1

„WIELKI MAŁY TEATR”

PROGRAM KÓŁKA TEATRALNEGO

W PRZEDSZKOLU MIEJSKIM NR 4 W

DZIAŁDOWIE

Program opracowały:

Emilia Ziętkowska

Dominika Kubieńska

Bożena Janicka

2

Wstęp

Zabawy teatralne to ważny element pracy pedagogicznej przedszkola. Pozwalają one na

połączenie wszystkich typów ekspresji dziecięcej: plastycznej, słownej, muzycznej i

ruchowej. Teatr, będący z natury rzeczy syntezą sztuk, wykorzystuje wszystkie środki wyrazu

artystycznego charakterystyczne dla różnych rodzajów twórczości.

Dziecko w wieku przedszkolnym wykazuję naturalną potrzebę wyrażania się w różnych

formach ekspresji, na przykład: w śpiewie, mowie, geście, ruchu.

Zabawy teatr wywierają duży wpływ na postawy moralne dzieci, kształtują osobowość,

rozładowują nagromadzone emocję oraz wyostrzają wszystkie zmysły dziecka.

Wprowadzenie dzieci w świat sztuki poprzez zabawy teatralne przynosi im wiele korzyści,

rozwija wyobraźnie, doskonali mowę, , która staje się wyrazista i melodyjna, sprzyja

umuzykalnieniu, rozwija płynność ruchów oraz zwiększa poczucie własnej wartości, jest

również okazją do wspaniałej zabawy, dając wiele satysfakcji.

Udział dzieci w odtwarzaniu treści utworu skłania je do zapamiętywania, koncentrowania

uwagi na określonej działalności, kulturze mówienia i zachowania się. Podczas zajęć z tej

dziedziny przedszkolak maże dowiedzieć się, jak powstaje sztuka teatralna i wzbogacić swój

słownik o takie pojęcia jak np. reżyser, rekwizyty, dekoracja, kostiumy, ruch sceniczny,

drama czy pantomima.

Dziecko w zabawach w teatr bardzo chętnie utożsamia się z przedstawionymi przez siebie

postaciami. Każde dziecko przeżywa i wczuwa się w sytuację bohatera, uczestniczy w ich

przygodach, smutkach i radościach.

Edukacja teatralna umożliwia wykorzystanie naturalnej skłonności dziecka do naśladowania

i zabawy, a także aktywności emocjonalnej i ruchowej. Sprzyja rozładowaniu napięcia i

energii, przynosi radość i satysfakcję.

Gra aktorska stymuluje „młodego aktora” do większego wysiłku, odwagi, staje się

motywacją do nowych wyzwań. Daje też poczucie wartości, godności i nadaje sens twórczej

aktywności zarówno dziecka, jak i nauczyciela. Mam nadzieję, że obie strony będą się czuły

w tej wspólnej działalności spełnione.

„Często sama zabawa w teatr jest większym sukcesem, niż sam występ przed publicznością”

3

Założenia programu

Program jest skierowany do dzieci 4, 5, 6 – letnich

uczęszczających do Przedszkola Miejskiego nr 4 w

Działdowie. Zgodnie ze swoimi założeniami najważniejszym

zadaniem dodatkowych zajęć teatralnych jest rozwijanie

uzdolnień artystycznych swoich wychowanków poprzez

różnorodne formy aktywności artystycznej Głównym celem

kółka teatralnego jest zapoznanie dziecka ze sztuką teatralną, poznawanie środków wyrazu

artystycznego, stosowanych w teatrze, kształcenie umiejętności dramatycznych podczas

zabaw twórczych. Wprowadzenie gry aktorskiej w inscenizacjach i widowiskach teatralnych

zakończonych występem przed publicznością. Zajęcia będą odbywały się dwa razy w

tygodniu po 1 godz.

4

Cele główne programu:

Rozbudzanie kreatywności i swobodnej ekspresji

teatralnej,

Zaspokajanie potrzeb natury emocjonalnej,

Uwrażliwienie na piękno słowa mówionego,

Rozwijanie uzdolnień twórczych i zainteresowań

teatrem,

Rozwijanie umiejętności posługiwania się językiem literackim,

Bogacenie czynnego słownictwa dzieci i uściślenie pojęć związanych z działalnością

teatralną,

Rozwijanie umiejętności przedstawiania poznanych utworów za pomocą gestu,

mimiki i ruchu.

Wdrażanie do posługiwania się mową poprawną pod względem gramatycznym.

Rozwijanie umiejętności operowania głosem pod względem intonacyjnym.

Nabywanie doświadczeń zarówno w sposób werbalny, jak i niewerbalny.

Stymulowanie rozwoju i inspirowanie twórczych działań dzieci.

Wytwarzanie pozytywnych relacji i postaw w zakresie rozwoju dziecka.

Zapoznawanie dzieci z różnymi formami teatralnymi.

Zachęcanie do udziału w zabawach teatralnych inspirowanych czytanym lub

opowiadanym tekstem, scenkami z życia lub wymyślonymi przez dzieci.

Doskonalenie pamięci potrzebnej do opanowania tekstów ról w przygotowanym

przedstawieniu.

Udział w grach i zabawach parateatralnych wyzwalających aktywność ruchową i

pantomimiczną dzieci.

Wyrabianie odwagi i śmiałości.

Kształtowanie postawy aktywnego spędzania czasu i nawiązywania serdecznych i

kulturalnych kontaktów rówieśniczych.

Oswajanie ze sceną: odpowiednie zwrócenie do publiczności, dykcja, siła głosu.

5

Metody pracy z dziećmi

Metody czynne:

• Metoda samodzielnych doświadczeń – stwarzanie dzieciom

warunków do zabawy i innych działań, swobodnego

wypowiadania się, podejmowania prób, poszukiwania i

bezpośredniego przeżywania poprzez zapewnienie kontaktu z

literaturą i sztuką.

• Metoda zadań stawianych dzieciom do wykonania – pobudzenie aktywności artystycznej

dzieci, mobilizowanie ich do skupienia uwagi na temacie związanym z teatrem, skłanianie do

podejmowania określonych zadań, pełnienia ról.

• Metoda ćwiczeń utrwalających – systematyczne utrwalanie ról, pozytywna motywacja

dzieci do samorzutnego utrwalania poznanych czynności i treści.

Metody percepcyjne:

• Metoda obserwacji i pokazu – oglądanie spektakli teatralnych w wykonaniu aktorów jak też

innych dziecięcych grup teatralnych, oglądanie ilustrowanych utworów literackich, percepcja

dzieł sztuki teatralnej i muzycznej.

Metody słowne:

• Swobodna rozmowa,

• Dialog,

• Opis,

• Pogadanka,

• Słuchanie czytanych baśni, legend, bajek,

• Opowiadanie treści utworów.

Metody aktywizujące:

• Drama,

• Pantomima,

• Pedagogika zabawy,

• Gry i zabawy integracyjne,

• Aktywność ruchowa.

6

Stosowanie powyższych metod pozwoli na :

• Wyposażenie dziecka w wiedzę o teatrze,

• Rozbudzenie jego ciekawości na temat różnych form teatralnych,

• Przełamanie nieśmiałości podczas wyrażania własnych sądów i opinii,

• Chętne podejmowanie dodatkowych działań,

• Zgodną współpracę w grupie,

• Dziecko stanie się bardziej otwarte, radosne, rozśpiewane, odporne na niepowodzenia.

7

Formy

Główną formą stosowaną podczas zajęć koła

teatralnego będzie praca w zespole. Osiąganiu

założonych celów posłużą też inne, bardziej

szczegółowe formy, takie jak:

• Zabawy naśladowcze,

• Zabawy tematyczne,

• Zabawy z elementem dramy i pantomimy,

• Improwizacja,

• Inscenizowanie ruchem wierszy, piosenek, bajek, opowiadań, baśni,

• Udział dzieci w spektaklach i widowiskach teatralnych,

• Ćwiczenia dykcji, mimiki, ruchowe,

• Śpiew,

• Wycieczki do teatru – udział w spektaklu.

• Gra aktorska, prace plastyczne (projektowanie i udział w tworzeniu scenografii, kostiumów,

zaproszeń, plakatów, itp.).

8

Warunki organizacyjne

• Zorganizowanie w sali kącika teatralnego.

• Zebranie odpowiedniej literatury.

• Zgromadzenie kaset video i płyt DVD z

przedstawieniami teatralnymi oraz płyt CD ze słuchowiskami, baśniami.

• Gromadzenie rekwizytów tj.: kukiełek, sylwet, lalek teatralnych, kostiumów, czapek,

opasek, sukienek, różnych butów, opasek, wykonanie elementów scenografii itp.

• Zaplanowanie uroczystości z udziałem dzieci w celu prezentacji różnorodnych form

teatralnych.

• Organizowanie wyjazdów do teatrów na spektakle dla dzieci.

Obejrzenie przedstawienia teatralnego w wykonaniu profesjonalnej gry aktorskiej.

• Stwarzanie dzieciom okazji do twórczości plastycznej: wykonywania lalek, masek,

rekwizytów, dekoracji, plakatów, itp.

9

Ewaluacja

Celem ewaluacji programu jest pozyskanie informacji o poziomie wiedzy i umiejętności

dzieci w zakresie edukacji teatralnej oraz skuteczności metod i form aktywności

wprowadzanych do zajęć z dziećmi. Wyniki ewaluacji pozwolą na określenie przydatności

programu oraz dadzą wskazówki do jego uzupełnienia czy zmodyfikowania.

Należy przede wszystkim skupić się na ocenie trzech aspektów:

• poziom wiedzy i umiejętności przedszkolaków

• aktywna postawa podczas przygotowań do inscenizacji

• postrzeganie koncepcji programu przez rodziców

Oceny można dokonać na podstawie:

• rozmowy indywidualnej

• quizu teatralnego dla dzieci „Co wiem o teatrze” (czerwiec 2015)

• informacji zwrotnej od rodziców dotyczącej wpływu programu na poziom wiedzy i

umiejętności dzieci – ankieta (czerwiec 2015)

• wykonanych różnorodnych prac plastycznych o tematyce teatralnej, kart pracy

• prezentowaniu inscenizacji.

10

Plan pracy

Październik:

1. Poznajemy się – zabawy integracyjne

Przykłady zabaw wg metody KLANZA: „Piosenka biednego węża”,

„Spokojny taniec”, „Piosenka z ogonka”, „ Hipopotam Hipo”, „Miała baba

koguta”, „Jadą, jadą misie”, „Taniec dłoni”, „Telefon”.

2. Zabawy kształtujące wyobraźnię

„Co trzymasz w ręku?”, Zabawy twórcze gazetami – rytmiczne darcie gazet

przy muzyce Czajkowskiego, ekspresja ruchowa „Tanie liści”.

3. Teatr żywego aktora

Etiuda teatralna obrazująca wiersz: „Na straganie” J. Brzechwy

4. Zabawy i ćwiczenia twórcze

Zabawy przypadkowe zainicjowane przez jedną, dwie osoby, np.: „Rzeźbiarz”,

„Roboty”, Figurki”, wymyślanie innego zakończenia bajek.

5. Zabawy pantomimiczne

Zadania prostego typu:

- „Zapinasz guzik”

- „Ubierasz golf”

- „Myjesz butelkę”

6. Zabawy dramowe.

Zabawy dramowe: „W pociągu”, Na spacerze”, „U lekarza”, „W sklepie”

7. Zabawy i ćwiczenia usprawniające poprawną wymowę

Ćwiczenia artykulacyjne i ortofoniczne w oparciu o wiersze J. Tuwima.

11

Listopad:

1. Teatrzyk cieni inscenizowany przez nauczycielkę.

Teatrzyk cieni pt. „Czerwony Kapturek”

2. Zabawy pantomimiczne.

Historyjki typu: „Siadasz przy stole, częstujesz się ciastkiem, słodzisz herbatę,

rozsypujesz cukier, co robisz?”, wyrażanie uczuć i nastrojów.

3. Zabawy zręcznościowe przy muzyce

Zabawy: „Żyrafa”,„ Krople wody”,„ Szczepy indiańskie”, „Pociągi”, „Babie

lato”, „Śnieżki”, „Z czym kojarzy Ci się ta muzyka?”.

4. Zabawy plastyczno- konstrukcyjne

„Zabawa z lusterkiem”, „Dmuchanka”, „Zabawa w oddechy”, „Rozkazy”,

„Powtórz bez błędu”.

