292 8/2009 technika chłodnicza i klimatyzacyjna

in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne

Świat, o którym nie można zapomnieć

CzęŚć 2

Jerzy SKIBIŃSKIJerzy STELLA

DALMOR S.A. Gdynia

MASZYNOWNIA CHŁODNICZA

Przy odbudowie, a właściwie rozbudowie Chłodni nr 1, wybudowano dodatkową halę, w której znajduje się ma-szynownia chłodnicza oraz stacja transformatorowa. Maszynownia chłodnicza była wspólnym obiektem dla nowo wybudowanej Chłodni Rybnej (Chłodni nr 1) i istniejącej Chłodni Śledziowej (Chłodni nr 2). W pierw-szych latach powojennych oraz w trakcie rozbudowy nowej maszynowni chłodniczej, oba obiekty były wspo-magane pracą urządzeń chłodniczych zainstalowanych w starej przedwojennej maszynowni zlokalizowanej w trzykondygnacyjnym budynku. Praca tych urządzeń trwała do roku 1966 tj. do chwili całkowitego przełącze-nia instalacji chłodnicze Chłodni nr 2 do nowej maszy-nowni. Po tym okresie urządzenia „starej” maszynowni zostały zdemontowane, a budynek uzyskał inne przezna-czenie i jest eksploatowany do dnia dzisiejszego. Kompleks obu chłodni pełnił funkcje obiektu o cha-rakterze produkcyjno-składowym. Wymagało to zasto-sowania oddzielnych instalacji chłodniczych dostosowa-nych do poszczególnych działalności. I tak po zakończeniu budowy w obu obiektach znajdo-wały się następujące instalacje chłodnicze:1. Urządzenie chłodnicze niskich temperatur komór

Chłodni nr 1 o wydajności 350 kW przy -35oC/+35o-C/+15oC - rok budowy 1950,

2. Urządzenie chłodnicze zamrażalni kontaktowej o wy-dajności 233 kW przy -42oC/+35oC/+15oC - rok budo-wy 1956-57,

3. Urządzenie chłodnicze zamrażalni tunelowej o wydaj-ności 233 kW przy -42oC/+35oC/+35oC - ok budowy 1950-53

4. Urządzenie chłodnicze jednostopniowe do pro-dukcji lodu blokowego o wydajności 465 kW przy -25oC/+35oC/+15oC - rok budowy 1948-50,

5. Urządzenie chłodnicze jednostopniowe do mrożenia solankowego ryb w skrzyniach o wydajności 140 kW przy -25oC/+35oC/+15oC - rok budowy 1948-50,

6. Urządzenie chłodnicze niskich temperatur komór Chłodni nr 2 o wydajności 93 kW przy -35oC/+35o-C/+15oC modernizowane sukcesywnie od roku 1946.

Urządzenia chłodnicze obsługujące urządzenia zamrażal-nicze, oraz komory niskich temperatur pracowały w ukła-dzie pompowym dwustopniowym, a urządzenia zamra-

żalni solankowej i wytwórni lodu blokowego w układzie jednostopniowym ciśnieniowym. W okresie projektowania i budowy chłodni polski przemysł nie wytwarzał urządzeń chłodniczych oraz spe-cjalistycznej armatury i automatyki, co spowodowało, że projektant instalacji, inż. Tchórzewski realizację projek-tu oparł o dostawy w ramach pomocy UNRRA. W maszynowni chłodniczej zostało zamontowanych łącznie 10 sprężarek:- 3 sprężarki produkcji niemieckiej firmy „Nagema”

typ VN224, dwustopniowe, stojące przelotowe o wy-dajności Q = 150 kW każda, przy -42oC/+35 oC/+15 oC, obrotach n = 360 1/min. Sprężarki posiadały po 4 cylindry w tym 3 cylindry na I stopniu oraz 1 cylin-der na II stopniu. Tłoki w sprężarkach tej firmy były wylewane stopem łożyskowym. Napędzane silnikiem elektrycznym o mocy 190 kW, napięciu zasilania 5000 V, rok budowy 1952;

- 2 sprężarki produkcji francuskiej firmy „Quiri” typ 6SA20, jednostopniowe, przelotowe, sześciocylindro-we, o wydajności Q = 182 kW każda, przy -25oC/+35 oC/+15oC, obrotach n = 420 1/min. Bezpośrednio sprzężone z silnikiem elektrycznym o mocy 146 kW i napięciu zasilania 5000 V, rok budowy 1948;

- 3 sprężarki produkcji krajowej ZBMiA im. „Szadkow-skiego” typ S4 x 225, jednostopniowe o wydajności Q = 150 kW każda przy -25oC/+35oC/+15oC, napędzane silnikiem elektrycznym o mocy 125 kW i napięciu za-silania 380V; Rok budowy 1957;

- 2 sprężarki produkcji duńskiej firmy „Sabroe” typ HH 4 x 24, dwustopniowe o wydajności Q = 337 kW każ-da przy -35oC/+35oC/+15oC. Sprężarki były bezpo-średnio sprzężone z silnikiem elektrycznym o mocy 290 kW, obrotach n = 290 1/min i napięciu zasilania 5000 V, rok budowy 1941, zamontowane w chłodni w roku 1950.

