Wiersze ostatnie(Faksymilia i opis rękopisów)

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 23

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 24

25

Większość rękopisów znajduje się na kartkach formatu A-5 (albodo niego zbliżonych), powstałych przeważnie z przecięcia na półkartki papieru maszynowego lub wydruku kom putero wegoformatu A-4; pozostałe albo na oderwanej okładce notatnika, albow ze szy cie w kratkę bez okładki, albo na skrawkach papieru;jeden na odwrocie skrawka reklamy.

s. 30: rękopis zaczynający się od wersu: któreś słowo się może śninotatki do wiersza Wyznania maszyny czytającej, wśród nichprzekreślone linijki: nic się nie zachowało oprócz słowa jestem / jak skamieniała[żuchwa];w prawym dolnym rogu ukośny czterowersowy dopisek:Czas nie jest skąpy / dał nam łaskawą minutę / mądra maszynawyłącza się z piskiem / wstydzi się przyznać że nie wie

s. 31: strona verso kartki z notatkami do wiersza Wyznania ma -szyny czytającejzawiera przekreślony brulion wiersza okolicznościowo-satyrycznego, tu pominięty;na prawym marginesie notatki do dwóch utworów: jedna doukończonego Do własnego wiersza oraz trzy do zamie rzo negowiersza o Stanisławie Barańczaku[1] Więc można żyć / w dwóch miejscach równocześnie / naprzykład tu w Krakowie / i tam w Newtonville [2] to drugi wpis / w księdze zażaleń / że każdy cierpi / w swój /niepodzielny sposób[3] Każdy z przyjaciół / cierpiałby tylko trochę / i tylko kilkaminut / w ciągu doby

s. 32–33: notatki do ukończonego wiersza W uśpieniu na zew -nętrz nych stronach oderwanych okładek notatnika formatuA-5; zaczynają się na przedniej, a kończą na tylnej stronieokładki, gdzie wcześniej został zapisany (a później prze kreś -lony) początek wiersza Kamyk w bucie

s. 32: inc.: rozgarniałam powietrze; w prawym górnym rogu prosto -padłe dopiski: byłam nie byłam / młoda i niemłoda / w biegu

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 25

26

i przystawaniu oraz żeby coś nazwać szczęściem / musi zdarzaćsię rzadko

s. 33: brulion niedokończonego wiersza Kamyk w bucie, odnoszą -ce go się (o czym świadczy dopisek u dołu strony: Wierszyko tamtym wierszu) prawdopodobnie do wcześ niejszegoutworu Widok z ziarnkiem piasku – oddzielony poziomąkreską od reszty tekstu, zawierającego różne wariantyzakończenia wiersza W uśpieniu (zaczętego na przeciwległejstronie), począwszy od: Trudno uwierzyć że to ten sam czas /który obsługuje galaktyki a skończywszy na: Oto do czegozdolny jest kosmiczny czas; wśród nich cztery linijki notatek doinnego wiersza (możliwe że do noszącego tytuł Do własnegowiersza): Co cię bolało co cię pocieszało / co cię dziwiłośmieszyło gniewało // w najlepszym razie świadectwo czasu /tekst do analizy – niewykorzystane w ostatecznej wersji tegoutworu;na prawym marginesie prostopadłe dopiski, wśród nichw prawym dolnym rogu: czyjaś podana ręka / tobie leżącemu

s. 34: rękopis zaniechanej wersji czterech początkowych strofoidwiersza W uśpieniu

Przyśniło mi się że czegoś szukałamgdzieś kiedyś schowanego albo zgubionegoczegoś co przestało albo nie zaczęłobyć pod szafą pod rękąprzetrząsałam kieszenie i liście na drzewach

Sypały mi się z sufitów na głowęniedoczytane liście i nie do mnie listy

Coś co mogło być wszędziepod szafą pod ręką

s. 35: czystopis niedokończonego wiersza Owady (zob. Zamiastposłowia)

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 26

27

s. 36: brulion niedokończonego wiersza Materia (zob. Zamiastposłowia)cztery linijki (Może być zrozpaczona / bo w życiu nie da się tegouniknąć // Niech wydala z siebie słowa myśli / reszta wydzielintylko w śmiertelnej chorobie), przekreślone cztere maukośnymi liniami, zawierają wariant końcowych strofoid(drugiej i trzeciej od końca) niedokończonego wierszaPowieść;poniżej prawego górnego rogu kartki przekreślone dwasłowa: Maszyna czytająca (prawdopodobnie zanotowanypośpiesznie pomysł wiersza Wyznania maszyny czytającej,z czego mogło wynikać, że wiersze: Materia, Powieść orazWyznania maszyny czytającej były pisane w tym samym czasie)