5. Głośne i wyraźne mówienie.

„Powtórz bez błędu”, „Zabaw z lusterkiem”

6. Teatr lalek.

Teatrzyk kukiełkowy „Jaś i Małgosia”

7. Improwizacje taneczne.

Improwizacje taneczne przy muzyce instrumentalnej. Rytmizacja i

melodyzacja tekstów związanych z jesienią.

8. Zabawy logorytmiczne

Tworzenie zagadek z wykorzystaniem onomatopei: „Zaszyfrowane zabawy,

zaszyfrowane śpiewanki”.

12

Grudzień:

1. Zabawy twórcze.

Zabawy twórcze:

- „Język kosmitów” – tworzenie charakterystycznego języka danej rodziny

bajkowej, układanie dialogów, tworzenie improwizacji słownych , mimicznych

, ruchowych,

- ekspresja ruchowa „Wirujące śnieżynki” przy muzyce Czajkowskiego,

- ekspresja słowna „Za co lubimy zimę?”,

- ćwiczenia kinestetyczne – przekraczanie linii środkowej – rysowanie

oburącz, nosem, językiem itp., ruchy naprzemienne.

2. Zabawy w kąciku teatralnym.

Zabawy w teatr z wykorzystaniem pacynek i kukiełek – tworzenie własnego

tekstu.

3. Ćwiczenie pamięci.

Teatr żywego aktora pt. „Zimowa czarownica” (źródło: „Teatrzyki dziecięce”-

„Deszczowy król”) „Wyliczanki”, „ Klepanki i żarciki”.

4. Improwizacja teatralna.

Improwizacja ruchowa do tekstu bajki muzycznej pt. „Czerwony Kapturek”

wg braci Grimm.

5. Zabawy naprężające i rozluźniające

„Figurki”, „Ślimaki”, „Nakręcane zabawki”, „Chory pajac”, „Manekin”,

„Jaskółki”, „Bajka”, „Zabawa w balony”, „Góra lodowa”, „Dzieci leżą na

podłodze”.

6. Zabawy kształtujące koncentrację

.„Wszyscy w szeregu”, „Morze –brzeg”, „Lustro”, „Most”, „Labirynt”,

„Slalom”, „Piłeczki i obręcze”, „Tańcząca piłka”, „Zaczarowana obręcz”,

„Maszyna do pisania”, „Klaskanie”, „Wszyscy siedzą w kole”, Przypatrz się

dokładnie”.

13

Styczeń:

1. . Gry dramatyczne z tekstem

Z czym kojarzy ci się ta muzyka?, „Scena z bajek” – odgrywanie scenek za

pomocą słów, gestu i mimiki, „W krainie pingwinów”.

2. Doskonalenie własnych wypowiedzi.

Samodzielne układanie zdań do obrazka, układanie opowiadań, zabawa w

„Plotki”

3. Zabawy muzyczne rozwijające twórczą wyobraźnię

Muzykowanie na instrumentach perkusyjnych, przyborach kuchennych,

instrumentach wykonanych samodzielnie przez dzieci oraz przyborów

niekonwencjonalnych – tworzenia swobodnych tekstów, wyliczanek,

melodyzacja i rytmizacja tekstów.

4. Ekspresja ruchowa.

Zabawy w parach – „Jestem skałą”, „Rowerkiem”, „Miotłą”, „Kotkiem” itp.

5. Scenki dramowe.

„Pożar”, „Niebezpieczne zabawy na lodzie”, „Niebezpieczne zabawy na

śniegu”.

6. Zabawy twórcze.

„Jestem potworem”, „Guzik”

7. Zabawy logorytmiczne.

„Nie nadepnij śpiącego jeża”

8. Zabawy ruchowe z elementami gry aktorskiej.

.„Berek”,„Wszyscy po jednej stronie sali”, „Wojsko”, „Pociągi”, „Pajace”

14

Luty:

1. Zabawy plastyczno- konstrukcyjne.

„Maski”– wykonanie z papierowego talerza i skrawków materiał

2. Zabawa dramatyczna w formie opowieści ruchowej.

Zabawa dramatyczna – „Spotkanie w krainie baśni”- „Ballada o uprzejmym

rycerzu”.

3. Rozwijanie myślenia twórczego

Tworzenie swobodnych tekstów, rymowanek, wyliczanek; wywiad z drzewem,

zającem, wróblem.

4. Zabawy twórcze.

„Straszydełko”, „Najpiękniejszy strach na świecie” – przygotowanie się do

konkursu na „Najpiękniejszy makijaż dla Stracha Straszydełka”

15

Marzec:

1. Zabawy plastyczno – konstrukcyjne.

„Kukiełki”- wykonanie z nieużytków.

2. Zabawy pantomimiczne.

Zagadki mimiczno – ruchowe „Kim jestem?”, „Co robię?”.

3. Zabawy taneczne.

„Taniec z szarfami” – improwizacje taneczne przy muzyce instrumentalnej.

4. Muzykoterapia.

Naprzemienne podskoki w parach, naśladowanie ruchów, mimiki przy muzyce

hinduskiej.

5. Zabawy kształtujące interpretację głosową.

„Echo”,„ Opowiedz bajkę”

6. Improwizacje słowno - ruchowe

Improwizacja słowno –ruchowa do tekstu wiersza J. Tuwima „Lokomotywa”

7. Zabawy z chustą animacyjną przy muzyce

8. Poznanie tekstów pisanych gwarą – próby naśladowania gwarowej mowy.

16

Kwiecień:

1. Wycieczka do teatru w Olsztynie

Oglądanie sztuki teatralnej (w zależności od proponowanego repertuaru)

2. Ćwiczenia głosu.

„Orkiestra”, „Samochód”

3. Gry dramatyczne z tekstem.

„Dokończ opowiadanie”, „W lesie”, „W ZOO”, „Na ulicy”, „Pokaż, o czym

rozmawialiśmy”. Inscenizowanie opowiadań wymyślonych przez dzieci

4. Zabawy w kąciku teatralnym z rodzicami

Bawimy się wspólnie w „Bajkolandii” (scenariusz zajęcia otwartego z

czynnym udziałem rodziców).

5. Taniec, muzyka i ćwiczenia rozwijające poczucie rytmu i wyobraźnię muzyczną.

Przygotowanie układu tanecznego „Wesoły walczyk” (źródło: „Taniec” –

muzyka i ćwiczenia).

6. Improwizacje słowno – ruchowe.

Rytmizacja i melodyzacja tekstów związanych z wiosną, układanie

rymowanek.

7. Zabawy taneczne

Aerobik – gimnastyczka rytmiczna do muzyki tanecznej.

8. Zabawy twórcze

Tworzenie wspólnych opowiadań na podstawie obrazków

Układanie swobodnych tekstów, rymowanek

Rytmizowanie treści przy użyciu instrumentów perkusyjnych oraz przyborów

niekonwencjonalnych.

„Tajemniczy worek”.

17

Maj:

1. Zabawy kształtujące wyobraźnię.

Etiuda pantomimiczna: „Pokaż, co widzisz?”, „Maski”, „Malowanie obrazu”.

2. Zabawy twórcze.

Etiudy teatralne obrazujące zdarzenie: „Pożar”, przysłowie: „Nosił wilk razy

kilka, ponieśli i wilka”

3. Gry dramatyczne z tekstem

„Rozmowa przez telefon”

4. Muzykoterapia.

Ćwiczenia relaksacyjne przy muzyce i twórczym opowiadaniu (zastosowanie

treningu autogennego)

5. Improwizacje słowno – ruchowe.

Improwizacje słowno- ruchowe do wiersza D. Gellner „Diabełek”

6. Zabawa kształtująca koncentrację.

„Maszyna do pisania”

Czerwiec:

1. Przygotowanie występu „Przedstawienie cyrkowe”

18

BIBLIOGRAFIA

1. „Zabawy twórcze i widowiska lalkowe w wychowaniu przedszkolnym”- B. Stankiewicz,

WS i P, Warszawa 1979 r.

2. „Teatrałki czyli teatralne kawałki na różne szkolne okazje”- Kalina Jerzykowska, wyd.

LITERATURA, Łódź 2004 r.

3. „Teatr, który leczy”- Anna Bielańska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego,

Kraków 2002 r.

4. „Zabawy dzieci w teatr” – J. Dorman, COMUK, Warszawa 1981r.

5. „Zabawy w teatr” – poradnik klubowy opracowany przez B. Polchowską, Wojewódzki

Ośrodek Kultury w Ostrołęce 1988 r.

6. „Domowe zabawy teatralne”– S. Słysz, WS i P, Warszawa 1977 r.

7. „Zróbmy teatrzyk lalkowy”– A. Misiurska

8. „Edukacja przez dramę”- K. Pankowska

9. „Drama- zabawa i myślenie” –K. Pankowska, COK, Warszawa 1991 r.

10. „Mój mały świat”- J. M. Śnieciński

11. „Inscenizacje zabaw na podstawie literatury dziecięcej”– J. Cybulska, J. Dudzińska, S.

Lipina, E. Lipska, WS i P, Warszawa 1991 r.

12. „Teatr lalek. Zagadnienia metodyczne”- H. Jurkowski, H. Ryl, A. Stanowska, COK,

Warszawa 1980 r.

13. „Przedszkolaki na scenie, czyli rozbawione przedszkole”- M. Majchrzak, Zakład

Wydawnictw i Reklamy „Iwanowski” Płock 1995 r.

14. „Owiń sobie słonia wokół palca, zabawy manualne dla małych dzieci”- G. Falkienberg,

Wydawnictwo J& BF Warszawa

15. „Przedstawienia na dzień dobry i na do widzenia” – T. Fiutowska, Wyd. Didasko,

Warszawa 1997 r.

16. „Zabawa dla dzieci. Wybór scenariuszy dla dzieci”- Z. Wójcik, Wyd. Didasko, Warszawa

1996 r.

17. „Drama w wychowaniu dzieci i młodzieży” – B. Way, WS i P, Warszawa 1995 r.

18. Miesięcznik ruchu społeczno- kulturalnego „Inspiracje”, 1989 r. nr 3,4,5, nr 2/ 1991 r.

19. Miesięcznik „Wychowanie w przedszkolu”, nr 1,3 / 1992 r., nr 6/1995 r., 6,9,10/1996., nr

6,7,8/1997 r.

20. Program wychowania przedszkolnego „Moje przedszkole” MAC Edukacja S.A., Kielce

Poland 2003.

21. „ABC… Program wychowania przedszkolnego XXI wieku, A. Łada – Grodzicka, E.

Bełczewska, M. Herde, E. Kwiatkowska, J. Wasilewska, WSiP, Warszawa 2000.

22. „Z bajkami przez cały rok” – B. Schieder, Wyd. JEDNOŚĆ, Kielce 2005.

23. „Deszczowy król” – teatrzyki dziecięce – D. Gellner, WS i P, Warszawa 1997.

24. „Teatr Marzeń” – inscenizacje dla dzieci – L. Bajkowska, Prószyński i Spółka, Warszawa

1988.

25. „Dziecięce teatrzyki” – K. Komińska – Bayer, A. Wacławski, Wyd. AKORD, Poznań

2005.

26. „Zabawa w teatr” – Z. Wójcik, cz. 1, Wydawnictwo DIDASKO, Warszawa 2002.

19

27. „Zabawa w teatr” – Z. Wójcik, cz.2, Wydawnictwo DIDASKO, Warszawa 2002.

28. „Zabwa z klasyką” – muzyka i ćwiczenia dla dzieci, cz.5, - K. Bayer, A. Wacławski,

Wyd. AKORD – Śpiewające Brzdące, Poznań 2008.

29. „Taniec” – muzyka i ćwiczenia dla dzieci – K. Bayer, A. Wacławski, Wyd. AKORD,

Poznań 2006.

