Wojska Obrony Terytorialnej wczoraj, dziś i...

Małgorzata Grzegrzółka

Wojska Obrony Terytorialnej – wczoraj, dziś i jutro

Zmiana środowiska bezpieczeństwa, w tym m.in.

konflikt rosyjsko-ukraiński, ewoluujący charakter

zagrożeń zarówno militarnych, jak i niemilitarnych,

a także dokonujące się na naszych oczach zmiany

w sposobie prowadzenia walki stały się istotnym

powodem zarówno do dyskusji, jak i do podjęcia

w ostatnim czasie wielu decyzji dotyczących

wzmocnienia polskiego potencjału obronnego.

W związku z tym Warszawski Instytut Inicjatyw

Strategicznych (WIIS) podjął się realizacji

Programu Rozwoju Zdolności Obronnych RP –

przedsięwzięcia będącego odpowiedzią na

zaznaczone powyżej zagrożenia i wyzwania

i mającego na celu przygotowanie rekomendacji

odnośnie rozwoju najważniejszych zdolności

operacyjnych Sił Zbrojnych RP. Jednym

z elementów Programu była zorganizowana przez

WIIS w dniu 19 czerwca debata Kształt obrony

terytorialnej, podczas której zaprezentowana została

wdrażana obecnie koncepcja Wojsk Obrony

Terytorialnej, a dyskusja prowadzona była w trzech

panelach poświęconych szkoleniu, wyposażeniu oraz

współpracy Obrony Terytorialnej z podmiotami

trzecimi1. Opracowanie, które mają Państwo przed

sobą, zostało zainspirowane wyżej wspomnianą

debatą, a wnioski zebrane podczas konferencji

również posłużyły w tej publikacji. Z tego powodu

struktura dokumentu w pewnym stopniu

odzwierciedla prowadzone tam dyskusje. Oprócz

wniosków z debaty WIIS źródłami służącymi do

opracowania tekstu były przede wszystkim polskie

akty prawne, komunikaty Ministerstwa Obrony

Narodowej oraz publikacje.

W pierwszej kolejności przedstawione zostało obecne,

zmieniające się intensywnie środowisko

bezpieczeństwa Polski, którego opis oparto przede

wszystkim na Koncepcji Obronnej Rzeczypospolitej

Polskiej. Następnie dokonano przeglądu

proponowanych w ostatnich latach koncepcji

formowania jednostek obrony terytorialnej oraz

przedstawiono wybrany ostatecznie model opracowany

przez Biuro ds. Utworzenia OT. Bezpośrednio z tego

modelu wywiedzione zostały dwie następne części,

czyli podpunkt dotyczący szkolenia oraz następny

dotyczący wyposażenia Wojsk Obrony Terytorialnej.

Na zakończenie przedstawione zostały najważniejsze

wnioski wynikające z tej analizy.

RP prowadzi pokojową politykę względem wszystkich

sąsiadów, jednakże jej położenie geopolityczne

i doświadczenia historyczne uzasadniają konieczność

ciągłej dbałości o bezpieczeństwo państwa, także w

kontekście militarnym. Dlatego też w art. 5 Konstytucji

RP zawarto sfomułowanie, że „Rzeczpospolita Polska

strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego

terytorium”, definiując tym defensywną postawę

naszego kraju2. W tym kontekście zasadne jest również

przytoczenie art. 26 Ustawy Zasadniczej: „Siły Zbrojne

Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie

niepodległości państwa i niepodzielności jego

terytorium oraz zapewnieniu bezpieczeństwa

i nienaruszalności jego granic”3.

Nie tylko najważniejszy akt prawny w Polsce reguluje

wzmacnianie własnego potencjału obronnego, ale jest

to również zobowiązanie sojusznicze wynikające z art.

3 Traktatu Północnoatlantyckiego, którego treść brzmi:

„Dla skuteczniejszego osiągnięcia celów niniejszego

traktatu, Strony, każda z osobna i wszystkie razem,

poprzez stałą i skuteczną samopomoc i pomoc

wzajemną, będą utrzymywały i rozwijały swoją

indywidualną i zbiorową zdolność do odparcia zbrojnej

napaści”4.

Korzeni współczesnego rozumienia kwestii obrony

państwa i nienaruszalności jego terytorium należy

doszukiwać się w dziele O wojnie Carla von

Clausewitza, który kwestiom obrony poświęcił całą

szóstą księgę. Rozdział szósty dzieła skupia się na

katalogu środków obronnych, wśród których jako

pierwszy autor wymienia obronę krajową (Landwehr)

mogącą być postrzegana jako poprzedniczka

współczesnych formacji Obrony Terytorialnej.

Twierdze, naród, powstanie narodowe, pospolite

ruszenie i sprzymierzeńców umieszcza natomiast na

kolejnych pozycjach. Autor podkreśla w tym miejscu

różny charakter wojsk obrony krajowej w zależności od

państwa i konfliktu, przytaczając przykład Prus, które

potraktowały ten rodzaj wojsk jako część wojsk

operacyjnych – co jest równoznaczne z zastosowaniem

Wojska Obrony Terytorialnej

go również do ataku na przeciwnika. Równocześnie

autor mocno podkreśla znaczenie obrony krajowej

niewykorzystywanej jako część wojsk operacyjnych,

a jako ochotniczej formacji, która, aby działać

najbardziej efektywnie, powinna polegać na „(…)

ochotniczym współdziałaniu na wojnie całej masy

ludowej z jej siłami fizycznymi, zasobami i nastrojami

(…)”5.

Nowe zagrożenia i wynikające z nich decyzje

W połowie 2016 r. zainaugurowano przygotowywany

przez Ministerstwo Obrony Narodowej Strategiczny

Przegląd Obronny (SPO), który kompleksowo

podchodzi do analizy stanu obecnego, potrzeb,

wyzwań, a także rozwoju Sił Zbrojnych RP do 2032 r.

Przygotowywane przez 5 zespołów badawczych

opracowanie wychodzi od wskazania zagrożeń

i wyzwań dla Polski, na których opiera proponowany

nowy model i kierunki rozwoju Sił Zbrojnych RP.

Poniżej wymieniono te, które mają szczególnie duży

wpływ na tematykę publikacji: Agresywna polityka

Federacji Rosyjskiej. FR w dalszym ciągu uznaje

NATO za podstawowe zagrożenie dla swojego

bezpieczeństwa, skupiając się na swoim głównym celu,

czyli doprowadzeniu do ustanowienia nowego

porządku międzynarodowego (poprzez demontaż

NATO jako sojuszu wojskowego i ograniczenie

wpływu USA na bezpieczeństwo europejskie) oraz

powrotu do statusu hegemona globalnego. Jest to

szczególnie groźne dla Polski i innych państw

wschodniej flanki sojuszu. Sytuacja ta i różne formy

destrukcyjnej aktywności FR osłabiają również

integralność Unii Europejskiej, mocno podzielonej ze

względu na często odmienne interesy poszczególnych

państw członkowskich.

1. Agresywna polityka Federacji Rosyjskiej. FR

w dalszym ciągu uznaje NATO za podstawowe

zagrożenie dla swojego bezpieczeństwa,

skupiając się na swoim głównym celu, czyli

doprowadzeniu do ustanowienia nowego

porządku międzynarodowego (poprzez demontaż

NATO jako sojuszu wojskowego i ograniczenie

wpływu USA na bezpieczeństwo europejskie)

oraz powrotu do statusu hegemona globalnego.

Jest to szczególnie groźne dla Polski i innych

państw wschodniej flanki sojuszu. Sytuacja ta

i różne formy destrukcyjnej aktywności FR

osłabiają również integralność Unii Europejskiej,

mocno podzielonej ze względu na często

odmienne interesy poszczególnych państw

członkowskich.

2. Niestabilność w regionie wschodniej

i południowej flanki NATO – przyczyną

niestabilności w rejonie wschodniego sąsiedztwa

sojuszu jest przede wszystkim opisana polityka

FR. Sytuacja na Ukrainie, Białorusi, a także

w Mołdawii pozostaje niepewna, zwłaszcza

w kontekście ich potencjalnej integracji

(Ukraina, Mołdawia) lub współpracy (Białoruś)

ze strukturami UE. Kaukaz Południowy również

pozostaje wymieniany jako potencjalne

zagrożenie dla NATO w związku z zamrożonymi

konfliktami oraz skrytymi działaniami FR

powodującymi niestabilność sytuacji regionalnej

i wewnętrznej. Natomiast kraje południowej

flanki mierzą się z konfliktami

i nieustabilizowaną sytuacją w regionie Bliskiego

Wschodu i w Północnej Afryce.

