Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
Transcript of Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 1/34
Wojciszke B. (2002) „Człowiek wśród ludzi. Zarys psycholoii
społecz!ej." # $%Z&Z' 2
Elementy wiedzy o świecie:
1 sche*a+y poz!awcze – organizacje naszych uprzednichdoświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, osób czy obiektów
(wiedza uogólniona, wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń
o prototypowoś!o – jest uniwersaln" zasad" budowy
schematów, zgodnie z któr" rdzeniem znaczeniowym
schematu jest pro+o+yp, czyli egzemplarz najbardziej typowy,
najlepiej spe#niaj"cy schemat i w tym sensie najbardziej
idealny
o rodzaje schematów:§ sche*a+y osó, (s+ereo+ypy – schematy reprezentuj"ce
grup$ lub rodzaj osób wyodr$bnionych z uwagi na jak"ś
#atwo zauwa%aln" cech$ określaj"c" ich spo#eczn"
to%samoś!§ (jak p#e!§ , rasa, narodowoś!§ ,
religia, pochodzenie spo#eczne, zawód& 'chematy takie
s" zwykle:
2 nadmiernie uproszczone, nadogólne (wszyscy
cz#onkowie grupy s") tacy sami2 niepodatne na zmiany w wyniku nowych
in*ormacji
3 spo#ecznie podzielane, stanowi"c element
kultury jakiejś spo#eczności
§ skryp+y – umys#owe reprezentacje zdarzeń, dzia#ań lub
ich ci"gów (reprezentuje typowe elementy i
okoliczności charakterystyczne dla danego zdarzenia i
powtarzaj"ce si$ w wi$kszości jego wykonań
4 + warunki, które s" potrzebne do skorzystania
ze skryptu:
wykszta#cenie skryptu w umyśle, jako
trwa#ego elementu wiedzy o świecie
- zaktywizowanie skryptu w danej sytuacji
+ wejście w skrypt w roli jednego z jego
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 2/34
aktorów
5 aktywizacja skryptu jest zjawiskiem szybko
zanikaj"cym, je%eli nie jest ona niczym
podtrzymywana (np& naszymi wyobra%eniami
czy myślami§ sche*a+y cech – nie odzwierciedlaj" ani ca#ych)
ludzi, ani ca#ych zdarzeń, lecz jedynie pewne rodzaje
ich zmienności (np& inteligencja, uczciwoś!§ czy
towarzyskoś!§
4 +eorie po+ocz!e – mog" to by! ogólne teorie cz#owieka, lecz i
teorie ró%nych jego w#asności, np& inteligencji czy charakteru
moralnego
.unkcjonowanie wiedzy:
1 schematy:
o u#atwiaj" przetwarzanie dochodz"cych do nas z zewn"trz
danych, a wi$c u#atwianie zrozumienia i pami$ci zdarzeń
o ukierunkowuj" nasz" uwag$ i spostrzeganie na te cechy, na
podstawie których mo%emy zorientowa!o si$, czy dany
obiekt jest czy te% nie jest egzemplarzem schematu
o wp#ywaj" na rozumienie zdarzeń i *ormu#owanie s"dów –
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 3/34
przybiera to z regu#y posta!o asymilacji: wieloznaczne
dane zostaj" podci"gni$te) pod schemat, a w konsekwencji
ta sama in*ormacja mo%e zosta!o ró%nie zrozumiana w
zale%ności od tego, przez który jest interpretowana
o s" tak%e odpowiedzialne za selektywnoś!o pami$ci – lepszezapami$tywanie in*ormacji zwi"zanych ni% niezwi"zanych ze
schematem (równie% sprzecznoś!o danych ze schematem
podnosi poziom ich zapami$tywania
o ,ł-dy !aduycia sche*a+u – przypominanie) sobie takich
danych, z którymi cz#owiek *aktycznie si$ nie zetkn"#, które
jedynie wywnioskowa#, zaś oba te rodzaje danych s"
subiektywnie nierozdzielne i wydaj" si$ nam jednako
dotyczy!o *aktów2 stereotypy:
o wraz z uprzedzeniami s" przede wszystkim przejmowane od
innych, a ich wyznawanie w du%ym stopniu jest przejawem
kon*ormizmu i dostosowywania si$ do norm w#asnej grupy
o wraz z uprzedzeniami dotycz" w szczególności grup, na które
w#asna grupa przenosi agresj$, lub z którymi pozostaje w
kon*likcie
o s" przejawem i konsekwencj" procesów kategoryzacji(dzielenia ludzi na grupy czy rodzaje
o wa%n" ich *unkcj" jest gromadzenie i przekazywanie wiedzy
spo#eczności o ró%nych grupach, uproszczenie procesu
przetwarzania in*ormacji o nowo napotkanych osobach oraz
obrona i/lub podwy%szenie samooceny dzi$ki spostrzeganiu
grupy w#asnej jako bardzie pozytywnej od innych grup
o umo%liwiaj" tak%e zaoszcz$dzenie) operacyjnych zasobów
umys#u, a dzi$ki temu lepsze wykonanie innych, równoleglerozwi"zywanych zadań
o sk#onnoś!o do nich nasila ograniczenie zasobów,
poniewa% pos#ugiwanie si$ nimi jest mo%liwe nawet przy
zasobach ograniczonych wskutek pośpiechu, zm$czenia czy
równoleg#ego wykonywania innych zadań
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 4/34
o wraz z uprzedzeniami cz$sto bywaj" dys*unkcjonalne,
poniewa% przyczyniaj" si$ do zaostrzenia kon*liktów
spo#ecznych, niesprawiedliwego traktowania jednostek czy
marnowania talentów, je%eli s" posiadane przez osob$
pochodz"c" z grupy, której stereotyp wyklucza ten talent3 ko!s+ruuj/ce prze+warza!ie i!or*acji – wkroczenia)
in*ormacji schematopodobnych we wspomnienia konkretnych
zdarzeń czy osób i stanowi" podstawowy przejaw generatywnego
charakteru pami$ci
o generatywny charakter pami$ci – prototypy schematów s" nie
tylko identy*ikatorami obiektów i zdarzeń, ale pe#ni" równie%
*unkcj$ zbioru standardowych, zapasowych) cech
egzemplarzy schematów, który s#u%y uzupe#nianiureprezentacji napotkanego, konkretnego egzemplarza o cechy
typowe, ale brakuj"ce, b"d0 niezauwa%one przez
spostrzegaj"cego cz#owieka
2 ałszywe alar*y – polegaj" na nietra*nym rozpoznaniu in*ormacji
*aktycznie nowej jako ju% prezentowanej i starej (znanej
3 +raie!ia – poprawne rozpoznania in*ormacji *aktycznie ju%
prezentowanej jako starej)
5 eek+ sprzecz!ości – lepiej pami$tane s" dane nietypowe,niezgodne ze schematem (w przypadku je%eli przez pami$!