20

SPIS TREŚCI Wstęp ……………………................................................................................... 2

Założenia programu.............................................................................................. 3

Cele główne programu......................................................................................... 4

Metody pracy z dźiećmi....................................................................................... 5

Formy………………………………………………………………...………… 7

Warunki organizacyjne......................................................................................... 8

Ewaluacja…………………………………………………………………..……9

Plan pracy……………………………………………………………………....10

Bibliografia..........................................................................................................18

Załączniki……………………………………………………………………....21

21

Opisy przykładowych zabaw

Zabawy i ćwiczenia usprawniające poprawną wymowę

1. ARTYKULACJA

ćwiczenia szczęki:

-„Zabawa w rybę”- szerokie otwieranie i zamykanie ust

ćwiczenia języka:

-„Szminka”- przesuwanie wysuniętym językiem wokół otwartych ust od strony wewnętrznej,

oblizywanie warg

-„Mówiąca ryba wirtualna” powtarzanie zestawu sylab od szeptu do krzyku; wolno i bardzo

szybko:

da- de- di- do- da

ta- te- ti- to- tu

ra- re- ri- ro- ru

la- le- li- lo- lu

dza- dze- dzi- dzo- dzu

ćwiczenia warg:

„Parskanie”- wypuszczanie powietrza przy zamkniętych ustach

„Dmucham na to”- dmuchanie na wyobrażane rzeczy: świecę, piórko, samochód, czołg,

bałwana

2. DYKCJA

wymawianie samogłosek ustnych:

-„Gaworzenie”- wymawianie sylab z każdorazowym przedłużaniem samogłosek

Staccato w rytmie punktowym legato płynnie łącząc

Ma-ma ta-ta ba-ba maa-ee-oo-uu-ii-yy

Bo-bo be-be bu-ba taa-tee-tou-tyi

du-du gu-gu zu-zu maaeeoouuiy

pa-pa gru-pa pu-pa taateetouiy

zu-pa ze-za zo-zo aeouiy

no-sa ne-se no-so

gro-za gry-zie gro-so

ba-ba bie-ga bo-so

wymawianie samogłosek nosowych:

„Gong”- wymawianie wyrazów z ą na końcu z przedłużaniem jej nosowego brzmienia:

Mąą, ćmąą, dmąą, złąą, lgnąą, klnąą, brnąą, mknąą, mnąą, pnąą

wymawianie spółgłosek:

„Gaworzenie”- wymawianie sylab ze zwróceniem szczególnej uwagi na dźwięczność i

bezdźwięczność spółgłosek:

22

be-be-bu pa-pe-pu

3. AKCENT WYRAZOWY

Akcent wyrazowy polega na wyróżnieniu jednej z sylab w wyrazie kilkusylabowym przez

mocniejsze jej wymówienie. Ćwiczenia z dziećmi dotyczą wyrazów, w których akcentuje się

trzecią lub czwartą sylabę od końca wyrazu.

4.AKCENT LOGICZNY

Najmocniej wypowiedziany wyraz stanowi akcent logiczny.

Np.: Dać ten zeszyt?

Daj ten zeszyt!

Dać ten zeszyt?

Daj ten zeszyt!

5. ODDECH

Podczas mówienia na scenie nieodzowne jest stosowanie oddechu przeponowego, w którym

klatka piersiowa, rozszerzając się na boki, maksymalnie zwiększa pojemność płuc.

6. GŁOŚNE I WYRAŹNE MÓWIENIE

• „Zabawa z lusterkiem” – każde dziecko ma swoje małe, kieszonkowe lusterko. Dzieci

obserwują usta nauczyciel, który dokładnie wymawia głoski, sylaby i wyrazy. Patrząc w

lusterko, naśladują ruch warg, zębów i języka. Jeśli dziennie poświęcimy na taką zabawę 3-4

minuty, narządy mowy będą elastyczne, a wypowiadane przez dzieci słowa – wyraźne i

słyszalne.

• „Dmuchanka”– zdmuchiwanie świecy; wyścigi piłeczek pingpongowych.

• „Zabawa w oddechy” – A. Nabieramy nosem powietrze i na wydechu powtarzamy

wielokrotnie wybraną agloskę („mi, „pa”, „zu”, „le” itp.) B. Wielokrotnie wypowiadamy na

wydechu krótki wyraz (np. „koza”, „magia”, lizak”). C. Wypowiadamy na wydechu krótką

frazę („Pies i kot”, „Ala ma kota”).

• Rozkazy” – dzieci stoją w jednym końcu sali w rozsypce. W przeciwnym końcu stoi tyłem

do pozostałych jedno dziecko. Wydaje ono szeptem polecenia całej grupie (np.: „Podnieście

ręce”, „Stańcie na jednej nodze”, „Pokręćcie głową” itp.). po każdym poleceniu dziecko

sprawdza, czy grupa słyszała jego polecenia.

• „Powtórz bez błędu” – celem tej zabawy jest staranne powtórzenie zdania,

wypowiedzianego przez nauczyciela. Np.:

Dzwonek dzwoni: dzyń, dzyń, dzyń!

Szumy- szumią, a szelesty – szeleszczą.

Ciocia Klocie przyniosła łakocie.

Deszcz dzwoni o szyby.

W oknach wiszą wyprasowane firanki.

Korale koloru kralowego.

Panienki noszą sliczne sukienki.

23

7. ĆWICZENIE PAMIĘCI

• „Wyliczanki”

Pan Majewski miał trzy pieski:

Czerwony –zielony – niebieski.

Raz, dwa, trzy,

Kryjesz ty!

*

Bum – bum,

Misia – Bela,

Misia –Kasia, kąfacela.

Misia – a, Misia – be,

Misia – Kasia, ką-fa- Ce!

• „Klepanki i żarciki

Siała baba mak,

Nie wiedziała jak.

A dziad wiedział,

Nie powiedział,

A to było tak….

*

Ecie pecie, gdzie jedziecie

Ele mele, na wesele!

8. WZBOGACANIE SŁOWNICTWA

• Nazywanie przedmiotów, osób i czynności na podstawie obserwacji otoczenia oraz plansz.

• Wyszukiwanie obrazka na podstawie nazwy, podanej przez nauczyciela.

• Wymienianie cech przedmiotów (poznawanie i stosowanie przymiotników):

- zabawa w określanie cech przedmiotów (jabłko, film, lekarstwo, smok)

- „Powiedz inaczej” – „Ta babka jest ekstra!- „To piękna kobieta”

9. DOSKONALENIE WŁASNYCH WYPOWIEDZI

• Samodzielne układanie zdań do obrazka połączone z próbą układania zdań rozwiniętych

(np. zamiast zdania: Motyl lata” należy ułożyć zdanie: „Kolorowy motyl lata nad łąką”).

• Samodzielne układanie opowiadań do trzy-, czteroobrazkowych historyjek.

• Zabawa w „plotki”

- układanie miłych zdań na temat kolegów

- układanie niemiłych zdań na temat znanej dzieciom, negatywnej postaci literackiej

- opowiadanie na bliski dzieciom temat (np. „Co wczoraj robiłem?, „Ulubione potrawy”)

- wypowiedź na abstrakcyjny temat (np. „Jestem czarodziejem i mam kłopoty z czarowaniem

lub: „W nocy przez okno wleciał talerz latający”).

- dialog z rówieśnikiem na zadany temat: (- „Mam kłopoty z dzieckiem”, „Lubię uprawiać

ogródek”)

24

Zabawy ruchowe z elementem gry aktorskiej

CEL: dziecko swobodnie porusza się, zna możliwości swojego ciała.

„Marsz”

- Szybkość (wolniutko, szybko, bieg, zmiana tempa)

- Intensywność ( lekko, ciężko, spokojnie, agresywnie)

- Sposób chodzenia (ze zgiętymi kolanami, na nogach wyprostowanych, na palcach, na

piętach, na całych stopach)

Utrudnienia:

Np.: na klaśnięcie dzieci idą do tyłu, idą z zamkniętymi oczami, trzymając ręce w górze, itp.

„Uczestnicy zabawy chodzą po całej sali”

Zwiększa się tempo, każdy chodzi w dowolnym kierunku. Nie wolno zderzać się

z innymi osobami. Po chwili zostaje ograniczona przestrzeń. W niezmienionym tempie można

poruszać się tylko po jednej stronie sali. Kolejne ograniczenie przestrzeni- zasady zostają

takie same-wzrasta stopień trudności. Osoby, które się zderzą, odchodzą na bok.

„Chodzenie po sali, swobodne, w dowolnym kierunku”

na umówiony sygnał następuje zmiana tempa. Np. jedno klaśnięcie oznacza tempo

przyspieszone, dwa klaśnięcia- tempo zwolnione, trzy klaśnięcia- tempo normalne. Kto się

pomyli odpada.

„Spotkanie dotykiem”

Grupa chodzi po ali i każdy każdego ma dotknąć prawą dłonią w prawy bark, złapać za prawą

kostkę u nogi albo lekko dotknąć czubka głowy, itp.

Grupa stoi w kręgu, wyciąga przed siebie ręce i idzie do siebie, do środka; w środku ręce

spotykają się, opierają się o siebie.

Grupa stoi w kręgu tyłem do siebie, zaczynają iść do środka, spotykają się plecami, każdy

znajduje jakieś plecy, aby się na nich oprzeć.

„Berek”

Uczestnicy zabawy stoją w kole. Jedno dziecko jest berkiem. Berek wybiera sobie osobę,

którą zamierza gonić. Powiadamia ją o tym gwałtownym, bardzo wyraźnym spojrzeniem.

Uciekający i berek poruszają się po całej sali- pozostałe osoby stoją na swoich miejscach.

Gdy berek dotknie uciekającego, zajmuje jego miejsce w kole. Nowy berek w ten sam sposób

daje znak osobie, którą zamierza gonić.

25

Inny wariant tej zabawy:

Wszyscy dobierają się parami. Jedna z par jest berkiem i uciekającym. Jeżeli berek złapie

uciekającego, następuje odwrócenie roli. Uciekający może się jednak uchronić przed berkiem

stając przy jakiejś parze, jako osoba trzecia. Pierwsza osoba zostaje wtedy uciekającym.

Przy obu zabawach w berka wskazane jest, aby dzieci wydawały głośne okrzyki.

„Wszyscy stoją po jednej stronie sali”

Wybieramy dziecko, które przechodzi na przeciwległą stronę sali. Jego zadaniem jest

wydawanie różnych dźwięków, na które pozostałe dzieci muszą reagować. Ten sam dźwięk w

każdym uczestniku wywołuje różne uczucia. Dając im wyraz dzieci zbliżają się do

prowadzącego.

Poszczególne dźwięki mogą odczytywać jako polecenie: zatrzymania się, cofnięcia, zrobienia

kroku do przodu, obrotu, itp. Kto pierwszy dotrze do prowadzącego, zamienia się z nim i

zabawa zaczyna się od nowa.

”Zadania”- uczestnicy zabawy chodzą po sali prowadzący podaje zadania, dzieci muszą je

wykonać: - „Niesiemy ciężki plecak”

- „Spacerujemy przy silnym wietrze, każdy trzyma ogromny balon w ręce”

- „Przejście po błocie”

- „Przejście po rozżarzonym węglu”

- „Wchodzimy pod górę”

26

Zabawy zręcznościowe przy muzyce

CEL: dziecko dostosuje ruchy do słyszanego rytmu.

„Krople wody”

Uczestnicy zabawy, rozproszeni po sali, siedzą lub stoją. Mają za zadanie wyobrazić sobie, że

tuż przed nimi, co chwilę kapie z góry woda. Kapaniu towarzyszą uderzenia w dzwonki. Na

umówiony sygnał wszyscy podstawiają ręce pod kapiące krople. Tempo ich ruchów musi być

zgodne z tempem akompaniamentu.

„Babie lato”

Uczestnicy zabawy stoją w dowolnym miejscu- przodem do osoby prowadzącej. Mają

wyobrazić sobie, że z ich prawej strony znajduje się na podłodze długa nić babiego lata. Na

dźwięk fletu lub cichego uderzenia w gong, schylają się delikatnie, ujmują palcami prawej

dłoni, wyimaginowaną nić, wolnym ruchem przenoszą ją na swoją prawą stronę i kładą na

podłodze. Czynność powtarzają lewą ręką i nić zostaje przeniesiona na poprzednie miejsce.

„Śnieżki”

Wszyscy siedzą ze skrzyżowanymi nogami w rzędzie-jedno za drugim. Uderzenie w gong lub

inny instrument perkusyjny, będzie oznaczało rzut śniegową kulą z jednej strony rzędu.

Wszystkie dzieci wychylają się jednocześnie w bok, aby uniknąć uderzenia śniegową kulą.

Następny sygnał będzie oznaczał rzut z drugiej strony rzędu.