3. Jesteśmy nadal daleko od rozwiązania

wynikającego z niej kryzysu migracyjnego,

różnie postrzeganego przez poszczególne

państwa europejskie. Implikacje dla Polski

związane z niestabilnościami w rejonie

południowej flanki NATO będą wiązały się

z dalszą potrzebą świadczenia pomocy

sojuszniczej, do której SZRP muszą być

przygotowane lepiej, niż miało to miejsce

w przeszłości6.

Rys. 1: Główne wyzwania i zagrożenia dla Rzeczypospolitej

Polskiej i regionu, Źródło: Opracowanie własne na podst.:

Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, s. 20–35.

Główne wyzwania i zagrożenia

Federacja Rosyjska

Niestabilność regionu wschodniej flanki NATO

Niestabilność regionu południowej flanki NATO

Terroryzm

Ewolucja zachodnich struktur integracyjnych

Otoczenie ekonomiczne i społeczne

Postęp technologiczny i przyszła przestrzeń walki


Na podstawie wyżej wymienionych wyzwań i zagrożeń

opracowany został katalog zadań SZRP

(zaprezentowany na rysunku 2), a także ich model

i kierunki rozwoju.

Rys. 2: Katalog Zadań SZRP, Źródło: Opracowanie własne na

podst.: Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, s. 38–39.

Model Sił Zbrojnych RP przedstawiony w Koncepcji

obronnej RP sięga do roku 2032 i zawiera plany

rozwoju wszystkich pięciu rodzajów sił zbrojnych.

Główne założenia tego modelu przedstawiono na

rysunku numer 3.

Ze względu na tematykę tej publikacji szczególny

nacisk został położony na rolę Wojsk Obrony

Terytorialnej, które kilkakrotnie pojawiają się

w Koncepcji Obronnej RP. Za najbardziej istotną

autorzy Koncepcji uważają „umiejętność

współdziałania w operacji połączonej, szczególnie

wojsk operacyjnych z żołnierzami obrony

terytorialnej”7. Liczebność tego rodzaju wojsk ma

wzrosnąć do ponad 50 tys. żołnierzy do 2030 r., a ich

głównym zadaniem ma być wsparcie jako lekka

piechota działań wojsk operacyjnych. Niemniej

istotnym celem będzie również prowadzenie działań

nieregularnych i wsparcie zarządzania kryzysowego.

Droga do utworzenia Wojsk Obrony Terytorialnej

Za pierwsze podejście do tworzenia obrony terytorialnej

należy uznać istniejącą w latach 1937-1939 Obronę

Narodową. Jej formacje – brygady, półbrygady

i bataliony – odegrały istotną rolę w działaniach

lokalnych we wrześniu 1939 r. O tym, jak wartościowe

uzupełnienie stanowiły dla wojsk operacyjnych,

świadczyła m.in. bitwa pod Węgierską Górką, zwana

Westerplatte Południa. Od 1945 r. – jeszcze przed

zakończeniem II wojny światowej – w Polsce

funkcjonowały różnego typu formacje wojsk obrony

terytorialnej. Na początku były to wojska wewnętrzne

w postaci Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego

(KBW) oraz Wojsk Ochrony Pogranicza (WOP).

W maju 1959 r. Komitet Obrony Kraju (KOK) przyjął

uchwałę, która mówiła o zmianach organizacyjnych sił

zbrojnych na wypadek wojny i ich rozwoju aż do roku

1965. Dokument wyodrębnił po raz pierwszy wojska

Obrony Terytorialnej Kraju (OTK) i określił ich cele

oraz oficjalną definicję8. OTK powstały

z uwzględnieniem doświadczeń zebranych w czasie

wojny i powojennych analiz zagrożeń, a także z uwagi

na ustalenia państw Układu Warszawskiego, które

postanowiły, że wojska operacyjne mają działać

w ramach Zjednoczonych Sił Zbrojnych UW,

a zapewnieniem porządku i zabezpieczeniem

funkcjonowania frontu na terytorium własnego kraju

mają zajmować się odrębnie tworzone wojska

wewnętrzne9.

Organizację wojsk obrony terytorialnej rozpoczęto

faktycznie od stycznia 1963 r., na mocy Uchwały

Komitetu Obrony Kraju nr 104/62 z 16 listopada 1962

r. w sprawie przygotowania obrony terytorialnej kraju,

której elementem był Plan operacyjny obrony

terytorialnej kraju oraz Uchwały Rady Ministrów nr

164/63 z 4 maja 1963 r. o zasadach organizacji

jednostek OT.

Ostatecznie wojska OTK do 1971 r. składały się

z formowanych od 1963 r. wojsk obrony terytorialnej

(OT), Wojsk Obrony Powietrznej Kraju (WOPK) oraz

sił obrony terytorialnej marynarki wojennej. Do

systemu należały również wojska wewnętrzne

(WOWew), zorganizowane na bazie przekazanych do

Ministerstwa Obrony Narodowej z resortu spraw

wewnętrznych sił KBW (1966 r.), a także Wojska

Ochrony Pogranicza (WOP)10.

Między rokiem 1971 a 1980 nastąpiła kolejna

transformacja OTK zmniejszająca potencjał jednostek,

m.in. poprzez przeformowanie części jednostek

WOWew w jednostki OT o niższym stopniu gotowości

czy przekazanie Wojsk Ochrony Pogranicza 1971 r.

resortowi spraw wewnętrznych.

Lata 1981–1988 to czas zdecydowanej redukcji

jednostek OTK – w drugiej połowie lat 80. polecono

całkowite rozwiązanie jednostek OT (faktycznie

likwidacja zakończona została w marcu 1990 r.).

Wojska obrony wewnętrznej zostały zlikwidowane

w roku 1991, natomiast WOPK zostały wyodrębnione

Zdolność do obrony Polski

•Dysponowanie efektywnym potencjałem odstraszania

•Posiadanie nowoczesnego wyposażenia, wyszkolonychżołnierzy oraz przećwiczonych procedur

•Wprowadzenie nowego systemu dowodzeniai ćwiczenia gotowości w czasie "K" i "W"

Umacnianie współpracy sojuszniczej

•Zwiększenie wkładu w działania NATO

•Działania na rzecz zacieśnienia współpracy sojuszniczej

•Gotowość do udziału w operacjach zagranicznych

Współdziałanie z innymi służbami

•Wsparcie służb w operacjach zarządzania kryzysowegozarówno w Polsce, jak i na terytorium państwsojuszniczych

•Skoordynowanie i ćwiczenia reagowania z instytucjaminiemilitarnymi

Model SZRP w 2032 r.

Finansowanie

Przewidywany wzrost finansowania do 2.5% PKB

do 2030 r.

Zakupy dla SZRP będą poprzedzone ćwiczeniami

i symulacjami połączonymi z narzędziami do

modelowania operacyjnego i budżetowego.

Liczebność

Ponad 200 tys.

Siły Zbrojne do roku 2032 będą liczyły 200 tys.

żołnierzy, w tym:

Ponad 150 tys.

wojsk operacyjnych

Ponad 50 tys.

Wojsk Obrony Terytorialnej

5 rodzajów Sił Zbrojnych

(utworzenie czwartej dywizji wojsk

operacyjnych)

Marynarka

Wojenna Siły

Powietrzne

Wojska

Lądowe Wojska

Specjalne

Wojska Obrony

Terytorialnej

Pozostałe komponenty

Wojska Lądowe i Siły Powietrzne

kluczowe dla polskiej obronności

Przygotowanie ochrony polskiego

wybrzeża i uniemożliwienie

przeciwnikowi panowania nad

południowym Bałtykiem kluczowe dla

Marynarki Wojennej

Wzmocnienie potencjału Wojsk

Specjalnych w kontekście działań

o wysokiej intensywności i udziału

w operacjach zagranicznych

o niższym natężeniu

Współdziałanie z wojskami

operacyjnymi, głównie jako lekka

piechota i odpieranie działań

nieregularnych, a także wspieranie

zarządzania kryzysowego przez Wojska

Obrony Terytorialnej

Zwiększenie roli wojsk inżynieryjnych

i innych oddziałów wsparcia

Zapewnienie stałej osłony

i koordynacja zabezpieczenia

i walki w cyberprzestrzeni przez wojska

cybernetyczne

ccc

Jedna

z najnowocześniejszych

armii w Europie

Wzmacnianie

współpracy wojskowej

w ramach sojuszu

północnoatlantyckiego

Rys. 3: Model Sił Zbrojnych w 2032 r., Źródło: Opracowanie własne na podst.: Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, s. 20–35.


z systemu OTK i przyłączone do operacyjnych Wojsk

Lotniczych – w rezultacie tworząc Wojska Lotnicze i

Obrony Powietrznej11.