rozumie! procesy czystej reprodukcji danych (oddzielone od
wnioskowania, czyli generowania danych ze schematów
8 eek+ zod!ości – lepiej pami$tane s" dane zgodne ze schematem
(w przypadku je%eli przez pami$! rozumie! sum$ subiektywnych
wspomnień czy wypowiedzi nt& przypominanego obiektu lub
zdarzenia
1rogi aktywizacji struktury:
1) o charak+erze percepcyj!y* czy +e „od,od1cowy*" czyli
b$d"ca skutkiem zaobserwowania jakiegoś obiektu zwi"zanego z t"
struktur"
3) o charak+erze „przedpercepcyj!y*", oznaczaj"cym
podwy%szon" dost$pnoś! pami$ciow" jakiejś struktury wiedzy ju%
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 5/34
w momencie wejścia cz#owieka w dan" sytuacj$, a wi$c przed
rozpocz$ciem przetwarzania danych dochodz"cych z zewn"trz
o ta droga jest tym bardziej prawdopodobna:
§ im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia
si$ w otoczeniu egzemplarzy tego schematu(oczekuj"c z#ośliwości egzaminatora, sk#onni jesteśmy
interpretowa!§ jako jej przejaw nawet ca#kiem
niewinny jego uśmiech
§ im silniej egzemplarze tego schematu powi"zane s" z
realizacj" celów i motywów podmiotu (g#odny
cz#owiek zobaczy pomidora tam, gdzie najedzony
widzi tylko niewyra0n" czerwon" plam$
§ im krótszy czas up#yn"# od poprzedniegozaktywizowania schematu (po wyjściu z wieczornego
seansu w kinie wi$cej dostrzegamy potencjalnych
rabusiów, je%eli wyświetlano krymina#
§ im cz$ściej dany schemat by# aktywizowany w
przesz#ości (policjanci widz" wi$cej przest$pców, a
psychiatrzy wi$cej paranoików ni% inni
2przedzenie – negatywny lub (rzadziej pozytywny stosunek docz#onków jakiejś grupy utrzymywany z tego powodu, %e s" jej
cz#onkami& 3ajcz$stsze postaci uprzedzeń to:
1 e+!oce!+ryz* – odrzucanie osób nale%"cych do stereotypizowanej
grupy – na podstawie samej przynale%ności do grup kulturowo
i/lub rasowo odmiennych, a akceptowanie osób kulturowo
podobnych
2 rasiz* (np& antysemityzm
3 !acjo!aliz*
4 szowi!iz*
5 seksiz*
1yskryminacja – wrogie lub niesprawiedliwe zachowanie wobec osób
nale%"cych do stereotypizowanej grupy – na podstawie samej
przynale%ności do grupy, a nie indywidualnych w#aściwości danego
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 6/34
cz#owieka
'tereotyp spiskowy – jego istot" jest przeświadczenie, %e określona
grupa obca d"%y do zapanowania nad nasz" grup" przez niejawne i
podst$pne dzia#ania& 4rupa ta widziana jest wi$c jako d"%"ca do w#adzy i panowania nad światem za pomoc" skrytych, cho! dobrze
skoordynowanych dzia#ań, zaś jej cz#onkowie widziani s" jako
egoistyczni, popieraj"cy siebie nawzajem i bezwolni wykonawcy celów
grupy&
5i$dzygrupowa asymetria j$zykowa – polega na abstrakcyjnym opisie
zachowań i zdarzeń stawiaj"cych w dobrym świetle cz#onków grupy
w#asnej, a pozytywne – cz#onków grup obcych1 opis a,s+rakcyj!y – opis w kategoriach trwa#ych cech (oni byli
agresywni)
2 opis ko!kre+!y – opis w kategoriach specy*icznych zachowań i
epizodów (krzyczeli i wygra%ali)
6warzyzm) – przedstawianie wizerunku m$%czyzny jako
zdominowanego przez twarz, zaś wizerunku kobiety jako
zdominowanego przez cia#o
6eoria rzeczywistego kon*liktu interesów – zak#ada, %e uprzedzenia
powstaj" wtedy, kiedy ró%ne grupy spo#eczne wspó#zawodnicz" o trudno
dost$pne lub sk"pe dobra i staj" si$ wrogami rozgrywaj"cymi gr$ o
sumie zerowej, tj& tak", gdzie wygrana jednej ze stron to przegrana
drugiej strony
6eoria przeniesienia agresji – zak#ada ona, %e uprzedzenia powstaj"
wtedy, kiedy ludzie przenosz" na grupy mniejszościowe agresj$wywo#an" *rustracj", której sprawca nie mo%e by! zaatakowany, gdy%
jest abstrakcyjny, nieznany lub zbyt silny
6eoria kategoryzacji spo#ecznych – wyjaśnia genez$ stereotypów
zak#adaj"c, i% s" one ubocznym skutkiem sk"din"d normalnego
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 7/34
*unkcjonowania ludzkiego umys#u – dzielenia napotykanych osób na
kategorie i gromadzeniu o nich wiedzy
3a#o%enie si$ kategoryzacji obiektów na ich zmiennoś! pod wzgl$dem
jakiejś cechy ci"g#ej prowadzi do dwóch konsekwencji:1) wzrostu spostrzeganych ró%nic mi$dzykategorialnych
2) spadku spostrzeganych ró%nic wewn"trzkategorialnych
E*ekt jednorodności grupy obcej – spostrzegana jednorodnoś!
przedstawicieli grupy obcej (w niewielkim stopniu dotyczy grupy
w#asnej, np& oni (7hińczycy, 8osjanie itd& s" wszyscy tacy sami)
5inimalna sytuacja grupowa – zjawisko jednorodności grupy obcejzachodz"ce wtedy, kiedy podzia# na grupy ma charakter sytuacyjny i
opiera si$ na zupe#nie nieistotnych przes#ankach
.aworyzacja grupy w#asnej – bardziej pozytywne oceny i zachowania
kierowane na cz#onków grupy w#asnej
6eoria to%samości spo#ecznej – zak#ada ona, %e:
2
ludzie maj" sk#onnoś! do dzielenia napotykanych osób nakategorie
3 w przypadku spo#ecznych kategoryzacji jedna osoba identy*ikuje
zawsze w#asn" kategori$ podmiotu (my, zaś pozosta#e osoby
identy*ikuj" grupy obce
5 wa%nym 0ród#em pozytywnej samooceny jest dla ludzi
przynale%noś! do cenionych grup spo#ecznych
5otyw autowaloryzacji – sk#onnoś! do przekonania, %e w#asna grupa
jest lepsza od pozosta#ych grup spo#ecznych
9ipoteza kontaktu – koncepcja mody*ikacji stereotypów i uprzedzeń
zak#adaj"ca, %e ich 0ród#em jest niewiedza i brak kontaktu z grupami
obcymi
'posoby likwidowania uprzedzeń i stereotypów:
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 8/34
2 wzaje*!e ko!+ak+y i poz!awa!ie si- przez czło!ków ró!ych
rup: musz" by! spe#nione dwa warunki:
1) kontakt osób równych sobie statusem spo#ecznym
2) kontakt w warunkach wspó#pracy i wspó#zale%ności
o kontakt powinien by!o wielokrotny i g#$boki, tak byzawiera# w sobie mo%liwości bli%szego poznania i
zaprzyja0nienia si$
o np& klasa uk#adanka) Elliota ronsona i wspó#pracowników
polegaj"ca na dzieleniu uczniów w klasie na zespo#y w taki
sposób, by w ka%dym znalaz#y si$ dzieci o ró%nym
pochodzeniu etnicznym& ;espó# otrzymuje wspólne zadanie,
które mo%e rozwi"za!o tylko pod wp#ywem wniesienia
pewnego wk#adu przez ka%dego cz#onka zespo#u& <yniki:wyra0ny spadek uprzedzeń etnicznych wśród uczniów&
5etoda ta dzia#a g#ównie wtedy, gdy wspó#praca kończy si$
sukcesem&
o kontakty mi$dzygrupowe bardziej owocuj" redukcj"
uprzedzeń, gdy ciesz" si$ pewnym wsparciem
instytucjonalnym
3 reka+eoryzacja – inspirowanie ludzi, by spostrzegali innych nie
jako przedstawicieli grupy obcej, lecz jako egzemplarze)szerszych kategorii, do których nale%y te% i spostrzegaj"cy
podmiot, albo przedstawicieli kategorii niewywo#uj"cych
negatywnych uprzedzeń
4 świado*a ko!+rola uprzedze3 i s+ereo+ypów – powstrzymywanie
si$ od tego, aby wp#yn$#y na nasze s"dy i zachowania
o e*ekt spr$%yny – wzrost wp#ywu stereotypu na spostrzeganie i
zachowanie, gdy cz#owiek ju% przestaje si$ kontrolowa!o
(e*ekt ten nie jest nieuchronny
=#"d *a#szywej powszechności – polega na przecenianiu stopnia
rozpowszechnienia naszych w#asnych pogl"dów i zachowań
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 9/34
9eurystyki – uproszczone regu#y myślenia pozwalaj"ce na *ormu#owanies"dów bez analizy wi$kszości in*ormacji, na których s"d powinien si$
opiera!