„Żyrafa”

Dzieci poruszają się po sali zgodnie z akompaniamentem. Na przerwę w muzyce zatrzymują

się i –nie stając na palcach- starają się wyciągnąć jak najwyżej. Podczas prawidłowo

wykonanego ćwiczenia następuje wciągnięcie mięśni brzucha, ściągnięcie do tyłu łopatek i

pośladków. Należy dopilnować, aby dzieci trzymały głowę w pionie i nie unosiły barków w

górę. Ręce i nogi pozostaną swobodne. Początkowo nie należy długo pozostawiać dzieci w tej

pozycji. Ćwiczenie to doskonale kształtuje prawidłową postawę.

„Z czym kojarzy Ci się muzyka?”

Dzieci słuchają wybranego fragmentu muzycznego i wyobrażają sobie sytuację, do której ta

muzyka pasuje. Prowadzący włącza ten sam fragment jeszcze raz i prosi dzieci, aby tym

razem przedstawiły ruchem to, z czy kojarzy im się ta muzyka.

Zabawy naprężające i rozluźniające

CEL: dziecko rozluźnia swoje ciało, usuwa napięcie.

„Ślimaki”

Dzieci leżą na podłodze luźno wyciągnięte w dowolnej pozycji. Na umówiony znak zwijają

się w kłębek tak jak ślimak chowa się do skorupki. Po odwołaniu rozluźniają mięśnie i

powracają do pozycji wyjściowej.

27

„Figurki”

Uczestnicy zabawy stoją w dowolnych miejscach. Jedno dziecko, odwrócone tyłem do

pozostałych, poleca wykonanie figurki, np. tancerki. Następnie odlicza do 10, odwraca się i

ogląda figurki. Wybiera tą, która najbardziej mu się podoba. Dzieci zamieniają się rolami.

Chcąc uatrakcyjnić zabawę można pozwolić figurkom poruszać się i wydawać dźwięki.

„Bajka”

Prowadzący przyjmuje rolę narratora. Opowiada dzieciom bajkę lub jakąś historię. Gdy w

opowieści pojawią się bohaterowie, wybiera kilka osób i przypisuje im kolejne role. Ciężar

kontynuowania powieści przenosi się na dzieci. Np. narrator mówi: „Król zawołał swoje dwie

córki i powiedział...” Zadaniem dziecka jest wybranie dwóch dziewczynek, które będą

księżniczkami i wydanie im jakiegoś polecenia. „Księżniczki” muszą dać odpowiedź i

wykonać polecenie ojca.

Można zostawić dzieciom całkowitą swobodę w przedstawianiu bajki.

„Nakręcane zabawki”

Uczestnicy naśladują ruchy zabawek mechanicznych. Ruch ten musi być ostry, krótki i

zdecydowany. Zależnie od zamierzonego celu, w napięciu pozostają mięśnie całego ciała lub

określone grupy. „Zabawki” mogą poruszać samą głową, rękami, jedną nogą, itp. Mogą też

oczywiście poruszać się całe. Akompaniament powinien sugerować dzieciom rodzaj ruchów.

Po męczących ćwiczeniach wspaniałymi wypoczynkowymi zabawami są:

„Zabawa w balony”

Dzieci mają sobie wyobrazić, że są dużymi balonami pełnymi powietrza. Powoli powietrze

uchodzi z balonów. Opadając na ziemię, stają się bezwładne.

„Góra lodowa”

Dzieci stoją w dowolnych miejscach. Prowadzący prosi, aby wyobraziły sobie, że są górą

lodową. Góra roztapia się pod wpływem słońca. Powoli staje się rozlanym jeziorkiem –

leniwie rozlaną wodą.

„Dzieci leżą na podłodze”

Są rozluźnione. Jest cisza. Najlepiej, jeśli na sali panuje półmrok. Na sygnał podnoszą ręce do

góry, obserwują własne dłonie. Bawią się nimi. Starają się odkryć wszystkie właściwości

własnych rąk.

„Chory pajac”

Dzieci leżą na plecach. Napinają i rozluźniają ciało. Potem następuje zmiana pozycji ciała

krótkimi, naprężanymi przesunięciami.

28

„Manekin”

Dzieci stoją w rozkroku z uniesionymi rękoma w górze. Na sześć następujących po sobie

następujących sygnałach odprężają: palce rąk, dłonie, przedramiona, ręce do ramion, głowę i

górną część tułowia. Po odprężeniu całego ciała dziecko opada na podłogę.

„Jaskółki”

Dzieci stoją w rozkroku. Unoszą do boków na wysokości ramion wyprostowane ręce

i zwracają je dłońmi w przód, następnie stają na jednej nodze i pochylają się do przodu.

29

Zabawy kształtujące koncentrację

Cel: dziecko skupi uwagę na przedmiocie zabawy lub osobie.

„Morze- brzeg”

Dzieci ustawiają się przodem do prowadzącej. Ich zadaniem jest wyobrazić sobie, że idą nad

morzem i stoją w miejscu zetknięcia się wody z piaskiem. Na hasło oznaczające określenie

miejsca, jak „piasek” –robią krok do przodu. Na hasło określające odwrotny kierunek, jak:

„woda” cofają się o krok. Dziecko, które pomyli kierunek ruchu, odchodzi na bok.

„Maszyna do pisania”

Grupa stoi lub siedzi w kręgu, wybiera jakiś wyraz, na początku łatwy, np. koncentracja.

Dzieli ten wyraz pomiędzy siebie w ten sposób, iż każdy z uczestników ma jedną literę

z tego wyrazu. Jeżeli dana litera występuje w wyrazie dwa razy, np. „n” w wyrazie

koncentracja, to osoba, która ma tę literę używa jej dwa razy. Grupa wypowiada ten wyraz,

każda osoba swoją literę po kolei, równocześnie klaszcząc w dłonie. Potem wybiera się jakieś

proste zdanie, a następnie zdanie trudniejsze. Wszyscy muszą się skupić, aby dobrze

wymówić ten wyraz. Dodatkowym utrudnieniem jest tempo, które można przyspieszyć.

„Wszyscy w szeregu”

Dzieci stają w szeregu z zamkniętymi oczami. Jedna osoba porusza się wzdłuż szeregu.

Wybiera sobie kogoś i staje przed nim, jeżeli osoba z szeregu czuje, że ktoś przed nią stoi,

wyciąga przed siebie rękę. Jeżeli jej odczucia są trafne to zamienia się rolami i zabawa trwa

dalej.

„Klaskanie”

Uczestnicy zabawy siedzą w kole. Mają zamknięte oczy. Prowadzący klaszcze – raz lub kilka

razy. Zadaniem dzieci jest klasnąć zaraz za prowadzącym tyle razy, co on. Ćwiczenie będzie

poprawnie wykonane, jeżeli uczestnicy zabawy- wszyscy razem, zaraz po klaśnięciu

prowadzącego- klasną tyle razy, co on.

„Wszyscy siedzą w kole”

Zabawa polega na tym, że jej uczestnicy umawiają się, że będą klaskać, gdy w czasie

odliczania wypadnie liczba parzysta, a gdy będzie liczba nieparzysta powinny głośno ją

wymówić.

Np. pierwsza osoba mówi „jeden”; kolejna klaszcze dwa razy; trzecia osoba mówi- trzy;

czwarta- klaszcze cztery razy, itd.(Zabawę można urozmaicać umawiając się np., że będzie

się klaskać, gdy wypadnie liczba np. większa od pięć).

Kto się pomyli odpada z zabawy.

30

„Lustra”

Dzieci ustawiają się parami, naprzeciw siebie. Prowadzący prosi o wykonanie prostej

czynności. Jedna osoba tę czynność wykonuje, druga powtarza jej ruchy- zachowuje się

jednak jak lustrzane odbicie pierwszej osoby. Ruchy powinny być powolne i płynne.

Ćwiczenie będzie poprawnie wykonane, gdy dwie osoby stojące naprzeciw siebie, wykonają

w tym samym tempie te same ruchy w ten sposób, że ktoś stojący obok nie zauważy, która z

osób jest wiodąca.

„Przypatrz się dokładnie”

Dajemy uczestnikom tej zabawy czas, aby się sobie uważnie przyjrzeli. Następnie wszyscy

stają w szeregu. Kolejno do wszystkich kierujemy pytania, np.:

• Jak ubrana jest osoba stojąca po twojej prawej stronie?

• Jakiego koloru bluzkę ma Agatka?

• Ile guzików jest przy sweterku Bartka?

„Most”

Na podłodze są ułożone równolegle dwie długie linki, które wyobrażają most. Dzieci

przechodzą przez most. Most zwężamy, kto dotknie linki, odchodzi.

„Labirynt”

Nauczycielka rysuje kredą na podłodze dowolną figurę linią ciągłą. Dzieci przechodzą po

linii, kto pomyli drogę lub stanie stopą na podłodze obok linii odchodzi na bok. Kto ukończy

trasę zaznacza swoje przybycie instrumentem perkusyjnym, który czeka na mecie.

Wersja utrudniona: przejście po linii w określonym czasie (śpiew piosenki, liczenie)

„Slalom”

Pomoce: małe krzesełka, chorągiewki, znaki drogowe:

- przejście krokami w tył,

- bieg, skoki obunóż, podskoki, cwał boczny, na czworaka, w określonym rytmie – marsz na

palcach, na piętach,

- przejście z rekwizytem na głowie (np. woreczek)

Przeszkody nie wolno dotknąć!

„Piłeczki i obręcze”

Tyle samo piłek i obręczy.

- uderzenie piłki w obręczy zgodnie ze słyszanym rytmem,

- toczenie piłki tuż przy wewnętrznej krawędzi obręczy (zmiana rąk),

- toczenie piłki po zewnętrznej stronie obręczy.

„Tańcząca piłka”

Dzieci w rytm akompaniamentu wprawiają piłki w ruch okrężny jedynie przy pomocy

31

trzymanej w obu rękach obręczy. Komu piłka wytoczy się poza obręcz, ten przegrywa i

odchodzi.

„Zaczarowana obręcz”

Dzieci dobierają się parami. Jedno dziecko jest w środku, drugie trzyma obręcz na zewnątrz.

Pierwsze dziecko porusza wolno obręczą i posuwa się z nią w różnych kierunkach po Sali.

Dziecko w środku nie może dotknąć do obręczy.

32

Zabawy doskonalące koordynację ruchów

„Ósemki”

Równoczesne rysowanie prawą i lewą ręką w powietrzu lub przy ścianie dwóch dużych

ósemek.

- równolegle prawą i lewą ręką,

- liniami symetrycznymi – jak w lustrze: przebieg ruchów obu rąk jest symetryczny –

jednocześnie do środka lub na zewnątrz,

- równolegle w położeniu poziomym,

- w położeniu poziomym symetrycznie,

- dwie ósemki w różnym położeniu – jedna poziomo, druga pionowo.

„Kukiełki”

Siad skrzyżny, ręce w przód, na „raz” zwrot głowy w prawo, na „dwa” w lewo. Jednocześnie

na zmianę opuszczają i unoszą przedramiona (położenie dłoni i ramion nie zmienia się).

Zmiana: głową wykonują na „raz” ruch w dół, na „dwa” w górę, przedramiona, na „raz” ruch

od łokcia w bok na zewnątrz, na „dwa” powrót do pierwotnego ułożenia.

Zabawy pantomimiczne

Cel: dziecko odtworzy ruchem i gestem proste czynności

„Przy stole”

Prowadzący opowiada krótką historyjkę 2-3 zdaniową, np.: „Siadasz przy stole. Częstujesz

się ciastkiem. Chcesz posłodzić herbatę i rozsypujesz cukier. Co robisz?” Zadaniem dziecka

jest wykonać zadanie wykorzystując ruch i gesty.

„Do szkoły”

Późno wychodzisz z domu, biegniesz do szkoły, przy bramie słyszysz dzwonek, co robisz?

„Odwiedziny”

Przychodzisz do najlepszej koleżanki w odwiedziny. Jak się zachowujesz?

„Zjawiska przyrody”

CEL: dziecko odtworzy ruchem zjawiska ze świata przyrody.

Prowadzący proponuje wykonanie zadania, np.: „Na polu stoi drzewo. Nagle zrywa się wiatr,

szarpie gałęzie drzewa”, „Jesteś maleńkim nasionkiem, powoli zaczynasz rosnąć, rozwijają

się gałęzie, tworzy się korona drzewa” lub „Jest las, bardzo dużo drzew, gałęzie jednego

drzewa zachodzą na gałęzie innego”.