Jednakże już w roku 1990, jeszcze w trakcie trwania

likwidacji jednostek OTK, podjęto próbę reaktywacji

wojsk OT. Jednostki te miały być wzorowane na

formacjach wojsk wewnętrznych i działać jako

wsparcie wojsk operacyjnych12. Rok 1992 przyniósł

natomiast transformację wojsk obrony regionalnej w

jednostki OT.

Niezależnie od tego dopiero w roku 1999 przyjęto

Koncepcję rozwoju obrony terytorialnej, która

zakładała, że do 2003 r. wojska te będą liczyły ok. 10

tys. żołnierzy w czasie pokoju, natomiast w czasie

wojny 120 tys. oraz, że wojska te będą pełniły rolę

wspierającą wojska operacyjne. Rozbudowa ich miała

być rozłożona na trzy etapy i trwać do 2012 r.

Rozpoczęcie realizacji programu modernizacji

technicznej sił zbrojnych w 2001 r., który był skupiony

stricte na wojskach operacyjnych, spowodowało duże

ograniczenie rozwoju wojsk OT13. I tak w 2002 r. w

nowo przyjętej koncepcji przebudowy wojsk OT ich

liczebność została zmniejszona do 2-3 tys. w czasie

pokoju i 50-70 tys. w czasie wojny14.

Na przełomie 2007 i 2008 r. przekształcono brygady OT

w bataliony OT, które następnie zostały przeformowane

w bataliony zmechanizowane i włączone do wojsk

operacyjnych – tym samym zakończono

funkcjonowanie jednostek OT w czasie pokoju, a

formowanie batalionów OT przewidywano w planach

mobilizacyjnych tylko na wypadek wojny. Rządząca

wówczas koalicja PO-PSL postrzegała rozwój Sił

Zbrojnych RP jako struktury przede wszystkim

ekspedycyjnej w ramach sił koalicyjnych i nie

dostrzegała konieczności rozwoju, a tym bardziej

tworzenia formacji nakierowanych wyłącznie na obronę

terytorium RP

Pierwsze plany dotyczące powstania i modelu Wojsk

Obrony Terytorialnej po ich rozformowaniu w 2008 r.,

zostały przedstawione przez Prawo i Sprawiedliwość

jeszcze przed wyborami parlamentarnymi w 2015 r.: 4

lipca 2015 r. w Katowicach podczas konwencji

programowej Prawa i Sprawiedliwości i Zjednoczonej

Prawicy. Już wtedy zaznaczona została chęć

podwyższenia liczebności Sił Zbrojnych RP, a także

pomysł wsparcia wojsk operacyjnych przez siły

terytorialne, które powinny być oparte na naborze

ochotniczym15.

Model Wojsk Obrony Terytorialnej dziś

W latach 2015-2016 pojawiło się w sumie sześć

koncepcji odnoszących się do kształtu Obrony

Terytorialnej. Instytucje, które podjęły się

zdefiniowania potrzeb, celów i opisania kształtu

przyszłej formacji, to: Akademia Obrony Narodowej,

Uniwersytet Łódzki (zasadniczo koncepcja autorska

Profesora Przemysława Żurawskiego vel

Grajewskiego), Zarząd Organizacji i Uzupełnień – P1

(wraz z objęciem funkcji Szefa Zarządu – koncepcja

autorska płk Krzysztofa Gaja), Sztab Generalny WP,

ObronaNarodowa.pl oraz Biuro ds. Utworzenia Obrony

Terytorialnej. Najważniejsze założenia tych koncepcji

przedstawiono w Tabeli nr 1.

To właśnie model autorstwa dr. Grzegorza Kwaśniaka,

obecnie dyrektora tegoż Biura, został przyjęty oficjalnie

do wprowadzenia w życie. Model ten był po części

inspirowany również pozostałymi koncepcjami, które

zostały przedstawione w powyższej tabeli.

Według tego modelu Wojska Obrony Terytorialnej

mają trzy główne zadania:

1. Wzmocnienie potencjału odstraszania Sił

Zbrojnych RP poprzez wsparcie wojsk

operacyjnych;

2. Uzyskanie zdolności operacyjnych do

samodzielnego prowadzenia działań

nieregularnych (działań antykryzysowych,

antydywersyjnych, antyterrorystycznych oraz

antydezinformacyjnych).

3. Wzmocnienie patriotyzmu wewnątrz SZRP16.

Dokładna struktura jednostek Wojsk Obrony

Terytorialnej, ich wyposażenie, a także model szkolenia

powinny zatem być uzależnione od wyżej

wymienionych zadań. Najważniejszą, podkreślaną

przez twórców WOT cechą jest ich wielowymiarowość

– poza wymiarem militarnym WOT ma spełniać

również funkcje społeczne, kulturalne oraz

ekonomiczne. Ich podstawowym zadaniem zarówno w

czasie „P”, „K” czy „W” winno być więc przede

wszystkim zabezpieczenie przetrwania ludności

cywilnej.

Instytucja Misja i zadania OT Służba Dowodzenie Wojska OT Uzbrojenie i sprzęt wojskowy

Akademia obrony

Narodowej

*Prowadzenie ochrony i obrony

miejscowości, granic lądowych

oraz infrastruktury krytycznej;

*Współudział w powszechnym

wychowaniu obywatelskim;

*Wsparcie władz cywilnych

podczas klęsk żywiołowych.

Powszechna obowiązkowa

i ochotnicza służba wojskowa:

- podstawowe przeszkolenie

wojskowe trwające 2 - 3 miesiące;

- służba w rezerwie obejmująca

jednodniowe szkolenia w dni

wolne od pracy nie częściej niż

jedno szkolenie na miesiąc;

- służbę w jednostce po

mobilizacji na wypadek wojny

bądź w sytuacji klęski żywiołowej

lub katastrofy technicznej.

*Minister obrony Narodowej

dowodzi Obroną Terytorialną

poprzez Inspektorat OT;

*Operacyjnymi organami

dowodzenia OT na obszarach

operacyjnych są Dowództwa

Okręgów Wojskowych;

*Taktycznymi organami

dowodzenia są Wojskowe

Komendy Uzupełnień

i Dowództwa Garnizonowe.

Lekkie jednostki

ogólnowojskowe

i rodzajów wojsk o strukturze

brygadowej lub batalionowej

odpowiednio do zadań

operacyjnych

i zadań wsparcia wojskowego

władz cywilnych

i społeczeństwa.

*Broń strzelecka;

*Lekka broń przeciwpancerna;

*Lekka broń plot;

*Środki minowania;

*Podstawowy sprzęt wojskowy i ratowniczy:

-Pojazdy: lekkie pojazdy terenowe, lekkie

ciężarówki, mikrobusy, motocykle;

-Maszyny i sprzęt inżynieryjny;

-Sprzęt do rozpoznania oraz likwidacji skażeń

i zakażeń;

-Zestawy do zabiegów sanitarnych;

-Podstawowy sprzęt ratownictwa

medycznego;

-Podstawowy sprzęt ratownictwa

ekologicznego.

Uniwersytet

Łódzki

*Samodzielne prowadzenie

obrony granic kraju;

*Zwiększenie potencjału

odstraszania.

*Bazą do formowania takich

jednostek powinny być firmy,

parafie, koła myśliwskie,

Ochotnicze Straże Pożarne, grupy

proobronne itp.;

*Wcielenie ok 700 tys. obywateli

do szeregów OT;

*150 tys. grup mobilizujących.

*Zarządzanie OT powinno

się odbywać poprzez

kierownictwo cywilne.

Oddziały OT złożone z

żołnierzy zamieszkujących tę

samą okolicę.

*Broń strzelecka oraz ręczna;

*Ręczna broń przeciwlotnicza oraz przeciw

czołgowa.

Zarząd

Organizacji i

Uzupełnień P-1

*OT wykorzystywana do działań

typowo bojowych oraz do

ochrony i wsparcia ludności;

*Ochrona w przypadku klęsk

żywiołowych;

*Ochrona ważnych obiektów;

*Zwalczanie przeciwnika

(zlokalizowanie, osaczenie i

zniszczenie).

*Szkolenie co miesiąc przez dwa

dni, w weekend, a także raz

w roku na poligonie, w ramach

dwutygodniowego zgrupowania;

*Utworzenie 380 kompanii,

w tym: piechoty, ochrony,

manewrowych, wsparcia oraz

regulacji ruchu.

Rozkaz będzie wychodził z

dowództwa OT, stosownie do

zagrożenia i jego charakteru.

Pewną swobodę działania

będzie miało dowództwo

obrony terytorialnej na

szczeblu regionu,

współpracujące z wojewodą.

Brygada nie musi się składać

tylko z batalionów, ale także

z samodzielnych kompanii.

Utworzenie dwóch filarów

obrony:

-żołnierze ochraniający ważną

infrastrukturę, likwidowanie

grup dywersyjnych

przeciwnika;

-żołnierze walczący z

regularnym przeciwnikiem.