lgorytm – niezawodna, cho! cz$sto z#o%ona metoda rozwi"zywania
problemu
9eurystyki *ormu#owania s"dów:
2 heurys+yka dos+-p!ości – to ocena cz$stości lub
prawdopodobieństwa zdarzeń w oparciu o #atwoś!, z jak"
przychodz" nam na myśl ich przyk#ady, czyli egzemplarze
o prowadzi do *ormu#owania tra*nych ocen, poniewa%
zdarzenia cz$ste s" #atwo dost$pne pami$ciowo
o prowadzi do wzrostu wp#ywu wywieranego na nasze s"dy
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 10/34
przez zdarzenia #atwo przypominane (cho!o
niekoniecznie cz$ste, a wi$c: dramatyczne, konkretne i
wyraziste, niedawne, wielokrotnie omawiane w mass
mediach i lokalnie dominuj"ce
o u jej podstaw le%y subiektywne uczucie #atwości wydobycia jakiejś in*ormacji z pami$ci, a uczucie to mo%e silniej
wp#ywa!o na nasze s"dy ni% treś!o owej in*ormacji
o cz$sto prowadzi do myślenia kontr*aktycznego – myślenia o
tym, co mog#oby si$ zdarzy!o , cho!o si$ nie zdarzy#o,
to zaś wp#ywa na nasze oceny i emocje& >udzie anga%uj" si$
w nie z dwóch powodów:
2) poniewa% w pewnych warunkach myślenie o jeszcze
gorszym biegu wydarzeń ni% ten, który nas dotkn"#,mo%e nam pomóc w znoszeniu nieszcz$ś!
4) poniewa% mo%e ono przygotowywa! ludzi do
unikni$cia niepomyślnego biegu wydarzeń w
przysz#ości
5 heurys+yka zako+wicze!ia4dos+osowa!ia – polega na tym, %e
oceniaj"c jak"ś wartoś! liczbow" (liczb$ przypadków, cz$stoś!,
prawdopodobieństwo bierzemy za punkt wyjścia jak"ś #atwo
dost$pn" (np& podawan" przez innych, liczb$ a nast$pniemody*ikujemy j" stosownie do kontekstu i swej wiedzy
o jest przejawem ogólnej prawid#owości co heurystyka
dost$pności – prawid#owości, %e przetwarzanie in*ormacji i
zachowanie s" zdominowane przez wiedz$ zaktywizowan"
6 heurys+yka sy*ulacji – to wydawanie s"du w oparciu o umys#ow"
symulacj$ (wyobra%enie przebiegu zdarzeń
o e*ekt wyjaśniania – ludzie oceniaj" jakieś zdarzenie jako
bardziej prawdopodobne, je%eli zaanga%owali si$ w dog#$bne przemyślenie jego przyczyn
o z#udzenie m"drości po *akcie – poczucie z góry to
wiedzia#em) – pojawiaj"ce si$ po jakimś zdarzeniu
przekonanie, %e jeszcze przed zdarzeniem wiedzia#o si$ o
jego nieuchronności
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 11/34
7 heurys+yka repreze!+a+yw!ości – to ocena przynale%ności
obiektu do kategorii (klasy, rodzaju na podstawie jego
podobieństwa do typowych egzemplarzy tej kategorii
o jest sensownym sposobem szybkiego odpowiadania na wa%ne
pytanie – kto jest kim, czyli kto do jakiej grupy czy typu ludzinale%y
o prowadzi do poszukiwania przyczyn zdarzeń w zdarzeniach
do nich podobnych
1 heurys+yka „jak +o czuj-" – brak przywo#ywania do świadomości
wszystkich istotnych in*ormacji i wybieranie drogi na skróty i
wykorzystywanie bie%"cego nastroju jako podstaw$ s"du
?biekty wyraziste – to takie, które stanowi" *igur$ na tle innych,
wskutek tego, %e s" bardzo intensywne albo odró%niaj"ce si$ od innych,wspó#obecnych obiektów, w szczególności z powodu statusu solisty
<yrazistoś! – jest zjawiskiem powszechnym i ma wiele konsekwencji
dla przetwarzania in*ormacji:
1) osoby (i inne obiekty wyraziste przyci"gaj" wi$cej uwagi, wskutek
czego s" np& lepiej pami$tane
2) osoby s" spostrzegane jak wywieraj"ce wi$kszy wp#yw spo#eczny i
bardziej przyczyniaj"ce si$ do osi"ganych przez grup$ wyników3) osoby wyraziste s" oceniane w bardziej krańcowy sposób
5) wyrazistoś! – g#ównie wywo#ana statusem solisty – decyduje o
kategoryzacji spostrzeganego cz#owieka, a wi$c o tym, przez
pryzmat jakiej struktury wiedzy in*ormacja nt& tego cz#owieka jest
przetwarzana
E*ekt asymilacji – polega na przesuni$ciu oceny w kierunku in*ormacji
kontekstowej, tzn& dodatni kontekst podwy%sza ocen$, albo ujemny
kontekst obni%a ocen$
E*ekt kontrastu – polega na odsuni$ciu oceny od in*ormacji
kontekstowej, tzn& dodatni kontekst obni%a ocen$, albo ujemny kontekst
podwy%sza ocen$
1 warunkiem koniecznym oby e*ektów jest jakiś stopień
wieloznaczności ocenianego obiektu
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 12/34
2 o tym, czy kontekst doprowadzi do asymilacji, czy te% do
kontrastu, decyduje w#"czanie@wy#"czanie in*ormacji kontekstowej
w umys#ow" reprezentacj$ ocenianego obiektu
§ najwa%niejszym wyznacznikiem w#"czania@wy#"czania jest
wielkoś!§ ró%nicy mi$dzy obiektem ocenianym a obiektamistanowi"cymi kontekst
§ je%eli ró%nica mi$dzy kontekstem a obiektem ocenianym jest
ma#a, to wyst$puje asymilacja, je%eli ró%nica jest du%a –
pojawia si$ kontrast
;godnoś! pami$ci z nastrojem – polega na tym, %e w dobrym nastroju
#atwiej jest zapami$ta!, a tak%e przypomnie! sobie in*ormacje o
charakterze dodatnim ni% ujemnym, zaś w nastroju z#ym – odwrotnie
;ale%noś! pami$ci od stanu organizmu – polega na tym, %e #atwiej sobie
przypomnie! zdarzenia w stanie podobnym do tego, w jakim byliśmy w
momencie zapami$tywania tych zdarzeń
<p#yw nastroju na wydawanie s"dów:
2 nastrój jest czynnikiem decyduj"cym o tym, czy przetwarzanie
in*ormacji ma charakter pobie%ny i heurystyczny, czy te% g#$boki,dok#adny i przemyślany
3 ludzie w dobrym nastroju bardziej pobie%nie przetwarzaj" in*ormacje
– silniej ulegaj" heurystyce dost$pności, #atwiej popadaj" w skrypty,
stereotypy i uprzedzenia, zaś w trakcie perswazji s#abo rozró%niaj"
mi$dzy argumentami silnymi i s#abymi
4 ludzie w nastroju negatywnym staj" si$ bardziej uwa%ni – mniej
ulegaj" heurystykom i stereotypom, uwzgl$dniaj"c
zindywidualizowan" in*ormacj$ nt& spostrzeganych osób, a w trakcie
perswazji bardziej ulegaj" argumentom silnym ni% s#abym
Wojciszke B. (2002) „Człowiek wśród ludzi. Zarys psycholoii
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 13/34
społecz!ej." # $%Z&Z' 55 (s+r. 6789:57)
4rupa spo#eczna – to dwie lub wi$cej osób, które:
a) komunikuj" si$ ze sob" i wzajemnie na siebie wp#ywaj",
szczególnie w bezpośrednich kontaktach twarz" w twarz)b) maj" poczucie przynale%enia nawzajem do siebie (myśl" o grupie
5y)
c) maj" wspólny cel
3 zwykle grupa wykszta#ca pewn" struktur$ (organizacj$
wewn$trzn", któr" mo%na rozwa%a! z punktu widzenia jej
elementów (konkretnych osób lub ról do spe#nienia oraz
mechanizmów integracyjnych, którymi s" komunikacja i
ró%nicowanie si$ statusu oraz normy i spójnoś! grupowa→ krótko mówi"c, grupa spo#eczna sk#ada si$ z A czynników, s" to:
1 ko*u!ikacja # współpraca
3 +osa*oś;
4 cel
5 s+ruk+ura
--------------------------------------------------------------
'truktura:1 pozycja spo#eczna
2 status – presti%
3 normy grupowe
4 interakcje
'pójnoś! (atrakcyjnoś!:
1 innych cz#onków
2 wykonywanie zadania
3 ca#ej grupy
;achowania:
1 typowe/nietypowe
2 klimat emocjonalny
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 14/34
<p#yw:
3 wi$kszoś! mniejszoś!
