wIêCEJ NI¯ TEAtrSESJA III TEATR POD¥¯AJ¥CY ZA OSOB¥12–14/04/2016 / Ostrów Wielkopolski

Semestr

Semestr jest częścią projektu „Więcej niż teatr” w ramach „Pełnoprawna Sztuka Osób Niepełnosprawnych + Beyond Therapy – konferencja praktyczna”.

WSPÓŁORGANIZATORZYSFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW PARTNER STRATEGICZNY SESJA POD PATRONATEM STAROSTY OSTROWSKIEGO ORAZ STOWARZYSZENIA ARTETERAPEUTÓW POLSKICH „KAJROS”

Zdarza się, że niektóre doświadczenia życia

zaczynają nam reprezentować Rzeczywistość. Wówczas

stają się one dla nas więzieniem. Siedzimy

w tych doświadczeniach, jak w więzieniach albo...

w ogródkach. / jana pil átová

Sesja III Teatr podążający za osobą

12–14 kwietnia 2016 / Ostrów Wielkopolski m i e j s c a

(FS) Forum Synagoga, ul. Raszkowska 21 (OCK) Ostrowskie Centrum Kultury, ul. Wolności 2(ZSS) Zespół Szkół Specjalnych im. Janusza Korczaka w Ostrowie Wielkopolskim, ul. Tadeusza Kościuszki 5(OCH) Ostrowskie Centrum Hipoterapii, Wtórek pod Ostrowem Wielkopolskim

p r o g r a m

14 kwietnia {czwartek}

10:00–11:30 Czteronożny autysta (OCH) Działania prowadzone metodą Horse Assisted Education

przez Magdaleną Kajewską

12:00–12:30 Etiuda z udziałem uczestników semestru i uczniów (OCH) Anity Stefańskiej

13:00–14:30 O Niebieskim Koniu – w poszukiwaniu inspiracji (OCH) Warsztaty prowadzone przez Anitę Stefańską

16:00 Podsumowanie sesji prowadzone przez Anitę Stefańską (OCH)

Koncepcja programu sesji III: dr Anita Stefańska (Wydział Pedagogiczno--Artystyczny w Kaliszu UAM w Poznaniu, Stowarzyszenie Arteterapeutów Polskich „Kajros”)

Sesja III w ramach XV Przeglądu Form Teatralnych Osób Niepełnosprawnych MASKA 2016 w Ostrowie Wielkopolskim

Teatr podążający za osobą stwarza przestrzeń, w której każdy człowiek/aktor indywidualnie wybiera styl działania, uczy się we własnym tempie i sam decyduje o swoim rozwoju, o tym kiedy i jak daleko wyjdzie poza znaną sferę komfortu i bezpieczeństwa. Podążanie za osobą jest nie tylko głównym wyzwaniem, lecz także medium i celem wszystkich artystycznych oddziaływań teatralnych i arteterapeutycznych. Prowadzą one do uelastycznienia sposobów działania i rozwijania życiowych umiejętności u osób charakteryzujących się mniejszą sprawnością.

Tematem sesji w ujęciu teoretycznym i praktycznym jest teatroterapia rozumiana jako proces, którego specyfika zakłada i wymaga podążania za osobą twórcy.

12 kwietnia {wtorek}

12:00 Teatr w procesie rewitalizacji społecznej wobec (FS) niepokojów współczesności

Wykład Teresy Wilk

12:45 Festiwal – obszary sztuki – obszar inicjatyw społecznych (FS) Forum dyskusyjne moderowane przez Magdalenę Kajewską i Anitę Stefańską

15:00 Przestrzenie ruchu (FS) Warsztaty prowadzone przez Tomasza Kutę

16:45 Nadmarionety (FS) Warsztaty prowadzone przez Ilonę Mędykowską

13 kwietnia {środa}

9:00–14:00 Pokazy pracy osób z niepełnosprawnością intelektualną (OCK) w ramach XV Przeglądu Form Teatralnych Osób Niepełnosprawnych MASKA

