Wilno, 20 listopada 2008

Polskie doświadczenie w zakresie implementacji Konwencji Haskiej z 1954 r. i jej Pierwszego Protokołu O praktycznym znaczeniu różnicy

między „opieką” a „poszanowaniem” dóbr kultury

Dr Elżbieta Mikos-SkuzaUniwersytet Warszawski

Zakres zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej

Polskiej

1907 Regulamin Haski (art. 27) 1954 Konwencja Haska o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu

zbrojnego + Regulamin Wykonawczy + Protokół

Pierwszy Polska nie jest stroną Protokołu

Drugiego z 1999 r.!!! 1998 Statut Międzynarodowego

Trybunału Karnego (art. 8)

Zakres zobowiązań międzynarodowych Rzeczypospolitej

Polskiej

1970 Konwencja Paryska dotycząca środków zmierzających do zakazu i przeciwdziałania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury

1972 Konwencja Paryska w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego

Istota ochrony dóbr kultury Art.2 KHOchrona dóbr kultury = opieka +

poszanowanie Art. 3 KHOpieka – nad dobrami położonymi na

własnym terytorium, przygotowania w czasie pokoju wobec przewidywalnych następstw konfliktu zbrojnego

Art. 4 KHPoszanowanie – na własnym terytorium i na

obszarach innych państw (nie wystawianie dóbr na niebezpieczeństwo, nie atakowanie ich, zakaz kradzieży, odwetu itp.)

Polskie prawo wewnętrzne Od 1973 - pierwsze regulacje

dotyczące bezpośrednio ochrony dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego

1997 Kodeks Karny – Art. 125 2003 ustawa o ochronie zabytków i

opiece nad zabytkami 2004 rozporządzenie Rady

Ministrów w sprawie utworzenia Polskiego Komitetu Doradczego

Polskie prawo wewnętrzne 2004 rozporządzenie Ministra Kultury w

sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych: -planowanie, przygotowanie i realizacja przedsięwzięć zapobiegawczych, dokumentacyjnych, zabezpieczających, ratowniczych i konserwatorskich w celu uratowania zabytków przed zniszczeniem- zadania kierowników ośrodków zabytkowych, muzeów itp., organów administracji rządowej i samorządowej, koordynacja przez konserwatorów zabytków

Polskie prawo wewnętrzne 2005 rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie

utworzenia Polskiego Komitetu do spraw Międzynarodowego Prawa Humanitarnego

Styczeń 2005 – informacje mediów o zniszczeniach w Babilonie dokonanych przez polskich i

amerykańskich żołnierzy Sierpień 2005 Decyzja i Instrukcja Ministra Obrony

Narodowej - PO RAZ PIERWSZY - w sprawie przestrzegania zasad ochrony dóbr kultury w działaniach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej:

- Kompetencje na stanowiskach kierowniczych w MONie i w rodzajach sił zbrojnych

- Zasady ochrony poza granicami RP (raport otwarcia, cele długo-, średnio- i krótkoterminowe, tematy w procesie szkolenia, wzory protokołów monitorowania dziedzictwa kulturowego)

Instytucje: Ministerstwo Kultury / Ministerstwo

Obrony Narodowej / Ministerstwo Spraw Zagranicznych/ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych /Państwowa Straż Pożarna – Obrona Cywilna

Polski Komitet Doradczy Polski Komitet do Spraw

Międzynarodowego Prawa Humanitarnego Polski Komitet Błękitnej Tarczy Polski Czerwony Krzyż Organizacje pozarządowe

Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie

Art. 4 KH – poszanowanie, niewykorzystywanie do celów mogących wystawić dobra kultury na zniszczenie

Problemy- Uczynienie z części Babilonu celu

wojskowego- Wykorzystanie istniejącej bazy z

lądowiskiem dla śmigłowców i infrastrukturą wojskową

- Degradacja związana z obecnością 2000 osób

Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie

Ale:

- art. 4 – ochrona przed wandalizmem:

* służyła temu obecność żołnierzy * ścieżki edukacyjne na terenie

Babilonu

Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie

- Art. 5 par. 1 – wspieranie wysiłków władz narodowych co do opieki nad dobrami kultury:* obecność archeologów w misji* odbudowa struktur irackiej Służby Starożytności, policji i władz lokalnych* zamówienie w rejonie misji 23 projektów w celu ochrony dziedzictwa Iraku* przekazanie na zakończenie misji raportu o stanie stanowiska archeologicznego

Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie

- art. 5 par. 2 – środki zachowawcze wobec uszkodzonych dóbr kultury

* dokumentacja stanowisk archeologicznych (w tym zdjęcia lotnicze)

* zabezpieczenie najbardziej zagrożonych stanowisk

- art. 8, art. 25 – edukacja – bardzo silny nacisk na programy szkoleniowe dla żołnierzy przed misją i w jej trakcie

Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie

- Par. 1 protokołu – zapobieganie wywozowi dóbr kultury – bardzo ścisłe kontrole żandarmerii, nacisk na prewencję, w tym sklep z pamiątkami w bazie

Konwencja Haska i Pierwszy Protokół a obecność żołnierzy polskich w Babilonie

Wnioski- Popełniono błędy przy lokalizacji obozu

Alpha- Uczyniono wiele dla ich naprawienia –

stosownie do przepisów KH i PP- Konieczność dalszego rozwoju regulacji

prawnych i systemu szkoleń w zakresie POSZANOWANIA dóbr kultury PRZEZ SIŁY ZBROJNE z wykorzystaniem atrakcyjnych materiałów na wszystkich szczeblach (również dowódców)

- Konieczność dalszego rozwoju CIMIC

Dziękuję za uwagę!

e.mikos-skuza@uw.edu.pl