--------------------------------------------------------------
<sparcie spo#eczne – interakcje, dzi$ki którym ludzie nawzajem sobie pomagaj" oraz tworz" sie! kontaktów i zwi"zków spostrzeganych jako
0ród#o akceptacji, troski i ewentualnej pomocy w razie potrzeby
Bozycje spo#eczne – miejsce w grupie zwi"zane z *unkcj", jak" osoba je
zajmuj"ca spe#nia wobec ca#ej grupy
8ola spo#eczna – to pewne zachowania, których grupa oczekuje od osób
zajmuj"cych określon" pozycj$ w grupie& 8ole s" zró%nicowane z uwagina specjalizacj$ zaj$! i status (presti%, jakim obdarzone s" osoby w
grupie i poza ni"&
? trwa#ym charakterze grupy decyduje:
4 zró%nicowanie ról i statusu
5 !or*y rupowe – czyli podzielane przez grup$ nakazy i zakazy co
do sposobu post$powania, myślenia i odczuwania
o
cechuj" si$ du%" trwa#ości", co wynika z ich licznych *unkcji
.unkcje norm grupowych:
a) przyczyniaj" si$ do osi"gania przez grup$ za#o%onych celów
b) decyduj" o trwaniu grupy
c) s" tworzywem rzeczywistości spo#ecznej
5echanizmy ró%nicowania statusu w grupie:
1 i!+erakcje (wzajemne oddzia#ywania
2 ko*u!ikacja *iedzy jej czło!ka*i
↓
Clasyczne badania =alesa (DF nad procesem realizacji zadań przez
ma#e grupy z#o%one z kilku nieznaj"cych si$ uprzednio osób& E*ekt –
rozwini$cie systemu klasy*ikacji obejmuj"cy niemal wszystkie rodzaje
interakcji pojawiaj"cych si$ w grupie& 3a system ten sk#adaj" si$ A
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 15/34
ogólne klasy interakcji:
1 pozytywne dzia#ania spo#eczno@emocjonalne
2 dzia#ania zadaniowe
2 wymiana in*ormacji
3 negatywne dzia#ania spo#eczno@emocjonalne
8odzaje specjalistów wykszta#caj"cych si$ w spontanicznym przebiegu
interakcji w ma#ej grupie:
1 specjaliści społecz!o9e*ocjo!al!i:
3 mened%erowie relacji spo#ecznych, którzy inicjuj" wi$kszoś!
pozytywnych zachowań spo#eczno@emocjonalnych (np&
okazywania solidarności, redukowanie napi$! i wyra%anie
zgody5 rozpoczynaj" wymian$ in*ormacji, a cho! sami nie inicjuj"
dzia#ań zadaniowych, cz$sto bywaj" one do nich adresowane
6 s" najbardziej przez grup$ lubiani
2 specjaliści zada!iowi:
o mened%erowie dzia#ań zbli%aj"cych grup$ do osi"gni$cia celu
o inicjuj" dzia#ania zadaniowe i s" g#ównymi adresatami próśb
o in*ormacje i sugestie rozwi"zań, a tak%e adresatami
negatywnych dzia#ań spo#eczno@emocjonalnych (np& sprzeciwczy okazywanie napi$cia
o s" zwykle uwa%ani za osoby najbardziej przyczyniaj"ce si$ do
osi"gni$cia celów grupy
• wy#anianie si$ w/w specjalistów jest wyrazem ró%nicowania si$
statusu
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 16/34
6endencyjna komunikacja in*ormacji podzielanych – polega na tym, %e
przeci$tny cz#onek grupy cz$ściej porusza w dyskusji i przekazuje innym
te in*ormacje, które oni ju% znaj" (a wi$c in*ormacje podzielane, ni%
in*ormacje, które posiada tylko on, a wi$c niepodzielane przez grup$
('tasser, DD-1 jest ponadto sposobem na podwy%szanie w#asnego statusu w
grupie:
o potwierdza kompetencje zadaniowe jednostki w oczach
partnerów (i w#asnych
o spotyka si$ z aprobat" i uznaniem cz#onków grupy, którzy
wzajemnie siebie wzmacniaj" w komunikowaniu tych
w#aśnie in*ormacji
7z$stoś! dyskutowania in*ormacji podzielanej i niepodzielanej przez
innych w dyskusji grupowej:
2 sk#onnoś! do cz$stszego poruszania in*ormacji znanej wszystkim
ni% znanej tylko jednej osobie rośnie wraz ze wzrostem liczby osób
w grupie oraz jest wi$ksza przy instrukcji nakazuj"cej
ustrukturowanie dyskusji ni% przy braku takiej instrukcji ('tasser,
6aylor, 9anna (DGD
'pójnoś! – suma si# sk#aniaj"cych jednostki do pozostania w grupie
(.estinger, DF& 6rzy g#ówne si#y:
4 atrakcyjnoś! innych cz#onków grupy
6 atrakcyjnoś! wykonywanego wspólnie zadania (zaanga%owanie w
zadanie
8 atrakcyjnoś! ca#ej grupy, czyli jej presti%u (duma grupowa
'pójnoś! grupy:
2 grupa jest tym bardziej spójna, im trudniej do niej wejś!
o ry+uały przejścia – obrz$dy inicjacyjne i okresy wst$pne
wymagaj"ce od aspirantów du%ych wysi#ków *inansowych
(wkupienie si$, *izycznych (zamiatanie korytarza
szczoteczk" do z$bów lub psychicznych (strach,
upokorzenie
3 im bardziej spójna jest grupa, tym skuteczniejsze s" jej dzia#ania
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 17/34
5 samo zaanga%owanie cz#onków we wspólne dzia#ania bardzo
znacznie nasila spójnoś! grupy
8 wa%nym mechanizmem utrzymania grupy i jej spójności s"
wzajemne wp#ywy wywierane na siebie przez cz#onków grupy, w
szczególności przez wi$kszoś! na mniejszoś!