16:00 Język wizualny z treningu wyobrażeniowego w terapii (ZSS) teatralnej

Warsztaty prowadzone przez Eugeniusza Józefowskiego

18:30 Okrągły Stół (ZSS) Dyskusja o spektaklach prezentowanych podczas Festiwalu MASKA połączona ze spotkaniem uczestników semestru z twórcami spektakli, jurorami Festiwalu oraz członkami Stowarzyszenia Arteterapeutów Polskich „Kajros”

Język wizualny z treningu wyobrażeniowego w terapii teatralnejWarsztaty prowadzone przez Eugeniusza Józefowskiego Warsztaty twórcze przy specyficznej kreacji plastycznej przeznaczone są dla osób niezależnie od ich umiejętności manualnych. Zastosowanie treningu wyobrażeniowego ma powodować wyobrażeniowy spacer w głąb siebie po to, by spotkać się z wewnętrznie przechowywanymi obrazami. Będą one bezpośrednią inspiracją do kreacji dla uczestników. Po wypowiedziach wizualnych, pod koniec warsztatów, nastąpi część dyskusyjna podsumowująca to doświadczenie.

Prof. Eugeniusz Józefowski – wykładowca sztuk plastycznych zatrudniony w Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Uprawia twórczość artystyczną

w dyscyplinach: malarstwo, grafika, rysunek, fotografia. Autor 70 wystaw indywidualnych w latach 1979–2015 w Polsce, Niemczech, Holandii, Danii oraz uczestnik 144 wystaw zbiorowych ogólnopolskich i międzynarodowych w latach 1983–2015. Ważnym obszarem jego zaintereso-wań twórczych i edukacyjnych są warsztaty twórcze – w latach 1978–2015 przeprowadził ich ponad 300, co zaowocowało wypracowaniem autorskiej koncepcji. Jego zainteresowania naukowe plasują się w obszarze edukacji artystycznej, edukacji sztuką, arteterapii. Autor licznych publikacji i monografii, m.in. Arteterapia w sztuce i edukacji, Edukacja artystyczna w działaniach warsztatowych, Warsztat twórczy jako okazja rozwoju podmiotowego w przestrzeni sztuki.

WARSZTATY

Przestrzenie ruchu Warsztaty prowadzone przez Tomasza Kutę Warsztaty opierają się na inscenizacji ruchowej tekstów literackich. Takie połączenie pozwala stworzyć przestrzeń do rozważań o człowieku: jego kondycji, rozterkach, dylematach czy motywacji sprawczej. W działaniach improwizacyjnych dużą wagę przywiązuję do plastyki gestu i ruchu. Ruch rozumiany jest tutaj jako zewnętrzna prezentacja świata wewnętrznego. Każdy tworzy tu indywidualną przestrzeń, która bazuje na subiektywnych przeżyciach uczestników, a także ich możliwościach improwizacyjnych.

Warsztaty czerpią z doświadczeń choreoterapii, terapii przez ruch, Gestalt; pojawią się w nim elementy związane z klasyką tańca jako performansu, teatru nō i teatru ciała.

Tomasz Kuta – terapeuta dzieci i młodzieży z kwalifikacjami w zakresie pedagogiki, logopedii i psychologii zachowań społecznych, oligofrenopeda-gog. Autor warsztatów choreoterapeu-

tycznych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz seniorów. Wykładowca akademicki. Współpracuje m.in. z Regionalnym Ośrodkiem Metodyczno-Edukacyjnym METIS i Instytutem Doskonalenia Nauczycieli WIEDZA w Katowicach w zakresie szkolenia rad pedagogicznych.

NadmarionetyWarsztaty prowadzone przez Ilonę MędykowskąScenografia w terapii teatralnej – szary papier jako medium sztuki. Warsztaty twórcze wykorzystują ustalenia i metody psychologii głębi Carla Gustava Junga, terapii Gestalt oraz określonych szkół i metod terapeutycznych. Poprzez formowanie papieru, na które składają się proste czynności jak ugniatanie czy drapanie, uczestnicy „opowiedzą swoją historię”. Ich ręce będą przekaźnikami ich najgłębszych emocji.