Broń odpowiednia do rodzaju kompanii:

piechota (karabinki, granatniki, karabiny

maszynowe), kompanie wsparcia (armaty

przeciwlotnicze, ręczne wyrzutnie rakiet

przeciwlotniczych, przenośne wyrzutnie PPK,

ciężkie granatniki przeciwpancerne).

Sztab Generalny

WP

*Prowadzenie działań ochronny

przeciw klęskom żywiołowym

oraz wsparcie i ochrona ludności;

*Prowadzenie działań bojowych

podczas wojny, okupacji.

*Utworzenie 380 kompani

w każdym powiecie po jednej;

*Szkolenie co miesiąc przez dwa

dni,

w weekend, a także raz w roku na

poligonie w ramach

dwutygodniowego zgrupowania.

*Rozkazy kierowane od

dowództwa OT

i dostosowane do zagrożenia;

*Pewną swobodę działania

otrzyma dowództwo OT na

szczeblu regionu.

OT składające się

z batalionów i brygad.

Broń nowej i starszej generacji odpowiednio

dostosowana do potrzeb kompanii.

Instytucja Misja i zadania OT Służba Dowodzenie Wojska OT Uzbrojenie i sprzęt wojskowy

Obrona

Narodowa.pl

*Powszechne wychowanie

i szkolenie wojskowe młodzieży

i żołnierzy rezerwy;

*Niezwłoczne wsparcie

wojskowe miejscowych władz

i społeczeństwa w sytuacjach

zagrożeń (kryzysów) czasu

pokoju, w okresie wojny

i ewentualnej okupacji;

*Przygotowanie i prowadzenie

ochrony oraz obrony miejscowej

(miejscowości, infrastruktury

krytycznej, infrastruktury

wojskowej, granic lądowych,

obszarów leśnych, itp.).

*Wcielenie do służby 80 tys.

obywateli;

*Cykliczne szkolenia poligonowe;

*Organizacja szkoleń w systemie

weekendowym i urlopowym.

Naczelny organ dowodzenia

– Dowództwo (Komenda)

Obrony Narodowej –

powinien mieć swoje

dowództwa niższego szczebla

w województwach na

poziomie regionalnym, a na

poziomie lokalnym

dowództwa i jednostki

lokalne w powiatach oraz

miastach na prawach

powiatu.

*Oddziały złożone z:

plutonów, kompani

oraz batalionów;

*Działanie na trzech

poziomach:

-Powiatowym;

-Wojewódzkim;

-Centralnym.

*Ilość broni zależna od istniejącej na danym

terenie liczby obiektów infrastruktury

krytycznej, miast, węzłów drogowych, lotnisk

i składów surowców strategicznych:

*Własne wyposażenie;

*Własna broń.

Biuro ds.

utworzenia OT

*Prowadzenie działań

militarnych we współdziałaniu

z wojskami operacyjnymi;

*Ochrona ludności przed

skutkami klęsk żywiołowych;

likwidacja ich skutków, ochrona

mienia, akcje poszukiwawcze

oraz ratowanie;

*Ochrona społeczności lokalnych

przed skutkami destabilizacji

i dezinformacji;

*Współpraca z elementami

systemu obronnego państwa, w

tym szczególnie z wojewodami i

organami samorządu

terytorialnego.

*W kompaniach powiatowych

żołnierze mają szkolić się średnio

30 dni w roku – raz w miesiącu w

weekend oraz raz w roku przez

kilka dni na poligonie;

*Docelowo ma powstać 314

kompani. Będą pogrupowane w

76 batalionów (po 4-5 kompanii)

podległych wojewódzkim

brygadom (po 3-4 bataliony).

Brygad ma być 17. Dwie mają

powstać na Mazowszu, które jest

najrozleglejszym województwem.

Każda brygada ma liczyć 1,5-2,5

tys. żołnierzy.

*Poziom strategiczny (Sztab

Generalny, Dowództwo

WOT);

*Poziom operacyjny (17

dowództw brygad OT, 17

batalionów OT);

*Poziom taktyczny

(dowództwa batalionów OT,

314 kompanie OT w

powiatach).

*W każdym województwie:

dowództwo brygady obrony

terytorialnej;

*W każdym mieście

wojewódzkim batalion obrony

terytorialnej; *W

każdym powiecie po jednej

kompani.

*Wyposażenie uzależnione od SRO, np.

środowisko morskie, górskie, leśne;

*Wyposażenie osobiste żołnierza;

*Wyposażenie grupowe dla żołnierzy.

Tabela 1: Koncepcje WOT, Źródło: Opracowanie własne.


Model struktury Wojsk Obrony Terytorialnej

Autorska koncepcja wykorzystania pododdziałów OT

została określona przez dr. Kwaśniaka jako doktryna

nasycenia środowiska walki polegająca na integracji

działań batalionów wojsk operacyjnych z kompaniami

pododdziałów terytorialnych i tworzeniu dzięki temu

głęboko nasyconego pola walki.

Stąd też sposób działania WOT ściśle wiąże się

z koncepcją nazwaną Stałym Rejonem

Odpowiedzialności (SRO). SRO jest nazywane

terytorium, na którym działa dana jednostka WOT

w czasie „P” i w czasie „W”. Jest to sposób na to, aby

żołnierz Terytorialnej Służby Wojskowej (TSW)

dobrze znał teren działań, na którym może mu przyjść

chronić ludność i infrastrukturę krytyczną, likwidować

skutki klęsk żywiołowych czy prowadzić operacje

ratownicze.

Stricte w czasie „W” jednostki WOT mają za zadanie

wspierać działania Wojsk Operacyjnych, w tym

szczególnie w przypadku zajęcia przez agresora

swojego SRO – Wojsk Specjalnych – tworząc grupy

oporu, wspierając miejscową ludność i utrudniając

przejęcie przez przeciwnika kontroli nad danym

obszarem działań.

SRO jest podstawowym czynnikiem definiującym

główne zadania jednostek WOT na danym terenie.

Zarówno uzbrojenie, jak i zakres szkolenia jednostek

położonych w regionie najbardziej prawdopodobnych

kierunków działania agresora, będą przystosowane do

wsparcia Wojsk Operacyjnych w działaniach bojowych

opóźniających, ew. tworzenia struktur konspiracyjnych.

Zadaniem oddziałów WOT w regionach mniej

narażonych na bezpośrednie starcie z przeciwnikiem

będzie zabezpieczenie infrastruktury krytycznej,

zapewnienie przepustowości głównych linii

komunikacyjnych i zabezpieczenie węzłów

komunikacyjnych, aby formacje przemieszczające się

na front mogły zrobić to bezpiecznie, organizacja

transportu, a także współpraca z podmiotami trzecimi17.

Docelowa struktura Wojsk Obrony Terytorialnej będzie

opierać się na 17 brygadach – po jednej w każdym

województwie – oprócz mazowieckiego, gdzie mają

stacjonować dwie brygady. Do tej pory zostały

sformowane trzy pierwsze: 1. Podlaska Brygada OT

w Białymstoku, 2. Lubelska Brygada OT w Lublinie

i 3. Podkarpacka Brygada OT w Rzeszowie. W maju br.

rozpoczął się również proces formowania kolejnych

trzech brygad, tj. 4. Warmińsko-Mazurskiej BOT

w Olsztynie, 5. Mazowieckiej BOT w Ciechanowie

i 6. Mazowieckiej BOT w Radomiu.

Rys. 4: Model struktury OT, źródło: opracowanie własne na podst.:

G. Kwaśniak, Wojska Obrony Terytorialnej w środowisku

bezpieczeństwa polski, wystąpienie na debacie pt. Kształt Obrony

Terytorialnej, Warszawski Instytutu Inicjatyw Strategicznych,

Warszawa 2017.

W 2018 roku WOT mają liczyć ok. 35 tys. żołnierzy,

natomiast rok później ma to być już 53 tys. – proces

formowania kolejnych jednostek został podzielony na

cztery etapy.

Rys. 5: Etapy budowy WOT, źródło: opracowanie własne.

Poziom strategiczny (krajowy)

Sztab Generalny

Dowództwo WOT

Poziom taktyczny (powiatowy)

76 dowództw batalionów OT

314 kompani OT w powiatach

Poziom operacyjny (wojewódzki)

17 dowództw brygad OT

Etap IV (2019-2022)

4 brygady w: zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim

Etap III (2018-2021)

7 brygad w: pomorskim, kujawsko-pomorskim, łódzkim, świętokrzyskim, małopolskim i śląskim

Etap II (2017-2019)

3 brygady w: warmińsko-mazurskim i mazowieckim

Etap I (2016-2018)

3 brygady w: podlaskim, lubelskim i podkarpackim


Oprócz żołnierzy pełniących służbę w trybie TSW na

podstawie sześcioletnich kontraktów, w skład WOT

wejdą też żołnierze zawodowi – ich planowana liczba to

ok. 1/10 całości formacji.