33

Zabawy kształtujące wyobraźnię

Każdy uczestnik zabawy wyobraża sobie siebie samego w różnych wymiarach:

Jest małym płaskim kamyczkiem; leży mocno wciśnięty w ziemię. Zostaje dotknięty przez

czarodzieja i zaczyna powoli rosnąć. Kamień zmienia się – w górę, rycerza, drzewo, słonia

(zależy to od wyobraźni ćwiczących).

Dzieci pojedynczo wchodzą do sali. Każde z nich wybiera sobie 3-4 przedmioty. Prowadzący

prosi, aby dokładnie te przedmioty obejrzeć – z bliska, z daleka, z góry, od dołu. Następnie

należy je dotknąć, podnieść i zachować się tak, jakby: 1) było się ich właścicielem i chciało

się nimi pochwalić; 2) ukradło się je i chciało szybko gdzieś schować; 3) chciało się je

narysować itd.

Prowadzący prosi dziecko, aby wyobraziło sobie, że jest samo w pokoju. Ściany pokoju są

ruchome i zaczynają się przesuwać w jego stronę. Dziecko musi pokazać, co widzi i jak się

zachowuje.

„Magiczna skrzynia”

Na środku Sali stoi wyobrażona magiczna skrzynia; każdy członek grupy podchodzi do niej i

pantomimicznie otwiera ją i wyjmuje coś z niej. Musi to pokazać, a grypa zgaduje, co to jest;

„ Jaki to przedmiot?”

CEL: dziecko określi za pomocą dotyku ciężar, kształt i inne cechy przedmiotu.

Dziecko ma zawiązane oczy. Prowadząca podaje mu jakiś przedmiot. Dziecko musi

powiedzieć jak najwięcej o tym przedmiocie: określić ciężar, kolor, kształt, temperaturę itp.

po jakimś czasie dziecko powinno powiedzieć także wszystko to, co kojarzy mu się z tym

przedmiotem, np.: określić porę roku, otoczenie, w którym występuje, itp.

„Malowanie obrazu”

Grupa siedzi w kręgu, prowadzący podaje temat; jest to opowieść o obrazie, na którym jest

namalowany zachód słońca nad morzem, ogród z altanką, bitwa morska, stare miasto, itp.

Kolejno osoby opowiadają o tym, co widzą, aż powstanie w miarę spójne wyobrażenie

„obrazu”.

„Zaczarowany zamek”

CEL: dziecko własnym ciałem przedstawi różne elementy wymyślonej rzeźby.

Dzieci siedzą w dowolnych miejscach sali. Za chwilę muszą zbudować zamek. Pierwsza

osoba, która jest gotowa wychodzi na środek i buduje z siebie jakiś element zamku(jest tym

elementem). Potem podchodzi do niego następna osoba i staje się następnym elementem.

Każdy tworzy jakiś element zamku. Wszyscy razem są budowlą. Gdy włączą się wszyscy,

budowla stoi przez chwilę. Pierwsza odchodzi osoba, która przyszła ostatnia- dalej ( w

odwrotnej kolejności jak podchodziły) kolejno pozostali członkowie zabawy do momentu,

gdy na sali nie będzie nikogo.

34

„Samochód”

Zasady gry są takie same jak w poprzedniej zabawie. Dodatkowym niezbędnym elementem

jest dźwięk. Dźwięk, który można wydobyć klaszcząc lub stukając w podłogę lub np.

posługując się własnym głosem. Każda, kolejno wchodząca do zabawy osoba, musi

wprowadzony przez siebie dźwięk (jego rytm) dostosować do tego, co słyszy – do wspólnej

melodii.

35

Zabawy kształtujące interpretację głosową

„Wdech –wydech”

CEL: dziecko dostosuje rytm ruchu i głosu do rytmu oddechu.

Dzieci siedzą na dywanie, nogi skrzyżowane, ręce złożone z tyłu na karku. Prowadząca prosi,

aby dzieci, patrząc w niebo, wyobraziły sobie gwiazdy- towarzyszy temu głęboki wdech. Po

chwili coś ciekawego na ziemi absorbuje uwagę dzieci. Następuje głęboki skłon w przód i

wydech powietrza.

„Orkiestra”

Jedna osoba jest dyrygentem, dzieli grupę na kilka podgrup i każdej z nich przydziela jakiś

dźwięk, np. „laa”, „iii”, „ooo”, wysoki lub niski, wolny lub szybki. Potem po kilku próbach

dyryguje „orkiestrą” tak, aby powstał dłuższy utwór wyśpiewany przez grupę.

„Powiedz wyraźnie”

CEL: dziecko wyraziście wymawia głoski.

Zabawa dźwiękowa polegająca na jak najwyraźniejszym wypowiadaniu sylab, np.: dra, dru,

dro, ma, me, mi, mo, mu. Dzieci stoją w kole i wymawiają wybrany zestaw sylab w

określonym rytmie i wszyscy razem.

„Spróbuj powiedzieć”:

„Nie marszcz czoła”

„Zmiażdż dżdżownicę”

„Przeleciały trzy pstre przepiórzyce przez trzy pstre kamienice”

„Jola lojalna”

„Stół z powyłamywanymi nogami”

„Poczmistrz z Tczewa”

„Koszt poczt w Tczewie”

„Trzech Czechów szło ze Szczebrzeszyna do szczecina”

‘Trzmiel brzęczy w powietrzu”

„Korale koloru koralowego”

„Świerszcz strzyka za ścianą”

„Nie pieprz Pietrze wieprza pieprzem, bo przepieprzysz wieprza pieprzem”

„Czy tata czyta cytaty Tacyta?”

„Tarcz tarł tarcicę tak takt w takt

jak takt w takt tarcicę tartak tarł”

„Chrząszcz brzmi w trzcinie w Szczebrzeszynie, że przepiórki pstre trzy podpatrzyły jak raz

w Pszczynie cietrzew wieprza wietrzył. Wietrzył cietrzew wieprzy szereg oraz otomanę, która

miała trzy z nóg czterech powyłamywane”

36

„W puszczy”

W starej puszczy dzięcioł – lekarz

Na brak pracy nie narzeka.

Leczy drzewa i ma w planie

Sto korników na śniadanie.

„Trzewiki”

Raz stonoga każdą z nóg

Przekroczyła szewca próg.

- Obój nóżki, mistrzu słynny,

W sto trzewiczków, każdy w inny!

„Sprzątanie”

Tańczy szczotka, tańczy wiadro

I ściereczka – z twoją mamą.

Już mieszkanie posprzątane!

Pomóż mamie, zrób to samo!

„Skrzat”

Szczypiorek z twarożkiem,

Marcheweczka z groszkiem,

Z pietruszką sałata-

To obiad dla skrzata.

„Szwaczka”

W Szczepanowie mieszka kaczka

Pierwszorzędna z niej jest szwaczka.

Przyjaciołom szyje fraczki

Bardzo cenią szwaczki kaczkę

„Wujaszek”

Żyje w borze sójka - plujka,

W Szczebrzeszynie zaś ma wujka,

Zabaweczki sójka psuje.

A wujaszek? Reperuje!

„W gąszczu”

W gąszczu puszczy szpak ze szpakiem,

Pszczoła z muszką, szczupak z rakiem,

Komar, tancerz pełen zalet,

37

Utworzyli leśny balet.

„Przylaszczki”

Oczy bystre, pyszczek wąski,

W rudym futrze, z rudą kitą,

Do przyjaciół z przylaszczkami

Przyszedł rudy lis z wizytą.

„Trzpiot”

Szczygieł cioci ze Szczekocin

Dżem posolił. Dalej psocił.

Pieprz pocukrzył. Ciocia mdleje.

Kiedy trzpiot ten spoważnieje?

„Szczygiełek”

Szczygiełek w Szczyrku

W Szczawnicy był w cyrku-

W Szczytnie znalazł szczotkę

W Szczecinie zjadł szprotkę.

„Pociągi”

Dwa lub trzy pociągi ruszają po sali w dowolnych kierunkach. Prowadzący prosi dzieci, aby

naśladowały odgłosy wydawane przez lokomotywę (psss, pufff, wufff itp.). na sygnał

„pociągi” zatrzymują się i na samogłosce „w” wydają wysoki długi dźwięk – „gwizd

pociągu”. W następnej przerwie dzieci mogą naśladować syczenie par w lokomotywie (sss) –

na jednym oddechu.

„Liczymy”

Powolny wdech i dobre gospodarowanie oddechem można połączyć z liczeniem:

Siedzi kura nad Dunajem

Nad trzydziestym pierwszym jajem

Jedno jajo,

Drugie jajo...itd.

Siedzi kura w koszyku

Liczy jaja do szyku,

1 jajo, 2 jajo itd. (póki starczy powietrza).

„Wypowiedz zdanie”

Każdy przygotowuje w myśli jakieś krótkie zdanie. Na sygnał każdy wybiera sobie jakąś

osobę i mówi do niej przygotowane wcześniej zdanie. Ponieważ w tym samym czasie mówią

38

wszyscy, należy tak wypowiedzieć zdanie, aby było ono zrozumiałe dla odbiorcy.

„Szczepy indiańskie”

Dwie grupy dzieci to 2 różne szczepy. Jeden szczep wypowiada zaklęcie bardzo rytmicznie

zwiększając tempo i wzmagając napięcie głosu. Druki szczep odpowiada z daleka innymi

dźwiękami w innym rytmie.

„Echo”

Jedna grupa dzieci naśladuje bicie dzwonu – raz z bliska, to znów z daleka. Druga powtarza

dźwięk – jak echo.

„Wiadomość”

Dzieci stoją w dwóch grupach, po dwóch stronach sali. Jedna strona podaje drugiej krótką

wiadomość – nie głosem, ale samym niemym poruszaniem warg. Prowadzący sprawdza, czy

odebrana informacja jest zgodna z nadaną. Potem dzieci zamieniają się rolami. Można

zwiększyć odległość między parami i długość podawanych zdań.

„Wypowiedz w różny sposób”

Uczestnicy wypowiadają sylaby, np.: ura, aru, ari, aro, lub zdanie np. „Jest ładna pogoda”, w

innej intonacji: prosząco, pytająco, złośliwie, radośnie, smutno, itd.

Gry dramatyczne z tekstem

„Dokończ opowiadanie”

CEL: dziecko kontynuuje rozpoczęte opowiadanie.

Prowadzący prosi uczestników zabawy o wymienienie kilku dowolnych przedmiotów np.

piłka, telefon, samolot i zaczyna opowiadanie,:„Kiedy zadzwonił telefon, ktoś uderzył piłkę w

moje okno, ale dźwięk ten został zagłuszony przez przelatujący samolot”. Po skończeniu

opowiadania zadaje dzieciom kilka pytań. Z wielu odpowiedzi wybiera jedną, jej zdaniem

najciekawszą i prosi kogoś o to, aby dalej na podstawie tej opowieści kontynuować

opowiadanie. W chwilę potem przerywa opowieść, znowu kieruje do dzieci kolejne pytania.

Zabawa toczy się dalej.

„Dubbing”

CEL: dziecko ułoży dialog do obserwowanej sytuacji.

Uczestnicy zabawy dobierają się w pary. Prowadząca proponuje im wykonanie prostego

zadania, np.: dwie osoby rozmawiają ze sobą przez telefon (nie wolno im posługiwać się

głosem). Dwie inne osoby będące obserwatorami starają się podłożyć głos do ich działań.

39

„Przedstaw scenkę”

CEL: dziecko przedstawi w formie scenki temat wcześniejsze rozmowy. Przykładowy tekst

pomocniczy...

Prowadzący omawia z dziećmi dowolny temat. Prosi dzieci, aby przedstawiły w formie

prostej scenki to, o czym wcześniej rozmawiały.

40

Zabawy twórcze

„Co się kręci? – sporządzamy listę przedmiotów i innych, np. ptaki, stosując kryteria: - Co się

kręci? – Co się toczy? – Co skacze? – Co leci w górę? – Co spada w dół?. Wykorzystujemy

słowo i ruch do tworzenia zagadek, np. koś mówi – „To leci w górę”, poczym ilustruje

ruchem lot rakiety albo piłki. „Co to jest? – pyta pozostałych.

„Komik” – przygotowujemy mini spektakl oparty na scenariuszu wiersza „W cyrku” lub

innym zaprojektowanym przez dzieci wspólnie z prowadzącym. Niech uwzględnia: sztuczki

kuglarskie, akrobacje, komiczne gagi, żonglowanie, hula – hop i inne. Niezbędne będą

kostiumy i zabawne makijaże.