Ilona Mędykowska – absolwentka Akademii Sztuk Plastycznych w Poznaniu. Ważnym dla niej tematem jest człowiek z jego emocjami i bagażem życiowych doświadczeń. Poszukuje głębi

nie tylko na twarzy, ale także w całej sylwetce portretowa-nych. Już w trakcie studiów zainteresowała się wykorzysta-niem materiałów odpadowych (makulatury) jako tworzywa do „malowania”. Od kilkunastu lat zajmuje się przede wszystkim tworzeniem form przestrzennych z utwardzonego papieru pakowego.

Czteronożny autystaDziałania prowadzone metodą Horse Assisted Education przez Magdaleną KajewskąWarsztaty twórcze przy specyficznej kreacji plastycznej łączą elementy teatroterapii i hipoterapii i stanowią swoisty trening aktorski i osobisty dla terapeuty teatrem. Spośród 30 koni hipoterapeutka, Magdalena Kajewska, wybierze dla każdego uczestnika warsztatów odpowiedniego konia, a zadania indywidualne dopasuje do możliwości seminarzy-stów. Opiekunami uczestników będą osoby z niepełnospraw-nością, na co dzień zajmujące się danym zwierzęciem.

Magdalena Kajewska – absolwentka pedagogiki wczesnoszkolnej z przedszkolną na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1997)

i studiów podyplomowych z matematyki na UAM. Oligofrenopedagog (kurs kwalifikacyjny ODN Leszno), dogoterapeuta, hipoterapeuta, instruktor jazdy konnej. Od 1995 roku nauczyciel w Zespole Szkół Specjalnych. Od 2005 roku propagatorka zajęć jeździeckich w rewalidacji osób z niepełnosprawnością umysłową w Ostrowie Wielkopolskim. Członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Hipoterapeutycznego. Założycielka Stowarzyszenia Ostrowskie Centrum Hipoterapii (od 2007 roku). Współorganizatorka (od 2001 roku) Przeglądu Form Teatralnych Osób Niepełnosprawnych MASKA.

O Niebieskim Koniu – w poszukiwaniu inspiracjiWarsztaty Anity Stefańskiej Warsztaty oscylują wokół procesu budowania teatralnego miejsca, rozumianego jako terytorium działania, gdzie różni ludzie, mówiąc ze sobą innym językiem, dają sobie czas na nowe podejście do znanej rzeczywistości. Warsztaty będą próbą pokazania oblicza teatru, gdzie poznanie różnic inspi-ruje. Umiejętności aktorów połączy technika improwizacji w dialogu i interakcji – co w efekcie może stać się tu i teraz pretekstem do pokazania, jak zmienia się wizja rzeczywisto-ści konkretnego uczestnika i jak owa optyka wciąga w teatralną przestrzeń współuczestniczącego widza i współtworzącego partnera.

Interaktywne warsztaty teatroterapii skierowane dla osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowa-nym oraz uczestników semestru.

Dr Anita Stefańska – adiunkt na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym w Kaliszu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, gdzie prowadzi badania w dziedzinie rozwoju

umiejętności społecznych osób z niepełnosprawnościami przez działania teatralne. Jest instruktorem teatralnym (wychowanka prof. Waldemara Wilhelma) i certyfikowanym arteterapeutą. Ważnym obszarem jej zainteresowań twórczych są warsztaty teatroterapii, na których dzieli się swoimi praktycznymi doświadczeniami z nauczycielami, psychologami i terapeutami oraz innym specjalistami ze Wschodniej i Środkowej Europy. Jest członkiem Zarządu i współzałożycielką Stowarzyszenia Arteterapeutów Polskich „Kajros” oraz członkiem North American Drama Therapy Association. Opublikowała wiele artykułów oraz monografię Teatroterapia jako metoda kształtowania poczucia godności u osób niepełnosprawnych intelektualnie (Poznań – Kalisz 2012).

