Układ pokarmowy

Jama ustna Miażdżenie, fragmentacja i nadtrawianie pokarmu

Pasywny pasaż pokarmu

Trawienie enzymatyczne pokarmu, wchłanianie Żołądek, jelito cienkie, jelito grube

Gruczoły wspomagające funkcję. Zlokalizowane poza przewodem, produkują wydzielinę doprowadzaną do jamy ustnej i jelita przewodami wyprowadzającymi. Ślinianki, wątroba, trzustka

Gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej Jama ustna – błona śluzowa właściwa i podśluzowa (bez

podniebienia twardego i dziąseł) małe gruczoły śluzowe, surowicze, śluzowo-surowicze, uwalniających wydzielinęw systemie ciągłym (językowe, wargowe, policzkowe,

podniebienne)

Trzy pary dużych gruczołów ślinowych: v Przyuszne – uwalniają w odpowiedzi

na bodźce mechaniczne v Podżuchwowe – bodźce termiczne v Podjęzykowe – bodźce chemiczne

Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej

vGruczoły wargowe v Gruczoły policzkowe v Gruczoły podniebienne v Gruczoły językowe

Gruczoły wargowe Łatwo wyczuwalne gruczoły leżące w blaszce właściwej błony śluzowej: śluzowo-surowicze

Gruczoły policzkoweMałe gruczoły leżące w błonie podśluzowej o charakterze śluzowo-surowiczym

Małe gruczoły ślinowe uchodzące do jamy ustnej

Gruczoły podniebienne - Podniebienie twarde Występują w błonie podśluzowej, szczególnie w okolicach przejścia w dziąsła.Małe gruczoły ślinowe o charakterze śluzowym.

Gruczoły podniebienne – Podniebienie miękkie W błonie śluzowej zwróconej ku jamie ustnej występuje gruba (do 5mm) lita warstwa gruczołów śluzowych. Na powierzchni zwróconej ku jamie nosowej – nieliczne gruczoły śluzowe

Gruczoły językaGruczoły tylne von Ebnera – surowicze Małe gruczoły śluzowe

Przełyk

Błona śluzowa 1

Błona podśluzowa 2

Błona mięśniowa 3

Błona surowicza lub przydanka 4

12

34

Przełyk q Błona śluzowa § Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący § Blaszka właściwa – tkanka łączna luźna z tkanką limfoidalną,

w odcinku dolnym gruczoły śluzowe § Blaszka mięśniowa błony śluzowej q Błona podśluzowa – tkanka łączna właściwa, gruczoły śluzowe

właściwe q Błona mięśniowa (szkieletowe – cz,górna, gładkie – cz.dolna)§ warstwa wewnętrzna – okrężna§ warstwa zewnętrzna – podłużna q Przydanka – tkanka łączna właściwa

Schemat budowy ściany dalszych części przewodu pokarmowego

Tętnica

Błona mięśniowa

Błona podśluzowa

Błona śluzowa

Tkanka limfoidalna

Duży gruczoł

Żołądek

Jelito cienkie

Jelito grube

Błona surowicza

Nabłonek żołądka

Kosmki i nabłonek Jelita cienkiego

Nabłonek jelita grubego

Żołądek

Dołki

Gruczoły

Dno i trzon

Odźwiernik

Błona śluzowa

Błona podśluzowa

Błona mięśniowa

Wpust

Błona śluzowa żołądka

• Nabłonek jednowarstwowy walcowaty – powierzchnia gruczołowa

Śluz wydzielają: Nabłonek powierzchniowy Komórki gruczołów wpustowych Komórki szyjki gruczołów właściwych Komórki gruczołów odźwiernikowych

OdźwiernikWpust

Trzon

Gruczoły właściwe żołądka

Komórki okładzinowe

Komórki główne

1. Komórki śluzowe szyjki 2. Komórki macierzyste3. Komórki okładzinowe4. Komórki główne 5. Komórki dokrewne

Gruczoły właściwe żołądkaKomórki główne Podobne w strukturze do komórek gromadzących ziarna zymogenu (pepsynogen). Wydzielają pepsynogen (42,5 kDa) → pepsyna (35 kDa) (pH poniżej 5,0). Sekrecja stymulowana przez acetylocholinę. Egzocytoza pepsyny bardzo szybka.

Komórki okładzinowe Połączone z kom. głównymi kompleksami połączeń międzykomórkowych. Produkują H+ i Cl- (HCl) oraz czynnik wewnętrzny – wchłanianie wit. B12. ØBardzo liczne mitochondria (40% objętości komórki) –dostarczają ATP dla transportu H+ ØKanaliki wewnątrzkomórkowe z mikrokosmkami ØH-K-ATP-aza (80% białek błonowych mikrokosmków)

Kwaśna wydzielina (pH 0,9 – 2,0) ze stężeniem H+ o 1 mln x większym niż we krwi. Acetylocholina wzmaga wydzielanie gastryny → HCl. Histamina wzmaga efekt acetylocholiny i gastryny – receptor H2 (H2-R). Antagonista H2-R - cymetydyna.

q Gruczoły wpustowe § cewkowe o przebiegu krętym § głównie komórki śluzowe,

miedzy nimi komórki endokrynowe i okładzinowe

q Gruczoły odźwiernikowe§ rozgałęzione cewkowe § głównie komórki śluzowe –

śluz zasadowy § komórki endokrynowe G i D

q Błona podśluzowa – tkanka łączna właściwa (włókna kolagenowe, limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne, liczne naczynia krwionośne i limfatyczne)

q Błona mięśniowa (miocyty gładkie) § Warstwa wewnętrzna skośna - głównie we wpuście i wzdłuż

krzywizny większej § Warstwa środkowa okrężna – cała ściana żołądka § Warstwa zewnętrzna podłużna – gruba we wpuście ü po rozkurczeniu, wypełnienie żołądka pokarmemü mieszanie pokarmu z sokiem żołądkowym ü przesuwanie treści pokarmowej do dwunastnicy q Błona surowicza, czyli otrzewna trzewna