Ciekawą konstrukcję pod względem rozwiązań technicz-nych stanowiły sprężarki HH 4 x 24 firmy „Sabroe” (Rys. 17). Były to sprężarki pionowe dwustopniowe, cztero-cylindrowe, z tłokami (przeciwbieżnymi) wysokiego ci-śnienia umieszczonymi wewnątrz tłoka niskiego ciśnienia i wtryskiem międzystopniowym sterowanym zaworem termostatycznym utrzymującym temperaturę tłoczenia II stopnia na poziomie 100oC. System ich smarowania skła-dał się z dwóch oddzielnych układów:

technika chłodnicza i klimatyzacyjna 8/2009 293

in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne

1. łożyska główne, korbowodowe oraz dławice sma-rowane były za pomocą pompy zębatej olejowej na-pędzanej bezpośrednio z wału sprężarki. W układ wmontowana była ręczna pompa olejowa, która słu-żyła do przesmarowania układu przed każdym uru-chomieniem sprężarki;

2. gładź cylindrów smarowana była za pomocą specjal-nej pompy „kropelkowej”, napędzanej z wału sprężar-ki, dostarczającej olej do każdego cylindra oddzielnie w ilości 2 - 3 kropli na minutę.

W czasie pracy sprężarki wymagały stałego nadzoru i cią-głej regulacji układu smarowniczego i parametrów pra-cy poszczególnych cylindrów. Sprężarka miała 3 metry wysokości oraz 8,11 metra długości i była wyposażona w specjalny pomost dla obsługi. Na dachu maszynowni chłodniczej została zamon-towana wieżowa chłodnia wody (Fot. 18). Służyła ona do schładzania wody obiegowej chłodzącej skraplacze i sprężarki. Została ona wykonana z drewna sosnowego i wybudowana w roku 1950. Podstawowe wymiary wie-ży: długość 25,6 m, szerokość 3,65 m, wysokość 8 m. Posadowiono ją na otwartym zbiorniku wody o pojemno-ści 100 m3. Podczas pracy urządzeń chłodniczych przez wieżę przepływało 610.000 litrów wody w ciągu godziny. Ubytki wody uzupełniane były z własnych studni głębi-nowych. Jako ciekawostkę można podać, że przy budowie tej chłodni i maszynowni zostały wykorzystane materiały (kable, zawory, zasuwy) pozyskane z demontażu z zato-pionego u wejścia do portu niemieckiego pancernika Gne-isenau. Natomiast większość materiałów i mechanizmów do montażu instalacji chłodniczej dostarczona została w ramach pomocy UNRRA. Zastosowanie nowoczesnego (na ówczesne czasy) osprzętu i automatyki pozwoliło na powstanie instala-cji chłodniczych w znacznym stopniu zautomatyzowa-nych i bezpiecznych. W szczytowym okresie w instalacji chłodniczej znajdowało się ok. 34 ton amoniaku. Po zakończeniu modernizacji Chłodni nr 2 rozpoczę-to przygotowania do modernizacji maszynowni chłodni-czej. Głównym powodem podjęcia takiej decyzji był stan techniczny sprężarek zbudowanych w latach 1941 – 1957. Duża różnorodność typów, znaczny stopień zużycia, nie-typowy napęd na napięcie 5000 V oraz trudności pozy-skaniu oryginalnych części zamiennych, powodowały ogromne kłopoty eksploatacyjne i remontowe. Znaczna część parku maszynowego znajdowała się w ciągłym re-moncie i naprawach awaryjnych. Projektowana modernizacja maszynowni obejmowa-ła:1. wymianę 6 skraplaczy płaszczowo - rurowych piono-

wych o pow. 127 m2 każdy na 5 skraplaczy SRs-160;2. wymianę dochładzacza płaszczowo – rurowego;3. wymianę wszystkich sprężarek chłodniczych na 8

sprężarek typu 8W200/2a budowy ZBMiA w Krako-wie;

4. montaż dwóch chłodnic międzystopniowych typu CMt-150;

5. przystosowanie instalacji fabryki lodu do odparowa-nia -35oC – przewidziano zakup 2 sprężarek 8W200/2 z silnikami elektrycznymi o mocy 200 kW pozwalają-cymi pracować na odparowanie -30oC/-35oC.