TSW będzie pełniona stale w dwóch trybach jako służba

rotacyjna lub dyspozycyjna. Rotacyjna oznacza służbę

w dniach, które określa dowódca jednostki. Służba

dyspozycyjna natomiast pełniona będzie poza jednostką

wojskową – wtedy to żołnierz jest w gotowości do

stawienia się do służby rotacyjnej w miejscu i terminie

wyznaczonym przez dowódcę tejże jednostki.

Wezwanie takie może pojawić się w trzech

przypadkach:

1. Kontrola gotowości mobilizacyjnej i bojowej

danej jednostki;

2. Zwalczanie klęsk żywiołowych lub ich skutków,

potrzeba działań antyterrorystycznych, a także

innych działań z zakresu zarządzania

kryzysowego samodzielnie lub we współpracy

z podmiotami trzecimi;

3. Wsparcie wojsk operacyjnych w przypadku

zagrożenia państwa.

Szkolenie

Koncepcja szkolenia Wojsk Obrony Terytorialnej

oparta została na założeniu i chęci stworzenia jednostek

bazujących na formacjach lekkiej piechoty. Przy jej

tworzeniu korzystano z doświadczeń amerykańskiej

Gwardii Narodowej, szwedzkiego Hemvärnetu i ich

odpowiedników z krajów basenu Morza Bałtyckiego.

Dużą rolę odegrały również uwarunkowania

terytorialne, narodowe i historyczne RP.

Przed wgłębieniem się w sposób szkolenia WOT

należałoby przyjrzeć się również sposobom

rekrutowania i sylwetce kandydatów. Pierwszeństwo

przy wyborze mają specjaliści w dziedzinach

potrzebnych jednostkom OT, a także byli żołnierze

i członkowie organizacji proobronnych. Dzięki takiemu

modelowi rekrutacji wielu rekrutów już na wstępie

będzie miało pewne doświadczenia i umiejętności, co

sprawia, że celem szkolenia będzie utworzenie formacji

z określonymi celami i zadaniami. Przy naborze

odbywa się określenie potencjału sprawności fizycznej

kandydatów – natomiast dopiero w trzecim roku

szkolenia żołnierz TSW ma osiągnąć docelowy status

określony na początku i zdać egzamin sprawnościowy

w stopniu identycznym do żołnierza zawodowego.

Ze względu na specyfikę nowego rodzaju SZRP

szkolenie powinno rozpatrywać się z dwóch

perspektyw: od strony żołnierza OT oraz kadr

dowódczych i szkoleniowych. Najpierw należy

przyjrzeć się tym drugim. Za szkolenie instruktorów

i dowódców odpowiadać mają Mobilne Zespoły

Szkoleniowe (MZS) – składające się m.in. z weteranów,

w tym pochodzących z sił specjalnych. Powstają one

w Lublińcu, Warszawie i Pruszczu Gdańskim. MZS-y

będą się specjalizować w szkoleniach z tzw. zielonej

taktyki, czyli prowadzenia działań w rejonach słabo

zurbanizowanych, leśnych i w górach, taktyki czarnej,

czyli walki na terenach miejskich oraz w szkoleniu

z ratownictwa i ochrony infrastruktury krytycznej.

Zespoły te będą działać na terenie całej Polski,

w zależności od potrzeb jednostek WOT.

Dowódcy poszczególnych pododdziałów zostaną

poddani dodatkowym szkoleniom w zakresie

dowodzenia – będą one prowadzone grupowo.

W trakcie ich trwania pojawią się również zajęcia

metodyczne przygotowujące do prowadzenia szkolenia.

Kandydaci do TSW mogą ubiegać się o przyjęcie do

służby w oparciu o wykształcenie: szeregowej

(wykształcenie gimnazjalne), podoficerskiej (średnie),

oficerskiej (wyższe). Kursy oficerskie prowadzi

Wyższa Szkoła Oficerska Wojsk Lądowych we

Wrocławiu (WSOWL) – i tak 27 podporuczników po

odbyciu półrocznego szkolenia (do połowy 2017)

otrzymało stopień oficerski i zasiliło kadry WOT.

W WSOWL kształci się jeszcze 66 przyszłych oficerów

WOT, cywili, którzy złożyli przysięgę wojskową

w listopadzie 2016 r. Ich kurs trwa rok, a promocja

oficerska odbędzie się jesienią 2017 r.

W trakcie szkolenia główny nacisk położony jest na

umiejętności praktyczne –oswojenie się z bronią, jej

obsługą i użyciem.

Szkolenie żołnierzy WOT podzielono na trzy etapy

i odbywa się dwutorowo: praktycznie – w koszarach lub

innym rejonie ćwiczeń, a także teoretycznie, co polega

na zdalnej edukacji z wykorzystaniem platform

e-learningowych i pracy własnej (samokształcenie +

samodoskonalenie).

Pierwszym etapem szkolenia jest szkolenie wstępne

(podstawowe) dla ochotników bez doświadczenia

w SZRP, trwające 16 dni. Jego celem jest nauczenie

podstawowych zasad przetrwania na polu walki.

Szkolenie wyrównawcze dla rezerwistów potrwa

jedynie 8 dni i ma na celu ujednolicenie poziomu

wyszkolenia żołnierzy rezerwy.

Po pierwszych szesnastkach (jak potocznie nazywane są

szkolenia podstawowe dla żołnierzy bez

doświadczenia) można już powiedzieć więcej o ich

przebiegu. Podczas zajęć żołnierze poznają

podstawowe zasady zachowania się na polu walki oraz


bezpiecznego posługiwania się bronią, jak również

rozpoczynają strzelanie ostrą amunicją. Szkolenia

i ćwiczenia zapoczątkowuje nauka czysto teoretyczna,

w tym m.in. sztuka przemarszu, rysunku na tablicach,

ale także ćwiczenie kontaktu, ataku, maskowania czy

zachowania w przypadku ataku. Pierwsze dni szkolenia

są również silnie nastawione na oswojenie się z bronią,

w pierwszej kolejności „na sucho” – bez amunicji,

w drugiej w postaci ćwiczeń praktycznych na

strzelnicach ze ślepą amunicją. Nacisk położony jest na

ćwiczenie celności i zajmowanie właściwych postaw,

w dalszej kolejności na strzelanie, które odbywa się

zarówno w porach dziennych, jak i nocnych.

Dodatkową istotną kwestią podczas szkolenia

podstawowego jest nauka przetrwania w nieznanym

terenie oraz ratownictwa pola walki. Szkolenie kończy

się na pętli taktycznej, gdzie sprawdzana jest wiedza,

jaką ochotnicy zdobyli na zajęciach.

Następny etap to szkolenie zasadnicze, które jest

rozdzielone na trzy segmenty:

➢ Indywidualny – trwający rok – kładący nacisk na

dydaktykę m.in. z zakresu pomocy medycznej

i wiedzy ogólnowojskowej. Segment

indywidualny jest także rodzajem selekcji do

kolejnych etapów;

➢ Specjalistyczny – przydział do konkretnej funkcji

i rozwijanie specjalistycznych umiejętności;

➢ Zgrywający – działanie skoordynowane

w ramach grup bojowych z uwzględnieniem

podziału na 4 specjalizacje kompanii: ogólna

(terenowa), miejska (teren zurbanizowany),

wodna (również przeciwpowodziowa) oraz

górska.

Także szkolenia indywidualne pierwszych żołnierzy

TSW już się rozpoczęły, można więc powiedzieć

o pierwszych wynikających z tego doświadczeniach.

Ważnym elementem, z którym zapoznają się na

początku żołnierze WOT, to SERE. Szkolenie to ma na

celu nauczenie żołnierza przetrwania w każdych

warunkach. Nazwa pochodzi od pierwszych liter:

Survival (przetrwanie w niesprzyjającym środowisku),

Evasion (przeciwdziałanie przechwyceniu przez

nieprzyjaciela), Resistance (przeciwdziałanie

wykorzystaniu w przypadku wzięcia do niewoli) oraz

Escape (ucieczka lub dotarcie do macierzystego

oddziału).

Szkolenie SERE realizowane jest na trzech poziomach

zaawansowania – A, B i C. Każdy z nich jest

kontynuacją szkoleń niższego poziomu, wzrasta

natomiast złożoność i stopień trudności. O ile poziom

A obejmie wszystkich żołnierzy WOT w trakcie I roku

szkolenia (jest częścią szkolenia indywidualnego), to

poziom B jest zaplanowany na rok II szkolenia

i obejmie wszystkich żołnierzy kompani lekkiej

piechoty, poziom C natomiast obejmie tylko snajperów.