„Ga, Ga, Ga” – wymyślamy historyjki i bajeczki, a następnie przedstawiamy je koleżankom i

kolegom, posługując się „językiem niemowlaka”, np. „Mała Ania mówi ga, ga, ga, do musi i

musia daje papu Ani. Ania pije piju piju i śmieje się gru, gru, gru, musia”.

„Komputer” – jeden z uczestników zabawy jest „komputerem”. Próbuje zapamiętać, a

następnie powtórzyć jak najwięcej nazw przedmiotów, zwierząt ip., powiedzianych mu na

ucho przez kolegów i koleżanki. Możemy uwzględnić zasadę – „słówka” – nazwy jednej

rodziny rzeczy, np. zabawek albo kwiatów.

„To co mam na myśli” – dzieci odgadują i tworzą zagadki, uwzględniając kryterium i pojęcie

„egzotyczne” np. „to co mam na myśli jest egzotyczne, żółte i słodkie: to przysmak małp” lub

„to co mam na myśli nie jest egzotyczne – zabieram to , kiedy pada deszcz”.

„Trójkolorowe zadanie” – dzieci projektują zadania dla kolegów i koleżanek, wykorzystując

np. pomysł: rysują ciąg kwadracików składających się na fundamenty domu potwora.

Kolorują kilka kolejnych kratek wg własnego pomysłu np. czerwona, zielona, żółta (używając

trzech kolorów), i przekazują zadanie koledze, koleżance – do dokończenia.

„Jestem potworem” – dzieci wykorzystują swoje fotografie do przedstawienia się w roli

potwora. Naklejają fotografie na kartonie, a następnie dokomponowują elementy: malują,

wycinają z kolorowego papieru doklejają, żeby stać się potworami. Mogą również

wykorzystać włóczkę, wstążki, watę i itp. według własnej inwencji.

„Kalambury – smoki” – dzieci rysują smoki według wskazówek kolegów i koleżanek –

uczestników zabawy: jedno z dzieci opisuje element smoka, np. „Zielona głowa z ogromnymi

zębami” – inne dzieci rysują ten element, według własnej inwencji czekają na dalszy opis.

Kolejne z dzieci pisują kolejny element, np. „ogon jak u wieloryba” – uczestniczy dorysowują

41

smocze ogony, itd. Porównujemy nasze smoki.

„Guzik” – dzieci fantazjują, układają opowiadanie o guziku. Planują bohaterów i miejsce

historii, i jakie będzie jej zakończenie.

„Straszydełko” – jedno spośród dzieci wylicza Straszydełko – recytuje fragment wiersza

„Straszne Straszydełko straszyło nad rzeczką. Biegało, krzyczało, swą paszczą kłapało…”.

Wyliczony straszek straszy według własnej inwencji ( biega, skacze, krzyczy, huczy, kłapie,

itp.).

„Najpiękniejszy strach na świeci” – przygotowujemy się do konkursu na „Najpiękniejszy

makijaż na Stracha Straszydełka” – dzieci same malują sobie twarze farbami do makijażu,

uczą się straszenia. Organizujemy „Wielką rewię straszydełek”.

„Tajemniczy worek” – w „tajemniczych workach” znajdują się przedmioty, które

wykorzystują – kucharz: drewniana łyżka, solniczka, ściereczka, pokrywka…., - uczeń:

zeszyt, książka, ołówek, gumka…, malarz: pędzel, farby plakatowe… itd. Dzieci badają

przedmioty ukryte w „tajemniczych workach” wykorzystując dotyk, słuch, węch. Opiniują,

kim są właściciele „tajemniczych worków”.

„Uszaki, nosaki i inne stworki” – dzieci rysują swoje fantazje na temat „tajemniczych

stworków”, które nie mają oczu – ich receptory słuchu, dotyku, węchu i smaku rekompensują

im brak wzroku, nie przypominają naszych, ludzkich, bo „tajemnicze uszaki, nosaki i inne

stworki żyją na tajemniczej planecie”, na której nie ma światła.

42

Zabawy logorytmiczne

„Hop – hop, w górę” - prowadzący lub jeden z uczestników zabawy gra na klawesach – jeden,

dwa, trzy lub więcej dźwięków. Zadaniem jednej grupy słuchających jest wykrzyknięcie

„ho”, a drugiej skakanie obunóż, tyle razy, ile było dźwięków.

„Wesoła kula” –wokół kilku obręczy gromadzą się „kule” (kilkoro dzieci). Narrator recytuje

pierwszy fragment wiersza „Wesoła kula” – po czym, przy akompaniamencie walczyka lub

mazurka (Fryderyka Chopina) dzieci – kule kręcą się, dostosowując tempo wirowania do

tempa muzyki. Drugi narrator opowiada, jak kula skacze (kolejny fragment wiersza). Kiedy

pojawia się akompaniament polki (np. Johana Straussa), dzieci – kule skaczą. Końcowy

fragment wiersza recytują „kule”, zaraz po fragmencie trzeciego „Kula kuli się ze śmiechu”.

„Wesoła kula’ A. Walencik – Topiłko

Koło koła kula leży i się kręci jak należy.

Kręci się w koło, bo wesoło w naszej kuli gra myzyka.

Gra mazurka i walczyka.

Nasza kula skacze, skacze ….

Czy ja jeszcze ją zobaczę,

Jak spokojnie sobie siedzi?

Kula kuli się ze śmiechu:

- „Bo ja skakać bardzo lubię!

Hej – ho, w górę!

I hop, w górę!

Hej – ho, w górę!

I hop, w górę!

„Klak, klak, pac, pac” – śpiewamy refren piosenki, uzupełniając niepodpisane tekstem

fragmenty (po „Nie do wiary, co za czary, czary – mary …) dźwiękami i onomatopejami, np.

„Nie do wiary, co za czary, czary – mary: klik, klak (klaśnięcia) lub „…pac, pac: (uderzenia

dłońmi o kolana), „… skik, skik, skik” (skoki) itp.

„Co na to żaba?” – uczestniczy zabawy gromadzą w centralnym miejscu Sali, przedmioty lub

obrazki przedstawiające przedmioty, w których nazwie jest głoska „ż”, po czym jeden z

uczestników wychodzi. Wraca, zaproszony pytaniem „Co na to żaba?”. Podczas jego

nieobecności pozostali ukryli jeden, dwa lub więcej przedmiotów (obrazków). Dzieci pytają:

„Co na to żaba?” – odgadujący mówi: „Jest żaba, jest żółw, jest żmija itp. Nie ma ..(żyrafy)

itp.

43

„Tworzymy zagadki” – tworzymy zagadki, stosując onomatopeje, zadajemy je kolegom i

koleżankom, np. „Pac, pac, pac – odbija się i leci wysoko”, „fur fur – to furkoce spódniczka”,

„klasku – klask ….” itp.

„Zaszyfrowane zabawy, zaszyfrowane śpiewanki” – dzieci odszyfrowują proponowane

zadania – wzory realizując je ruchem i śpiewem, np.:

~` - długi krok

# - skok obunóż

O – pełny obrót

* - śpiewanka – rymowanka wg własnego pomysłu

Każde z dzieci otrzymuje swoje zdanie na kartce, np. ~`~`~`##oo*. Odmianą zadania będzie

projektowanie wykonania zadań w grupach: kilkoro dzieci otrzymuje szyfr, umawiają się do

sposobu wykonania, np. krótki skok każdy sam; skoki:wspólnie skacząc, obroty: każdy sam i

śpiewankę – jedno z dzieci.

„Nie nadepnij śpiącego jeża” – dzieci chodzą, skaczą (podskok, przeskok) wśród rozłożonych

woreczków gimnastycznych. Woreczki rozkładamy w taki sposób, żeby poruszanie się

między nimi koncentrowało uwagę i rozwijało precyzję ruchu. Dostosowujemy tempo

akompaniamentu do możliwości dzieci.

„Szumi las” – szumią morskie fale” – każdy z uczestników zabawy podaje przykład –

wymyśla bajeczkę albo rymowankę, której pojawiają się: szum, szelest albo chrzęst.

Prezentują wyżej wymienione starając się poprawnie nazwać (chodzi o wymowę) i

przedstawić dźwięki, np. „Było miasto szumiące, szumiał tam las – sz sz sz …. i trawa: sz sz

sz , tylko mała brzózka nie potrafiła szumieć i płakała. Przyleciał wiatr i mówi do brzózki

….” itp.

44

Zabawę inicjuje jedna lub dwie osoby-

Np. krzesło lub kilka krzeseł ustawionych w odpowiedni sposób może stać się tramwajem,

samochodem, karetką pogotowia, wozem strażackim...

Skakanka skojarzona z sikawką strażacką jest punktem wyjścia do zabawy w pożar.

Tego rodzaju zabawą jest zabawa w dom, w lekarza, w szkołę, itp., które to zabawy

towarzyszą dzieciom, na co dzień.

Zabawy inspirowane tekstem literackim

Np. wiersz J. Tuwima „Rzepka”, bajka pt. „Królewna Śnieżka”, „O rybaku i złotej rybce”,

„Czerwony Kapturek”.

Zabawy w straszenie lub rozśmieszanie.

Dziecko przez swoje zachowanie, strój, rekwizyt zwraca na siebie uwagę grupy i w ten

rozpoczyna zabawę. Dziecko ubrane na biało może skojarzyć się np. z postacią lekarza.

Dziewczynka w długiej kwiecistej spódnicy może przypominać cygankę. Robiąc tzw. głupie

miny dziecko prowokuje innych i zmusza do reakcji. Podobnie- wyskakując z ukrycia i

strasząc pozostałych – organizuje sytuację.

Reakcja grupy może być różna – nie można z góry przewidzieć, jak potoczy się dalej zabawa.

Zabawa w teatr

Dzieci organizują zabawę:

• W oparciu o obejrzany spektakl teatralny,

• W nawiązaniu do konkretnego wydarzenia, którego były świadkiem

• W nawiązaniu do określonego tekstu literackiego.

Jest to scenariusz tworzony przez same dzieci, ale tutaj jest już ważna kolejność zdarzeń,

charakterystyka postaci, określony tekst, który musi być zgodny z oryginałem i dotyczyć tego

właśnie zdarzenia, – chociaż opowiedziany jest jeszcze własnymi słowami.

Na tym etapie powinna się już uwidaczniać rola prowadzącego, który wprowadza już

scenariusz swojego pomysłu, realizowany w oparciu o dowolny materiał literacki.

Początkowo są to małe etiudy teatralne tworzone przez dzieci w oparciu o krótki tekst. Nie

45

pojawia się jeszcze słowo- dzieci budują narzucone im przez prowadzącego zadania aktorskie

tylko w oparciu o ruch, gest, mimikę, rekwizyt.

Przykłady etiud

• Obrazujące słowo, postać: las, kot, policjant, lekarz, wiatr, drzewo

• Obrazujące zdarzenie: pożar, wypadek, wycieczka do ZOO

• Przysłowia:

„Kto pod kim dołki kopie, ten sam w nie wpada”

„Jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz”

„Ziarnko do ziarnka, aż zbierze się miarka”

„Gdyby kózka nie skakała, to by nóżki nie złamała”

Etiudy grupowe

Wiersze:

- „Pan kotek był chory”

- „Stefek Burczymucha”

- „Skarżypyta”

- „Paweł i Gaweł”

- „Kwoka”

- „Leń”

- „Na straganie”

- „Spóźniony słowik

- „Lokomotywa”

- „Okulary”

- „Wrona i lis”

Inscenizacje zawodów

Kelner-nosi talerze, przeciska się pomiędzy stolikami, podaje kartę, pisze rachunek, odbiera

pieniądze

Krawiec- bierze miarę, zapisuje, ogląda materiał, kroi, szyje, przymierza, itp.

Pokaż, co widzisz?

Dzieci losują obrazki, na których przedstawione są różne czynności, np. podlewanie kwiatów,

czytanie książek, pranie ręczne, gra w piłkę, odkurzanie, rozmowa przez telefon itd.

Zadaniem dziecka jest pokazać ruchem, gestem, mimiką czynność przedstawioną na obrazku.

Maski

Dzieci podzielone na zespoły siadają w dowolnym miejscu w sali. Nauczycielka podchodzi

do każdego zespołu i umawia się , jaki rodzaj uczucia, emocji będą pokazywać za pomocą

mimiki i gestów: pokaż, że jesteś wesoły, smutny, zamyślony, przestraszony i zdziwiony.

Zadaniem pozostałych dzieci jest odgadnięcie, jaki rodzaj emocji przedstawia dany zespół.