Prace modernizacyjne maszynowni rozpoczęto w roku 1971 od wymiany baterii skraplaczy i montażu sprężarki 8W200/2. Były one kontynuowane do roku 1976, w któ-rym zakończono montaż ostatniej zaplanowanej sprężarki (Fot. 19). W następnych latach w maszynowni prowadzo-no prace przystosowujące instalacje do aktualnych po-trzeb technologicznych i tak w latach 80-tych:1. podłączono do maszynowni instalacje zamrażalniczą

przetwórni składającą się z tunelu ciągłego mrożenia i szaf zamrażalniczych;

2. zlikwidowano instalację fabryki lodu i tuneli zamra-żalniczych zlokalizowanych na I piętrze Chłodni nr 1.

W 2004 roku wymieniono baterię skraplania składają-cą się z 5 szt. skraplaczy SRs-160 na skraplacz natry-skowo-wyparny typu VXC 205 firmy Baltimore. Zmo-dernizowano instalację wody obiegowej, wyłączając z eksploatacji i demontując wieżową chłodnicę wody zamontowaną na dachu maszynowni. Wraz z tymi pra-cami usunięto niepotrzebne rurociągi i aparaty pozostałe po zdemontowanych instalacjach. W chwili obecnej ma-szynownia służy tylko do obniżania temperatur w komo-rach Chłodni nr 2 (Fot. 20).

CHŁODNIA Nr 3

Chłodnia nr 3 jest największą i najpóźniej wybudowaną na terenie Dalmoru. Tak jak Chłodnia nr 1 i nr 2 zosta-ła ona wybudowana na Nabrzeżu Angielskim. Komory chłodnicze, maszynownia chłodnicza oraz budynek so-cjalny stanowią jedną bryłę usytuowaną w końcowej czę-ści Mola Rybackiego. Projekt techniczny obiektu został wykonany w Biurze Projektów Budownictwa Morskiego „PROJMORS” w Gdańsku, a głównym wykonawcą był „Mostostal” Wrocław. Chłodnia parterowa nie podpiwniczona posiada trzy komory chłodnicze o wymiarach 36 m x 36 m i wysokości 11 m. Komory chłodnicze wyposażone są w system rega-łów wjezdnych wysokiego składowania pozwalający na przechowywanie 9.000 ton towarów. Konstrukcja komór jest stalowa z obudową wykonaną z prefabrykowanych bloczków styropianowych o grubości 300 mm. Każda z komór posiada dwie bramy załadowcze pozwalające na przyjmowanie ładunków ze statków cumujących przy Na-brzeżu Angielskim lub z transportu lądowego. Od strony lądu każda z komór posiada po dwie bramy do wydawa-nia towaru. Instalacja chłodnicza amoniakalna pompowa z bez-pośrednim odparowaniem czynnika chłodniczego zosta-ła wykonana wg projektu inż. B. Damskiego. Jest ona częściowo zautomatyzowana i przewidziana do pracy

294 8/2009 technika chłodnicza i klimatyzacyjna

in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne

Rys. 16 Maszynownia chłodnicza, lata pięćdziesiąte

Rys. 17 Wymiary gabarytowe sprężarki HH4 x 24

Rys. 18 Wieżowa chłodnia wody (zdjęcie z lat siedemdzie-siątych)

technika chłodnicza i klimatyzacyjna 8/2009 295

in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne

Rys. 19 Maszynownia po modernizacji – rok 1976Rys. 20 Stan obecny maszynowni chłodniczej Chłodni nr 2