Żołądek

Jelito cienkie Dwunastnica Jelito kręte

Błona śluzowa KosmkiKosmki

Krypty jelitowe

Błona podśluzowa

Gruczoły dwunastnicze (Brunnera) –wydzielina zasadowa (pH 8,8 do 9,3)

Błona śluzowa • Tkanka łączna właściwa • Tkanka limfoidalna - GALT(limfocyty, grudki limfatyczne)

Komórki nabłonka jelitowego

• Enterocyty z rąbkiem prążkowanym • Limfocyty śródnabłonkowe • Komórki kubkowe

(śródnabłonkowe gruczoły jednokomórkowe)• Komórki kępkowe • Komórki M • Komórki endokrynowe

Grudka limfatyczna

Komórki krypt jelitowych

• Komórki macierzyste • Enterocyty • Komórki kubkowe • Komórki Panetha • Komórki endokrynowe Enterocyty

Komórki kubkowe

Komórki PanethaŻyją ok.. 20 dni. Gromadzą zymogen Wydzielina ochrania nabłonek powierzchniowy przed patogennymi mikroorganizami. üTNFα - prozapalna ) infekcja, uszkodzenie tkanki üLizozym – odcina wiązania peptoglikanu bakterii (brak w kom. człowieka) ü Defenzyny

Jelito grube

GALT

ØBrak kosmków i fałdów okrężnych ØLiczne komórki kubkowe w nabłonku ØBardzo dobrze rozwinięte krypty jelitowe

vAbsorpcja NaCl i wody (zagęszczanie treści pokarmowej), witamin, minerałów, środki uspokajające, przeciwbólowe, steroidy

vWydzielanie śluzu do światła (konsystencja treści pokarmowej) v Formowanie mas kałowych v Udział flory bakteryjnej w wytwarzaniu wit. B12 i Kv Ochrona przed antygenami (GALT)

Wyrostek robaczkowy

GALT

ØSłabo rozwinięte krypty jelitowe ØZredukowana blaszka mięśniowa błony śluzowej ØObfita tkanka limfatyczne - GALT

GALT

q Błona mięśniowa układu jelitowego

§ Warstwa wewnętrzna – miocyty gładkie o układzie okrężnym§ Warstwa zewnętrzna – miocyty gładkie o układzie podłużnym § Sploty nerwowe błony mięśniowej (Auerbacha)

Ø Neurony Ø Komórki glejowe Ø Włókna nerwowe

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego Układ APUD Amine Precursor Uptake Decarboxylation

Wychwytywanie i dekarboksylacja amin i ich prekursorów

Cechy: • Zawierają aminy i ich prekursory • Zawierają enzymy produkujące aminy (dekarboksylaza

aminokwasowa) • Mogą wychwytywać aminy z krwiobiegu • Pochodzą z grzebieni neuroektodermalnych (w mózgu

niektóre peptydy spełniają rolę neurotransmiterów) • Układ komórek endokrynowych żołądka i jelit, pomimo,

że tworzy duży gruczoł dokrewny jest mało poznany.

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Cechy: • Nazwę komórki tworzy się od rodzaju hormonu, jaki jest przez nią

produkowany (immunohistochemia)

• Mają kształt piramidalny, szeroka podstawą oparte na błonie podstawnej

E

Błona podstawna

E

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

A – żołądek Glukagon ↑ Glikogenoliza w wątrobie

G –odźwiernik

Gastryna ↑ Wydzielanie HCl, enzymów żołądka i soku trzustkowego. ↑Ruchy jelita, przepływ krwi w trzewiach

S – jelito cienkie

Sekretyna ↑ Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki Hormon Działanie I – jelito cienkie

Cholecystokinina CCKPankreozymina

↑ Wydzielanie soku trzustkowego, insuliny, żółci, wzmaga skurcz pęcherzyka żółciowego, ↓opróżnianie żołądka

K – jelito cienkie

Żołądkowy wielopeptyd hamujący (GIP) Gastric Inhibitory Polypeptide

↓ Wydzielanie soku żołądkowego (HCl) ↑ Wydzielanie insuliny

L– jelito cienkie

Glicentyna substancja podobna do glukagonu

↑ Glikogenoliza ↑ Wydzielanie insuliny

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

D –odźwiernik, dwunastnica

Somatostatyna ↓ Wydzielanie HCl, pepsyny, gastryny, enzymów trzustki, insuliny

D1 –przewód pokarmowy

Naczyniowo czynny polipeptyd jelitowy (VIP) Vasoactive Intestinal Polypeptide

↑ Wydzielanie soku trzustk., insuliny, ↑Glikogenoliza, ruchy jelita ↓ Napięcie naczyń

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

EC [EC1] –przewód pokarmowy

Serotonina Substancja P

↓ Motoryka jelit ↑ Wydzielanie śliny ↓ Napięcie naczyń

Mo [EC2] –jelito cienkie

Motylina ↑ Ruchy jelit

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

X, ECL –żołądek, jelito

Bombezyna ↑ Uwalniane gastryny i HCl, wydzielanie enzymów trzustki, reguluje uwalnianie insuliny i glukagonu, wzmaga skurcze pęcherzyka żółciowego

Żołądek, jelito

Neurotensyna Enkefaliny ?

Komórki endokrynowe przewodu pokarmowego

Typ komórki

Hormon Działanie

Gruczoły błony podśluzowej dwunastnicy Gruczoły Brunnera

Urogastron Hamuje uwalnianie HCl