Wyżej wspomniane kompanie lekkiej piechoty WOT

o różnych profilach działania w zależności od Stałego

Rejonu Odpowiedzialności (SRO), czyli miejsca ich

formowania, będą pełnić różne funkcje. Zgodnie

z założeniem koncepcji formowania jednostek WOT,

SRO na poziomie kompanii będzie wytyczany

administracyjnymi granicami powiatu, a w przypadku

dużych miast gminami. I tak na przykład w kompaniach

o profilach wodnych szkolenie zostanie rozszerzone

o kursy ratownictwa wodnego, lodowego oraz

oznaczania brodów i przepraw, a ćwiczenia będą

również obejmowały organizację ewakuacji oraz

zaopatrywania ludności drogą wodną w przypadku

katastrof czy klęsk żywiołowych o charakterze

niemilitarnym.

Duży nacisk w trakcie szkolenia położony jest również

na ratownictwo pola walki. Ratownicy tacy w Wojskach

Obrony Terytorialnej będą przedstawicielami jednej

z najbardziej powszechnych specjalności wojskowych.

Dwóch – starszy i młodszy ratownik – będą

występowali na szczeblu każdej tzw. Wspaniałej

Dwunastki, czyli drużyny lekkiej piechoty. Szkolenie

specjalistyczne ratowników pola walki będzie

obejmować w pierwszym roku służby podstawowy kurs

medyczny, któremu poddani zostaną wszyscy żołnierze

WOT. Drugi rok, jako specjalizacyjny, posłuży do tego,

aby ratownicy pola walki wzięli udział w kursach

Tactical Combat Casualty Care (TCCC) – jest to

podstawowy kurs udzielania pomocy medycznej

w warunkach bojowych, oraz Combat Trauma

Management (CTM) – kurs zaawansowany medycyny

pola walki.

W latach późniejszych, już po odbyciu 3-letniego

szkolenia, wytypowani ratownicy pola walki przejdą

kolejne kursy, w tym m.in. Advanced Cardiovascular

Life Support Provider Course (ACLS) – zaawansowane

zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych, Prehospital

Trauma Life Support (PHTLS) – kurs postępowania

przy obrażeniach ciała w opiece przedszpitalnej, a także

inne.

W ramach wsparcia wojsk operacyjnych żołnierze

WOT mają nabyć zdolności np. do stawiania zapór

minowych i wykorzystania warunków środowiskowych

przy dokonywaniu zalania terenu czy przyjmowania sił

specjalnych, sił powietrzno-desantowych jak

np. naprowadzanie statków powietrznych czy

wykorzystanie aparatury lotniczej. W celu między


innymi pozyskania przez żołnierzy tych umiejętności

ma powstać w przyszłym roku Centrum Szkolenia

WOT w Siedlcach oraz dodatkowo dwa ośrodki

zamiejscowe, m.in. w Nowym Mieście nad Pilicą.

Do połowy 2017 r. szkolenia żołnierzy TSW

nastawione są na podstawy i zapoznanie z polem walki

i przetrwaniem na nim a także oswojeniem się z bronią

i wyszkoleniem ratowników. Ten typ szkolenia

w początkowej fazie formowania WOT wydaje się

zasadny ze względu na specyfikę ochotników, którzy

w większości nie mieli do czynienia z wojskiem.

Również jedno z czołowych zadań WOT, a mianowicie

wsparcie wojsk operacyjnych, uzasadnia taki rodzaj

działania. Jednostki WOT powstają w bardzo szybkim

tempie, co oznacza to, że działania idą zgodnie

z planem. Jednakże pośpiech stwarza pewne wyzwania,

które najmocniej odbiją się w kolejnych etapach

tworzenia Brygad OT, kiedy to ochotników będzie

więcej. Podstawowym problemem jest

niewystarczająca infrastruktura do ćwiczeń, ponieważ

w Polsce jest relatywnie mało strzelnic, w których

żołnierze ci mogliby szkolić się – istnieje zatem

potrzeba współpracy z innymi służbami państwowymi

tudzież z osobami i firmami prywatnymi.

Kolejnym problemem zaobserwowanym przy okazji

szkolenia, jest to, że poligony, gdzie żołnierze WOT

powinni ćwiczyć, zajęte są przez wojska operacyjne

i raczej, oprócz ćwiczeń połączonych, same WOT nie

będą miały możliwości ich wykorzystania.

Rozwiązaniem sytuacji małego nasycenia strzelnicami,

a także problemu z infrastrukturą szkoleniową, jest

w pierwszej kolejności budowa Centrum Szkolenia

w Siedlcach, a także dwóch pododdziałów (w Nowym

Mieście nad Pilicą i we Wrocławiu), w drugiej

kolejności zaopatrzenie WOT w systemy symulacyjne

pola walki, trenażery czy wideostrzelnice. Symulatory

powinny generować niezbędne dane o przebiegu

ćwiczenia, umiejętnościach ćwiczących na poziomie

indywidualnym i pododdziału, a także umożliwiać

przeprowadzanie dokładnej analizy (tzw. after-action

review) procesu decyzyjnego na polu walki. Tworzona

baza szkolno-treningowa WOT powinna jak najbardziej

umożliwiać ćwiczenie pododdziałów WOT w

przypisanym im SRO. WSOWL we Wrocławiu

eksploatuje już wdrożony w 2016 r. zestaw laserowych

symulatorów strzelań do szkolenia taktycznego

przyszłych oficerów WOT i Wojsk Lądowych.

Rozwiązanie to jest sensowne i powinno zostać

wdrożone, aczkolwiek pod pewnymi warunkami,

z czego najważniejszy jest tu warunek finansowy.

W 2017 r. ponad 1 mld zł został przeznaczony

w budżecie MON na WOT, do końca 2019 r. ma to być

łącznie 3,4 mld zł – są to sumy na start, rozwinięcie

i zbudowanie silnych podstaw nowego rodzaju SZ RP.

Jednakowoż środki te muszą zostać dokładnie

przeliczone – czy są w stanie zapewnić

budowę/rozbudowę infrastruktury przeznaczonej dla

WOT, posłużyć wyposażeniu i uzbrojeniu nowej

formacji, a także pokryciu uposażeń itd. Aktualny

(z 2016 r.) plan finansowania WOT obejmuje okres do

2019 r.– trzeba nadmienić, że jest przedstawiony tylko

kwotowo – bez publicznego przekazania potrzeb

operacyjnych, które do 2019 roku będą musiały zostać

spełnione. Dodatkowo należałoby dokonać analizy

potrzeb WOT na kolejne lata – już po ukonstytuowaniu

się nowego rodzaju sił zbrojnych, i wpisać je jako stały

element w Program Modernizacji Technicznej SZ RP.

Model szkoleniowy opisany powyżej wg szczątkowych

informacji docierających z MON ma charakter

tymczasowy. Plany zakładają, że w przyszłości zostanie

uruchomiony stacjonarny, dziewięciotygodniowy,

podstawowy kurs lekkiej piechoty (odpowiadający tzw.

Unitarce w ramach zasadniczej służby wojskowej),

który po wygaszeniu szkolenia w obecnym systemie

będą musieli ukończyć wszyscy aplikujący do służby

w WOT. Biorąc to pod uwagę, tym bardziej należy

przeprowadzić analizy odnośnie infrastruktury

szkoleniowej i sprzętu, aby to, co zostanie zakupione na

potrzeby obecnego szkolenia nie zostało uznane za

zbyteczne w przyszłym modelu.

Wyposażenie

Wspomniany już wcześniej model strukturalny WOT,

a w szczególności profil pododdziału i indywidualny

żołnierza będzie decydował o ich wyposażeniu

i uzbrojeniu.

Sekretarz Stanu ds. Uzbrojenia i Modernizacji SZRP,

poinformował w grudniu 2016 r. że w budżecie MON

na 2017 r. zabezpieczono ponad 1 mld zł na WOT.

831 208 mln zł z tej kwoty zostanie przeznaczone na

tzw. centralne plany rzeczowe, w tym m.in. na zakupy

sprzętu wojskowego, środków materiałowych czy

inwestycje budowlane. Natomiast mniejsza część całej

kwoty, tj. 265 696 mln zł, zostanie przeznaczona na

utrzymanie stanów osobowych żołnierzy zawodowych,

a także ćwiczenia żołnierzy rezerwy posiadających

nadane przydziały terytorialne (w tym m.in. uposażenia,

wyżywienie, transport na ćwiczenia, dodatki za

gotowość czy składki na ubezpieczenia zdrowotne).

Zanim zostanie rozwinięta sprawa konkretnego

wyposażenia żołnierzy TSW należy przyjrzeć się

procedurze pozyskiwania uzbrojenia dla WOT, jako że


ta różni się od standardowej procedury przyjętej dla

wojsk operacyjnych.