Rys. 21 Maszynownia chłodnicza – stan obecny

Rys. 22 Chłodnia nr 3 wraz z przedchłodnią

Rys. 23 Doki załadowcze

296 8/2009 technika chłodnicza i klimatyzacyjna

in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne in formacje ogólne

pod nadzorem stałej obsługi, co przy dużych wahaniach obciążenia cieplnego komór jest koniecznością. W ma-szynowni chłodniczej zainstalowano cztery sprężarki typu 8W 200/2A produkcji Zakładów Budowy Maszyn i Aparatury im. Stanisława Szadkowskiego (obecnie Zie-leniewskiego) o wydajności chłodniczej 232 kW każda przy parametrach pracy -40/-25/35oC. Praca 3 sprężarek przez 18 godzin na dobę zapewnia utrzymanie w komo-rach temperatury -27oC do -30oC przy maksymalnej prze-widzianej technologią rotacji towaru w warunkach letnich (Fot. 21). W związku z planowaną rozbudową chłodni, w ma-szynowni przewidziano wolne miejsce na dodatkową sprężarkę. Jednak założeń tych nigdy nie zrealizowano. Wszystkie sprężarki współpracują z indywidualnymi chłodnicami międzystopniowymi CMr-125 służącymi do schładzania par sprężanych w I stopniu sprężarek do ciśnienia międzystopniowego oraz do dochłodzenia cie-kłego amoniaku ze skraplaczy do temperatury bliskiej temperaturze nasycenia przy ciśnieniu międzystopnio-wym. Skraplanie par amoniaku odbywa się w trzech skra-placzach płaszczowo – rurowych otwartych, pionowych typu SRs-125 chłodzonych wodą, o łącznej powierzchni wymiany ciepła 375 m2. Skraplacze usytuowano na ze-wnątrz maszynowni chłodniczej na tacy żelbetowej. Ob-jętość tacy wynosi 25 m3, co pozwalało na pracę skrapla-czy i sprężarek pomimo zaburzeń w dostarczaniu wody uzupełniającej zamkniętego obiegu wody chłodzącej. Celem ochłodzenia woda z tacy była podawana pom-pami do 5 wyparnych chłodnic wody umieszczonych na dachu budynku socjalnego. Ciekły amoniak skroplony w skraplaczach spływa do zbiorników płynu Zl-3,2 pod skraplaczami, skąd poprzez dochładzacz przeciwprądowy DP-20, wężownice chłodnic międzystopniowych CMr-125, gdzie ulega dodatkowemu dochłodzeniu, doprowa-dzany jest do poziomego oddzielacza cieczy POC-10. W oddzielaczu tym następuje oddzielenie fazy ciekłej od parowej. Ciekły amoniak jest przetłaczany przez pompy amoniakalne firmy Witt do zamontowanych w komorach chłodniczych wentylatorowych chłodnic powietrza typu SOW-3B-265. W każdej z komór zamontowane jest 8 szt. takich chłodnic, po 4 szt. na ścianach przeciwległych ko-mory. Odszranianie chłodnic powietrza odbywa się gorą-cymi parami amoniaku rozpoczynając od rury odprowa-dzającej skropliny z tacy ściekowej, a następnie poprzez baterie lamelowe. W celu zabezpieczenia gruntu pod komorami chłodni-czymi przed zamarzaniem, zainstalowano w posadzkach wężownice przez które przepływa glikol odbierający cie-

pło przenikania. Zamontowane wężownice stanowią płytę grzewczą, która powinna utrzymywać średnią temperatu-rę 4oC. Ochłodzony pod posadzką glikol jest przetłacza-ny pompą do wymiennika, w którym następuje jego pod-grzanie od przepływających w przestrzeni międzyrurowej gorących par amoniaku ze skraplaczy. Skroplony w wy-mienniku ciepła amoniak jest odprowadzany do rurociągu płynu NH3. Ze względu na bardzo wysokie koszty eksploatacyj-ne stacji skraplania amoniaku, w roku 2003 dokonano jej modernizację, wymieniając skraplacze typu SRs - 125 na skraplacz natryskowo – wyparny Baltimore typ VXC S288 o parametrach Q = 1100 kW przy tk = 35

oC i tm = 21oC, przystosowany do pracy w zimie na sucho. W roku 2004 zmodernizowano pomieszczenia socjalne oraz wy-budowano przedchłodnię wraz z łącznikiem do budynku socjalnego, przystosowując obiekt od wymogów Unii Eu-ropejskiej. Przedchłodnia została zaprojektowana przez firmę Projektowanie Konstrukcji Inżynierskich i Obiek-tów Budowlanych „PROINBUD” w Gdyni, a wykonaw-cą było Przedsiębiorstwo Produkcyjno – Usługowe „Izo-lacje” w Gdańsku. Przedchłodnia w kształcie litery „L” została wybudowana z płyty warstwowej poliuretanowej o grubości 80 mm. W części od strony Nabrzeża Angielskiego wzdłuż dłuższego boku chłodni, rozmieszczonych jest 6 bram załadowczych otwieranych automatycznie. W krótszym boku przedchłodni zostały umieszczone miejsca posto-jowe i stanowiska do ładowania akumulatorów wózków wysokiego podnoszenia. Od strony lądu budynek chłod-ni został wyposażony w 6 doków załadowczych. Razem z przedchłodnią wybudowano pomieszczenia dla służb weterynaryjnych. Mieści się tam Inspekcja Weteryna-ryjna, Graniczny Inspektorat Weterynarii w Gdyni oraz Ośrodek Inspekcyjny. Umieszczenie powyższego Inspek-toratu przy chłodni umożliwia przyjmowania towarów mrożonych z tzw. państw trzecich i wprowadzanie go na obszar Unii Europejskiej. Obiekt Chłodni nr 3 spełnia wymogi Unii Europejskiej i HACCP. Przytoczone dane dotyczące historii działalności Chłodni Składowych Dalmor S.A. zostały opracowane na podstawie materiałów archiwalnych Dalmoru, mate-riałów własnych, Biuletynu Morskiego Instytutu Rybac-kiego w Gdyni z 1933 roku oraz relacji ustnych pracow-ników chłodni.

&