s. 37: rękopis niedokończonego wiersza zaczynającego się odsłów: Pozdrawiam wszystkie twoje czarne dziury (zob. Zamiastposłowia)piąty wers: pozdrawiam twoją przeraźliwą odległość przy -pomina trochę czwartą linijkę przekreślonego wiersza Kamykw bucie: i po co na co mu takie ogromne rozmiary;ostatnie słowo w siódmym wersie trudne do odczytania,praw do podobnie: nad – zamiast: na tym;w ostatnim wersie po słowie twój (pisanego dużą lub małąliterą) przypuszczalnie brakuje dopełnienia

s. 38: czystopis prawdopodobnie przedostatecznej wersji niedo -koń czo nego wiersza Powieść (zob. Zamiast posłowia); jakmożna przypuszczać, wersja ostateczna powstałaby zapewnepodczas przepisywania na maszynie

s. 39: rękopis prawie ukończonego wiersza zaczynającego się odsłów: Humor i litość są dobraną parą (zob. Zamiast posłowia)całkowicie przekreślony początkowo drugi wers: już dawnowzięli ślub ale;w trzecim wersie nad słowem: pracować nadpisane warian -towe: przebywać

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 27

28

s. 40: na odwrocie kartki z rękopisem poprzedniego utworu z no -tatkami do innego wiersza, zaczynające się od słów: Zmar no -wałyby się te pozdrowienia i ukłonyostatnia linijka dopisana z prawej strony: Jak to jest nie być

s. 41: brulion niedokończonego wiersza zaczynającego się od wer -sów: Dlaczego nie napiszesz, / że bywasz czasem szczęśliwy (zob.Zamiast posłowia)dwa początkowe wersy obwiedzione cienką czarną linią, comoże oznaczać, iż miały być tytułem;końcowe wersy: Nie bądźmy tacy pewni / że ją znamy są byćmoże wariantem wersów: ale nieodgadniona jest natura chwili/ i pozostaje poza twoją wiedzą – lub odnoszą się do innego,nienapisanego utworu;w prawym dolnym rogu, w wolnym miejscu, innym cien ko -pisem dopisane prostopadle cztery linijki, stanowiące wariantdwóch przedostatnich wersów:Czyste powietrze któregoś zdumienia / w murze okolicznościkiedyś jasna szpara / zbyt jasna, żeby była nieprawdziwa / Przy -pomnij sobie któryś powrót do zdrowia

s. 42: na odwrocie kartki z brulionem wiersza Dlaczego nie na pi -szesz, że bywasz czasem szczęśliwy; dwa początkowe wersynawią zują prawdopodobnie do rozważań o naturze chwili –a trzy pozostałe stanowią być może zakończenie utworu:Może prócz przemijania / ma jeszcze inną specjalność // Ciesz sięże są zagadki / nie do rozwiązania / bez nich byłoby nudno

s. 43: kartka z notatkami do przypuszczalnie kilku utworów; w jejgórnej części dwa równoległe ciągi zapisków; pierwszyzaczyna się od słów: i wszelka noga ręka / naprawdę urwana,drugi (dłuższy) od słów: Tylko patrzeć / jak rzuci się namw ramionaw części środkowej przekreślone trzy linijki: każdy podobnydo mnie / bo nie wie co dalej / chociaż myśli że wie;w dolnej części, wersy 6–8:zagadki bez odpowiedzi są jeszcze / możliwe / a nawet ich przybywa

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 28

dolny brzeg kartki (z dwoma przekreślonymi słowami)urwany

s. 44: brulion wiersza o ostatnim neandertalczyku, pisanego w paź -dzierniku 2011 roku (zob. Zamiast posłowia)pisany na pierwszej (albo ostatniej) stronie zeszytu w kratkęformatu A-5, z oderwanymi okładkami; pozostałe kartkipuste, jedynie na przeciwległej, początkowej lub końcowejkartce tego zeszytu, odwróconego o 180°, znajduje się jednalinijka:wymościsz sobie miejsce w niepamięci

s. 45: brulion prawdopodobnie końcowej, niedokończonej strofywiersza o ostatnim neandertalczyku (zob. Zamiast posłowia)– zapisany nie w zeszycie, w którym znajduje się główna częśćutworu, lecz na osobnej kartce gładkiego papieru

s. 46: notatki do zaczętego wiersza, zaczynające się od słów: alecóż muszę wracać (zob. Zamiast posłowia)przekreślona pierwsza wersja trzeciej linijki: a tęskni sięz daleka

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 29

30

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 30

31

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 31

32

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 32

33

szymborska-wystarczy_szymborska.qxd 4/2/2012 9:53 AM Page 33