Zgodnie z decyzją Nr 92/MON Ministra Obrony

Narodowej z 28 kwietnia 2017 r. w sprawie

pozyskiwania sprzętu wojskowego Wojsk Obrony

Terytorialnej to Dowódca Wojsk Obrony Terytorialnej

będzie odpowiedzialny za analizę funkcjonowania

WOT i na tej podstawie będzie identyfikował potrzeby

pozyskiwania dla nich sprzętu wojskowego. Już sam ten

fakt powoduje ograniczenie roli i kompetencji Szefa

Sztabu Generalnego WP (SG WP), który to zajmuje się

tym procesem w przypadku reszty SZ RP18. Również

rola Inspektoratu Uzbrojenia, który w przypadku innych

rodzajów SZ RP odpowiada za fazę analityczno-

koncepcyjną w procesie pozyskiwania uzbrojenia,

zostanie zmniejszona. Ograniczy się ona do realizacji

zadania, a faza analityczno-koncepcyjna przejdzie

w obszar kompetencyjny Dowódcy WOT.

Wniosek w sprawie pozyskiwania wyposażenia WOT

Dowódca będzie przekazywał do zaopiniowania trzem

instytucjom, tj.: właściwemu Organizatorowi Systemu

Funkcjonalnego, czyli Szefowi Zarządu Planowania

i Programowania Rozwoju Sił Zbrojnych w SG WP –

P5, Zarządowi Planowania Rzeczowego w SG WP – P8

oraz realizatorowi zadania (czyli Inspektoratowi

Uzbrojenia). Wniosek wraz z opiniami powyżej

wymienionych komórek organizacyjnych MON

Dowódca WOT przedkłada w celu zatwierdzenia

bezpośrednio Ministrowi Obrony Narodowej. Jest to

kolejna poważna zmiana w porównaniu do pozostałych

rodzajów SZ RP, gdzie szef MON zatwierdza podobne

wnioski tylko w przypadku, gdy szacunkowy koszt

pozyskania nowego sprzętu wojskowego przekracza

100 mln zł – te, które nie osiągają takiego pułapu,

składane są do Sekretarza Stanu ds. Uzbrojenia

i Modernizacji SZ RP19. Niepokojące jest to, że

negatywne opinie odpowiednich komórek nie stanowią

zasadniczo przeszkody dla Ministra Obrony Narodowej

przy jego zatwierdzaniu – panuje tu pełna swoboda.

Drugi organ, wydawałoby się, istotny ze względu na

jego wachlarz zadań, a mianowicie Dowódca

Operacyjny Rodzajów SZ RP, nie jest w ogóle

uwzględniony w całym procesie nawet, jako organ

konsultujący, co wydaje się niepokojące, aczkolwiek

może być związane z przewidywaną w najbliższym

czasie zmianą w Systemie Kierowania i Dowodzenia

SZ RP – w tym przypadku organem konsultującym, ze

względu na przejęcie obowiązków powinien stać się

Inspektorat Szkolenia i Dowodzenia, ew. inny organ do

tego wyznaczony.

Pozostawienie pełnej swobody Ministrowi Obrony

Narodowej w podejmowaniu decyzji dotyczących

pozyskiwania wyposażenia dla WOT wydaje się

rozwiązaniem słusznym w początkowej fazie budowy

tychże wojsk ze względu na napięty plan i duży

pośpiech w procesie ich formowania – może to pomóc

w bardziej efektywny i szybszy sposób zbudować

solidne podstawy WOT – inaczej niż w pozostałych

rodzajach SZ RP, gdzie proces pozyskiwania

wyposażenia jest bardzo skomplikowany i może trwać

latami. Jednakowoż monopol w podejmowaniu decyzji,

a także niewiążące opinie komórek MON, mogą

powodować negatywne nastroje społeczne i jeszcze

większe kontrowersje wokół i tak już skomplikowanych

i delikatnych procesów przetargowych.

Wniosek DWOT zatwierdzony przez Ministra wraz

z dokumentacją techniczną, a także ujęcie zadania

dotyczącego pozyskania wyposażenia w centralnym

planie rzeczowym, są dokumentami stanowiącymi

podstawę rozpoczęcia procedury zamówienia przez

realizatora zadania – Inspektorat Uzbrojenia.

Zakupy wyposażenia dla WOT będą odbywały się na

podstawie przepisów Ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r.

Prawo zamówień publicznych, natomiast tak jak

w przypadku innych rodzajów SZ RP w przypadku

zakupów realizowanych w celu ochrony podstawowych

interesów bezpieczeństwa państwa zastosowanie będzie

miała decyzja Nr 367/MON Ministra Obrony

Narodowej z 14 września 2015 r. w sprawie zasad

i trybu udzielenia w resorcie obrony narodowej

zamówień o podstawowym znaczeniu dla

bezpieczeństwa państwa. W wypadku zaistniałej

potrzeby pozyskania wyposażenia w trybie pilnej

potrzeby operacyjnej Dowódca WOT inicjuje proces,

a decyzję o zakupie, na wiosek Szefa SG WP,

podejmuje Minister Obrony Narodowej. Ten zapis

również różni się w porównaniu do pozostałych

rodzajów SZ RP, gdzie Dowódca Operacyjny

Rodzajów Sił Zbrojnych RP występuje z wnioskiem, tu

do Sekretarza Stanu do Spraw Uzbrojenia

1 096 904 mln zł(całkowity budżet WOT w 2017 r.)

831 208 mln zł - centralne plany rzeczowe

265 696 mln zł - pozostałe wydatki

Rys. 6: Podział finansowania WOT w 2017 r., źródło: opracowanie

własne.


i Modernizacji SZ RP, jedynie informując Szefa SG

WP20.

Decyzja Nr 92/MON w sprawie pozyskiwania

wyposażenia wojskowego i usług dla Sił Zbrojnych

Rzeczypospolitej Polskiej odnosi się do Decyzji Nr

141/MON (dawna decyzja Nr 72/MON) w sprawach

nieuregulowanych przez siebie, m.in. w sprawie

przepisów, które dotyczą fazy eksploatacyjnej

uzbrojenia czy procesu pozyskiwania wyposażenia

w ramach pracy rozwojowej, która prowadzona jest

poza MON, czyli np. w Narodowym Centrum Badań

i Rozwoju. Tym bardziej niezrozumiałe jest wydanie

osobnej decyzji MON w sprawie pozyskiwania

wyposażenia, zamiast nowelizowania już istniejących

decyzji poprzednich – Nr 92/MON, obecnie

Nr 141/MON. Nie wiadomo, jakie były przesłanki

MON do wydania osobnego dokumentu – jednak

powoduje on chaos i mniejszą spójność w i tak już

skomplikowanym procesie pozyskiwania wyposażenia

dla Wojska Polskiego. Niemniej jednak, tak jak zostało

to wspomniane wcześniej, może być to rozwiązaniem

pozytywnym na początku drogi tworzenia WOT.

Jednakże w momencie zakończenia procesu

formowania Decyzja Nr 92/MON powinna zostać

wcielona do Decyzji Nr 141/MON, powodując jej

nowelizację i większą przejrzystość, a także

ujednolicając obowiązujące przepisy dla wszystkich

rodzajów SZ RP.

Biorąc pod uwagę, że pierwszym i najważniejszym

zadaniem WOT jest obrona (w szczególności pod

postacią wsparcia wojsk operacyjnych) i do niego

dostosowany jest również model szkolenia oraz

struktura wojsk to także wyposażenie i uzbrojenie

żołnierzy WOT powinno być do niego adekwatne.

Informacje na temat wyposażenia WOT są przez

Dowództwo, a także MON przedstawiane

i wypuszczane ad hoc, tak że trudno je zanalizować

całościowo – nie ma również konkretnego planu, ani

rozpisanych przetargów, do których opinia publiczna

mogłaby dotrzeć. W tym opracowaniu zostały zebrane

jedynie informacje udostępnione opinii publicznej.

Tym niemniej należy zwrócić uwagę na to, że plany

i potrzeby operacyjne WOT powinny być zebrane

w jednym dokumencie, wraz z harmonogramem i liczbą

konkretnego wyposażenia wzorem pozostałych

rodzajów sił zbrojnych w celu zatwierdzenia nie tylko

na dany rok; plany powinny być rozpisane co najmniej

na kilkanaście lat do przodu. Należy mieć nadzieję, że

sytuacja jest przejściowa do czasu ostatecznego

sformułowania WOT.

Obecna koncepcja zakłada prowadzenie działań

jednostek lekkich – w dużej części za pomocą małych

pododdziałów, dlatego też w chwili obecnej nie ma

planów wyposażenia WOT w cięższe systemy

artyleryjskie.