46

Co można powiedzieć?

Dzieci na krzesełkach siedzą w półkolu. Nauczycielka zadaje pytania każdemu dziecku z

osobna: - Powiedz, o czym mógł myśleć Czerwony Kapturek, idąc polną dróżką do babci?

Dziecko odpowiada: - Żebym tylko podłodze nie spotkał wilka. – Co mógł myśleć

Kopciuszek, gdy usłyszał bicie zegara o północy?

47

Mały słownik wyrazów teatralnych

Afisz- ogłoszenie na dużych arkuszach papieru, rozwieszane w miejscach publicznych celem

zawiadomienia o występach, zebraniu, przedstawieniu, itp.

Akcja- spoisty ciąg następujących po sobie i logicznie z siebie wynikających wydarzeń, w

których biorą udział bohaterowie widowiska teatralnego i poprzez które ujawniają się i

ścierają konflikty.

Akt- część utworu scenicznego, stanowiąca zamknięty i spójny odcinek jego akcji.

Aktor- człowiek występujący na scenie teatru.

Akompaniament- muzyka towarzysząca występom solisty, chóru lub zespołu.

Animator- nazwa przyjęta dla artystów filmowych i teatru lalek, ożywiająca rysunki i lalki;

wywodzi się od łacińskiego słowa „anima”, czyli „dusza”

Antrakt- 1) przerwa między aktami przedstawienia; 2) muzyka podczas tej przerwy

Kukiełka- lalka teatralna umieszczona na kiju i nim poruszana (tzw. lalka polska)

Kurtyna- ruchoma zasłona oddzielająca scenę od widowni; podnoszona (Włochy), rozsuwana

(Niemcy).

Marionetka- lalka teatralna poruszana od góry za pomocą drutów lub nitek.

Maska- osłona kryjąca twarz aktora, w kształcie ludzkiej twarzy, także głowy zwierzęcej lub

jakiegoś potwora.

Mim- aktor pantomimy, przedstawia swoją rolę bez użycia głosu, za pomocą gestów, ruchów.

Pacynka- lalka teatralna nakładana na dłoń i poruszana palcami aktora (tzw. lalka

rękawiczkowa)

Pantomima- nieme widowisko sceniczne, w którym treść przekazywana jest przez mimów za

pomocą ruchów, gestów, niekiedy także mimiki.

Scena- część budowli teatralnej stanowiąca miejsce gry aktorów, składająca się z przestrzeni

widocznej dla publiczności i z ukrytych urządzeń technicznych.

Scenariusz- materiał literacki, podstawa do realizacji przedstawienia teatralnego; zawiera

uwagi reżysera określające sposób realizacji przedstawienia.

Scenografia- 1) sztuka kształtowania przestrzeni sceny teatralnej i plastycznej oprawy

przedstawień. 2) Wizualna oprawa widowiska teatralnego, obejmująca środki plastyczno-

malarskie i świetlne oraz kostiumy i rekwizyty.

Sufler- osoba czuwająca nad sprawnością pamięci przedstawienia; budynek razie potrzeby

podpowiada tekst roli.

Teatr- budynek przeznaczony do prezentowania przedstawień.

Teatr lalek- rodzaj teatru, w którym aktorami są lalki symbolizujące postacie ludzkie,

zwierzęta; poruszane są mechanicznie (teatr automatów) lub przez człowieka, który także

użycza im swego głosu.

48

Scenariusz quizu pod hasłem „Co wiemy o teatrze”

PRZEBIEG:

1 . Powitanie przybyłych gości oraz wychowanków za pomocą

zabawy z Pedagogiki Zabawy

pt. ,, Witam tych , którzy ..................

- witam tych , którzy cieszą się z nadchodzącego lata,

- witam tych , którzy bardzo kochają teatr ,

- witam tych , którzy wiedzą jak się zachować w teatrze

Wykazanie się przez wychowanków wiadomościami dotyczącymi teatru

2. Zagadki:

Jak się nazywa taki budynek,

w którym zobaczę scenę, kurtynę?

Krzesła tam stoją rząd za rzędem,

a ja tam bajkę oglądać będę. (teatr)

Choć to nie rolnik, lecz rolę ma.

Często w teatrze lub w filmie gra.(aktor)

Co biją dzieci aktorom,

gdy się w teatrze zbiorą? (brawa)

Zanim się w teatrze zacznie przedstawienie,

co się musi najpierw rozsunąć na scenie? (kurtyna)

Powiedz, jakie lalki w teatrze spotykasz,

które mówią ludzkim głosem, tańczą na patykach.(kukiełki)

Kto obmyśla jak przedstawić bajkę na scenie? (reżyser)

3. Wspólne śpiewanie piosenki o teatrze pt. „Magiczne miejsce”

4. Zdania prawdziwe i fałszywe:

Scenograf projektuje lalki i kukiełki do przedstawień (P)

Antrakt to inaczej przerwa teatrze. (P)

Aktor nie gra w teatrze (F)

W teatrze nie ma sceny. (F)

5. Dokończ zdanie:

Miejsce w teatrze, gdzie występuje aktor to…………..(scena)

Publiczność siada na…………………………………..(widowni)

Do teatru ubieramy się w ……………………………..(eleganckie ubranie)

6. Zadania umysłowe „Zadania Mądrej głowy”

Kto występuje w teatrze lalkowym? (lalki)

Jaki to rodzaj teatru gdy grają cienie? (teatr cieni)

Gdy występują ludzie to taki teatr nazywa się?...(teatr żywego aktora)

49

Gdy występujący aktor milczy to o jakiej formie teatralnej mówimy? (pantomima)

7. Zakończenie – podziękowanie wszystkim za wspólną zabawę.

50

ANKIETA DLA RODZICÓW

Przygotowana ankieta ma posłużyć do zbadania opinii Państwa na temat programu kółka

teatralnego, realizowanego od października 2014 .

Zebrany materiał zostanie wykorzystany do badań wpływu programu teatralnego na

wszechstronny rozwój dzieci.

Ankieta ma charakter anonimowy.

Proszę wpisać w kratkę ocenę w skali od 1 - 6.

1.Jak oceniacie Państwo wiedzę o teatrze swojego dziecka?

2.W jakim stopniu wasze dziecko interesuje się teatrem i sztuką teatralną?

WŁAŚCIWE PROSZĘ PODKREŚLIĆ

3.Czy w życiu codziennym wykazuje zainteresowanie literaturą i widowiskami teatralnymi?

TAK NIE

4. Czy według Państwa realizowany program wpłynął na poziom wiedzy i postawę Waszych

dzieci?

TAK NIE

Jeżeli tak to w jaki sposób:

o Dziecko posiada większy zasób słownictwa

o Dziecko interesuje się teatrem i sztuką

o Dziecko nabrało pewności siebie, wiary we własne możliwości

o Dziecko uzyskało poprawne wzory do samodzielnej zabawy

5. W jakim stopniu wdrożony program spełnił Państwa oczekiwania dotyczące edukacji

teatralnej? ( skali od 1 – 6)

Dziękuję Państwu za wypełnienie ankiety.

51

„Cyrkowe przedstawienie” Występują:

DYREKTOR CYRKU

ZAPOWIADACZ

KLAUNI KUKU I RYKU

LINOSKOCZKOWIE

ŻONGLERZY

SZTUKMISTRZ

KONIE

SŁONIE

LWY

TRESER LWÓW

ŻABKI

Scenografia: Widownia i scena przygotowane tak jak w cyrku tzn. w kształcie

koła (ewentualnie półkola). Przy wejściu na arenę ozdobna kotara.

Występujący wchodzą tym wejściem w ustalonej kolejności.

Rekwizyty do poszczególnych numerów z boku areny.

Rekwizyty:

Piłki, lina, mały stoliczek, chustka do nosa, lekka moneta lub

guzik, bramki, klocki, kosz, pałeczka magiczna.

Y w j x y

(Widowisko rozpoczyna Dyrektor Cyrku. Wchodzi na arenę w czarnej pelerynie, w cylindrze na głowie, z muszką pod szyją.)

52

DYREKTOR

Cyrk dziś przybył! Witam gości...

Wszyscy dobrze wiedzą o tym,

że wesoło w cyrku bywa.

A nasz cyrk jest wprost wspaniały,

„Przedszkolaczek” się nazywa!

(Kłania się i wychodzi. „Orkiestra” gra melodię piosenki pt. „Cyrk”, którą śpiewają dzieci na widowni. „Cyrk” - muzyka Maria Kaczurbina, słowa - Halina Pietrusiewicz, w: „Kalendarz Muzyczny w Przedszkolu”, Urszula Smoczyńska - Nachtman, WSiP Warszawa 1983, s.129. Wchodzi Dyrektor.)

DYREKTOR

Atmosfera już cyrkowa!

Zaczynamy przedstawienie,

a artyści i zwierzęta

uświetnią to wydarzenie.

Powitajcie ich z radością,

niech więc zabrzmią głośne brawa.

Ja, Dyrektor zaraz znikam,

bo zaczyna się zabawa!

(Kłania się i wychodzi. Tanecznym krokiem wchodzi Zapowiadacz.

Ubrany śmiesznie, ale szykownie.)

ZAPOWIADACZ Dziś, panowie oraz panie,

zobaczycie w cyrku naszym

piłeczkami żonglowanie.

Występ ocenicie sami,

53

a jak będzie się podobał

nagrodzicie go brawami!

(Przy melodii „Marsz cyrkowy” wchodzą żonglerzy w kolorowych kostiumach gimnastycznych. Każdy wyjmuje z kosza pitkę. „Marsz cyrkowy: - muzyka Z. Jeżewski, w: „Z muzyką w przedszkolu”, Beata Podolska, WSiP Warszawa 1987 s. 146. Żonglerzy mogą wykonać zaproponowany poniżej układ ćwiczeń z piłkami lub inny, dowolny, dostosowany do możliwości dzieci. Ćwiczenia mogą odbywać się przy spokojnej, powolnej muzyce.

1. Każdy żongler stojąc w miejscu odbija pitkę o podłogę, chwyta ją i oburącz podnosi do góry.

2. Rzuty pitkami do góry i chwytanie ich. 3. Żonglerzy dobierają się parami i stojąc w odległości 2 kroków

równolegle rzucają swoje piłki do partnera i chwytają piłkę przez niego rzuconą.

4. Partnerzy odbijają piłki o podłogę tak, aby partner mógł ją po odbiciu złapać.

5. Odbijanie pitek o podłogę w czasie marszu w różnych ustalonych lub dowolnych kierunkach. Wyjście w trakcie odbijania poza arenę!)

ZAPOWIADACZ

Dla żonglerów wielkie brawa!

Dalej jednak trwa zabawa.

Cyrk nasz z linoskoczków słynie,

bo wędrują tak po linie,

jak w pogodny dzień po łące.

Bijcie dla nich braw tysiące!

(Zapowiadacz rozciąga linię długości około 6-7 m lub „na krzyż”

dwie takie liny, w zależności od tego, czy będzie dwóch, czy

czterech linoskoczków. Linoskoczki - dziewczynki mają krótkie

sukienki i otwarte parasolki w ręku. Linoskoczkowie - chłopcy w

wyciągniętych przed sobą rękach mają laski gimnastyczne. Ubrani

54

są w kostiumy gimnastyczne. W rytm spokojnej muzyki

linoskoczkowie zajmują miejsca na końcach linek i wykonują

ćwiczenia:

1. Chód stopa za stopą - idą po linie w kierunku do środka i tyłem wracają.

2. Ćwiczenie jak wyżej, z tym że w połowie drogi idący do przo-du klękają na jedno kolano. Z powrotem - klęk na końcu liny.

3. Chód do przodu małymi krokami. W środku podniesienie parasolek i lasek do góry. Powrót tyłem i podniesienie na końcu liny parasolek i lasek.

4. Chód do środka. Na głośniejszy akord muzyczny stanie na jednej nodze. Powrót tyłem i znów stanie na jednej nodze.

5. Chód do przodu-przekładanie parasolek i lasek nad głowami z ręki do ręki. Powrót tyłem i jak wyżej. Ukłony na końcu liny. Wyjście.)

ZAPOWIADACZ

Linoskoczkom wielkie brawa!

Dalej jednak trwa zabawa.

Teraz zjawi się przed wami –

słynny sztukmistrz ze sztuczkami!

