Dr Bogumiła M. PowichrowskaWyższa Szkoła Ekonomiczna

Wiedza i gospodarka oparta na wiedzySystemy zarządzania wiedząZarządzanie wiedzą w bibliotece

???????????

?????

Nowa Encyklopedia Powszechna definiuje wiedzę jako:ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania

Wiedza ludzka

Wiedza racjonalna Wiedza irracjonalna

Wiedza potoczna

Wiedza naukowa

Wiedza spekulatywna

Sztukate

chni

czn

a

med

yczn

a

eko

nom

iczn

a

praw

na

arty

styc

zno-

liter

acka

Jutro wilgotność względna powietrza będzie wynosiła 70%

• Podmiotowość – interpretacja wiedzy zależy w bardzo dużym stopniu od indywidualnych doświadczeń i kontekstu w jakim jest użyta

• Transferowość – wiedza może być wydobywana z jednego miejsca i z zyskiem wprowadzana do drugiego miejsca

• Osadzenie – wiedza przeważnie znajduje się w ludzkich umysłach i trudno jest ją przekazać, czy dzielić się nią

• Samo-zasilanie – wiedza nie traci na wartości, kiedy się nią dzieli, nawet często jest tak, że wartość wiedzy rośnie w miarę dzielenia się nią

• Nietrwałość – wiedza z czasem staje się nieaktualna• Spontaniczność – wiedza rozwija się w procesie, który

często nie jest kontrolowany

• Dominacja – wynika bezpośrednio z faktu, że wiedza wskazana jest jako najistotniejszy i strategiczny zasób obok kapitału, ziemi i pracy (Drucker – wyznacza ona organizacjom ich przyszłą pozycję)

• Niewyczerpywalność – wiedza jako zasób nie zużywa się; im jest częściej i więcej używana jej wartość wzrasta

• Symultaniczność – nie istnieją bariery, które by umożliwiły użycie tej samej wiedzy przez kilka osób jednocześnie w różnych miejscach i tym samym czasie

• Nieliniowość – odrobina wiedzy może powodować niewyobrażalne konsekwencje i odwrotnie – olbrzymia ilość wiedzy może okazać się bezużyteczna

Wiedza rozwija się na bazie danych, informacji, umiejętności i doświadczenia. Może być wyrażona za pomocą formuły:

W = f(D,I,Dś,U,N) W – wiedza D – dane I – informacja Dś – doświadczenie U – umiejętności N - nastawienie

Wiedza dostępna

nabyta poprzezkształcenie i doświadczenie

• immanentna podświadomości• syntetyzowana na podstawie wszelkiej informacji zgroma- dzonej w umyśle • uzewnętrzniana na zapotrze- bowanie świadomości• uwarunkowana wieloma zależnościami

Wym

iar

tech

nicz

ny

Wiedza ukryta

Wym

iar

pozn

aw

czy

know-what - ten typ wiedzy odnosi się do znajomości faktów i jest raczej identyfikowany z informacją;

know-why - odnosi się do zrozumienia reguł funkcjonujących w naturze, społeczeństwie itd.;

know-how - wiedza odnosząca się do umiejętności zrobienia czegoś; jest to wiedza, którą posiadają eksperci i gromadzona jest w postaci doświadczenia, które oni posiadają, a także doświadczenia wypracowanego przez firmy; dostęp publiczny do tego typu wiedzy jest bardzo ograniczony, a jej transfer - trudny;

know-who - są to kombinacje informacji i relacji społecznych na temat tego, kto co wie; pozwalają one na wykorzystanie wiedzy ekspertów.

Dlaczego wiedza jest wartością ?

Rozwinięte państwa Świata przeżywają transformację w kierunku gospodarki „umysłowej”, której podstawą jest wiedza. Alvin Toffler (2007)

czas

krzywa rozwoju cywilizacji agrarnej

krzywa rozwoju cywilizacji industrialnej

krzywa rozwoju cywilizacji postindustrialnej

Kraj Bogactwo w USD per capita

Udział Kapitału Nat

Udział Kapitału P.