WYK³AD

Teatr w procesie rewitalizacji społecznej wobec niepokojów współczesności Wykład Teresy WilkWykład stanowi próbę ukazania możliwości zastosowania sztuki teatralnej w procesie rewitalizacji społecznej nie tylko lokalnych środowisk. Pojęcie „rewitalizacja” określa przemiany uzyskiwane poprzez odbudowę przeszłości, a zarazem modernizację/rozwój zarówno przestrzeni fizycznych, jak i problemów i niepokojów będących konsekwencją globalizacji, więzi i stosunków społecznych.

Pragnę zwrócić uwagę na praktyczne zastosowanie sztuki, szczególnie teatru, w codziennych procesach społecznych, budzących obecnie coraz więcej obaw/niepokojów, które w dużym zakresie można zminimalizować. Odwołuję się zarówno do refleksji Heleny Radlińskiej, teorii rzeźby społecznej Josepha Beuysa, jak i praktycznych rozwiązań realizowanych przez lokalne zespoły teatralne w Polsce.

Prezentowane podczas wykładu analizy dotyczą trzech wybranych środowisk – Legnicy, Nowej Huty i Wałbrzycha, miast które w przeszłości stanowiły istotne – pod względem ekonomicznym i kulturowym – środowiska naszego kraju. W konsekwencji procesu transformacji miasta te utraciły swój dawny potencjał, który na nowo próbują odzyskać/wypracować. Kluczową kwestią jest aktywna partycypacja społeczności lokalnych w projektach teatralnych oraz zaist-niałych przemianach zarówno społeczno-ekonomicznych, jak i architektonicznych wspomnianych środowisk. A wszystko to z inicjatywy istniejących w nich teatrów.

Uwzględniając stanowisko Zygmunta Baumana czy Józefa Szajny, wykład ten to wreszcie próba ukazania pozytywnego zastosowania sztuki teatralnej w codziennym życiu. Tym samym sztuka teatralna staje się formą profilaktyki, terapii i kompensacji, narzędziem rewitalizacji dla lokalnych środowisk. To nadzieja, że z czasem sztuka/teatr nie tylko będzie komplementarnym obszarem wsparcia, lecz także stanie się integralną częścią pedagogiki społecznej.

Dr hab. Teresa Wilk – absolwentka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Od 1995 roku pracuje w Katedrze Pedagogiki Społecznej na Wydziale Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu

Śląskiego. Główny wątek jej eksploracji naukowo-badaw-czych dotyczy zakresu i możliwości aktywizacji lokalnych społeczności z wykorzystaniem sztuki teatralnej. W jej pracach odnajdujemy m.in. przykłady zastosowania sztuki teatralnej w przebudowie, modernizacji i usprawnieniu warunków życia, przestrzeni środowiska oraz relacji między-ludzkich. Autorka ok. 100 artykułów i recenzji naukowych, prac pod redakcją oraz prac zwartych, m.in.: Uczeń i Teatr. Realia a poszukiwania możliwości realizacji edukacji teatralnej w szkole (współautor Halina Guzy-Steinke, Toruń 2009), Rewitalizacja społeczna poprzez współczesną sztukę teatralną w ocenie reprezentantów (twórców i odbiorców) sztuki dramatycznej Legnicy, Nowej Huty i Wałbrzycha (Katowice 2010), Logic of Some – Selected – Contempts in Contemporary Education (Between Edu-cation and Perception of Committed Art/Theatre) (Toruń 2014), Obecność sztuki teatralnej w codzienności życia społecznego. Nowe obszary zainteresowań pedagogiki społecznej (Katowice 2015).