(Zapowiadacz zwija liny i stawia na środku areny stoliczek. Wchodzi sztukmistrz z pałeczką w dłoni, w pelerynie i czapce ozdobionej np. gwiazdkami. W rytm spokojnej muzyki, wyjmuje złożoną wykrochmaloną chusteczkę do nosa. Pokazuje ją widzom, macha. Trzymają za róg, który jest z zewnętrznej strony posmarowany niewidocznym dla widzów klejem. Kładzie na stoliku chusteczkę. Wyjmuje monetę (lub guzik). Pokazuje widowni, potem kładzie na środku. Macha nad chustką pałeczką. Odkładają. Nakłada na monetę róg chusteczki posmarowany klejem, potem drugi, trzeci i czwarty. Kiwnięciem laseczki zaprasza kogoś z widowni, aby pomacał, że moneta jest w środku chusteczki. W ten sposób moneta przykleja się do rogu. W rytm muzyki magik porusza nad chusteczką pałeczką mówiąc słowa zaklęcia.)

Burum, burum, psikus –

55

czarus, czarus, znikus...

(Odkłada pałeczkę, odwija dwa rogi w odwrotnej kolejności, niż były nałożone. Trzeci i czwarty róg bierze w dłonie z monetą tak, aby nie była ona widoczna i macha chustką pokazując, że moneta zniknęła. Wychodzi z chustką i pałeczką. Kłania się.) ZAPOWIADACZ

Nie do wiary, nie do wiary;

to naprawdę były czary.

To sztukmistrza jest zasługa,

ale zaraz sztuczka druga.

(Sztukmistrz wchodzi z pałeczką i cylindrem. Wyjmuje z niego dość

sztywny sznurek lub cienką linkę około 2 metrów. Pokazuje ją

widowni. Wiąże dwa końce linki na supeł. Trzymając supeł w

dłoni wolno wkłada linkę do cylindra. Porusza pałeczką nad

cylindrem i znowu mówi słowa zaklęcia. Następnie wyjmuje z

cylindra drugą, nie związaną linkę, taką samą. Kłania się. Zabiera

ze sobą cylinder i wychodzi.)

ZAPOWIADACZ (odstawia stolik na bok)

Nie do wiary, nie do wiary;

to naprawdę były czary.

A teraz goście - chłopcy, dziewczęta -

pora zobaczyć w cyrku zwierzęta!

(Chłopcy w czapeczkach koni na głowach wbiegają w rytm

skocznej muzyki jeden za drugim i biegają wokół areny. Potem

ustawiają się w szeregu - jeden obok drugiego.

1. Na wyraźny akcent muzyczny „grzebią" lewym kopytem, potem prawym. Wykonują obroty wokół siebie i znów grzebią lewym i prawym kopytem.

2. Biegają wokół areny. W czasie biegu pierwszy koń prowadzący wycofuje się bokiem do tyłu i biegnie jako

56

ostatni. To samo po chwili- po jednym okrążeniu- robi kolejny prowadzący itd.

3. Bieg parami, rozchodzenie się jednego konia z pary w lewo, a drugiego w prawo na środku areny.

4. Ustawienie w rzędzie jak w punkcie 1. Rytmiczne kiwanie głowami, klęk, wyprost i konie kolejno wybiegają.)

ZAPOWIADACZ

Były muzykalne konie.

Na arenę wchodzą słonie!

(Wchodzą jednak klauni: Kuku i Ryku, obaj śmiesznie ubrani i umalowani. Kłaniają się sobie przodem, odwracając plecami w ukłonach i w obrotach.) KUKU (krzyczy)

Słyszałeś, Ryku? On mówił: konie.

RYKU

Słyszałem, Kuku.

(Mówi cicho:)

On mówił: słonie.

KUKU

Konie!

RYKU

Słonie!

(Przekomarzają się jeszcze kilka razy, coraz głośniej.)

KUKU

Wszystko jedno, konie, słonie...

Daj na zgodę obie dłonie.

(Wyciąga ręce w kierunku Ryku.)

RYKU

57

Słonie, konie... Już podaję ci swe dłonie!

(Wyciąga ręce w kierunku Kuku, ale kiedy do niego podchodzi.

Kuku robi półobrót i dłonie Ryku opadają na ramiona Kuku.

Kiwającym się krokiem, w rytm muzyki wychodzą.)

ZAPOWIADACZ

To były konie... Przepraszam... słonie...

Oj, zupełnie pokręciło mi się w głowie.

(Wpadają Kuku i Ryku, obracają Zapowiadacza wokoło i

wybiegają hałasując.)

Chyba się odkręciło.

To byli Kuku i Ryku,

zwykle robią trochę krzyku.

Drodzy goście, klaszcie w dłonie

na arenę wchodzą słonie!

(Kuku i Ryku usiłują wejść na arenę, ale Zapowiadacz zawraca

ich. Dzieci na widowni śpiewają piosenkę „Cztery zielone słonie” -

muzyka L. Kaszycki, słowa - Anna Świerczyńska w: ,,Z muzyką w

przedszkolu”, Beata Podolska, WSiP Warszawa 1987. W rytm tej

piosenki wchodzą słonie w zielonych ubraniach, z kokardami.

Przechodzą wokół areny w odległości jeden od drugiego około 2-3

kroków. Ustawiają się w kwadracie.

1. Obroty wokół siebie w jedną, a potem w drugą stronę. 2. Siad klęczący – na piętach. Wciągają przed siebie ręce i

przechodzą do klęku, siadają na piętach i opuszczają ręce. Powtarzają do końca melodii to ćwiczenie.

3. W pozycji stojącej obroty wokół siebie z podnoszeniem kolan do góry. Potem to samo w drugą stronę.

4. Zmiana miejsc po linii kwadratu. Obroty. Zmienne obroty i tak aż do powrotu na poprzednie miejsce.

58

5. Zginając raz jedną, raz drugą nogę marsz do środka, obrót i powrót na miejsce.

6. Marsz wokół areny z rękoma na ramionach stojącego przed sobą.

Wbiegają Kuku i Ryku. Naśladują chód słoni i to, co one robiły –

chaotycznie z krzykiem. Wybiegają.)

ZAPOWIADACZ Słonie, konie – to normalna w cyrku sprawa,

ale tresowane żaby to dopiero jest zabawa!

WERSJA ŁATWIEJSZA (Wchodzą żabki trzymając się za ręce.

1. Stojąc w kole z rękoma na biodrach zwracają się do stojącej z lewej strony mówiąc: „kum, kum, kum”, potem do stojącej z prawej strony i znów mówią: „kum, kum, kum”.

2. Obroty w kółeczkach parami w jedną i w drugą stronę. Kumkanie z pochylaniem głowy w lewo i prawo.

3. Kucnięcie, żabie skoki do środka koła. W środku kumkanie. Skoki do tyłu – kumkanie.

4. W kucaniu przechodzenie bokiem, krokiem dostawnym w lewą stronę – kumkanie, w prawą – i kumkanie.

5. Swobodne podskoki w pozycji stojącej. Na głośny akord – przodem do widowni – kumkanie i wyjście z areny.)

WERSJA TRUDNIEJSZA (1. Żaby wychodzą jedna za drugą. Idą wokół areny w rytm

muzyki.

2. Dobierają się z rozsypki parami, twarzami do siebie. Dotykają się dłońmi unosząc jedną nogę do tyłu, potem drugą.

3. Dotykają się pranymi dłońmi, unoszą do tyłu lewe nogi. Potem zmiana - lewe ręce i prawe nogi.

4. Przejście wokół areny, jedna żabka za drugą. Siad skrzyżny w półkolu.

5. Indywidualne popisy każdej żabki na środku areny. Np. zrobienie „mostka" - tylko dzieci, które robią to swobodnie.

6. W siadzie skrzyżnym - półkole - żabki pochylają głowy tak, aby dotknąć nią podłogi, ręce umieszczone tyłem do góry.

7. Przejście wokół areny.)

59

ZAPOWIADACZ (za nim wbiegają Kuku i Ryku. Zapowiadacz

kłania się, chce zapowiedzieć kolejny występ, ale ci dwaj

ustawiają się przed nim tak, jakby go nie widzieli.)

RYKU Wiesz, Kuku, pomyślałem sobie, że jak żaby występują jako

gwiazdy na arenie, to my możemy też.

KUKU Jako gwiazdy areny? Jak to zrobić? Wiesz?

RYKU Jako gwiazdy wystąpimy jako kogut.

KUKU Chyba jako koguty?

RYKU K-o-g-u-t. Jeden kogut.

KUKU Nie wchodzi mi to do głowy...

RYKU Ja zawołam głośno ciebie, a ty mnie i kogut gotowy.

KUKU To wołaj!

RYKU Kuukuuu!

KUKU Ryyykuuu!

(Wybiegają krzycząc.)

Kukuryku! Kukuryku! Kukuryku!

ZAPOWIADACZ Kukuryku, Kukuryku...

więcej kuku jest niż ryku...

60

(Puka się w czoło.)

Teraz występ drapieżników!

O ostrożność więc prosimy,

bo lwy groźne wypuścimy!

(W rytm „ciężkiej” muzyki na arenę wchodzą lwy z grzywami na

szyjach. Za nimi Treser w sportowym ubraniu. Lwy ustawiają się

w szeregu. Treser stoi z boku i przedstawia lwy).

TRESER Oto tresowane lwy.

Jeden, dwa, trzy...

(Ewentualnie: cztery, pięć, sześć. Lwy kolejno kłaniają się i wydają

ryk.)

Skok przez linę - raz, dwa, trzy –

wykonają wszystkie lwy!

(Lwy ustawiają się w rzędzie przed liną, którą Treser i

Zapowiadacz trzymają kilka centymetrów nad podłogą. Wbiegają

Kuku i Ryku. Omijają bojaźliwie lwy i stają przed liną.)

KUKU Ale zanim skoczą lwy ryku

poskaczemy trochę my.

(Przymierzają się do przeskoku. Kucają, cofają się, biorą rozbieg,

zatrzymują się przed liną.)

KUKU Ryku, po co mamy skakać my?

RYKU Niech to lepiej zrobią lwy...

(Wybiegają.)

TRESER (do lwów)

61

Pierwszy - hop! Drugi - hop! (itd.)

(Lwy przeskakują w dowolny sposób przez linę. Ten, który

przeskoczy, wraca na koniec rzędu. Po skoku ostatniego, treser

mówi:)

TRESER

Teraz stop.

(Treser i Zapowiadacz odkładają linę. Lwy odwracają się do

widowni i stoją w szeregu. W odległości 2 kroków przed nimi,

Treser i Zapowiadacz kładą po 2 klocki dla każdego lwa w

odległości 20-30 cm od siebie. Lwy w kolejności zapowiadanej

przez Tresera wychodzą z szeregu i stawiają stopy na klocku.

Muszą utrzymać równowagę. W tym czasie Zapowiadacz ustawia

tunel z bramek do ćwiczeń gimnastycznych.)

TRESER

Trzeci, piąty, pierwszy, drugi, czwarty, szósty itp.

(Gdy wszystkie lwy stoją na klockach, na znak Tresera kiwają

głowami. Treser głaszcze je po kolei. Wchodzą Ryku i Kuku. Z

daleka od lwów patrzą na jego odwagę. Kręcą z podziwem

głowami.)

KUKU

To nieziemska wprost brawura...

RYKU

Mnie na karku cierpnie skóra...

(Lwy przechodzą na czworakach przez tunel. Kuku i Ryku

ustawiają się z daleka od nich. Lwy po przejściu przez tunel idą

wokół areny i wychodzą.)

KUKU

Poszły sobie. Dobra! Uf!

RYKU

62

Chyba boisz się za dwóch?!

KUKU

Bo ja wcale się nie bałem...

RYKU

Tylko z dala od nich stałeś...

Wiesz, co to jest lew?

KUKU Oj, to tylko duży kot...

(Ociera czoło i mówi do widowni:)

Lecz wciąż cieknie ze mnie pot...

RYKU Chodź, pójdziemy już stąd sobie...

KUKU Zimny okład sobie zrobię...

RYKU Lecz pożegnać się wypada...

(Kłaniają się i wychodzą.)

ZAPOWIADACZ Już zaczyna się parada!

DYREKTOR Zakończyła się zabawa,

niech więc zabrzmią głośne brawa.

(Wszyscy uczestnicy widowiska w rytm „Marsza cyrkowego”

przechodzą wokół areny i wychodzą. Na końcu dziarsko idą Kuku i

Ryku.)

63