Udział zasobów Nm

Szwajcaria 766 245 1 15 84

Dania 623 455 2 14 84

Szwecja 611 099 2 11 87

USA 599 877 3 16 81

Niemcy 522 766 4 14 82

Japonia 520 992 1 26 73

Austria 510 881 2 15 83

Norwegia 509 662 12 20 78

Francja 499 340 3 12 85

Belgia 482 250 4 14 82

Kraj Bogactwo w USD per capita

Udział Kapitału Naturalnego

Udział Kapitału Produkcyjnego

Udział zasobów Niemat.

Madagaskar 5200 98 1 1

Czad 5100 97 2 1

Mozambik 4800 96 1 3

Gwinea Bissau 3980 95 1 4

Nepal 3870 97 1 2

Niger 3200 98 1 1

Kongo 3010 96 2 2

Burundi 2980 98 1 1

Nigeria 2760 96 2 2

Etiopia 2010 97 2 1

Gospodarka oparta na wiedzy, to jest taka gospodarka, w której działa wiele przedsiębiorstw, które o wiedzę opierają swoją przewagę konkurencyjną.

Prof. Andrzej Koźmiński

Gospodarka oparta na wiedzy, to gospodarka, w której produkcja i wykorzystanie wiedzy odgrywa decydującą rolę w tworzeniu dobrobytu.

Brytyjski Departament Handlu i Przemysłu

Gospodarka oparta na wiedzy to gospodarka, w której wiedza jest tworzona, przyswajana i wykorzystywana bardziej efektywnie przez przedsiębiorstwa, organizacje, osoby fizyczne i społeczności, sprzyjające szybszemu rozwojowi gospodarczemu

Bank Światowy/ OECD

Wysoki procent PKB przeznaczany na badania naukowe, usługi informacyjne i intelektualne, co prowadzi do dobrze wykształconego społeczeństwa świadomego potrzeby ciągłego uczenia się.

Dobrze rozwinięta infrastruktura. Gospodarka oparta o wysokie technologie. Likwidacja przemysłów schyłkowych.

Wysoki poziom bezpieczeństwa transakcyjnego i zaufania między podmiotami działającymi na rynku, możliwy dzięki stabilnemu i skutecznemu systemowi prawnemu.

Polityka państwa jest prowadzona w taki sposób, aby stworzyć korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności.

Gospodarki oparte na wiedzy bazują na solidnych podstawach makroekonomicznych, co w praktyce oznacza niski poziom inflacji i stabilność finansów publicznych.

DLACZEGO WARTO ZARZĄDZAĆ WIEDZĄ?

Do 80% pytań o charakterze merytorycznym zadawanych w organizacji powtarza się

6-12% czasu pracy pracownika (knowledge worker) to czas poświęcony na znalezienie właściwej osoby lub źródeł informacji potrzebnych do rozwiązania problemu

7-20% czasu pracy ekspertów i specjalistów to czas poświęcony na udzielenie innym odpowiedzi na powtarzające się pytania

Obecnie mniej niż 20% wiedzy organizacji jest w jakikolwiek sposób utrwalana.

Do niedawna sądzono, że ogól wiedzy będącej w posiadaniu człowieka podwaja się co 7 lat. Ostatnie obserwacje Nicka Bontisa z McMaster University pokazują, że okres ten uległ skróceniu do zaledwie 11 miesięcy!

IDC: Wskutek braku zarządzania wiedzą przedsiębiorstwa z listy FORTUNE 500 tracą przeciętnie ponad 5000 dolarów na 1 pracownika. W 2003 roku przedsiębiorstwa te straciły ogółem ok. 32 mld dolarów z tego tytułu

Instytut Gallupa: Tylko 17% Brytyjskich pracowników uważa, że pracodawca w pełni wykorzystuje ich umiejętności, 63% uważa, że nic takiego nie ma miejsca, a 20% twierdzi, że są wręcz zniechęcani do aktywnościKosztuje to brytyjską gospodarkę 39-48 mld funtów rocznie

KPMG: Z badań przeprowadzonych wraz z SMG/KRC w lipcu 2004r. Na reprezentatywnej próbie 121 największych firm działających w Polsce, wynika, że straty z tytułu nieefektywnego wykorzystania wiedzy wynoszą ponad 45000 PLN na 1 zatrudnionego rocznie.