SPOTKANIa

Festiwal – obszary sztuki – obszar inicjatyw społecznych Forum dyskusyjne moderowane przez Magdalenę Kajewską i Anitę StefańskąSpotkanie uczestników semestru, studentów Wydziału Peda-gogiczno-Artystycznego w Kaliszu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, słuchaczy Studium Animacji Kultury w Kaliszu oraz liderów zespołów teatralnych uczestniczących w dotychczasowych Przeglądach Form Teatralnych Osób Niepełnosprawnych MASKA, komentarze i wspomnienia, prezentacje filmowe. Głosy organizatorów oraz uczestników w kontekście miejsca animacji teatralnej w działaniach na rzecz środowisk lokalnych. Celem spotkania jest także popularyzowanie idei teatru wśród dzieci i młodzieży oraz dorosłych osób z niepełnosprawnością, a także promowanie w środowisku artystycznym twórców teatralnych dotkniętych niepełnosprawnością.

Okrągły Stół Dyskusja o spektaklach prezentowanych podczas Festiwalu MASKA połączona ze spotkaniem uczestników semestru z twór-cami spektakli, jurorami Festiwalu oraz członkami Stowarzyszenia Arteterapeutów Polskich „Kajros” To przestrzeń wymiany doświadczeń, rozmowy wokół sukcesów i porażek teatrów prowadzonych przez ludzi z niepełnospraw-nością działających głównie poza dużymi miastami i centrami kulturalnymi.

Autorzy fotografii: S. Dubiel (il. 3), Jacek Stefański (il. 5),

Igor Radziewicz-Winnicki (il. 6), ze zbiorów prywatnych (il. 1, 2, 4)

Idea

Semestr stanowi część projektu „Więcej niż teatr” organizowanego przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego w ramach Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016. Koncentruje się wokół sztuki angażującej osoby z niepełnosprawnościami. Poruszając się w przestrzeni sztuk performatywnych, w szczególności teatru, sztuk wizualnych oraz filmu, chcemy badać, w jaki sposób podmiotowa obecność osób określanych jako niepełnosprawne weryfikuje to, co do tej pory przyjmowaliśmy w różnych obszarach bez zastrzeżeń. Okazuje się, że dotychczasowe kategorie, narzędzia oraz język muszą zostać poddane redefinicji. Naszym celem jest skierowanie uwagi na rozwijający się w Polsce od ponad dwudziestu lat obszar sztuki angażującej osoby z niepełnosprawnościami i spojrzenie na niego w szerszym kontekście. Chcemy powołać wspólną przestrzeń, która umożliwi spotkanie osób pełnosprawnych z osobami z niepełnosprawnościami, a także postawienie wielu pytań (czy wywołanie dyskusji), które pozwolą – taką mamy nadzieję – pójść dalej w pracy z aktorem/osobą z niepełnosprawnością. Zaplanowane wydarzenia mają inspirować do odważnego wychodzenia poza „własny ogródek”, „własne więzienie”, by spotykać się z innymi osobami, które podobnie jak my próbują, szukają i tworzą na pograniczu teatru, sztuki art brut, filmu i muzyki. / jana p il átová, just y na sobc z y k ,

magdalena hasiuk , anna z ubr z yck i

Kuratorki

Jana Pilátová (WYDZIAŁ TEATRALNY AKADEMII SZTUK SCENICZNYCH W PRADZE)

Justyna Sobczyk (INSTYTUT TEATRALNY IM. ZBIGNIEWA RASZEWSKIEGO/TEATR 21)

Magdalena Hasiuk (INSTYTUT SZTUKI PAN)

Anna Zubrzycki (WSPÓŁZAŁOŻYCIELKA OPT GARDZIENICE I TEATRU PIEŚŃ KOZŁA, ZAŁOŻYCIELKA FUNDACJI VOICES)

Koordynatorka

Magdalena Lange: m.lange@grotowski-institute.art.pl

Uczestnicy semestru

Liczba uczestników ograniczona jest do 16 osób. Semestr adresowanodo praktyków teatru, krytyków teatralnych, dziennikarzy, liderów działań społecznych, studentów i doktorantów, otwartych na poszerzenie swoich dotychczasowych doświadczeń zawodowych w perspektywie spotkań z osobami z niepełnosprawnościami. Uczestnictwo w semestrze „Więcej niż teatr” obejmuje udział w sesjach, a także – w zamian za pomoc przy organizacji – w pozostałych wydarzeniach projektu: konferencji praktycznej (19–31 maja 2016) oraz prezentacjach podczas Olimpiady Teatralnej (21–27 października 2016).

