrukturalnych wynikały z dużego rozproszenia interwencji na różne programy operacyjne centralne i regionalne. Taka sytuacja powodowała trudności związane z logiczną kolejnością realizacji inwestycji infrastrukturalnych. Duże rozproszenie interwencji powodowało trudności z osiągnięciem komplementarności inwestycji.

Podczas wdrażania projektów w obszarze infrastruktury, należy dążyć do centralizacji działań. Tak, aby wdrażanie było odpowiednio skoordynowane. Rekomenduje się, aby działania na rzecz budowy infrastruktury telekomunikacyjnej podejmowane w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 realizowane były w ramach jednego Programu Operacyjnego. Rekomendacja dla zweryfikowania zaplanowanych interwencji i realizacji przedsięwzięć w ramach Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych w perspektywie 2014-2020 oraz dla procesu programowania perspektywy po 2020 roku. IZ

PO

PC

,

Planując wdrażanie interwencji należy położyć nacisk na projekty centralną organizację wsparcia



PO PC

4

W wyniku analiz zaobserwowano brak spójnego i przejrzystego modelu zarządzania sieciami RSS. W rzeczywistości gospodarczej występują konflikty pomiędzy operatorem i samorządem co wynika między innymi z braku wypracowanych

Jednostki samorządu terytorialnego powinny dążyć do wypracowania optymalnego modelu zarządzania wybudowaną infrastrukturą telekomunikacyjną. Powinny podejmować działania ukierunkowane na monitorowanie efektywności działań podejmowanych przez M

C,

Sam

orz

ądy

Wo

jew

ód

zkie

Planując wdrażanie działań należy podjąć próbę opracowania modelu funkcjonowania RSS.

01.01.2018 Rekomendacja horyzontalna


-

207

dobrych praktyk w tym obszarze.

wyłonionych operatorów infrastruktury. Rekomenduje się wypracowanie dobrych praktyk w tym zakresie. Rekomendacja dla polityk krajowych

5

Interwencja w działania szkoleniowe wewnątrz firm przyczyniła się do zmiany funkcjonowania przedsiębiorstw oraz zmiany postaw i kompetencji pracowników. Działania szkoleniowe umożliwiły wewnętrzne zmiany związane z wdrożeniem TIK w obrębie przedsiębiorstwa wraz ze zmianą sposobu funkcjonowania pracowników. Pozwalało to zwiększać efektywność w obrębie firmy

Zmiany technologiczne w obrębie przedsiębiorstw wymagają zmiany kultury pracy. Wdrażając programy interwencyjne z obszaru cyfryzacji dla przedsiębiorstw należy pamiętać, że zmiany technologiczne muszą być realizowane równolegle z działaniami wdrożeniowymi/szkoleniowymi, które pozwolą ludziom dostosować się do nowych warunków pracy. Rekomendacja może być wdrożona poprzez uwzględnienie w projektach dedykowanych przedsiębiorstwom elementu związanego ze szkoleniami. Rekomendacja dla zweryfikowania zaplanowanych interwencji i realizacji przedsięwzięć w ramach Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych w perspektywie 2014-2020 oraz dla procesu programowania perspektywy po 2020 roku. IZ

PO

PC

Wdrażając projekty proinnowacyjne w firmach należy uwzględnić w zakresie wdrażania projektów elementy związane z dostosowaniem pracowników do pracy w nowych warunkach kultury organizacyjnej.



PO PC

208

6

Interwencja w obszarze działań 8.1 i 8.2 PO IG przyczyniła się do dużej aktywności przedsiębiorstw w obszarze wdrażania e-usług i rozwiązań B2B. Z badania przeprowadzonego wśród beneficjentów działań 8.1 i 8.2 PO IG wynika, że ponad 60% inwestycji nie byłaby zrealizowana bez wsparcia funduszy. Ponadto, w przypadku działania 8.1 badania wskazują, że przedsiębiorcy, którzy otrzymali wsparcie w dużo większym stopniu, są skłonni do dalszych inwestycji w e-usługi niż przedsiębiorcy badania w obrębie grupy kontrolnej. Inwestycje w e-usługi, zwłaszcza w obrębie młodych przedsiębiorstw, są obciążone ryzykiem, wynikającym choćby z braku doświadczenia rynkowego. Wyniki badania wskazują, że wszystkie grupy badanych przedsiębiorców widzą potrzebę dalszych usług doradczych oraz usług szkoleniowych.

Podczas planowania wsparcia w obrębie e-przedsiębiorczości, zwłaszcza w młode podmioty typu start-up, należy uwzględniać nie tylko inwestycje kapitałowe, lecz także elementy związane z doradztwem, które pomogą wdrożyć zaproponowane rozwiązania na rynek. Zamierzony efekt można osiągnąć poprzez odpowiednie zaprojektowanie konkursów. Rekomendacja dla zweryfikowania zaplanowanych interwencji i realizacji przedsięwzięć w ramach Umowy Partnerstwa i programów operacyjnych w perspektywie 2014-2020 oraz dla procesu programowania perspektywy po 2020 roku.

IZ P

OP

C

Projektując obszary wsparcia dla firm należy zadbać o odpowiednią organizację wsparcia uwzględniającą elementy doradcze.

01.01.2018 Rekomendacja horyzontalna


PO PC

WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI PERSPEKTYWY · Rozwój umiejętności cyfrowych Działania na rzecz...

Documents

Transcript of WPŁYW POLITYKI SPÓJNOŚCI PERSPEKTYWY · Rozwój umiejętności cyfrowych Działania na rzecz...