8ealnoś! grupy – stopień, w jakim jej cz#onkowie rzeczywiście stanowi"
grup$ – uto%samiaj" si$ z grup", która ma swoj" histori$, symbole,
normy i wp#yw na to%samoś! i samoocen$ cz#onków
2leganie – kon*ormizm zewn$trzny, czyli publiczne powtarzanie opinii
wi$kszości przy niekoniecznej prywatnej ich akceptacji
5iary uleg#ości:
1 *iary ,ezpośred!ie – odnosz" si$ wprost do kwestii, której
wp#yw dotyczy
2 *iary pośred!ie – odnosz" si$ do kwestii treściowo powi"zanych,
ale nie identycznych z t", której dotyczy# wp#yw
Conwersja (nawrócenie – rzeczywista zmiana pogl"dów, niekoniecznie
jednak ujawniana w opiniach publicznie g#oszonych przez jednostk$
<p#yw mniejszości na wi$kszoś! mo%e by! skuteczny dzi$ki dwóm
strategiom:
6) ko!sekwe!+!e ods+-ps+wo – mniejszoś! wywiera skuteczny
wp#yw, je%eli jest silnie zaanga%owana w swoje pogl"dy, je%eli jest
konsekwentna (nie zmienia swoich pogl"dów i prezentuje
jednomyślnoś!, je%eli pozostaje otwarta na argumenty wi$kszości,
cho! potra*i publicznie i dobrowolnie stan"! w obronie w#asnych pogl"dów i nie ugi"! si$ pod presj" ('& 5oscoHici (DGFI DG
8) dwuazowa s+ra+eia dzia#ania mniejszości – w *azie odst$pcy
zachowuj" swoje pogl"dy dla siebie, a na zewn"trz ulegaj"
wi$kszości, w celu zyskania jej zau*ania i akceptacji& 1opiero
pó0niej, gdy nadejdzie w#aściwa chwila, ujawniaj" swoje pogl"dy
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 18/34
sprzeczne z opiniami wi$kszości, któr" #atwiej b$d" mogli
przekona! dzi$ki uprzednio uzyskanemu zau*aniu&
• hipoteza 5oscoHiciego (DGF – podczas gdy wp#ywy wi$kszości
wywo#uj" uleganie, wp#ywy mniejszości wywo#uj" konwersj$
<p#yw mniejszości na wi$kszoś! cd&:
3 jednostki poddane wp#ywowi mniejszości zaczynaj" myśle! w
bardziej twórczy, oryginalny sposób o przedmiocie sporu i
kwestiach pokrewnych oraz potra*i" samodzielnie znale0! wi$cej
poprawnych rozwi"zań sporu
4 krótko mówi"c, znalezienie si$ w niezgodzie z mniejszości"
wywo#uje bardziej kontrolowalne procesy przetwarzania
in*ormacji, podczas gdy znalezienie si$ w niezgodzie z opiniamiwi$kszości wywo#uje przetwarzanie bardziej automatyczne,
cz$ściej pos#uguj"ce si$ heurystykami
6rzy ró%nice mi$dzy mniejszości" i wi$kszości" (5aass, <est, 7ialdini,
DGJ:
5niejszoś!- jest z natury rzeczy bardziej wyrazista i jawi si$
jako *igura na tle wi$kszości& < wi$kszym stopniu przyci"ga
uwag$, dzi$ki czemu jednostka bardziej świadomie przetwarza jejkomunikaty, lepiej je pami$ta, a e*ekty tych komunikatów s"
bardziej d#ugotrwa#e&
+ 5niejszoś!A – przy porównaniu wszystkich innych czynników,
takich jak status czy *achowoś! – jest mniej wiarygodna od
wi$kszości: na ogó# jakaś opinia wydaje si$ nam tym prawdziwsza,
im wi$cej osób w ni" wierzy&
Ø =adania nad perswazj" przekonuj" natomiast, %e ludzie w
bardziej świadomy i zró%nicowany sposób przetwarzaj"
komunikaty pochodz"ce z ma#o wiarygodnego 0ród#a ( z
wyj"tkiem bardzo wa%nych kwestii, które zawsze
przetwarzane s" z wi$ksz" grup"& 3atomiast przekazy z
wiarygodnego 0ród#a s" cz$ściej przetwarzane nieuwa%nie i
za pomoc" heurystyk, takich jak im wi$cej argumentów,
tym lepiej), albo im wi$kszy *achowiec, tym s#uszniejsza
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 19/34
opinia)& ;nalezienie si$ w opozycji do wi$kszości wywo#uje
ponadto silniejsze pobudzenie emocjonalne (stres, ni%
znalezienie si$ w opozycji do mniejszości& 'tres taki mo%e
by!Ø na tyle silny, %e b$dzie obni%a# sprawnoś!Ø
procesów umys#owych (zgodnie z prawem Kerkesa@1odsona& ; kolei mniejsze pobudzenie wywo#ane
znalezieniem si$ w opozycji do mniejszości mo%e
sprawnoś!Ø t$ poprawia!Ø (równie% zgodnie z tym
prawem&
L 3iez#omnoś!J mniejszości jest bardziej jednoznaczna, ni%
niez#omnoś!G wi$kszości& Ciedy mniejszoś!D konsekwentnie
g#osi jakieś opinie, robi to wbrew presji wi$kszości – wbrew
niebezpieczeństwu wyśmiania, odrzucenia czy agresji& zatemg#osi swoje pogl"dy, bo w nie wierzy& Ciedy tak samo
konsekwentni s" cz#onkowie wi$kszości, nie jest ju% tak jasne, czy
robi" to dlatego, %e w swoje pogl"dy wierz", czy dlatego, %e chc"
unikn"!F mo%liwych represji ze strony wi$kszości&
1ynamiczna teoria wp#ywu spo#ecznego – zak#ada, %e mniejszoś! mo%e
przetrwa!, je%eli jest przestrzennie skupiona w gronach wzajemnie
wspieraj"cych si$ elementów
4ronowy model zmian spo#ecznych – pokazuje, w jaki sposób
mniejszoś! mo%e zwyci$%y! wi$kszoś! (3owak, >ewenstein, 'zamrej,
DD+&
3 wyst"pienie tego e*ektu jest mo%liwe poprzez wprowadzenie
czynnika zewn$trznego w stosunku do systemu, jaki stanowi
mniejszoś!, wi$kszoś! i zachodz"ce mi$dzy nimi wp#ywy
o w stylistyce zmiany opinii czy postaw, czynnikiem
tym jest zró%nicowanie pre*erencji wykluczaj"cych si$
pogl"dów (Me%eli pogl"d mniejszościowy stanie si$ z
jakichś wzgl$dów bardziej pre*erowany, dot"d
mniejszościowe grona nowego) rozrastaj" si$
wskutek powtarzaj"cych si$ wp#ywów spo#ecznych&
4rona nowego #"cz" si$ w pasma i stopniowo zyskuj"
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 20/34
dominacj$ nad starym), niegdyś dominuj"cym
pogl"dem, którego zwolennicy jednakowo% nie
zanikaj" ca#kowicie, lecz okopuj" si$) w
przestrzennie skupionych gronach
• 'ymulacje procesu odwracania nowo wprowadzonej zmianyspo#ecznej wskutek ponownego odwrócenia atrakcyjności starych i
nowych pogl"dów dowodz" ogromnej asymetryczności wielkości
wp#ywu koniecznego do wprowadzenia nowego i przywrócenia
starego& Bodczas gdy wprowadzenie nowego wymaga
kilkudziesi$ciu aktów wp#ywu) (kroków symulacji, powrót do
starego wymaga (przy ponownym odwróceniu atrakcyjności
pogl"dów jedynie kilku takich aktów&
Bowody skuteczniejszego dzia#ania w grupach ni% dzia#ania w
pojedynk$:
2 dzia#anie w grupie mo%e zagrzewa! uczestników do szczególnych
wysi#ków i wytrwa#ości, zarówno dzi$ki wzajemnemu
naśladownictwu, jak i dzi$ki duchowi grupy) podwy%szaj"cemu
jej morale
3 dzia#anie w grupie pozwala na wykorzystanie rzadko spotykanych
umiej$tności wa%nych dla rozwi"zania zadania, im wi$ksza grupatym wi$ksza szansa, %e znajdzie si$ w niej osoba obdarzona takimi
umiej$tnościami
5 bardziej sprawni cz#onkowie grupy mog" kompensowa!
niedostatki gorszych cz#onków grupy
6 co dwie g#owy to nie jedna) – na wiedz$ grupy sk#ada si$ suma
wiedzy jej cz#onków, a poniewa% ci cz$sto dysponuj" ró%nymi
in*ormacjami nieznanymi pozosta#ym, grupa jest m"drzejsza od
uśrednionej) jednostki
10 cz#onkowie grupy mog" wzajemnie stymulowa! si$ intelektualnie i
korygowa! swoje b#$dne decyzje, tak wi$c wiedza grupy tworzy
now", lepsz" jakoś!
