Witaj na lekcji cyfr rzymskich!

Nauczysz się jak zapisywać cyfry rzymskie oraz kiedy się je stosuje.

Na początku musisz poznać cyfry.

• Oto cyfry ustawione od najmniejszej do największej:

I V X

L C D M

Wartości

• Tutaj widzisz jaką ma wartość każdy znak:

Pochodzenie i znaczeniaI - oznacza liczbę 1. Jedno pionowe nacięcie oznaczało po prostu jeden element. Rzymianie nie zmodyfikowali tego znaku, bo wyglądał już jak ich litera I.

V - oznacza liczbę 5. Co piąte nacięcie było podwójne i początkowo miało formę Λ. Rzymianie „obrócili” je tak, żeby wyglądało jak ich litera V. Hipoteza, że znak ten to górna połowa X oznaczającego 10 jest mało prawdopodobna.

X - oznacza liczbę 10. Co dziesiąte nacięcie było przekreślane na ukos, a znak ten został później „wyprostowany”, przyjmując formę litery X. 

L - oznacza liczbę 50. Przy oznaczaniu nacięciami dziesiąty znak Λ otrzymywał jeszcze jedną kreskę. Później przeszedł liczne zmiany – został obrócony, spłaszczony i podzielony na pół, aż wreszcie przyjął kształt litery L. 

C - oznacza liczbę 100. Również dziesiąte przekreślone nacięcie, czyli X, zaznaczano dodatkową kreską. W wyniku zmian przekształciło się w C, które pasowało tym bardziej, że było pierwszą literą łacińskiego słowa „centum”, oznaczającego sto.

D - oznacza liczbę 500. Setne Λ obrysowywano kwadratową lub okrągłą ramką. Dość skomplikowane zmiany doprowadziły później do przekształcenia tego znaku w literę D, prawdopodobnie jako oznaczenie łacińskiego słowa „demi-mille”, czyli pół tysiąca. 

M - oznacza liczbę 1000. Setne X także otaczano ramką. Nie do końca pewny jest przebieg zmian, w każdym razie w końcu znak ten stał się literą M, pierwszą w łacińskim słowie „mille”, czyli tysiąc (możliwe jest również, że cyfra przybrała taką formę nie w drodze ewolucji, ale zastąpienia starego znaku prostszą literą).

Wartości

• Widzisz tutaj wiersz, który pomaga zapamiętać kolejność liter L,C,D,M:

• [L]ubię [C]iastka [D]obrej [M]arki

Zastosowanie

• Znaki rzymskie stosowane są np. w zegarkach.

Zastosowanie

• Kolejnym zastosowaniem cyfr rzymskich jest zapisywanie dat (miesięcy), wieków, pięter, godzin na zagarach, numerów szkół, liceów i gimnazjów np. 20 X 2012, XXI wiek, XIX LO itd.

Odczytywanie

Po prawej mamy

sposób odczy-

tywania dużych

liczb rzymskich.

Test

• Myślisz, że wiesz już wszystko? Sprawdź to na następnym slajdzie!

Chwila prawdy…

Test

• Jak można zastosować znaki rzymskie?

• Czy cyfry rzymskie dawniej wyglądały tak samo jak my stosujemy je teraz?

Test

• Podajcie wartości I, V, X oraz L, C, D i M.

• Odczytaj:• a) CXLIV• b) CDXXXIX• c) MMDCCXLV

• Pytanie dodatkowe: czy w cyfrach rzymskich da się zapisać zero?

A teraz…

• Jeśli już napisałeś test możesz pooglądać do czego jeszcze stosowane są znaki rzymskie w Lublinie!

Brama

• Widzimy, że na bramie cyfry rzymskie zostały zastosowane do zapisania daty.

Budynek

• Tutaj widzimy to samo zastosowanie, lecz na innym obiekcie.

notatka

• Zapiszcie w zeszytach:

Lekcja 41 20 XI 2012 Temat: System rzymski

Koniec

• Pomagały strony:• cyfryrzymskie.pl• matematyka.opracowania.pl• xixlo.lublin.pl • zapytaj.onet.pl

Autor: Miłosz - klasa IV B – SP nr 28 w Lublinie