Przebieg projektu

Projekt „Więcej niż teatr” został zainaugurowany międzynarodowym seminarium, które odbyło się w dniach 11–12 grudnia 2015 we Wrocławiu, skupiającym praktyków, teoretyków i specjalistów z różnych dziedzin nauki i sztuki. Semestr trwa od lutego do kwietnia i obejmuje sesje warsztatowo-wykładowe poświęcone tematom: integracji/wspólnoty, kwestii estetycznych i procesu rozwoju artystów. Między 19 maja a 31 maja 2016 zaplanowano konferencję praktyczną – cykl prezentacji i warsztatów mistrzowskich prowadzonych przez aktorów, reżyserów, terapeutów, autorów oryginalnych metod pracy z ciałem, głosem i dźwiękiem oraz specjalistów do spraw ekonomii, promocji i kształcenia liderów. Zajęcia adresowane są do aktorów i nieaktorów, osób tzw. pełno- i niepełnosprawnych, a także osób zajmujących się osobami z niepełnosprawnościami. Wśród prowadzących znajdą się m.in.: Ula Grzela (Niemcy), Martin Frys (Czechy), William Longden (Joy of Sound, Wielka Brytania), Zoja Mikotova (JAMU, Czechy), Natalia Popova (Teatr Krug, Rosja), Jana Pilátová (DAMU, Czechy), Petra Oswaldová (Czechy), Angie Ball (Wielka Brytania) i Anna Zubrzycki (Polska), Ewa Hevelke (Polska). Swoje prace zaprezentują Projekt „Moment mal, bitte!”, Teatr 21, Teatr Trochę Inny. W programie także koncert zespołu Na Górze z Rzadkowa. Projekt „Więcej niż teatr” zakończy się prezentacjami teatralnymi podczas Olimpiady Teatralnej organizowanej przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego. Między 21 a 27 października 2016 wystąpią m.in. Compagnia Teatrale Pippo Delbono (Włochy), Monster Truck (Niemcy), VerTeDance (Czechy), Compagnie l’Oiseau–Mouche (Francja), Teatr 21 i Teatr CHOREA.

Więcej informacji o projekcie: www.grotowski-institute.art.pl

Semestr

Semestr wIêCEJ NI¯ TEAtr Luty–kwiecień 2016

s e s j a i 4–7 lutego / Wrocław Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna im. Ludwika Solskiego w Krakowie Filia we Wrocławiu

Wspólnym głosem

s e s j a i i 17–20 marca / Warszawa Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Bemowskie Centrum Kultury

Estetyka – w poszukiwaniu własnego języka

s e s j a i i i 12–14 kwietnia / Ostrów Wielkopolski Teatr podążający za osobą

Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu jest miejską instytucją kultury realizującąprzedsięwzięcia artystyczne i badawcze,

które odpowiadają na wyzwania postawione przez praktykę twórczą

Jerzego Grotowskiego oraz dokumentują i upowszechniają

wiedzę o jego dokonaniach. dyrektor: Jarosław Fret

zastępca dyrektora ds. programowych: Monika Blige

Instytut im. Jerzego GrotowskiegoRynek-Ratusz 27, 50-101 Wrocławtel./faks +48 71 34 34 267, program@grotowski-institute.art.pl

 Sala Teatru Laboratorium, Przejście Żelaźnicze Sala Kinowa, Przejście Żelaźnicze Studio Na Grobli, ul. Na Grobli 30/32 Brzezinka, leśna baza Instytutu Grotowskiego CaféTHEA, Przejście Żelaźnicze

www.grotowski-institute.art.pl / Facebook/Instytut Grotowskiego / www.grotowski.net