↓
7o zdumiewaj"ce, znaczna cz$ś! teorii i badań nad zadaniowym
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 21/34
*unkcjonowaniem grup dowodzi jednak czegoś wr$cz przeciwnego – %e
dzia#anie w grupie cz$sto prowadzi do pogorszenia wyników w
porównaniu z dzia#aniem w pojedynk$&
↓
8ozwa%ania na podstawie trzech najlepiej zbadanych zjawiskdotycz"cych dzia#ań grupowych&
6rzy najlepiej zbadane zjawiska dotycz"ce dzia#ań grupowych:
*acylitacja i hamowanie spo#eczne:• eek+ acyli+acji społecz!ej (czyli u#atwienia spo#ecznego –
wzrost poziomu wykonania zadań pod wp#ywem obecności
innych osób
• eek+ ha*owa!ia społecz!eo – spadek poziomu wykonania
zadań pod wp#ywem obecności innych osób
;ajonc rozumowa#, %e istot" zadań #atwych jest ich dobre
wyuczenie, cooznacza, %e dominuj"ca reakcja w ich przypadku jest reakcj"
poprawn"&
3atomiast istot" zadań trudnych jest to, %e wymagaj" one
dopiero uczenia si$, a dominuj"ca reakcja ma charakter
(jeszcze niepoprawny& ?becnoś! innych nasila wi$c w
przypadku zadań trudnych reakcje niepoprawne i w rezultacie
obni%a poziom wykonania&
o,ec!oś;• i!!ych pod!osi pozio* po,udze!ia (czyliogólnej mobilizacji organizmu po!iewa:
a) wzrost ten jest wyrazem czujności i przygotowania do
reakcji na potencjalne dzia#ania innych, pojawiaj"cych
si$ w otoczeniu osób, nawet kiedy jednostka z nimi nie
rywalizuje, ani nie spodziewa si$ po nich %adnych
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 22/34
zysków lub strat (;ajonc, DL
d) pojawiaj"cy si$ inni wzbudzaj" w jednostce lęk przedoceną – ich obecnoś! sygnalizuje perspektyw$ bycia
ocenianym i mo%liwoś! oceny negatywnej
f) pojawienie si$ innych osób (czy osobników w#asnegogatunku przyci"ga uwag$, szczególnie wtedy, kiedy
jednostka pragnie porównywa! swoje wyniki z ich
wynikami – powoduje to kon*likt mi$dzy
konieczności" poświ$cenia uwagi zadaniu, a
poświ$cania jej innym obecnym osobom
- pró%niactwo spo#eczne:• eek+ pró!iac+wa społecz!eo (e*ekt 8ingelmanna – im
wi$cej ludzi równocześnie wykonuje jak"ś prac$, tym gorszy
rezultat uzyskuj" w porównaniu z tym, co wynika#oby z
dodawania ich rezultatów uzyskiwanych indywidualnie& E*ekt
ten wynika:
o ze spadku indywidualnej motywacji
o niejako z twierdzenia teorii wp#ywu spo#ecznego, %e
wp#yw jest tym s#abszy, im wi$ksza jest liczba osób,na które on si$ rozk#ada
o z modelu kolektywnego wysiłku ('& Carau N C&
<illiams (DD+ – wed#ug tego modelu, wielkoś!o
motywacji do podejmowania wysi#ków przez
sk#adaj"ce si$ na kolektyw jednostki zale%y od trzech
czynników:
a) przekonania, %e wzrost w#asnego wysi#ku
poci"ga za sob" wzrost poziomu wykonaniaca#ej grupy
b) przekonania o instrumentalności poziomu
wykonania, czyli o tym, %e wzrost poziomu
wykonania grupy jest instrumentem
powi$kszania jej zysków
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 23/34
c) przekonania o wielkości w#asnych korzyści, w
tym oczekiwania jednostek, %e zyski ca#ej
grupy przek#adaj" si$ na ich w#asne zyski
2 pod#o%a modelu le%y za#o%enie, %e jednostka d"%y do
maksymalizacji w#asnych oczekiwanych zysków, zaśdzia#anie w grupie stwarza co prawda okazj$
pojawienia si$ nowych dóbr (aprobata spo#eczna, ale
mo%e te% na ró%ne sposoby obni%a! wymienione trzy
przekonania&
• eek+ ko*pe!sacji społecz!ej – w pewnych warunkach e*ekt
pró%niactwa spo#ecznego ulega odwróceniu – podczas
dzia#ania razem z innymi s" osi"gane wy%sze wyniki ni% w
pojedynk$& E*ekt kompensacji spo#ecznej wyst$puje, kiedydzia#aj"ca razem grupa jest spójna, a jej cz#onkowie
spodziewaj" si$ po partnerach niskiego poziomu wykonania&
• rodzaje porów!a3:
1 porów!a!ia i!+eri!dywidual!e – kiedy ró%ne grupy
osób dzia#aj" w pojedynk$ lub razem z innymi
2 porów!a!ia i!+rai!dywidual!e – kiedy te same
osoby raz dzia#aj" w pojedynk$, a raz wspólnie z
innymi !ajwa!iejsze czy!!iki *odyikuj/ce eek+ pró!iac+wa
społecz!eo (<=>)?
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 24/34
6a sama metaanaliza wykaza#a, %e na wielkoś! EB' nie
wp#ywa#:
a) rodzaj wysi#ku wymaganego od badanych (*izyczny,
percepcyjny, umys#owyb) optymalizuj"cy – maksymalizuj"cy charakter zadania
c) addytywny – kompensacyjny rodzaj zadania
d) intra – b"d0 interindywidualny charakter planu
eksperymentalnego
,urza *ózów – procedura generowania pomys#ów razem z
innymi
o warunkiem jej skuteczności jest rozdzia# tworzenia
pomys#ów od oceny ich jakości – zawieszenie krytykicudzych i w#asnych pomys#ów, nastawienie na
tworzenie pomys#ów licznych i nawet
nieprawdopodobnych, zach$canie do kombinowania i
polepszania pomys#ów
o jest zalecana jako technika nasilaj"ca twórczoś!o,
cho!o w rzeczywistości zmniejsza ona liczb$
twórczych pomys#ów, dlaczegoO ?dpowied0 tkwi w
licznych czynnikach, które w normalnej sytuacjigrupowej hamuj" produktywnoś!o jednostek& 6akim
czynnikiem jest:
§ wyst$puj"cy mimo instrukcji l$k przed cudz"
ocen" w#asnych pomys#ów oraz spadek
indywidualnej motywacji przy
nieidenty*ikowalnym wk#adzie jednostki we
wspólny wynik (czyli podstawowy mechanizm
pró%niactwa spo#ecznego§ zapominanie lub odrzucanie w#asnych pomys#ów
wskutek tego, %e ró%ni cz#onkowie grupy nie
mog" mówi!§ równocześnie (oczekiwanie na
w#asn" wypowied0
§ równoczesne przetwarzanie danych o cudzych
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 25/34
pomys#ach i generowanie w#asnych – taka
koniecznoś!§ hamuje tworzenie pomys#ów
§ koniecznoś!§ myślenia o w#asnych pomys#ach
hamuje wys#uchiwanie cudzych i uleganie ich
dobroczynnemu wp#ywowi (efekt następnegow kolejce, czyli spadek uwagi przyk#adanej do
cudzej wypowiedzi i gorsze zapami$tanie jej
treści przez osoby, które same bezpośrednio po
niej maj" si$ wypowiada!§ (=ond, DG
o dopiero skupienie uwagi na cudzych wypowiedziach
(przez instrukcj$ zapowiadaj"c" sprawdzenie stopnia
ich zapami$tania daje przyrost liczby grupowo
produkowanych pomys#ów i to tym bardziej, im wi$cejcudzych pomys#ów jednostki wys#uchuj" podczas sesji
(1ugosh i in&, -FFF
o dlaczego mimo tego tak powszechne jest przekonanie o
skuteczności burzy mózgówO
c) po pierwsze, sami uczestnicy takich sesji ulegaj"
z#udzeniu wzrostu produktywności – cho! grupy
produkuj" mniej pomys#ów ni% osoby dzia#aj"ce
w pojedynk$, uczestnicy tych pierwszych bardziej s" przekonani o w#asnej produktywności
e) ponadto, posiadanie z#ej techniki (nasilania
twórczości jest lepsze od nieposiadania %adnej,
a grupowe doświadczanie prze%y! jest dla ludzi
po prostu cenniejsze i subiektywnie bardziej
znacz"ce od wielu doświadczeń indywidualnych
f) uczestnicy burzy mózgów s" z regu#y przekonani
o jej dobroczynnych skutkach, cho!