Zarządzanie wiedzą to ogół procesów umożliwiających tworzenie, upowszechnianie i wykorzystanie wiedzy do realizacji celów organizacji (Cranfield School of Management, 1997)

Zarządzanie wiedzą to inteligentne wykorzystanie nowej technologii zrównoważone docenieniem wartości twórców i powierników wiedzy – ludzi (Charles Handy)

Zarządzanie wiedzą to ciągły proces zarządzania wszelkimi rodzajami wiedzy w celu zaspokojenia obecnych i przyszłych potrzeb, identyfikacji istniejących bądź nabytych aktywów wiedzy i wykorzystania nowych możliwości (Quintas, Lefrere, Jones, 1997)

Zbiór wytycznych, procedur i systemów odnoszących się do tworzenia, gromadzenia, ochrony i wykorzystania kapitału intelektualnego firmy (KPMG)

Sztuka przetwarzania informacji i innych aktywów intelektualnych w trwałą wartość dla klientów i pracowników organizacji (PwC)

Takie wykorzystanie wiedzy, aby rzeczy, które robimu dobrze robić jeszcze lepiej (Cambridge Technology Partners)

System efektywnego gromadzenia, transferu i wykorzystania wiedzy w celu podejmowania szybszych, mądrzejszych i lepszych decyzji, pozwalających poprawić pozycję konkurencyjną organizacji

II

Socjalizacja Eksternalizacja

I

II

I

II

G

I

G

O

Internalizacja

G

G

G

G O

Kom binacja

W iedza ukryta

W iedza dostępna

Wie

dza

do

stęp

na

Wie

dza

uk

ryta

Dzielenie się itw orzenie w iedzy ukrytej poprzez doświadczenie bezpośrednie

Artykułowaniewiedzy ukrytejpoprzez dialog i refleksję

Uczenie siępozyskiw anienow ej wiedzy ukrytej poprzez wykorzystanie w praktyce

Przetwarzanie,grom adzenie i udostępnianiewiedzy dostępnej

I - wiedza indywidualna G - w iedza grupow a O - w iedza organizacyjna

liderzy wiedzy

ciągłe doskonalenie

ciągłe doskonalenie

wzajemne zaufanieszkolenia,sam

o doskonalenie

dzielenie się wiedzą wewnątrz organizacji oraz na zewnętrz

opty

mal

nypo

ziom wykorzystania kompetencji

zachowanie wiedzyupowszechnianie

wykorzystaniegromadzenia

pozyskiwanie

czas

cele rozwojowe

BIBLIOTEKA W GOSPODARCE OPARTEJ

NA WIEDZY

Biblioteka to instytucja społeczna, który składa się z szereguelementów wzajemnie ze sobą powiązanych.

Biblioteka to także system komunikacji społecznej zbudowany z

elementów stanowiących spójną strukturę. Jako część całegosystemu wiedzy i komunikacji reaguje na wszystkie zmiany, jakiew nim zachodzą.

Do podstawowych elementów systemu należą: Zasób. Zespół. Użytkownicy. Środowisko społeczne. Przestrzeń biblioteczna i wirtualna.

Zarządzanie wiedzą w bibliotece określono jako systematyczny, skoordynowany proces gromadzenia, weryfikacji, przetwarzania, przechowywania i udostępniania wiedzy oraz kierowania procesami z nią związanymi w celu podniesienia skuteczności realizacji celów biblioteki (M. Wojciechowska)

… powinno umożliwić takie zaprojektowanie

jej organizacji, które zapewniłoby maksymalne wykorzystanie zasobów wiedzy

Wspierać stałe uczenie się i tworzy możliwości do jej realizacji.

Wypracować sposoby wspólnego uczenia się.Popierać współpracę i zespołowe uczenie się

oraz wspólny dialog stron i negocjacje.Promować nowe idee, pomysły, nowatorskie

rozwiązania oraz nowe formy pracy.Tworzyć więzi z otoczeniem i reagować na

jego potrzeby.Wypracować wspólną wizję organizacji.