Zasadniczym pododdziałem WOT ma być 12 -osobowa

drużyna piechoty (Wspaniała dwunastka) w składzie:

dowódca, z-pca dowódcy, strzelec wyborowy,

zwiadowca, starszy saper, młodszy saper, starszy

medyk, młodszy medyk, starszy radiotelefonista,

młodszy radiotelefonista, starszy strzelec i młodszy

strzelec. Na szczeblu brygady natomiast są

przewidziane pododdziały wsparcia, w tym m. in.

snajperzy, operatorzy kierowanych pocisków

przeciwpancernych czy moździerzy.

Pierwsze umowy dotyczące wyposażenia WOT zostały

już zawarte, dotyczyły Przenośnych Przeciwlotniczych

Zestawów Rakietowych (PPZR) „Piorun” (1300 rakiet

i 420 wyrzutni), a także sprzętu optoelektronicznego

czy wyposażenia indywidualnego żołnierzy. Zakupione

zostały na wyposażenie WOT 5,56 mm karabinki

szturmowe BERYL (mini BERYL). Planowany jest też

zakup karabinków należących do rodziny Modułowego

Systemu Broni Strzeleckiej kalibru 5,56 mm (MSBS-

5,56), a także pistoletów PR-15 Ragun i karabinów

maszynowych UKM-2000P. Opinia publiczna została

również poinformowana o planowanym uzbrojeniu

każdej kompani WOT w wielkokalibrowe karabiny

wyborowe 12,7 mm (w szczególności przydatne przy

wsparciu wojsk operacyjnych ze względu na możliwość

rażenia siły żywej na odległościach do ok. 2 km,

zwalczania lekko opancerzonych pojazdów, jak

również niszczenia wrażliwych zewnętrznych

elementów wyposażenia cięższej techniki wojskowej,

głównie optycznych). Planowane jest również nabycie

lżejszej broni snajperskiej.

Inspektorat Uzbrojenia (IU) prowadzi z ZM Tarnów

rozmowy w sprawie zakupu ponad 600 moździerzy

LM-60D Pluton dla wojsk operacyjnych i Wojsk

Obrony Terytorialnej. Obecnie natomiast nie ma

planów wprowadzenia do WOT moździerzy o kalibrze

większym niż 60 mm. W lutym IU poinformował

również o zamiarze przeprowadzenia dialogu

technicznego odnośnie ręcznego granatnika

wielozadaniowego. Z informacji przekazywanych przez

MON i DWOT można wnioskować, że postępowanie

przygotowywane jest również pod kątem WOT.

Rozważany jest również zakup przeciwpancernych

pocisków kierowanych (ppk). W 2016 r. między innymi

z myślą o WOT jako jeden z priorytetów Planu

Modernizacji Technicznej przyjęty został program


lekkiego pocisku przeciwpancernego Pustelnik.

Wprowadzenie go do użytkowania planowane jest na

rok 2018. Prowadzone są też analizy w sprawie

pozyskania wyrzutni przeciwpancernych pocisków

kierowanych wraz z dedykowaną amunicją określonych

kryptonimem Karabela. Jest tu rozważana opcja

pocisków z rodziny Spike lub ppk Pirat. Zdolność do

zwalczania wyposażenia przeciwnika ma być osiągana

właśnie poprzez wykorzystanie ppk

i wielkokalibrowych karabinów wyborowych jako

kluczowego elementu wsparcia uzbrojenia

indywidualnego żołnierzy WOT.

Rozważany jest również system amunicji krążącej

przeznaczonej do jednorazowego użycia w celu

przeniesienia ładunku i zniszczenia celu (małe drony

bojowe). Oprócz nich mają być również wprowadzone

drony rozpoznawcze (w Grupach Wsparcia

Informacyjnego), które z powietrza mają zdobywać

i potwierdzać pozyskane z innych źródeł informacje.

Transport dla WOT zapewni spółka Jelcz, z którą został

podpisany kontrakt na ciężarówki średniej ładowności

wysokiej mobilności Jelcz 442.32 wraz z pakietami

logistycznym i szkoleniowym. Jelcze 442.32 mają

zostać dostarczone w wersji skrzyniowej z ławkami

i opończą (plandeką). Umowa ma być realizowana

w latach 2017–2019. Pododdziały górskie mają mieć

zapewnione quady czy skutery śnieżne – nie ma

natomiast informacji, w jakich ilościach.

Analizując informacje publiczne, wydaje się, że

wyposażenie WOT kierunkuje tę formację głównie

w stronę wsparcia wojsk operacyjnych. Wygląda na to,

że wsparcie tych wojsk żołnierze TSW mają zapewniać

w ukierunkowany sposób w ramach SRO, oraz że WOT

posłużą przede wszystkim do wsparcia bojowego – na

ten moment informacje dotyczące wyposażenia już

wdrażanego lub testowanego nie pokazują, w jaki

dokładnie sposób WOT ma przysłużyć się lokalnym

społecznościom w sytuacjach kryzysowych (pomijając

pomoc medyczną oraz środki transportu). W tym

aspekcie WOT będzie musiał w dużej mierze polegać

na współpracy z innymi służbami działającymi na

terenie Polski.

Wspólne przetargi dotyczące niektórych rodzajów

wyposażenia, a także prowadzone ćwiczenia, ułatwią

natomiast niewątpliwie przyszłe działania połączone

WOT z wojskami operacyjnymi.

1 W Warszawie o kształcie Wojsk Obrony Terytorialnej – konferencja Warszawskiego Instytutu Inicjatyw Strategicznych,

Warszawski Instytut Inicjatyw Strategicznych, http://wiis.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=82:w-

warszawie-o-ksztalcie-wojsk-obrony-terytorialnej-konferencja-warszawskiego-instytutu-inicjatyw-

strategicznych&catid=11&lang=pl&Itemid=125 (data dostępu 7.08.2017). 2 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483). 3 Ibidem. 4 Traktat Północnoatlantycki sporządzony w Waszyngtonie dnia 4 kwietnia 1949 r. (Dz.U. 2000 nr 87 poz. 970). 5 Carl von Clausewitz, O wojnie, tłum. Augustyn Cichowicz, Leon Koc, wydawnictwo Mireki, s. 281-282. 6 Koncepcja Obronna Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa 2017, s. 20– 35. 7 Koncepcja obronna Rzeczypospolitej Polskiej, op. cit., s. 43. 8 J. Kajetanowicz, Koncepcje i plany rozwoju Wojsk Obrony Terytorialnej w Polsce po 1945 roku, „Ante – Portas – Studia nad

bezpieczeństwem” nr 2(7)/2016, Ostrowiec Świętokrzyski 2016, s. 52. 9 Kajetanowicz, Wojska Obrony Terytorialnej Kraju w systemie bezpieczeństwa Polski w latach 1959-1989, „Poligon”

2(37)/2013, wydawnictwo Magnum-X, Warszawa 2013, s. 5. 10 Ibidem, s. 6-7. 11 J. Kajetanowicz, Koncepcje i plany rozwoju Wojsk Obrony Terytorialnej w Polsce po 1945 roku, op. cit., s. 59-60. 12 R. Jakubczak, Współczesne wojska obrony terytorialnej, Warszawa 2016, s. 74. 13 Biuletyn nr: 4489/IV, Sejmowa Komisja Obrony Narodowej,

http://orka.sejm.gov.pl/Biuletyn.nsf/31a5e0f7750d0317c1256b2900339858/2746c11a125b6008c1256ffa0045ec45?OpenDocumen

t (data dostępu 7.08.2017). 14 Wojska Obrony Terytorialnej w Polsce w latach 1990-2008. Część I, Militarium, http://militarium.net/wojska-obrony-

terytorialnej-w-polsce-w-latach-1990-2008-czesc-i/ (data dostępu 7.08.2017). 15 Myśląc Polska, Konwencja Programowa Prawa i Sprawiedliwości oraz Zjednoczonej Prawicy, Katowice 3-5 lipca 2015 r.,

Materiały konferencyjne, s. 96-97. 16 G. Kwaśniak, Wojska Obrony Terytorialnej w środowisku bezpieczeństwa polski, wystąpienie na debacie pt. Kształt Obrony

Terytorialnej, Warszawski Instytutu Inicjatyw Strategicznych, Warszawa 2017. 17 Wyposażenie i szkolenie jednostek WOT zostanie dokładniej opisane w podpunkcie: Wyposażenie. 18 Decyzja Nr 141/MON Ministra Obrony Narodowej z 5 lipca 2017 r. w sprawie systemu pozyskiwania, eksploatacji i

wycofywania sprzętu wojskowego Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. MON 2017 poz. 149). 19 Ibidem. 20 Ibidem, Załącznik nr 1.

Wojska Obrony Terytorialnej wczoraj, dziś i...

Documents

Transcript of Wojska Obrony Terytorialnej wczoraj, dziś i...