obiektywnych dowodów na rzeczywisty przyrost
umiej$tności zwykle brak
+ polaryzacja grupowa i syndrom myślenia grupowego:
• ryzykow!e przesu!i-cie – grupy podejmuj" decyzje bardziej
ryzykowne od pojedynczych osób (M& 'toner (DLG
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 26/34
• zjawisko polaryzacji rupowej – polega na zajmowaniu
przez grup$ stanowiska bardziej skrajnego od stanowiska
jednostek, co przejawia si$ na trzy sposoby:
b) grupy podejmuj" bardziej krańcowe decyzje ni% ich
indywidualni cz#onkowie dzia#aj"cy w samotnościd) pogl"dy indywidualnych cz#onków grupy staj" si$
bardziej krańcowe po dyskusji z innymi (pod
warunkiem, %e opinie wszystkich ju% na wst$pie s"
podobne
d) rywalizacja grupowa jest silniejsza ni% rywalizacja
indywidualna, np& wojny gangów prowadz" do wi$kszej
liczby zabójstw ni% indywidualne porachunki
gangsterów• wspó#cześnie zjawisko polaryzacji grupowej znajduje dwa
wyjaśnienia:
o koncepcja argumentacji perswazyjnej – upatruje
powody polaryzacji w uzyskiwaniu przez jednostki od
innych sta#ego wsparcia dla pogl"du pocz"tkowo i
nowych, przekonuj"cych argumentów na jego rzecz
(=urnstein, DG-
o koncepcja porównań społecznych – upatruje powody polaryzacji w porównaniach, jakich mi$dzy
sob" dokonuj" cz#onkowie grupy ('anders, =aron,
DJJ
• sy!dro* *yśle!ia rupoweo – jego istot" jest
podejmowanie b#$dnych decyzji przez zespó# wskutek tego,
%e wewn$trzna dynamika grupowa (g#ównie motywacja
utrzymania spójności przewa%a nad motywacj" do podj$cia
decyzji merytorycznie zasadnych1 warunki sprzyjaj"ce pojawieniu si$ tego syndromu:
§ silna spójnoś!§ grupy
§ izolacja grupy od szerszego otoczenia
§ brak systematycznie stosowanych procedur
poszukiwania i oceny rozwi"zań
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 27/34
§ dyrektywny przywódca (silny i szanowany przez
grup$
§ silny stres w po#"czeniu z brakiem nadziei na inne
rozwi"zanie, lepsze od rozwa%anego
2 g#ówne symptomy (objawy syndromu myśleniagrupowego:
1 z#udzenie bezpieczeństwa w#asnej grupy i
nadmierny optymizm (nic si$ nie wyda)
3 przekonanie o moralnej wy%szości w#asnej grupy
(tamci s" dzikusami, albo twórcami imperium
z#a)
3 anga%owanie si$ grupy w kolektywne
racjonalizacje (wyjaśnienia i usprawiedliwienia
podejmowanych dzia#ań oraz w stereotypizacj$
oponentów (tamci s" wszyscy tacy sami,
jednoznacznie 0li itd&
4 silny nacisk na dysydentów, aby do#"czyli w
swych opiniach do reszty i nie zachowywali si$
jak zdrajcy, co prowadzi do autocenzury i
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 28/34
z#udzenia jednomyślności
konsekwencje:
5 niekompletny przegl"d alternatywnych rozwi"zań
6 niekompletny przegl"d w#asnych celów
7 brak rozwa%ań nad ryzykiem, jakie niesie pre*erowane rozwi"zanie
8 tendencyjne poszukiwanie i ocena in*ormacji
9 zaniechanie *ormu#owania alternatywnych planów
awaryjnych
'k#ad grupy i struktura zadania:
skład rupy a sku+ecz!oś; działa3 rupowych?
c) ważna jest sama liczebność grupy – im liczniejsza grupatym s#absza jej spójnoś! i przestrzeganie norm grupowych,
a tym wi$ksza szansa pró%niactwa spo#ecznego
d) liczy się rodzaj osób wchodzących w skład grupy – wysoki
lub niski poziom wykonania zadania zale%y od
umiej$tności poszczególnych jednostek w grupie, które to
cz$sto si$ dodaj" do siebie
f) e*ekt addytywności – skutecznoś!, np& za#ogi czo#gu jest
tym wy%sza, im wi$cej zawiera ona uzdolnionychcz#onków
h) e*ekt interakcji – skutecznoś!, np& za#ogi czo#gu wypada
poni%ej oczekiwań wskutek sk#adu z nieuzdolnionych
cz#onków
6eoria 9ulla@'pencePa – zak#ada, %e nasilenie pop$du podnosi tendencjedo wykonania reakcji dominuj"cej w hierarchii reakcji wzbudzanych
przez dowolny bodziec
E*ekt inter*erencji 'troopa – pokazuje sposób, w jaki zautomatyzowane i
nieintencjonalne procesy poznawcze (czytanie s#ów i przetwarzanie ich
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 29/34
treści mog" utrudnia! procesy intencjonalne i kontrolowalne
(nazywanie kolorów
'trategie wyboru celu ( badania @ray!y Wieczorkowskiej (DDG:
• s+ra+eia pu!k+owa – polega na tym, %e ju% na wst$pieodrzucamy liczne mo%liwości i budujemy w"sk" kategori$ celów&
Mej istot" jest:
1 dok#adne precyzowanie celu
3 niech$! do zast$powania wybranego celu innym (chyba, %e
jest bardzo podobny
4 silna *rustracja w przypadku zablokowania realizacji
wybranego celu
5 dok#adne planowanie i przywi"zywanie uwagi doszczegó#ów traktowanych jako wa%ne
§ cele realizowane s" sekwencyjnie (po kolei, a
przyjemnoś!§ sprawia poczucie dokończenia
konkretnego zadania
§ strategie punktowe s" szczególnie skuteczne w
środowiskach ob*itych w zasoby umieszczone w dobrze
znanych miejscach (gdzie mo%emy sobie pozwoli!§ na
poszukiwanie dok#adnie tego, o co nam chodzi• s+ra+eia przedziałowa – polega na tym, %e na wst$pie
akceptujemy szeroki zakres mo%liwości, spośród których
ostatecznie wybieramy cel
§ cel jest zde*iniowany szeroko, w zwi"zku z czym zb$dne
jest dok#adne planowanie i zwracanie uwagi na szczegó#y
(które s" wa%ne z punktu widzenia jednej mo%liwości, ale
niewa%ne z punktu widzenia innych równie% mo%liwych do
zaakceptowania§ w przypadku zablokowania jednego celu cz#owiek
przerzuca si$ na realizacj$ innego, równowa%nego
§ ró%ne cele realizowane s" równolegle, zaś przyjemnoś!§
czerpana jest z poczucia, %e posuwamy si$ w ogólnie
po%"danym kierunku
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 30/34
§ strategie przedzia#owe s" szczególnie skuteczne w
środowiskach ubogich w trudne do znalezienia zasoby
(gdzie musimy zadowoli!§ si$ czymkolwiek, co
przypomina cel
<#adza jednostki – to jej zdolnoś! do wywierania wp#ywu na innychminus zdolnoś! owych innych do wywierania wp#ywu na jednostk$&
1e*inicyjn" cech" w#adzy jest wi$c asy*e+ria wpływu – w#adza
cz#owieka jest tym wi$ksza, im bardziej jego potencjalna mo%liwoś!