że proces uczenia się przebiega z góry w dół i z dołu do góry,

że błędy są wpisane w proces zmian i innowacje,

że okazją do uczenia się są zarówno błędy, pomyłki i różnice zdań.

faza chaosu - biblioteka nie wprowadzają żadnych elementów zarządzania wiedzą. Charakteryzują się one brakiem dostrzegania wpływu oraz wzajemnych związków zarządzania wiedzą i celów strategicznych placówki.

faza świadomości - biblioteki prowadzą wstępne analizy i pilotażowe projekty z zakresu zarządzania wiedzą.

faza ukierunkowania - dostrzegają już konkretne korzyści, które mogą im przynieść narzędzia i procedury stosowane w ramach metody.

faza zarządzania - wprowadzają opracowany wcześniej projekt zarządzania wiedzą i próbują niwelować problemy pojawiające się na skutek implementacji.

faza systemowego zintegrowania - wiedzą zostaje w pełni zintegrowane z systemem zarządzania biblioteką, zaś wiedza postrzegana jest jako jeden z jej podstawowych zasobów. Realizacja tej fazy jest niezwykle trudna i możliwa do osiągnięcia jedynie przez niektóre biblioteki.

Biblioteki wykorzystały nowoczesne technologie i narzędzia informacyjne do automatyzacji procesów bibliotecznych stopniowo zwiększając zasięg wprowadzanych zmian.

Rozpoczęły przeobrażenia polegające na komputeryzacji procesów informacyjnych oraz , zastosowaniu nowoczesnych technik informacyjnych do zarządzania, adaptacji nowoczesnych rozwiązań teleinformatycznych do nowych usług.

Współtworzyły komputerowe programy biblioteczne i wdrożyły je jako zintegrowane kompleksowe systemy zarządzania biblioteką, organizujące pracę całej instytucji.

Podjęły współpracę w tworzeniu elektronicznej przestrzeni sieciowej, budowaniu jej zasobów i organizowaniu dostępów na poziomie krajowym i europejskim.

Narzędzia do wyodrębniania wiedzy – mapy myśli

Narzędzia ułatwiające dzielenie się wiedzą – sieci komputerowe (intranet, Internet), poczta elektroniczna, wewnętrzne książki adresowe, wideokonferencje

Narzędzia do porządkowania wiedzyNarzędzia do przechowywania wiedzy – bazy

danych (pozwalają na analizę zgromadzonych informacji wg. różnych kryteriów)

Narzędzia do wartościowania wiedzy – narzędzia do eksploracji danych, przetwarzania analitycznego i wnioskowania na podstawie podanych przypadków

Systemy zarządzania dokumentami – służą dostarczeniu odpowiednich informacji lub wiedzy odpowiednim pracownikom we właściwym czasie

Systemy wspomagania procesów decyzyjnych – obejmują generowanie i interpretowanie wiedzy pomocnej w podejmowaniu decyzji poprzez analizę danych i wykorzystanie skomplikowanych modeli symulacyjnych

Systemy wspomagania pracy zespołowej – stworzone z myślą o usprawnieniu procesów porozumiewania się, wymiany wiedzy, współpracy i koordynacji działań w ramach grupy, jak również intensyfikacji kontaktów między jej członkami

Systemy zarządzania wiedzą o klientach – pomagają w zdobywaniu wiedzy o indywidualnych preferencjach i potrzebach klientów

PRZYKŁADY ZARZĄDZANIA WIEDZĄ

W BIBLIOTEKACH

Biblioteka Dolnośląskiej Szkoły Wyższej stwarza możliwie najlepsze warunki do korzystania ze światowego dorobku nauki jak najszerszym kręgom użytkowników, korzystając z wiedzy i innowacyjności swoich pracowników, którym zapewnia możliwości wszechstronnego rozwoju.

wspólną naukę i wzajemne wsparcie w tym zakresie

budowanie kultury organizacyjnej zorientowanej na dzielenie się wiedzą

kodyfikowanie informacji w bazie wiedzy

M. Wojciechowska, Zarządzanie zmianami w bibliotece, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2006.

D. Zalewski, „Zarządzanie wiedzą w bibliotece” – brzmi dumnie, ale co to znaczy? (www.nowyebib.info)

E. Adaszyńska, Biblioteka otwarta na zmiany (www.ekspercibolonscy.org.pl)

M. Strojny, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, prezentacja podczas wykładu w ramach studiów podyplomowych Zarządzanie wiedzą w organizacji, WSE, Białystok 2007.

Dziękuje za uwagęZapraszam do dyskusji