wywierania wp#ywu na pozosta#ych cz#onków grupy przekracza ich
mo%liwoś! wywierania wp#ywu na niego&
Brzywódca – osoba o najwi$kszej w#adzy w grupie& Bozycj$ przywódcy
osi"gaj" osoby:
• o szczególnych cechach (urodzeni przywódcy) – teoria
wielkiego cz#owieka
• zachowuj"ce si$ w pewien potrzebny grupie sposób (teoria
behawioralna
1 +eoria s+a!ów oczekiwa!ych (por& <ilke, Han
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 31/34
Cnippenberg, DDL – przyjmuje, %e u podstaw wykrytego
przez =alesa i 'latera (D wy#aniania si$ ró%nic statusu
w kooperacyjnej grupie zadaniowej le%" oczekiwania jej
cz#onków& Concepcja ta zak#ada, %e dzia#aj"ca grupa:
1) ma nadziej$ na osi"gni$cie celu2) oczekuje, %e niektórzy z jej uczestników bardziej si$
do tego przyczyni" ni% inni
3) identy*ikuje tych uczestników
4) cz$ściej do nich si$ zwraca i zach$ca do
podejmowania inicjatywy
5) cz$ściej podporz"dkowuje si$ ich inicjatywom
; obejmowaniem przywództwa koreluje:
1 i!+elie!cja5 *-skoś; (aktywnoś!, sprawczoś! i inne cechy wi"zane ze
stereotypem m$skości
6 eks+rawersja
7 do,re przys+osowa!ie (brak objawów zaburzeń zachowania
8 do*i!acja
Brzywódcy:
1 maj" te% tendencj$ do wi$kszej towarzyskości, empatii i
zrównowa%enia emocjonalnego
2 s" bardziej ambitni i sk#onni do przejmowania odpowiedzialności
za bieg wydarzeń
'zansa wy#onienia lidera rośnie gdy:
2) rośnie wielkoś! grupy
3) warunki zmieniaj" si$ w taki sposób, %e osi"gni$cie celu grupy
wymaga kooperacji i koordynacji, wskutek samego wzrostu
rozmiaru zadania lub konieczności specjalizacji
5) pojawia si$ wspó#zale%noś! spo#eczna, czyli indywidualne zyskicz#onków grupy zale%" od zachowania grupy i od pozosta#ych jej
cz#onków
8) pojawia si$ nierównomiernoś! zysków poszczególnych cz#onków
grupy, a wi$c koniecznoś! ustalania i egzekwowania zasad
podzia#u zysków
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 32/34
9) pojawia si$ zewn$trzne zagro%enie dla realizacji celów grupy lub
jej istnienia
10)grupa ma dost$p do jednostki dysponuj"cej doświadczeniem w
roli przywódcy
'tyle kierowania:
• de*okra+ycz!y – uwa%aj"cy na innych) styl kierowania, czyli
ugodowoś!• , orientacja na relacje spo#eczne, i sk#onnoś!•
do zasi$gania opinii podw#adnych
2 styl zorientowany na relacje spo#eczne, jest skuteczny w
warunkach umiarkowanie sprzyjaj"cych lub umiarkowanie
niesprzyjaj"cych liderowi
• au+okra+ycz!y – koncentracja na zadaniu i produktywności w po#"czeniu z dyrektywności", czyli tendencj" do narzucania
podw#adnym w#asnej opinii
4 styl zorientowany na zadanie, jest skuteczny w warunkach
bardzo sprzyjaj"cych (lider mo%e sobie na wiele pozwoli!
z oparciem w akceptuj"cej go grupie i wysokiej pozycji w
hierarchii w#adzy, w zadaniach o jasnej strukturze oraz w
warunkach bardzo niesprzyjaj"cych (inaczej nast"pi#by
rozpad grupy
;ale%nościowy model przywództwa – zak#ada, %e skutecznoś!
demokratycznego lub autorytarnego stylu przywództwa zale%y od tego,
jak dalece sytuacja sprzyja liderowi, od stopnia w jakim kontroluje on
sytuacj$
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 33/34
o stopień kontroli lidera nad sytuacj" zale%y:
§ przede wszystkim od relacji lidera z podw#adnymi, a
wi$c od stopnia, w jakim grupa akceptuje lidera, lubi go,
szanuje i pozostaje lojalna
§ od struktury zadania – kontrola lidera rośnie gdy celegrupy s" jasno określone, prowadzi do nich wiele dróg i
istnieje niewiele akceptowalnych rozwi"zań, a
poprawnoś!§ decyzji mo%na #atwo sprawdzi!§
§ od w#adzy lidera wyznaczanej wielkości" nagród i
sankcji, którymi on dysponuje oraz jego pozycj" w
zewn$trznej hierarchii w#adzy
>ider charyzmatyczny (trans*ormacyjny – lider który:• g#osi przes#anie wskazuj"ce na potrzeb$ zmian (organizacji,
spo#eczeństwa, przedstawia dalekosi$%n", zwykle emocjonuj"c"
wizj$ nowego, lepszego porz"dku, budzi nadzieje na jej realizacj$
i wielkie zau*anie w ludziach, którym przewodzi
• ma przyci"gaj"cy uwag$ styl i osobowoś!• , cechuje si$
du%ymi umiej$tnościami spo#ecznymi, jak zindywidualizowane
traktowanie ludzi, tra*ne odczytywanie znaczenia cudzych reakcji
i sprawne manipulowanie wra%eniem wywieranym na innych
8/10/2019 Wojciszke B. - Czlowiek Wsrod Ludzi. Zarys Psychologii Spolecznej. R 2,11
http://slidepdf.com/reader/full/wojciszke-b-czlowiek-wsrod-ludzi-zarys-psychologii-spolecznej-r-211 34/34
Bi$! g#ównych podstaw w#adzy:
przy*us – zdolnoś!- do wywo#ywania niepo%"danych przez podw#adnych stanów rzeczy lub pozbawiania ich stanów
po%"danych (mierzona przekonaniami podw#adnych, %e
prze#o%ony jest w stanie utrudni!+ im prac$, przydziela!A
gorsze zaj$cia czy obrzydzi! %ycie w miejscu pracy
L !aradza!ie – zdolnoś!J do wywo#ywania stanów
po%"danych przez podw#adnych lub uwolnienia ich od stanów
niepo%"danych (mierzona przekonaniami podw#adnych, %e
prze#o%ony jest w stanie wp#ywa!G na wysokoś!D ichzarobków, dodatków i awanse
50) prawo*oc!oś; – zdolnoś!- do wywo#ywania u
podw#adnego poczucia obligacji i odpowiedzialności, opiera si$
na normach wyznawanych przez podw#adnego (mierzona
przekonaniami podw#adnych, %e prze#o%ony jest w stanie
wzbudzi!+ w nich poczucie obowi"zku i sk#oni!A do
uznania s#uszności stawianych im wymagań
5A) achowoś;L – zdolnoś!J do wywo#ywania w podw#adnych przekonania, %e prze#o%ony jest ekspertem, wie
lepiej, posiada wiedz$ i umiej$tności im niedost$pne (mierzona
przekonaniami podw#adnych, %e prze#o%ony jest w stanie
merytorycznie im pomóc w wykonywaniu zadań
G akcep+owa!ie – zdolnoś!D do wywo#ywania w
podw#adnych poczucia, %e s" akceptowani i doceniani przez
prze#o%onego (mierzona przekonaniami podw#adnych, %e
prze#o%ony jest w stanie sprawi!-F , by mogli si$ poczu!- ,
%e si$ licz", s" doceniani, akceptowani, lubiani i chwaleni za sw" prac$